it%o ■ Pafihajij Ratberti
C
Cant. ï.i.
T lv -n .
lit differtfliella a ftellà,ltaflos à flore. Ita vt virgmitas,quod
generale eft omni Ecclcfiæ (^cialiterliliis to virgmibus
comparetur,Martyrium verb refis verhantibàs,ytfinguli
fingulisluisfulgorc coæquéïftür Ipeciebus , 'iw vt vhuit
■quifquc eorum too & Chriftlrelparfus languine,ac fi rofà
-in Hicrich o , rubeat Ipeciolus, & db b ellocu m Çhrifto fi -
mul aflrégnum exeat glotiolus. Virginitas vero candore
lilij vefti ta propter incorruptionem,& ipfaéxêat etiam Angelis
coæquanda.
Vnde reor beàtiim Hilarium in Enangeliooo in loco v- I
bi ait SûuitotjConJtderate liliaagri,quomodoerefcunt, & cæ- !
teraquæ fequuntur, de Angelis diâum ideo intellexille,
quia virginitas quæ Angelis comparatu^per lilia quamlæ- !
pe in fcriptutis lacris præfigüratur, EddeodixerïtDomi-
tius-, Quoc^pec Salomon to omni gloria fiia coôpertus fit
&cut vnum ex iftis. In qçibtomâ^him florîbus renitet in-
tus floris veri incorruptrôÿ & pulchritudo per cbaritatem
integra? eaftitatis. Propter quod velimvos confiderare,virginitas
Cant.4.1).
• Cant. /. ix.
quam prarcîira fit, quæ tantis & talibus attollitur
■pràecotois.Nam vt fafiùs fum,duobus Ecclefiügeneraliter
iftis comparaturfloribus, quæ rubet Chriftirelparfalàn-
guine; Refperla forts intulque, quia in ytroqueéoecineüs
color eftj&candet vtlilium,de qua dicitur, sicut Itliumin-
terJpinas, fie arnica mea interfltias. Quæ quamuis in præfen-
tiaram inter malos verfetur,to ta Honda eft ipfa, & décora
nimis,multisexomatamuneribus. Sed quia icriberede-
creui ad vîrgines, veralque viduas, coeleftem vitato agentes,
opportunisme vilumeft, etiam quia flores Paràdifi
funtjVt ad eas de multis ediflèram floribus,in quibus dele-
éhtur Iponfus.V ndé Ecclefia in Canticis.Fw/rire ?»f,inqui t,
floribus, ftipate memalis ,quia amure langue». Sed quia torilta
florum differentia eft.oranduseft Spiritus làruStus > vt per-
flet agrum mentis; vt ex eo profluan t aromata i 11 ius. Quia
nonaliunde foecundàtut hic agerEcclefiæ,' nifi ex infufio
ne Spiritus fimâi.Ifte namque agereft ex quollàac de filio,
Ecceodorfilÿ met>,Jicutodor agrifient, quembenedixit Don; mus.
PleniÊeft hic ager floribùs,plehus æternæ vitæ odoribus,
inquo nimirum thelàurus ille abfcopditus in Euangelio
inuenitur,pro quo fideles omnia yenuunt fi», qui eius a-
môre rapiuntur, & relinquen uetiam & feiplbs ,'vradvnu
perueniant florem,qai de feiplo ait in CanticiS, Egofloscâ-
p't,&hlium Comiallium. Cuius itaq; campi foerunditasTemper
cum Deo eflè dicitur.De quo alibi in Pfaltoo>cumde-?
lcripfifletquod omnia quæ coeliac terræ funt, fua client,
& pulchritude,inquit, agrifemper mecum eft. Quo profe&o
liquet,etfi poflîdeat omnia per Maieftatis fine dominium,
quod huius agri flores ac ffuâum, de quo tantàodoramé-
ta virtutum fragrant, ipfe perle iuxta eledtionis gratia pofi-
fideat in tus. In quo agroipfe vitis eft vera, de quapropaga-
tur omnis Ecclelia cum pomorum frudlibus. Quapropter
l?-ne in Canticis Iponlùm inuitat Iponftt dicènsV Vent dite-
ttemi,egrediamur in agrum, commoremur in viÜiSy mane futga-
musadvineas, videamus Ji floruit vinea, fi flores fruttuspartu-
riunt/iflorueruntmalapunica.
Nviùit igitur fponfc, nouit & vera virgo, quod Iponfus
flos càmpi totus vadit infruftum.&dëlediatut infloribus.
Ideoseum rogat & hortatur egredi in agrum ,florçl^[ue vines
inuilère , quia fine ipfo Audfcum ferre non pûflunt.
Df
j x.Cer.i.ij
Ib/dufciaecelefti roré conftipât mella. Qujs enimtnel<|jat;
'quodpudicitfavii'ginàlisjfeucaftitaSyid^risaliüdo^
ti noh ndrunt , ntu m quibus deledlatur Ipohfus Mnde eft
qiidd quafi àpes landlarum îcdpturarutn _carpitis'flores,
quonkto qùipalcitur inter lifia, iotüS vadit inflotibit^ to
floribus dële<Statür,&lion iri alijs quibuS|^etfloriblis^im
quiinconuallehumilitatis florderin'r!.Flöretenimyirgii|i-
tàs iti conuallé làcry marum,dum femper ëa'ihtendit incft-
te^quæ hümilitatis lùnt quæ
portât in pectore qui eft lilium cônuâliiu,& ctèlcitto Hör*
tisdëliriatum qiios toforatSpiritus làndtû^.'Qui fintâûté
b o n i delitiarumdpto Iporifus demon^râ|in Canticis,!!^-'
tus càndufiisfiror meajpotifaflwtus condüfus ,\fonsfignatus;ëo
quoid in hortishuiulmodi Dei imprefla (ignaculisimago'
fèruatùrihuoluta,fincerifsïmifoniisyndaperfufa.Déqiîo
didfcum eft ad patreto,^«o»w?» apttd te efifonsvüa.CQipr^-
fedto tons bene in cordé' Virginisfignâtq ip ritur & nuit iu-
giteriytirriget vniuerlbs dèlitiarum flores & fiüdtusPàrà-
di ft,id eft, Hel io nopij flores, de quibusdixèram, qujnë-
(ciuntalpicere nifi Sofern Chriftum ; nefâunt gaudere nîfi
de dar i täte 8c caloré Verbi : ita y t videas ift, toéridie eiufilé
floris orbicùlos extenlbs & dilatatos. in tantum v tgyrtjï
eiuldem latior in orbe quam fît præ gaudio vide^tur.
panfis flolculis putes eos lèntireaç lætàtipræ claritate 14-
minis.F6rtaisis ergo fentit natura,quaniuis lèrifüm nô M-
beat fentiendi,& interrogat illud de Qànticis.Vbipafeù.vbi
cubas ? Cui dicitur i» mertdie. Et quia in meridie Iponlus pa-
Icitiirinter lilia & vmbràtur in hortis deliriarum, iure flores
virtutum y>ffîdofilsime le pandun t & dilatantur, yt to-
feipiant fulgorem veri Solis, &confoueantur intus calöre
Vèrbi.Idcirco quocunque gyrando S olvadit,le inclinant,
eumq; femper in Ipici unt,humilitatis obfequ io &prç gaudio
exultantes quodammodo, fempërténfisâlarumretoi-
gijs adorare‘videntur;ità vt in velpere* cum le.Soiabduÿe-
rit ,& à feruore ceflàuerir calons ,pâulatim & ipfifloresfe
colbgant & recipiantlele in vnum, fuoq; ac fi incubiculo;
fua concludant intima; Si quomodo exhibeant feSolis ab-
lentiam ferré nô poflè; vt claufis ôftijs tantum lugeant prie
moerore in n o d e quantümgauilbslëprçgaudipih die fii-
ifle monftrarunr. Hincfponlà in Canticis , ln le&ulqmeoin
noiïtbusquafiuiquem ditigit anima mea. Qùoniam vefus a-,
mbr IponGe non patitur ablèntiam fponli ififtinëre rdij fipd
infra cubilia cordis, quem oculis lion poteftalpicere, fide
& defiderio iugiter mente toeditatur tenere.
Sed quia incidi in partes h uius floris, ne yidear virgini-j
bus importune ingerere, quæ non leguntur in diuinis lit-,
teris,iplà natura docet quæ liiggerimusi quo niam iuxta A-
poftolum per ea quæ fa d a lunt intelleda cqnlpiciuntur..
Nôcnimelaboro noftravthabeanttam fplendorem verb
i, quam lènfuum elegantiam &ornatumintelligentiæ.
Idcirco non adhibeO ornatricern fàcicrumeloquentfam,
yt pulchra fît ddaudabilis noftra oratio ; led tantum quod
polîit illicere Ipoplàs iuniores in amore lponfi,& diledio-
nem fponlàlitatis augére.Quia fèrmo lènilispreflus 8c gra-
uis, née comptus débet elfe, fine concinentia verborum,
.& venuftate vrbanitatis.Immo maturus,lâpientia floridus,
per iudici um quoque probi tatis collatus,plenus veri tatis,
rucopurus,lènedutedignus,honorabilis. Quoniam lon-
Promittit etiam quod mandragorx iamin portis dederint ge aliud efticiyn poftgermen pubettatis flbr^r^incipitiu-
odorem fuum. Vnde vnuseörum aiebatquiportxdicun- uentus,viridis,ilfufträta coloribus; aliud cum annplä^AC-i
tur,B0»«$ odorfumus Deo in omniloßo. Verumtamen nemb ad ! dus longe diu fätigata labore, profedum requiri t lalu tis.
h*c idoneus. Sed nemo le deterreat, cum audithos tarn J Quacfi alienarstatis le phaleris exornare volueiit, ridere
praecipuosinagroDomihiflorerei&fiagraretamimmen- J videbituic magisquam perorare jvnde ridebitur potius
fis virtutum odoramentis. Sunt ctenim in iplo eodemque
honeftabitur,
agro Euangelij,lilia, rofæ, nardus, & crocus, humilelque
violæ, quæ fuo vincunt purpuram Regis muriceani cblo-'
re.Su nt & Heliotropij flores, qui profedo gaüdent àd or-
tum Solis,cuius-colorantur intus rorilve fulgoté, & lèqufî-
tur quantum las eft poft veftigia, ita vt nelciant nifi Solem
infpicere. Idcirco ac fi no'de vos claufiftis, charifsimæ, vt
ad ortum Solis æterni,mox ac fi renatæ, quia tenebras nè-
lciftis,po fsi tis lulcipere lumen .Sunt etenim làcrarumlcri-
pturarum coeleftes alij quampiurimi flores, in quibu#ani-
marum agricul t ur a formacur pafsim ,& decorarurQhrifti
Ecclefia.In quib. operatur virginitas fibi coronasidc Iponqüam
Hincquælo nevidearvobis improbus, fi obeemperà-
uefoiuuenibus vt loquar de flotibus:Quia in hoc catmitié
totum camtur pro Ulijs &flotibus, vt difeant veri flores,
Chri'fticum Chrifto verfari.Nam inde eft quod quafi apés
làndarum lcriprurarum campos perluftrances.non lolum
Iponfo, verumetiam vobifinet 8ç omnibus mellificatis.
Ad hoc quippe sic fi ad aluearium Chriftiex omni parte
conuolaftis,vnamque præcflè vobiselegiftisquatenusad
inftar earum, quia de ore prudentium mellaprpeedunt,
Dèb fâuos, & fr udü vi tæ red da tis. Vére aluearium mona-
Iticædifdplinæiure hicloc9 vocatur, quoætérna claulùra
m
Gal.y.ty.
AH.ÿ.x8.
C
. Expofttitiri P fil.ltL i t ' ,
Vos pbfcraftjs, ne vllii infidlarura fralidibu, ciftra vioiert- ~
ait Domino confecrata. Eft igitur vt ita ftteat blufquam
t2 4 l
, quia nufquam Ârnünquam aluearium _ex__inde alicubiVâgandoflorcsîegitis.
quæintusSanâarumfaiptUrarumihdefînentermelTiflua
quæqüe carpitis, Vbi n eda reo rore
cordateftra Spiritus làndus inebriat, iubarqde diuinilü-
mmis perfiindit&illuftrat. Vbi nihil aliudquanictfclum
relpiciîis, quia ad hoc catnem, 'quæ cbheupifcit aduerfus
lpiritum, quafi tarcereclaüfiftis, vt liber animus perüolèt
vbi Iponfus abiit lecundum humanitatem^ & lèdetàdêlc-
trisDei. V bi quamUis noueto dicaütiit ordin'es Angelo-
rumjmillia millium adfiftunt, quibus nullus èft num Crûs,
& miriiftrant,Daniele telle,dccies centena milba,propfcer
cos quihærcditatetn fiint accepturfi Vbiiudex Apoftdlo-
rum chorus in eorum exultât confortio,& Mariyrum can-
didatus cum coronis decàntat exercitus ; vbi Patriarcharü
tuba præcinit &Prophctarum prouidus relpohdetnumé-
tus: quia quæ per ços promifla funt,compléta bmnia cun-
d o rum iam releguhtur alpedibus. Ibi etenim fandorum
Confeflbrum fuis pro plebibus deprecatur Senatuis infra
ætema gaudia ftolatusJbi hy tnnidici làndarum virginum
Cborijcum luis Vidricib.palsnis, fequuntur Agnum quoque
yadfr,& decantant in organis, qûæ nemo potelîl dice-
re,nifi qui cum ipfisfequuntur in albis,Ibi coelibator um dé
viduarum eonfoeiantur greges : Ibi coniugatorum coniù-
gatarumque lànda decoratur locietas: Ibi pufilli cum ma-
gnis,& turba quam nemo poteft dinumerare, Alleluiatica
per omnes vicos eius valde gratulabundagaudia canit. Inter
quos cum mensfidelis quandoque rapitur ex defiderio,
ndes quæ Ipérandorum lùb ftantia eft,hæc profedo nô
extra fecernit, fed inter cordis cubilia, quæ non videntur,
quia in Deo fu n t, credit atqueintelligit iuxta munditiam
cordis, dcdiligit vniuetlâjcum quibus quilque mente cum
eft,putoquod nulquamlblus eftjcum vero agit quæ agüt,
nunquam otiolûs.Et fi quæris quid agant,Bwf/,inquitDa-
uid $ui habitant in domo tua Domine,in fecftlafltculorum lauda-
burit. e. Qupd fi interpellate voluerit quemlibet eorum,
Velquemlibetiàndorum, adelt continuoineoqui vbiq;
eft,cum quo & nos femper omnes,quia in eoviuimus,mo-
uemur 8c fiimus, Sed aliter cum eo & cum Sandis fumus,
fi eadiligimus quç diligunt,&agimus deuoti ad gloriam de
laudem ipfius quæ agunt ; aliter vero,cum coram oculis er
iuis fempèrlùb ipfo & in iplo,vbi vel vbi fiimus.Quod fi a-
literquam velit ipfe volumus aut agimus, proculdubio
longe ab illo fumus, in quantum diflnniles fumus. Vnde !
quotidic in oratione re d e dicimus,Fi*»f voluntas tua,ficut in j
ceelo& in terra.
. Hæcomniâ, quæ profedo credibilia fides pandit, Ipes
adit quæ fide creduntur,& præfumit.PuIfat vero pçrfeue-
rantercharitas, donee preces&voraintuscoramlùmmo
Deojcoramque Sandis olferat. Vnde non redit, donee eu
eis quos interpellât,fide non fida impetratareportet. Verum
quia vos taies elfe,chariilîmæ,noui, qùoticlcumque
orarorium beatæMariæ Virginis mente ingredior,fealam
illam Iacob eredam video, per quam afeendentes ad vos,
defcetidentelque Angelos minime diffido, quo in loco
domum Dei portamqiie cteli elfe non ambigo. Prop terea
& fi de his aliquid dixerim filpernarum virtutum floribus,
i quia dues eorum eftis, melius vos eatenus feire vlu con-
templationis,quatn ferme eXplere polfit, credo.Quonia,
quibus omni deuotione fidei chnritatilq; ardoreiam vin-
daô iri coelellibus eftis, quosindefînentetinterpellatis, cfî
quibus cblloquia intus, & precesDeo offertis,ignoraîe ne-
quaquam poteftis. Certüs*fum quod charitate vobilcum
lunt;inter qüos,licet in terris adkùc,vtflixi,mente iam lur-
fiim,vnilm Alfeluyadicitis, vnamquegloriam digne Tri-
nitatiDed perfoluitis. Hincgtatiarumadio, feus, &ho-
hdr offèrtur. Et ideo quælo he videatut vqbis locusifte an-
guftus, vbi vos claufiftis, chariffimæ, quoniam ingens êc
hiagna domus Dei eft ad qUàm intraftis : magna, inquam,
quia non habet confumrtiationem.Nemo mottalium,qui
eam penitus vt eft valeat pehètrate,vbi Deus darf tas eft,&
ihfinita poflèfliô.Quam làfie domum IoarïUes conlpiciés,
vix filtern quæ vidi t potui t Cftarrare. Ad quam vfque Paulus
raptus i quamuis düx Vërbi, ca quæ audiuit faillis eft, J
qüodhonliëëatHôtolhiloqüi; Idcircodifetàmihicolde
fponlfe Chrifti, dilatatoini;& nblite cümihfidelibus cbari-
guftariîquia magna eft domus,& ingens pôlfelîioiqliæ vo-
k“ ^ ^,otc flebéturj q u i nec Ipatiis locdrum tëtminatüf,
ncc fine tempbrû cläudit ur. S ufHciat vobis Cöhabi tatib aa
heceflî tatem naturæ, qüæ vosfurcepitdemundoacfitd-
liim bas volantes ad cttlum.Quia ih mundo Iuxta Àpofto-
lüm nihil aliud quam coricupilceliria oculbtum &fupers |
biavitæ. Sufficiat folümmodo qiiia foli Deb vacatis * vbi 1
& HCceflitatem fufficienria non exefedit, ècnecelîîtasfuf- |
ficiéntiæ modum non adimit. Sufficit enim ce n fus exi-
guüs,cui ætema poflèlfio fol us eft Deus.Maria hamque o-
ptlmam partem elegit, düm foliimrnodo Ôominiténuic
pedes, quos laerymis rigaüit. Sed & Deiflénitrix j ouiüs
obtentu feruitio vos Dei vouiftis,hon ampla quæfîuit ptijr
toria,quando in ditierlorib nullum habtiit locum., nifi iu-
mehroriim præfepium, quo rèclinauit Deum infantulum.
Apoftoli in carcete collaudântes Deü exaudiuntur: quanto
magis vos gré* Chrifti,fcbram fanóris altaribuS confifle-
redebetisjvbibeata&vencrabilisvirgôveneratur&cdli-
tür.fuper choros eleüataAngelicosîC^iç pro vobfs cotam
fummo Deo ihterccdensjveftrasicommelidat oratiöbes &
offert votalaCTymarum veftrarüm, quas multipliers indc-
finenter fundiris fuis cum pretibus. Vbi i&pignora làn â o -
rummultorum, mültarumque virginurtl ebluntur, q u i
luis ëxcubiis ad laudem Dei VeftraS illuftränt v igilias,& ctl-
ftodiunt caftra»
j Qtodénimaliiideft,charjflimæidomushæéinqüade-
gitis,c^uam caftra Dei,&fehola diutoifèiuitii, officina virtutum,
turris æternæ cohtemplationis, cuftbdia perpetuæ
caftitatis'Ideo ergo reéte caftra, quia caftra; Necimmeri-
to,quia conuerfatio veftra,militia céçleftis eft difeiplinæ;&
genus fortilfimum Monachorum vbi virginitas excellit,
&frequentia, propter excubias fommi Regis, diféürril
Angelorum. Vbi videlicet inuigilat chorus aiuihis laudi-
bus,& prolpicit fi qua hora Iponfus veniat, vt paittis lani-
padibuSjCum eo ad nuptias (vbi iam adfcitæeftisjdigne ih-
trare poflîtis. Hinc iugiter lÿfnphonizatis laudibüshæc
aula rdultat, Hinc quodgemitùsvefterdiuihaspulfàtad
auresjhincquod à maxillis lacrymæ furgünt, iuxta Hier.è-
miam, penetrantqiie coelos j bine quod ieitinia carnerri .
macerant;quod affli&io robur extenuat. life igitur eft iri-
telligentiafiliorUm Chore, iftud cruditionis Cânticurfi;
iuxta Hebraicum, nam Melchilapud cbs eruditionem, vel
doâilîimum, fenat. IdidaantiquumnomeneftSalotoô-
ni^quod tampacifîcum quam &diledumfonat. Ideo ih
fine tituli conduditur, Eruditionis Caniicum amantiflimb,
quod Septuaginta j pro dileclo» pofüere 5 quia Crocus ailla-
tiuum non habet. Sed quod dicit Canticum aihantiflîmii
vnum eft ac fi dicat, eruditionis Canricum dilediflimi;
Porto erudiria&jntelllgëntia nihil diflertin fenlù, iüxta
illud, Ët nunc Reges intelligite j trudimihi qui indicatif terram.
Quiavera intelligentiaplenamalfettetuditionem, licüd
& vera eruditio intelligentiam Viriprudentis. Ac ^erhoej
Vtdixi paulo.lùperius, myfteriüm nuius Cahtici leétorerri
fpititalemrequirit &intCntum. Alioquin vbi fim(flex eft
fenlùs & apertus, <^iid née elle érat audientem præmbneri
verbo inteUigentiæ,& dïciad euffl,j£«i habet antes audi, ndi,
alidtat / Eruditionis quoque Canricum canituramantiflî-
moÂEdi.le(ftô,caniturviâbri& pto triumpho;canitur aii-
tem pro floribus & liliis, canitur & pro his qui commuta-
buntur. Vnde nec immeritoi ficutprætoifi, a lànâis Patri-
busepithalamium Vocatur. Ëpithalamiufn namque pri-
mum a Salorrione in laudem Chrifti & Écclelîæ corApofi-
tumelfelcgimus. Inde læcufetes viri démuni fuâ traxerë
dramata,quatenùè ih huptiisob honorem IponfiaCIpoh- !
fæante tbalamüîh bine inde v'icilsim carmefl laüdisdécafl-
tarenf.$ed & Dauid,qùi totus fertur hfitificus faiflè,ihhoc
Plàlihoprætulit fodùam huius dramatis. Et idée noh fe
folum,àut V n üm Prophetarum,fed ofhnem cho'rum filio-
rum Chore cahenteto fimul,&%bnfum abætetho de corde
patris genitum,venientem ad nüptiasihtfèdüdt.Dile^
ôtüaütem eum,& fine vllo additamen to, vél amantifs fin ö
vocatiQflja in compàtatione eius,iüre ntfllüs dileéhiSCré-
ditur» Qui tropqs à Gramrhaticis anotoftomafia dicipiry
tfX te;
Mil.ii.ijt
i .
Biblioth/Vet.Patr. Toni ; ÿ. Pars 2, Mwimmm )