B
I M*ttb.x6.
\htdic.j.
a
i.Heg.iS.
mtmäSs
v$ 4
nullus lu iultus in populo illo qui pôflêt refiftere ir*Dei.
frufira, inqait,lequutus fum,pradicens mala imminentia. Fru-
ftra volui ex perdita captiuitate aliquos conuertere, &
quafi remanentes racemos iam vindemiatæ vine* colli-
gere : & quum ratemos non inuenirem, volui feltemim-
maturas ficus, ideft, grofïosficorum comedere,quia bp-
nas &maturas non inueniebam. Tale eft, veluri fi quii
<Jiçat : Quia panes non inueni, volui quifquifias Sç Çiifii-
rescomederepr* femis magnitudinc. Quam fimilitudi-
nçm ipfe Propneta expdïiit » diccns î Perm fanäus de terrât
& reftus in hominibus non eft, omnes in (anguine infidiantur. ru
pat rem [turn ad mortem venatur. Nec iblum fàciunt hæc
ma!a,vemmetiam defend unt,& ordineperuerfo, quod bo-
numesldtcunt malum. EttucUx mreddendoefl,quiaficalium
iu4icat,qudmödo ipfe ab alio iudjcatur.vt fe mutuo fauo-
re tueantur. [ Et magnue loquutus eft defiderium anima fiia. J
Qui inter eo$ mâgnus eft Sc in legedoàiffimus, non Dei,
fed fuam loquiturvoluntaÈem. Etconturbauerunteam/id
efivrbemvel terram >de qua dixerat : Periit fendus de terra,
Qui optimut eflin eis quafipaliurus, pungens &vulne-
. rans appropinquantem fibi,dr qui rectus, quafijpina iefepe,
vt ibi ipueniatur dolor vbi putabaturelîeauxilium. pies
JpecuUtïonis. Vaftationem dicit Samariæ vel Ierufalem
quam prædicabat futüram, & ipfam vaftationem vocac
vifionem. Nunc erit vafiitas eorum-, fcilicet habitatorum.
ErgonulLiusprophetæ vocibus credaris.ncc accommo-
detis aurem blanditils decipientium. Si enim amids &
corifenguineis tara eft fides, quanto magis inhisquiadu-
lantes mentiuntur vt aliquidaccipiant. Noltte credereami-
co, quia. Açhitophel mentitus eft amico fuo pauid, & lu-
■ das tradiditCKriftum. Et noltte confier e induce,ûcmSi-
cbimitæinÂbimeleciT;ipfi feceruncregem.&abeoin-
terfedifutit. Ab eaqua dormit in finutuo cußoAi claufira orjs
tut,ne p a tÄ cjuod Sampfon à Dalila, quia filius coutume-
Ham facit patri, ficut. ^biàlom Dauïd cqncubinas patris
incéftans :filiaconfurgit contra mairemfuam.Çüi\3 s rei quo-
tidianafontexempla. Nuruscontrafocrum fuamt 8cvxorE-
fàu contra Rebeccam. Inimici homtnu domeßici, & familiäres
eius. Quum hæc ita fint, nolite credere , 6 daps Sar
poftea veto fr'ùttum pacatipmum exercitdtts reddet mfùtia.
Quum ergo hæc Dqminus fccerit,& nos à muleis tribula-
tioîubus eruèrit.videbunt inimicæanimæ,fcilicet mali-
gni, populus Babylonius, id eft confufiônisfatelUtesj &
erubefcent&erunt in conculcationem & contempcum
gaudentibus fendis &exultantibus infita Hberation«.&
illorum iaftadàmnatione. [ Vafçepopulum tuum invirgatua,
gregem hareditatis tua. ] ^oxDei patris loquentisad filium
Dominum nofttum 1 e s vm C h r i s t vm, qui eft paftór
bonus: præcipiturq; ei vt pafeat populum in virga, &grc-
gem hærcditatis lùæ. Diftindc aiitem loquens, oftendit a-
liuk efiè populum» aliud gregem. Quod & Pfelmiftafacit
dicens: Nos autem populus & oues pafcuæciuS.Et popü-
lus appeüantur hi qui ratione vtuntur, acnouerunt dift
cetnere vetitatem à felfitate: ouesvero fimplices quos ne-
cefle eft régi à dqdoribus. Quum érgo dicjt, Pafcepopu-
lum tuum & gregem heer edit atù tua m virga tua. Oftchdiffc
populum êc oues iilSigere virga vt regantur à Domino,
ficut etiam Mofi quum mitterctur ad Pharaonem didum
eft: Virgam Dei toile in manu tua &vade. Habttantesfilos
in fait u. Propterea pafeendi ®endi furit virga,quia ha-
bitant foli infeltu.Vbi intelligimus eos qui fcpatantfeab
ccclefia, & habitancin feltu gentilium, & fruontur amici-
tiisillorum,fiueiliôsquiob tumorem fequeftrant fe dfo-
cictate cætcrorü hominum.vrfendioresàppareant: quod
legimus fecific plurimos Gentilium, quideteftantes cog-
nitionem generis humani habitabant in feltu vitioi:um.&
conculcabantur à bcftiis,id eftà dæmonibus. Cæterü fen-
d i eremitæ iôli erant, fed non habitabant in feltuv fed in
amoenitate vittutum: ergo illi qui foil fimt & in feltu vitio-
rum habitant,pafeendi lunt regendi in virga: non enim taies
* mariæ vel Ierufelem, falfîs propheris. Ego enim non ha-
bcbo fiduciamin ilîonim promiffionibus, fedajpiciamad
Dominum, expeftabo Deumfaluatoremmtum, & certusfiim
quod audiet me Dtps meus. Ne Uteris inimica mea fuper mi quia
ctcidï,cpn/ùrgam.'VoxietaUkm contraBabylonem & cæ-
teras gcrites,quæ exultauerunt in ruina eius. O Babylon
linimica mea ne læteris, & fuper me non gaudeas quod
merito mco cedderim. poftquaenim iram Domini por-
taueio,cohfiirgam , quia illeeft lumènmeum intenebris
tribulationum. Noui quod mefitedu&urasde anguftia
,Deus meus,&oculimeividebuntiuftitiamcius,id eft, vl-
tionem quam fadurus eft nonlongo poft tempore : fed
riunc& inpræfentiarum erunt conculcationes,&deua-
ftabuntur a Médis & Perfis. Hucufque vox Ierufalem fiue
propheræ ex perfonapopulijiüc fermo dirigitur ad ipfam
Ierufalem. O Ieralàlem venerunt dies rid eft tempus, vt
adtficentur maccru tua, quæ fiieranc deftrudæ à Chaldæis.
Imita die, id eft illo tempore, longe fietlex, id eftpræceptum
illorüm>quo imperabant tibi vt feruires eis , 8c nequa-
quam Babyloniotumimpenofiibiacebis. In die ilia, hoc
eft in tempore quoædificâSuntur maceriæ tuæ ,veniet ad
. te de Ajfur,id eft Aflyrijfugientes : venientetiam déduira-
tibusmunitis, quas detemetsintavfqueadfiumtn, id eft Iorda-
?nem, &admontcm Sion demonte, id eft, de montants Per-
' iàturn & Med orum^d quos pritts Ifrael translatus fuerat.
Et erit terra Ghaldæorüm in defoiationem,propter h Mit at or es
fuos, &propterputtumcogitàtionum eorum, id eft,mala ope-
r a,quæ fi u dus fitntmâlàruMcogitationum. Poflunt hæc
refera moralitetad animam fidelem» quæ eft Ierufalem &
in qua eft templum Dci î vel qnæeft cemplum Dei. Qui-
cunque prb peccatis fuis vel à diabolo tentari permittitur,
|veldiuérfistentadonibqsatteri, nondebctdefpeiare de
mifericordia, fed magis fe co'ntra inimioos & dæmones
crigerCrquinoftris inlultant cafi b us,& dicere. Confurgam,
quia Dominus lux mea eft,ipfe duc et de tenebris in lucem. Ofnttis
enim tribuUtio in prafenti yidetur non ejfe gaudit fed muer or is,
paftor bonusdeferit, fedreuocat& emendat. Vnde
fequitur, I» medio Carineli pafeentur Bafan & Galaadiuxta
dies antiquos. Garmelus dicitur Græcc, & La tine, Cher-
mCl-Hebraice: interpretatur autem Catmelus, Cognitio
circun^ifionü. Bafen Gonfujio, Galaad Migratio tejlimonq. Ira
populi Gentiliuip qurantea fine paftôre erant & vagaban--
turin feltu çrroris transfeirentur ad Carmelum,ideftad
cognitioneru veræ circumci^onis & feruient Domino in
lpiritu,& intelligentes errorem fiium confundentur con-
fiifione vtili quæ adducet gl or iam, qu o d feiàntBafan.Quu
itaque confufi fuerint pro peccatis lùis,rcde pafeentur in
Galaad, quod interpretatur Tranfmtgratioteftimonn, id eft
reuertentur ad eccIeûam,adquamIegis vetensteftimo-
niàtranfmigrauerunt. Hocautem fier fecundum dies antiquos,
de quibusMofes dicit: Memento dierum antiquorum
cogita generations fingulas. Illî aurem recordantur dierum
antiquorum qui nonalpiciüntpræfentia,fed quæfnrfum
fiint,vbi C hriftus eft in gloria Dei patris. Ofténdetquoq,
cismirabiliaquæoculusnonviditneq; auris audiuit,nec
in cor hominis afcenderût. Tune y 'tdebunt gentes quæ quo •
dam aftlixerant populum Dei & confundentur fuper otnrti
fortitudinefua qujppræuaiüeruntaduçrlùs fendosDei,fed
hæc confufio hoc habebit boni, quia intelligent peccata
fua & ponent fuper os manum, nec vllam loquendi contra
D eum habebunt libertatem.Manus autem dicütur fîiper
os ponere,quia manus pro opéré ponitur, 8c pro fuis tna-
lis operibus confufi, race bunt. Bcontrario iufti osmanu
aperient,& bonisoperibusaccipient facidtatem loquén-
di eu m Domino : aures qtioqueepru furda erunt, quia nolûe-
runtaudire vocem Chrifti, fed ficut afeides obturauerunt
au res ne audirent v oeem in cantantis fapienter, id eft præ-
dkantis Chrifti, de quibusadhuc dicitur, lingent puluerem
ficutferptntes, Serpentes fuper ventrem gradiuntur, & ter-
ram gradic ites trahunr, ipfemq;terram comcdunt. Taies
fimt reprobiterrenaoperafacien tes: & terram comedür,
quia terrenis pafeütur iljeccbris: fùper vèntrem gradiuntur,
quia ventri & gulæ feruiunt,eorumq; Deus venter eft:
& çrahuntfead dicm vltionis iufti iudicij Dei, tune rurba-
buntur in diebus fiais vel conclufionibus fiais, quum fe
côclufbs & coarâatos viderinr & non defideral-unt, fed for-
midabunt Dominû Deum.non fuum,fcd nofttum, quem
! needum merentur habere Deum, & timebuntte. Dum de
teniaperfona loqueretur, fubjto perapofttophen côucr-
. t.cfe. Idcirco obmutefcéc.idcitco obfurdefcent, 8c cærera
patientur qu* difta funt vt cimeant te o Chrifte: quiaini-
tium fepienti*timorDomini. OuisDeusfimilistui,qui au-
fers intquiratem & transfers petcatum reli juiarum bareditatis
tua IncelligensPropheta ad hoc Dominum itafei Genti-
bus,vt eos turbaret & confunderet: &vtturbatis &con-
fufis parCcret 8c peccata auferret,donaretque felutcnj,an-
nuntiat Sc laudat bonitarem Dei dicCns: Qttis Deusfimilii
tui} qid.iiuliiis. Qui aufersiniquitatcm,& transfers peccatum
rehquiarum bareditatis tua j ficut quondam in jfigypto cx-
terininatorangelus vi Jensfenguinc in foribus Ifraelitaru
pertranfiir &noneisrfocuit. Nonimmittetvltra furore fuu,
id eft non irafeecur in perpetuum, fed aliquando miferc-
biturpopulo Iudaico, ficutGentibusmifertuseft, Deus
enim volennnifericordia-n eft, & ideo reuertetur mil credo eis
quos abiecerat, & proiicietpeccata noflra in profundum marts,
vt iam non appareant. Dabis veritdtelacob,mifericordiam
Abraham. Illam inquit veritatem qua promififti iacob fer-
uotuo, & mifericordiam quam pol%itus es dile&o tuo
Abraham.dabiscredentibusin ceexvtroq; populo Nam
joerIacob qui fupplantator dicitur antiquus populus lu-
d*oruintelligitur,qui inChriftumcredens fupplantauit
infidelitate. Illis ergo dabis veritatem prxmioru qu* eis
pollicituses Per Abraham, qui pater multarum gentium
interpretatur,multitude Gentiu defignatur, qu* Creden--
do in Chriftum fad* funt fili* Abraham: quibus dabis
mifericordiam, gratis & finefuomeritoeas iuftificandok
peccatis qua omnia iurafit hoc eft immutabiliter proniin-l
fti patribus noflris, id eft ndei noftr*, quod videlicet ex tota
hominu mukitudine alios veritate, alios mifericordiafel-
uaras. Vniuerfiecnim vi* Domini mifericordia8c veritas.
J im s M.ICHAUE JROPHETAi.
PROOEMIYM IN
NAHVM PROPHE- .
T A M .
A h v m Prophet a.ficut Ion as intert-
f i turn ciuitatis magna Tfiniue njaticina-
t tes eft Et fecundum fuum vocahulum
vero ,id eft zelans. Zelus autem aliquando in bonam par
tem ponitur, Paulo dicente: ALmulamirit charifmata meho
ra,8c ipfe Dominus in Pfelmis: Zelus domus tuacomtdttme.
Zelätur enim Deus in luce,quos dignos fe habet: vt quos
non feruatdementia,corrigat*mulatio. Hinc ipfi Ierufalem
qu* obftinataincentionc in peccatis permanebät ira-
tus Dominusjloqifitur perlezechielem: Zelus meusreeeßit
ate,nonirafeartibivltra. Sccpik\it:[vlcifcens Dominus&ha-
bensfurorem. ] Dominus nlallum motumanimi, nullumq-
poteftreciperefurorem,qui in fiimma mentis tranquilli
ratemitiseft&ferenus. 5 cd metaphorice dicitur habere
furorem quum vlcifeitur mala,quiafiiftinentibus vltio-
nemfievidetur. Irafeiturcrgo Dominos, vrtollatanobis
quod fibi contrarium eft: & fublatis hisqu*fibi difpli-
centjin antiquum ftatum homines correpd redeant .• nam
feriptum eft: flageUat omnem filium quemrecipit. (Domi> us
pattens & magnusforntudme. ] Qué fuprazelantem & ha-'
bete furorem dixerat,nuncpatientevocat. Diü enim Afl
fy riorum fuftinuitpeccata, 8c fiia longanimitate prouoca-
uiteos ad paenitentiam: fed quiacontempferunt bonita-
tem Dei,nequaquamquafi innoccntes inultosab;re pati-
tur. H*c & de nobis dicere iuxta moralem intelledu pof-
fumus,quo$ benigqitas Dei ad pcenitetiam expe&at. No
ergo contemnamus diuitias bonitatis & Ionganimitatis
eius, neq; quod abfir thefeurizemus nobis itam in die ir*
&reuelationis iufti iudicij Dei. [ Et mundans non faciet in-
I noemtem. ] Sic enim dementia a peccatis mundar, vt iufte
quod male gefferunt puniat. Nam ficut nihil boni deferit
quod non remuneret, ita nihil peccati relinquit quod no
puniat: Mundans ergo non faciet innocentem ilium que
mundat Dominus in tempeftäte, 8c turbinemifaculoru*
quibus cordahominum veluti turbinis terrore quatiebi-
tur. Septuaginta fignificantius commotionem proturbi-
nepofucrunt,vt oftenderét commotas fuiflè genres hu-
manas ad infolita & inaudita rairacula, in pedib, Domini,
id eftaduentu eius ad iudidum. Nebula &puluis occulta 8c
inferutabilia fimt iudicia Dei, quibus orbem iudicaturus
cft. Nebul* ergo puluis fimt pedum Domini, quia qu*
nunc occulta &defiffima funt ficut nebula inuoluta, tunc
■patefeent&rcfoluentur in puluerc, vt omnibus pateant.
[incrépans mare & exic cans iUud,&omntaflumina ad defer turn
deducens Iuxta litera deferibitur potenria Dei, & oftendi-
rnr/im^nonpro magno fitciAflyriosdelere,qui poteft
(qiàaNahttm Conjolator interpréta-\ ^ rq ^ a n o n p ro fiteiAfiyriosdelere,tu f) confolatur captiuuatem decem tri- ^ emenra mucafc-Püteft müdi referri :ca mutarc.Potcft & hoc ad mudi fine refeiri: quia
erat parus confolatio,tam h U qui tarn Affyrùsfruiehant.
quamillù qui in ludaa fitb le^echiartge obfdeturyvtauditent
Ajjyriosinimicosfuos a Ch aidais tapiendos.
NAHVM PROPHETA,
C A P V T L %
N vs Niniue liber vifionisNahum Elcefat.] Q-
nus apud Prophetas vbicimq; ponitur graue
pondus miferiarum defignat, quod eum
contra quem dicitur ptemat, nec finatele-
uarceeruiccm.Quod dicitur Nahum Elcc-
ßfi»EIcefei viculuseftinGalilæaiam funditus dirutus,&
vixædificiorum demonftrans vefhgia. Qnpdenimdicunt
eüm quidam Elcefæum-habuiflè Patrem, falfum oft. Liber
vifionis ,quod dicitur., quia non in.extafi loquebatur, ficut
næretici dixerunt,tanquam nefeiens quiddiceret more
energumctiorum : fedvidebat, ideftintelligebac cunda
diiæloqùèbâtur. Moraliter loquitur Propheta ad confer
«rionêfendorû de intérim & fine mundi, quod defignat
Niniue, qu* interpretatur Pulchra vel fpeciofe. ic nihil
videmuspulchrius 'mûdo,quamuis omnia caducs 8c mu-
dana contemnant, & ad dié iudicij fe pr*parent. [ Deus a-
•nulator & vteifeens Dominus,&babcns furore. ] Laudat Pro-
Pneta Dominum quod vltor fit populiTui de Aflyriis: fiuc
3 tiorifehfu,quodaudiatgemitum‘anäorum quodqj in
ne fcqqliaduerferiis digna inferet fupplicia. /Emulator
& falfiiginem infidelitatis fiia potenria deftruit, & exiccat
fiumina,id eft fàlfi nominis feientiam extollentc fe contra
veritatë ad nihilu redigit. [ inûrmatus e fi Bafan & Camélia
&flos Libaniüanguit. ] Metaphorice per infirmatü Bafam
& Carmelû qu* rcgioncs vberrim* funt, & per Libanum
monté Cedrosaltimmas arbores ferenté demôftratur, a
gens Aflyrioru quondam potentiffima & plurimisregio-
nibus imperans,Domino irafeéte populandafit. Âd dicm
quoq; nouiffimâ ifta pofïùnt referri :quandopotentes &
nobiles.dc diuiriis abundantes infirmabuntur & peribunc,
Interpretatur auté Bafen confùfîo fiuc ignominia: Carmc-
lus,cognitiocircuncifîonis, innuitur ergo quod omnia
qu* confufione & ignominia digna fiint, in die iudicij in-
firmentur: illi etiam qui videntur habere notiriam ver*
circûcifionis,&pr*fumût de fcientia legis Dei: iaélatquo-
quefedealbâtos fenditâte & florentes virtutibus ('quos
defignat libanus qui interpretatur dcaIbatio)trepidahupt
& langucfect veniente Domino adiudiciü. [ Montes comoti
funt abeo & colles defolati funt, & contrtmuit terra à facie eius.]
P o te ft fimili ter accipi q> in confiimmarione mundi .môtes
& colles veniente Dominé mouebuntur. Si enim inpaf-
fione fua fol obfcuratuseft, terra tremuit,muIco magis
quüinfùavcnentclaritate,turbabunmr & mouebuntur
omnia. Figuratiqe vero denunriat q» omnis potétatus aut
fublimitas hominûÿ aut hieper poenitentiâ.aut in iudicio
per diftîndam feueri ta tem profternatur, [ Ante fatum indi-
gnat'mis eius quitft$bit,&qmrefifietin irafurorisfui ? Subau-
di rarus vel nullas.Nalla enim erit aniina qu* non paueat