A
*Ro»».y
ibid.
G ttt.i j.
Mala.i.
B
• c I
lion», 11 .
ibid.
Gen. 17.
4.6z- Ambtofii Amberti
Et rurfum xOmdrmdktmm i quoitmtaqitilmfiiMMur ] eettö rexêfie crçdatar. Cuifentèntiacferemias quóq;profhiAc0acmäiBS,
m:SottißßmliiMdom,«rMa^ustu,0
o
•*•-> • ^r. ind£riutononfe»tuummf*rtitudtne.<^shontliaewtenrri
^«aitium/Qùodtnïm in Apocalypfidicitur, lufta
eß'.lfrael autem feftarido iufiitiMi qaaexlege eft, in legem iuftitia
•non peruemt ? De qua ètiam vobkrione gentium ac Iudzo-
-rum reprobatione, idem A poftolusfapcrius cum de duo-
bus geminis,E(àu videlicet &iatfob,di(pàtaTét,àit : Cum n.
1nondum natieffent aut aliquii boni egijfenttélmali > ytfecundwn
eleäionempropofitum Dei maueret,non ex operibtts,fed ek vacante
dictum eft : Motor;[erntet minori, ft. ut feriptum eft ï Jacob dtlexh
Efitu adeem odio habutM t vt voesntis niifericordiam ae repel-
lentis iuftittam,oftenderet,fubiècK Sc ait: Quid enimdhemusï
Nunquid irtiqûitas apud DeumfAbfit. Mvjfttfenim dic'tt:M(firebor
cut mifertusfuéro,& miferiedrdiam preftabo citrus mifirebor. Igi-
turnon volentis neque cutrentù,fidmiferenfis eft Dei. Bene ergö
de beftia triumphautefs, ifc laud ibus dôniino dictint : Iuftz
•& verz viz tua: font rek ièculorurn. Ac fi dicant : Et cum
genees quibus iram irrogare débneraS, ad milèridordiàtfi
perducis, ntquaquam iuftus elle defiftis : Sc cum ludzos
quibus pro legis öbïèruantia mercedèm te dare promilè-
raSjiratuSrepcYlis, nullatemis veritatem amittis. Qjxique
àdhuc fobiunguntjdicCnteis;
£husnon timebit te domine, & non magnificabit nopten
tuum, quia tu f ilm p u s , quoniam omnes gentes ve-
1nient fradorabant inconjfteôht ttto > qumiam mdiciatud
manifeflafitnt? ‘ ; ^
U& ver a via
'tUaflint rexgefi't'ÏUm,quit non tiniebit te domme, & magiiificabü
nomen tuuni ? höc hicleremuls ait, Non eft fim tlis tui dominc,
Magnus tit,&magnum Homin tuttin infortitudine. Quis non timebit
teo rex gentium ? Hinc tnim agenda: font gratis re-
demptoriomhium 4 populis gentium, Apoftolo hoc ip-
ïiim exhortante 1 Gentes autentfuper mifericordi* hornare
Öww.Hinckmötis vinculoeidem inhaeren<lum,sic nequa_
quam de gratia pietacis foperbiend u m: quia hoh iam apud
ludzos tantum notus Deus, led fiicut per Malachiampro*
phetam dicitur,^ folis ortuvfque adoccafiim magnttm eft nomeUt
cuts m 'gefttibus, & m emm hco facnficatttr & offerturnom in/ eius
ablatio munda. Hinc Patilus a it: Nunquid ludaorutn tantum
Deus}Noitne & gs'itiumHmo &gentiumAn quibus verbis vti-
que aperte irihuitur, magis pertineÉ^t gentium Deus vo-
cetur quam Iudaïbrum,^uanquamin titulo Pilatus Icripfc-
riclefus Nazarenus rex ludaortim. Cum enim hoc quod prz-
miflmus , idem Apoftolus dicit , nunquiH ludaojum tantum
Dem'iNonne dr gentium -ac deinde fob iungit, imo & gentium,
quod rdlicet aduerbi um elettionis eft .quo lententia in ap-
tiorem lenfum corrigituc, proculdubio oftenditpotius
eum gentium qiiam ludzorum Deumeflè. De quoétiam
perlacpbpatriarchamdicitur: Non defictet princeps de luda,
neque dux defemoribus eius,donee veniat qui mittmdus eft: Sc iple
eric expe^ado gentium. Adoratio aucem gentium, ilia eile
credicur,de qua d ominus Samaritanz mulieri loquitur ,di*
ccns:Mulier,crede mibi, quia veniet bora quando neque in monte
hoCytiequein Merofolymis adorabitis patrem, fed in ftiritu ó veri-
tateveri odorat ores adorabuntpattern. lam véto cum trium-
phantesdebeftia, iudicia Dei manifefta przdicent>quis
non timeat ?Et quiaiufta&pia font, quis nomen eiu&hoir
magnificcr?Sed cum eadem Dei iudicia infcrucabilia atque
Occulta eflè mulcarum Icripturarum coatteftantibus ora*
Culis Credantur, maxime apo ftolica a utori cate, qua dicitur:
Quam inftrutabitia funt iudicia eius, & inuefttgabiles via eius?
Quis enim tognouit ftnfum dontthi aut quis confiiiarius eius futti
Qüid eft quod idem de beftia triumphantes, in laudibus
domino dicunt,quis non rimebic te domine,& magnifica -
bit nomen tuum , quoniam iudicia tua manifcfta ihnt ? Si
autem d me quzrituuquid fibiyult hoc quod Apoftolus in-
compichenlibilia, iftiveroaflerunt manifefta efle Dei iudicia
O quam profunda eft diüirtarutn Icripturarum ab y flus
ad intuendum.Quidübi volunt taliafvt quid ifti dicunt ta«*
lia?Nunquid nam fi timenduseft,quia iudicia eius manife-
tta font : ci mendus érir etiam quia pi us eft, vel quia omnes
genres ad adorandum eum veniunt ? Sed laendum nobis
efoquiagentium hic humilitas oftendicur,ne quifquam de
gratia pietatis ac foa numerofitate contra Iudæorum te-
probationemvel paucitatem inflarij præfomeret, ne forte
de gratia làluatis ex genribusvôcariy cüm illisSc ipfîappa-
teant reprobi, qui dé legis obièruantia tumentes, Gnri-
ftumnolueiuntiuicipere. Vnde & Apoftolus ad ealdem
gentes loquitur,dicensrKotó dicogentibus, quam dtußmgen-
tiumapoftolus ,mmfterium nieum honorificabo, fi quofitodoad &-
mitlandum prouocem tamem meam,vtftdu9sfaciam aliquot ex il-
iit. S i enim amilfio cor um réconciliât io eft mundi » quz af-
fumptio nifi vitàex mortuis îQuod ft delibatiofandtaeft,
-& maflà : & ft radixfimâà, & rami. Quod fl aliquieX ramis
frabti funt,tu autetn cuni oleafter eflès,informs es in illis',&
: vtverumdicam, nefeire me fateor: nifl forte quod
focius radias 6c pinguedinis oliuz faôtuses, noli gloriari
aduerfos ramos. Quod fi gloriaris, non tu radicem portas,
led radix te. Quique adhuc fu biungi t> d icen s: Diets ergo : Fra-
äifmt-rami vt ego infer or. Bene : Propter mcredulùatem fraßt
funt,tu atâem fide fia. Noltaltum fitpere, fed time. Si enim Deus
naturalibusraniismnpepercit, ne forte nec tibi parc at. N e ergo
plenitude ac numerofitasgentium contra Iudæos,ad com*
paracionem fui numeri pauciores, audeattumere,inillo aduocauerit i fluepoftmodumeofoem repellens, gentes
nouiflimo conuentu exvtriique congregate humiliterdi- j fldceperit;&inobis Scabomnibus veraleientibus, intelli-
dtunQuis non timebit te domine^ & maghificabic homen , gitur iufte 8c vere hoc ipfom feciflèlHæc e tiâ D ei iudicia eo
tuum,quia tu (blus pius,quoniam omnes gentes VenientSc manifefta,id eft,iufta & vera font, quo ihrra (àtidlam ccclc*
< adorab unt in confpeâutuo ? Ac fl dicerent ; Qui s pietatis flam ex vnaeademqj verbi prçdicati oiie,&ele(5h milèricpr-
tuæ ineffabilem milèricordiam attendens, qua nos nullis| diterlàluantur,&reprobinon nifi iuftèdamnanturrarq; ex
præcedentibus meritis expefccati ferais regnum tibi liber- vnoeodemq; temporal! Hagello, & ad vitam przdcftinati
tatisefficis, non pcrciibelcatiuftitiam, qua flliós regni de interius mundantur.Scad morteprselciti,deteriirs (ordidârbitte
certa ratione colligere poflii m,quia 8c incomprehenflbilia
font,& manifefta irincomprehenflbi'lia feilicet, quia need
nobis, necab vllohominelcitur, qua fobtilitate & prius
gentes in errore Dcus delcreuS, ad cognicionem foam ludzos
pcrduxeric:&poftmodum ludzos repellens, gentes
aduocauerit: manifefta vero, quia flue prius gentes ad intcl-
ligentiam foam minimeperducens,Iudxos milericorditer
Moloch.:
'Uhon. 19
m
Gen. 4^.
legisobleruantia gloriantes a c®nlpe(ftugloriz tuzproii-
cis:- Quis clementiam tuam infpiciens, qua ad menlam cz-
le fte m dud um canes nec micis flliorum dignos, id eft, nos
genres introduxifti, non perdmelcat leueritatem, quafi-
lios(id eft, ludzos) de conuiuio expulifti? Hinc eft etiam
qu'oaquafipoftpofltiseifllemIudzis, folzgentcs, vtpote
numerofiorpars regni,ad veftigiazterniregisadorandain-
troducidicuntur, Necmirum. Namfi ad cognitionem fi-
dei,prior eftpopulus Ifraelgen tium populo: tarn en foppo-
flto a matre gratia populo Chriftiano, tanquam Iacob a
Rebecca,primogenimillius populi in benediiftionibus ae-
cepit,quz ille pro cibo terreno iam Iponte vendiderat, Vnde
& in alia tcanilatione propter hanc gentium dighira-
tem,nequaquamdqrainusrexfcculorum,fed rexgentium
a laudantibus vocatur, cum Sc credentium Ifidzoium pro
tur.&in hod ergo viaS Dei iu Has efle cognolcimus & ve-
ras. Et quia pietate foadominUsmultos vocat, fediuftitia
exigertte paucos digit,fleut iple diciv.Multifunt vocati,paitci
veroelettiiquis nonexpauelcat, yrrutnne ad eledtorimi nu-
meru no tranleatPEt quidem quia vocari fomus,&quia inter
fan ft os viuim us, Icim u s: v trum aute elefti&ad eleftoru
n umer u pertineamus, omnino nefeimus, Salo mpnc atte-
fta n re qui ait: Nefttt homo vtrum J/htore an odio digrn fit. Quis
n.mortaliu'm Valet feire, vtrumne qnihodie catholicusap-
paret,cras iti perfidiam hzreleos incidat-P A ut quis noftrum
cognolcir, VtrumUequihodiein agro cordis excepto fomi-
ne verbi,fruftum euagelicz perfeft ionis ferre vide tur, eras
ortofofojhexciratapersecution?,firnulfldem &operatio-
;neamittat?Quisihquae nobisfeit, vtrum qui hodie eft hu-
milisjCras apparcat fuperbus:qui hodic call9, eras impudiÈ
c d t f.
eus:
j i. Cor. Jj
Il rfpoc. it;
Wbbin.1.
u tte r Septimus.
clefiamilliseïéanribus.ftakimignorançoofiiniorepletàra-
Cùiusttosvanïtatc,inibpdfi4iarapofl:pohcnrés,gdEtaiigetos
cam pliais elite de tempio^periamus Sanaa itaque
eccleiiad ji in eltais litis pdicarorib-tumuliiis lèculariü nc-
gociûru fugieds.diuinæ contemplauonis inttrno pénétrât,
quafi in templo,id eft,in fecreto mentis ftti quielcittdfl vero
ad carnaliii mores comppnédos paulifperiiirerna deferens/
emedpiam conuertit, quafi de tempload publicum
S K S f e nr,vt vna eademq; & internis inhiahs,in templo
fcdeat!&rutfum curampximorum non negiigens.dc teht-
plo cxear.Inde enim in templo lèdçt,vnde diuinis intenta,
exterius filet t inde Veto de templo eltit, vndeper officium
przdicadonts etiam carnalium vitam fotis dilponinSi igiturhoceftillidfetemplo
egredi,q,eft,àfecretomentis ad
prpximorft cutampei officiüptçdicacionisfeipûmaptaret
procüldnbipineius egrelTaplagârum exitus’dedatatut.q^
eificichda omnium vulnerum, ip& ptacdicatb efte dino-
icitut, Gladiusenim bis acutuseft deqteDomiriiprocedens,
fed diuetfis modis plagasinfligens. Qu’ot enim ialu>
tafia de eccjefta exeunt veiba,tot font reproborum vtilne*
■ra, imo non fultltnteprobotum mortifera, vernmetiam e-
ledtoritm ialubcrrima. : Aliqaando enim exaudita vetbi
pratdicatione, in qnibufdatn eie£Hs diuina iudicia lamen-
'tomni yulnertbus vittutes examinant, atque à prdefentis
vitæaniote àbfciiôs.Dei charitaticonitmgunt. In quibnf-
datti autetiTeifdem iilubcttimisplagis, mortifera animant
vulnera fenant.Quot enim funt poenitentiægemitus.quot
conuerforum lamenta,tot luntanimarunt ialubria vulnera.
Nili enim qupddatit falutare vulnusdiuina iudicia per
cedefe ptædicationetn infligèrent,nequaquam eadem d é .
iànâisprædicitoribu5ecclenainCamicis canticorum di-
ctlev.lnuin!r«mmu«fladesquumiimumc'mitatim:piri:ujfe-
MM tnc,&vulneràuerunt »ir.Hinc enim deDauidpmniten-
te,eo quod Saulis ciilamvdem abfçidiflèt, dicitut : toll ha
pc. tufinDcitïidaYfuum.Qvx videlicet iufta veiqueDei iudicia
in cordibus reptoboruln intra ecclefiam confiften.
tipht,ex eadem Dei vetbi ptædicationevulnetibus.vuine-
mexaggetant; fe^ noiteildcm modis, quibus elefeotum
plagas ad iànitâtis remedium perducunt : Dunique per
eindcmptatdicjtiOnemeonimvuIneianonlluant.fedau-
gent, mbrteperpetua vulneratos addicitnt.Qupd etiam de
mfidclibus eXtraecclcflam conftitutis.inteiligeddum eft.
Iam véro ltcutfupra memioimus.verum'eft, quod in effu*,
flotte phialarum iupplicium etiam inrelligatutperlecutio-'
nisiquianecperfecutiogmflafetinmündo.liecclefeacefiârétdpridicàrione.'
Açpèrhoç tpfeeandem perfecutio-
èus: qui hôdre incibo êc potii parcas, crasvorax& ebrio-
fos: qnihodic manfoctuS , Eras itaâlhdüs:qui hodie dilc-
ftione plenus,cras odio rcplenlsiqui hodie cum Domino
nudus,eras incedaccum lèçulo ornacus & comptas? Qua-
, obrem tàncôneceile eft,Vtfob gratia pietatis conftituti,pa-
uidi ièmper.atqs flilpefti nofmetiplos humiliem us, qUan-
toflflmuselefti nelcimus.Dicantergo elefti, dicant, âtque
in laudibus Dominogemitibus cordis dicant: Magna &
mirabilia font opéra tua Domine Deus omnipotehs, iuftz
& verz viz cuz font rex fectilorum. Quis non timebit te
Domine,& magnificabir no men tuum, quia tu loins plus,
quoniam omnes gentes venient &adorabunt in cohlpeftu
ciio,quoniam iudicia tuamanifeftafont?Sequitur:
Etpojl hstc v id t 3 d r ecce after turn ejl templtmtabet
math tejhmomi in cdo.
Superius dixerat,apertura eft ceçjpîum Domini in czlo,
& vifaeftatca teftamenti eiusintemplo eius: vbiintellexi»
mus, facramentadeChrifto & ecclelia »opere reuelata : in
templo feilicet Chriftum natum & paflum »ac lufeitatum:
in area vero teftamenti,eleftQrum ecclefiani. EtqUia caput
& membra» Chriftus videlicet & eccfâfîa, viium font corpus,&
teftamenti,nunc caputs nunc membra intelligirnusde-
fignàri.Eftenim Dominus fccundum ho'minemtetnplum
Dei,eft& eCclefia,quia & idem Dominiisde lèmétipiolu-
; dzis ait.Soluite tern plum lioc,& in cribus diebns cxcitabo
illud.Et Apoftolus lidclibus loquitur,diccns ; Templum Dei
ftmclum eft,quodeftis vos* Eft Dfts area teftamenti, quia in eo
font oés thefauri iàpientiæ & fcientiæàbfconditi. Eft& ec-
defia,quiaintraipiam duz tabulz teftamenti, & vrna au-
reahabens manna,& virga Aaronqu<jfrondaerat,myftice
cohtineri yidentur.Et quid in duabus tabulis typice noui-
mus deflgnatum, nifl aut duo teftamenta vetus&nouum,
autduocharitatis prZcepta,in quibus totalex pendet &
prophetz:quz non iam in tabulis lapideis feribunmr ,fed
in tabulis cordis catnah buxipiritii Dei viuif Quid autin vrna
aureahabenrein le manna,nifl corpus redemptorisno-
ftdreconditura,in (eperpetoç diuinitaçismanna confines,
Sc angelici illius pani. perennem czleftemque dulcedinem
gerens?Quid vero in virga Aaron facerdotis frdndente>ni-
h eiufocm fummiyerique pontifieis noftri Iefo Chrifti, fa-
fotare vexillü,immortalis memoriz fomper viridi tare firon-
-deicensîTnncautem hoc fenîplumapercum, & arcam te*
ftamheti hanc vilâm fuiflè cogtioicimus,cum moriente re-
demptote noftro, foifloque teropli velo, in veritate appa-
ruerunt pera£la,quz dudum in eoderii Iudzorum templo
fuerahtmyftice coaptata» Quçd autem iiiic Iohannesper
fynonyma dixit,apertum eft templum Domini in calo, tjrvi/aeft
area teftamenti eius in templo eius.hoc hic fiib vno comprehé-
dit,dicens:Fidt,&ecce apertum eft templum incalo tabernaculi
teftimentj.Scdcüm fit ecclefiaczlum, vt fopra iam diximus,
quomodo in czlo alteram intelligimus ecclefiam. qtiam in
templo tabernaculi ceftimonii delignari dqcuimus?Sed foi-
endum nobis eft,quia certa ratione autor huius hilloriçge-
nus diuidit in partes, cum hoc fit czlum, quod templum
tabernaculi teftimonii inczlo:tanquam hocagens,diceret
deChrifto&ecclefiaiDudumfigurata facramenta,nona*
libi aperiuntur,nifi intra e^ndem ecclefiam.Sequitur:
Ep txierunifeptem angeli, habentes plaças feptem, de
n r b eftùnÿt, qu* cfficiehtiam eius qua infidèles contra
eamincitantur.emittitivt quodillipalinntur in anima ad
perhiciem.patijinturiftiin-corperead iàlutem. ViSeamus
quibus modisipfa vulneraab ea procédant. Aiiquando n.
idumpropteraudirameuaugcliiprafdicationematquecd-
temptam.plagaeinmùndp crebrefcunt,idco diuinaiudb
ciaqüoldamélefeoseifelém diuinis plagis caftigant, vtfo-
lum modi) in eis vittutes examinent & augeant: quoldam
autem,Vt feeletumac negligentiatum vulnera, quibus in-
tra linflam ecclefiato feuciati fuerant , in eis fenent : quoldam
Veto, vt fanftbrum effiifitm fenguinem mifericordi-
tttineisvindicent,quinuper adfidem conUertuntuc,ne
in ftttdtum vltiotfem dé eis expetant. fijutequeidcircoeadempet^
euttonelatentesinÿaecclefiâfelIôs.Ghriftianos
in templo nunc Chriftum,nuncecclefiam : & in area
at 11 da nr, VI qui fint appareant,ac ntquaquam vlttalateant,
fed quibusfihtdjglii vuldcribusaddict;ctinfei agnofeant.
Quia etgôiftaquaidicimus,minime fièrent, fipridicatio
Chrtftiee Hirer; fntc/iau!pnUalmm, lie etiam corpora-
lium plagatum non incongme eiufdem ecdefiæ ptredica-
tionem efficiehtiam dicimtis elfe. Vnde&cum dicitur,
Cum hoçflt templum quod leptem angcli, id eft, vni-
ucriaiis ecclefia:quid fibi vult, quod ifti•leptem angeli leptem
plagas habcntesjdetemplo exire narrantut ? Nunqd-
nam pars éccleflz de ecclefia exiçe creditur ? Abfir. Si enim
j — - - -— e rf - „«U, eftudicahgelusphialamfuam,poteftita intelligi tanquam
naem arigeli.de templo exeunt, iam non ft)Ut eedefia, fed diceretur i Ecdcfià concitauit petfecutionem verbis (uis,
nçtetiaabiahabecdefia.IohanneatteftâteqniàlttJxmi» bperibusteligiofisatquevittutibUsISuntetiam&aliavul-
Ccminucdncnerantexmhis. Namfifuiffentexnobis.per- neiî.quaeexcotttèhlpta prâtdicatioue non iolnm fideli-
tan Uientvtiquenobifeum. QuodcerteDonatiftaTico- j bus,vernmetiam quibuidàm infidelibus irrogantur. De
t ' ^ ' ^ ' “ pu^bûKm't'tàe.hocloco.exite quibus nunc longum eft di(pntafe,fidnec vlla neceifltas
cieitamabecclefia.Quod'viddicetagens.peftiferoorea- cogitvcfiat Nunceigofiqiientiaattendamus.&feptem
uetevoiuit.mparteDonandbobtsexeunte.hançpote- angelihasplagasljabentes,nomenqueproptifitefumëtes,
—__rCi1ranmle,vt mnnri;i plagispetcuriar,ru>fhamq;ec- quo !tabituindntiappartar,vidcamus. Deniq;poftqdixife '
i l l l i i i
■ 1 1 1 1 wm
C a n t.f ,
u Reg. 14.