g S 3
Lue. iö. :
iyfd.i^6.
loan. io .
loan.% i. i
Matth.io.
H abac, y
TjV. 4W*.
0 *4 *-
A m b r o p j A n s b e r t
è>Ç ih noftra lingua fonate videtur.. Panis quoque cor ho-
minis cbnfirmauit ,qifiaComeftaredemptoriscaro, ad to*
lcrandas paflîones roborauit.QaçTçiUcct dam pars reprobæ
ciuitatiso bumbrata be fti* ledu&ione fcpucat habere,
tanro àmpliüs doler,G contigërif perdidiflè, quantum ma-
gnârum opum diujti^iMgnificare vidétur. Nam vinum
&bfeum amififlèfedolent, cum vinacea Scamurcatn ptf-
diderinc.Simikmfictriticum perdidiflè ft gemunt.cumzi-
rania Scpaleas amiferinr. Subaudis.exiftimantfibi ve/*h;
det.bJ3K^tores^btraâos,^îti^'do.âiinakçpletu8»»pt-
ritu$ fimd» illiiftratione afflatos.Qoel^ftibus facrameifts ad
vnam eiiutritós ; cum prauæ haçrefeos fedu&çres corrupt
foenciainfe&osfipiticii dæmoiiiorüm plen6s,^mione
dliinorum ^ramentorum damn^tos,fi velleiitimolipoK
fëntMe mundo fubktöscognofcerenh. Sequitur.4
Etiumentorum d r ottium d r eqiiorttm& rhèdarumi
& manciptorum,&ammarum hominun.
Quia etenim in hacnoftra expofitioiie pariiuiis fempér
congruimus,rie cui forte dubiura fit quidfint rhedaJ.aperi-
mus.Rhedas hamqueantiqui plauftra voeâbant,liue
cetifiaqujerufiicams vlibus erant apt& » qü<é diuitibus
huius feculi ad fedenduni erartt præparatâ.QU* «jam alio
voeabulq CUIÉUS vocatttur. Interfile autem qüæfi pöteft,
quid fit,quod Spir. S. cum mcrcem èyncgotiömaUeipid-
riun defecuto aüferridicàt, addat edaln anitnârum hpmi-
hüm. Nunqutjd nam mancipia homineànqn iutit,autaiiia
mam non habent ? C^is hocdixerit?Sed fciendum eft nd-
bis, quia flint pleriqué qui folummodö ad exteriörem fer*
r uitutis côditionem pretiis diftrahuntur * mattente lnterius
animæ iibertate, plerique verd fimul anima captiuantür
&corpore:&ideodiftin«aionemfecitintermercemmattçipiorumôfanimarumbôminü.
Iamyerofiqüætitutquid
fe mundo exterius mortuos, çum inceriusnequiterci-
d«rh viuCntes-perdiderit. Sequitur autem qU* ad vifum fi-
joul redigüntur & guftum.Nam dicitur: >
Etpoma tua depderium anima tua diß eß t à te.
HoC denique iuxtaliteram fit; cum infurgente regno in
regnü,de(blatur vrbes, depopulantur agti,mcCiduuturar-
borcs. Quodautem ad afpedum &guftum concupifcen.
tiaredigiturpomorum, teftatur &cra ictjptura qu* dicit:
Vidit multer quod bonum effet lignum ad vefeendum, pulchrum
ocuàs, affcttiique delettabile : & tulit defruftu'tllius, &, comedit,
dédit que virofuo. Et nôtandum quod iqfolis pompnim multibus
bdniiftafîgnificent, qu* fe perdidiflè pars aduerfàdolec,
cum tantum in verifimili fraude eadem fe habere oftende-
rit, breuitet diciraus, quia flngul* ift* ipëdës eledkos de-
fignant. Nifienimaliquindo in diuinaKiripturaiumenta
eleclos figurarent> nequâquam eorum Caput perPfelmi-
ftam D eopatri dicere t: Kr iumentumfailusfum apud te,&ego
Temper tecum. .Et xllud qüod defeipfo figüratim in Euange-
Ùo expreflit»dicens ; Samaritaniu quidam iter fattens, vtdem
vulneratum, mifericordia motus eH fuper ilium : & appropians,
aHigauit ruinera cm, inf undent oleum & vinum, & imponens
ilium in iumentum fuum. Nifi plerumque iumentorUra nomine
eleéti figurarentur, nequaquam Plalmifta de Deo
dicèret: Proiikensfoenum iumeMis. Et tanqüam qu*reremils
ab eoqrnd figuraliter per h*c expreflèriti fubfecutus éx-
pofuitdicëtts! &herbamjbuituti hominum* QuodaUtem
bueseledos omnes defignent, nulh;paruulórütti dubium
eft. HincDominus ait;0«^5mèavôiem nteamaudiunt è f 'fi*k
quant ur me,& ego vit am aternam do eis. HintP etrO dicit:Sir ,
mon loann 'u,diligis meplus his / Cui cum reiporideref,Domine,
tufcis quiaamo K;intulit, dicens: pafceMesntèas» Hinc alibi
sai:Ecce ego mitto vos fuut oues in medio luporÜ.Stâôt equorum
vocabulo prædicatores figurari, nulli dubium eft » diccrtce
Propheta : idtfijlimmare eqitos tuosi turbantes aquas multas.
Rhedarumetiamnomine eofilem prædicatoresnouimus
defign ari,Elifeo atteftante, quiàd coelumÊliaâfcendente,
lamentabili voce déplorât, encens : Pater mupater mi,currus,
ifiael&aUrigaeius. Currus icilicet , quiainhrmormn imbecjUitates
portant: aurigavCro,quiaytaddeftinatu.mpa-,
tri* cceleftis locum tendant, quos portant^gttann Si au-
tem mancipia itttonum accipiantur, «onfaciledixerim:
nifi forte pro came ifpititui fubdita, alicubi figuratim pofita
inueniantur.CuiusvoxinPialmisrefonatjdicens:^««*-
rttitjlises anmamea/ cr quare contttrbas me / Spera inDeum,
quoniam adhuc confitebor illi. , Pfalmifta dcnique alias dicit:
Stcut oculi (eruorum in m ambus Dominorum fuorum, &fuut
oculiancilU in UMtiibus domina fua. tta oculi noJlriadDominum
peum noflrum-idonec mt'ereaturnoftri, ;Quo contrapars b'e- .
iftiæfijpemisiudiciis mundo defolato, amififlè (èdolet iu-
menta&0Ues,equos & thedas,ideft,ad gprtanda fiiorum
' onera vitosfortes atque innocentes,cuçndebiles ad om ne
^öWis bönumi& öoXiös ih malü m ami (erit gemit iè perdidi(
h*c Àpocâl/pfis àdiungat defideriumanim*, cum
certum fit pîtls domines in alus rerum fpeciebqs, dëleëta-
ri.Sed neprphihxloducerent,iliicite atborum fruCtus c6-
cupifeere, proptèreàmaium defiderium in eo conftituit,
quoomnismundusotmperÜt.Cum autem foleantin po-
misaibörUmvirfutesfinaorum fignari ,vt eftilludfponfi
in laûdibus Ecclefi* diiStuna : Emifiones tua paradifus mqlo-
rümpunicorum cum pomorutii fruitibus : &iHud.eiu(dem Ecclefi*,
P%lcite mefloribus ,fiipatepièmalù,quiaàmrelanguee:
oftendünftarnen fîmülationem rëproboruni-ip hac nunc
Apoealypfi* Reprehendidebeo irihacafl'ertioneyfinon
parsbefti* oiûniafe fimuktedicit haberé, quaéinv&ritate
parspofiidetagnii Sequitur:
E t omnia ilia fiïnguta d r clora perierunta te , & am-
plins ilia iam non inuenienturk
H*c qUoque ad guftuift Vel gaftrimargiam redigenda
yidentur. Significant etiam vt cæteta aliquid bonorum,
dumofteUdunc fimuktioiiem impiorUm* NamcumPkl-
mifta dicat , 'sicut adipe & pinguedine repleatur anima mea.:
oftendit, faginamilkminfignificätione virtu tes elfe ani-
xnarum. Ifta etenim fagina in nou*vit*pr*dicatoribus
apparoir, qilain ft perdidiflè in hæreticis dolet pats reprp-
b or urn. Sequitur:
E t mercatores horumquidiuites fä ftiß tn t ab ea ,lon-
gepabuntproptertimorem tormentor urn em ,fle n tè fd f
lugentesac dicentesiVava ciuitas ilia magnarfua.anptôia
erat byßino-drpurpura dr cocm , & deàuràtaaüro drlapide
p retiofié margaritis, qnpniam vna hora deßituta
fm t tanta dimtia.
Paüloluperius pro gentium çbntririone ac mundi defoktione,
reges rerræ aç mercatorcs fleuiflè defcripftrat.
Sed quia eofdem feculi reges fleuiflè fimulacpropter me-
tum tormentorum longe iletiflè, mercatores'Verp ft fiïnimodo
kmentafle, non autem timoré inçendij àlpngeftetiflè
dixerat, idcirco hoc quod de mercatpribusipraçtermi-
ftrat,inculcando replica r , quanquam ôc ipfi reges mçrca-
torum nomine debeantinteiligi. An non mercatorestér-
ræ & ipftreges funt, qui pro terrenis lucris infelici mercatu
fiias animas commutant, Dominidiftis contraria agentes:
Quam dabit homo commutationetn pro aniniafudfEx. nefor-
te quis hanc ftntentiara veram non eflè contendat , au-
diat quid paulo inferîus Angelica voce peritur* ciùiiati
dicatûr.-Voxiponfi &: fponlæ non audicturinte amplius,
quoniam mercatores tuierant principes teri*. Etquialij
principes terræ, nifi reges terr* ? Çum ergo ipfi fiiit rçges,
qui & mercatores , inJhaÇ reuelatiohné’ (ènténti*inhtiitur
nobis,quia pro magnitudinfc flétus & pkn<ftus,'i.n.,vriô,lô-
cutionis genere diuerfàs fpecies fangens., in geminàndo
fynonymiam facit. Aliis fane pereünubus,rcrrcnifque re*
busfublatis, proprer metum tormentorum perfid* ciui-
tatis, fupërftites eius (vrfupra mèminimus)alonge (tare*
eft,taliaperpeti, fi fieri poflet, Omni mends annîfii fugere.
Qgodvero vna hora tantas diUitias periflè denùntiat;à paffione
Domini vfque ad finem feculi fioc ipfuntdcbe-
. mus intelligere, ex quo icilicet Apoftolftavpce
ckmacur : Filiolt ytiouißma hora eil.
Sequitur:
D
bUtih. t.
\ ibidem, f
h h jjm
rfilm. t
Et omnisgùbernxtor, & omnes qui ih longum naui-
gant & nauta, & qui *n marioperantur, longePeterünt \
& clamauàunt,vident es locum incendïj eius, dr die entes'.
pmilis bute ciuttati magna?
Eofdem ipfos repetit,quos præcedëti verfu iam fleuiflè
defciipieràt. Locum autem incendij ciuitatis yidere dicun-
ttir, fiibaudis, per indiçium fumi,id eft,per prifentium tri-
bulationumanguftiasjfuturarumpoenarum notitiam præ-
guftare.Quid verolugences dicanr^udiamus. Aiuntenim:
Qu* fimilis huicciuitatimagn*?Carnaliûquippeanimus
nil nouic magnum,nifi quod corporeis oculis valet ntueri,
T errenatn eniin peregrinationem, pro habitatione députât
cceleftis patriæfiàlutem corporis,pro furamàducitfeli-
cicate: carnis ipecieminviiuatque concubitu,Dei amori
præppnit: conforcia carnalium nliorura,conft)rtiis pr*fert
angelorum,auri fulgorem, argent! claritatem^emmarum
pulchritudinem,anteponityit*oeronis: errorem nequi-
'ti*,pr*fert verftad,& idcirco fiiolatisde mundo habita-
côribûs arquediuinis,^ cerci fuperftices negando inferunt,
dicentesr Qù* fimilis ciuitati huic magnæ? Ac fidicerent^
huila. De quibus adhuc fiibditur.
Et miferunt püluerem ptper capita fa a , d r clamxue-
rùnt Pentes drlugehtes d r dicentes : Va v a ciuitas ilia
magna, in qua aiùïtesfa£ti p in t omnes qui habent noués
in m m \ deprectis eius, quoniam vna hora défi-
lata iH.
QUid per capiit,nifi hoc principale quod noftrum eft,
mens videlicet, vocatür? Et quid per puluerem ,nifi terre-
na Cbricupiifcentia fighatur? Qüid eft autem mundo ab
ftatu iuo cadence,repro.bos fiiper capita fua puluerem mir-
tëre.nifi tecrenoamoreine cceleftiapoflintintueri,mentis
fii* ocü’los corïûtripërè? ôiioci nos nunc qùoqùe dolentes
fièriaipicimus. Iam eninf muudus à propria gloria cecidit,
iahi tranftuntibus annis, à iuiréntute ad ienebtutem perdu-
âüs èft: & tamënfvt ita dîxerim) ad comparationem pr*-
cedentium,ipfi quiremanferunt homunciones, Hhnc rur-
fum inpriftinum ftatum,etfi no valences,conantur erigere,
terrenarum rerum fucis illam diu inueceratam fàciem
exornàre,ftn6Usque com plexibus dëbiculari,qui fi defor-
mitateiii eius conipicerent, proculdubio talem amare eru-
befeerènt. Sedcurdefotrhisipulcerapparetin eonim o*
culis,nifi quia(vt diëtum eft) fuper capita fiiapuluerëipar-
guntjid eft,terreno àrnore oculos prxcordiorum fiiorum
extant/ Quo co ntra conueriorum periôn* angelica Voce
dicitur : Suadeo tibi emere a meaurum ignitum,probatum,vtlo-
cuplesfias,& vefiimeiitù albù induaris, vt non apparent çbnfufio
nuditatutua:&collyrio inung:oculos tuos,vt videos. Quibus
emundatis, confèquenter audire mereantur: Beati mundo
corde, quoniam ipfi peum videbunt■ Sed iam quid diuina vox
admonendo fubiungat,aüdiamus: N
Exulfa, ptptr eacoelum, (jr Sanfti, dr Apopoü,dr
Prophet'a0quofiiapn iudiçauit De us de ea indicium “VSr
PrUm. ; , i
fn quibus verbis valde nôtandum eft, cum. ftcundum
fcripturæ autoricatem Deus mortem non fecerit, nec la^te-
tur in p.çrditionibusimpiorum: curhocloC0de(blatione
reptqb* ciuitatis, eledtos admoneat gaudere, quos fiios
unitatorèsfieri voluft,quibus&dicit: Di igite inisnicos ve-
ftros, benefacile bis qui oderunt vos, & orate propeffiquentibus &
calumniantibus VQs,Vifitufilijpatrisvefiriqui incoelisest,quifo-
lm fmm onri facie, fuper t opos & malos,& pliât fuper iuftos &
iniujlos. Et rurfim-i: Efloteperfcftifiçut & pater vefier calejlis
perfettusfifi;- Pline Paulus admoner, dicens: Sfioie imitatorsf
VeificMpfilij,chartf imi. Si enim Deus non lætatur filperdi-
tiouibusimpioruin, quomodo. ifti qui Dcum imitari iu-
bentur ,,‘de intericu malorumlxtari admonenturî Etcer-
ÇUPJàl^iftahiHcintelleâuiconcinitjdicensl L&tabitur iu-
fius cum vident vànâidam imptorum, manus fuas lauabtt infan-
guinepecc-at^um. SedIciendum nobis eft,quia non fiiper
damnisàmpmium,fed fiiper iiidiciisDei, quibus Deusiufte
mundum examinât,eleëli hilareicereprxcipiuncur.Vn-.
de & hoc loco cum^licitur: Exulta fuper ea coclum, & Saniti,
&Apofioli & Prtiphetha: protinùs caukliibinferturqua di-
‘ Biblioth. Vet.Patr.Tom. 5). Pdrs 1.
cacur,quoffiamiudicauûpeusde eaiudtcium vefirum. Sednec
Pklmiftaait: Latabituriujhu in perditioue imptorum : fed fi-
gnanterfe«;» vident vindtchni impiorutn. Iufto eiiim iudici
non côcordar ent, fi fuper iudidis eius non gau detent. Sciendum
etiam, idcirco eleftos in inuiidi dcftlatione fiiper
iüdiciis Dei dele<ftari,nonquo(ytdiâ:um eft)ip(e périt,fed
quo eorum gloria citius apprôpinquat. Hinc.Domihus cu
mundi defbkcipnem futuram ^enunciaflèt, admùnendo
fubiunxit, dicens: His autemfiéri/incipientibus,refficite & leiia-
tecapita vefra,quoniam appropinquat redeinptîo vejlra. Ac fi dï-
ceret: Cum ex mundi delbktioh'e finCm eius apprppin-
quaflè cernitisjleuatevôs capita, id çft,ad àmorem ccélèftïs
patri*alacriter mentem erigite,corda exhikrate: quia cum
diuîno iudiciomjindus delolatur, his fuis tribulatibnibus
aternas deliciasappropinquafledenunciat. Dicacut ergo:
Exulta fiiper ea loelumfub-iudis eleftoruni ecclefta. Quod autem
eflèrhoc coelum, diltinëte exp.ofiiic, dieeqs: & Sàttàh&’A -
pofioli,&Propheta. Vcquid vero fuper eaexuicare debeanr,.
caulà manifeftatur cum dicitur: Quoniam iudicâiiitDeus
de ea iudicium vefteum. Ac fi diceretur : Quia iufto iudi- ,
ciomundus à Deo fornicans dsfolatùr, gaïudece fiiper his
iüdiciis,quiaprope cil vt ætcrnis bonis perfruamini., y e-
rum quia multos ex haC coiitritionenQuimus adfruîftuo-
fam pcenitendam fiepç çonfugerefibet breuicer itriëtimqj
ea qu* de reprobis diximus,qualker conueriorum pofiinc
aptari perfonis percurrere: quidve fie eis,aliis pereuntibus,
à lpnge (tare, aut cur ex mundideftruiftione dicaïuurflete,
ac iupercapita fiiàpuluerem iacere. Plurcsenim.yc cmiS
tenemus exemplis, quos diuina prasdicado non potuic a i
meliorisficæftudium inuitare,huius-ièçuli aduerheati-
bus fraûi, coeleftia repedarunt. Hinc eft quod de taïiiim
perfona Dominus per Prophetam dicit : Etes ego fepiam vms
eius Jpinis, &fepiam cas materia,& femitas fias non mutniet:
& fequetur amaiorcs fuos, & non apprehendet eos: quarel & non
inueniet eos. T une dicec: Vadamdrreuertar ad vtiumm, uiu pno-
rem, quia benemihi erattunc magis qum nunc. Siueergo eX
regibus terr*, fiue ex mercatoribus»fiueex guberuatori-
busvel nautis nauiura, ex vniuerib Iciliceç potentacu ie-
cularis regni, aïiiscandentibus, mundique deibjUtionem
panentibus, propter meturn tormentorum.à longe ilarei
çftea mala qu* poil has tribuktiones pafliira eft iuipia ciuitas,
poenitendo præcauere. llle. eteiiitn à damnacione
reptobomnîlpngeeilè perhibetur, qui nuncconfefiionis
lamento ab eorum prauis operibustlongatur. Ille à ruina
malorum longe ftarecredicur, qui iram diltr.ëli luuicis
confeflîonis lamentoprxoccupare qidcuif. YndebçPial-
miftaadmonet, dicens : Praoecupemusfaciem eius in cpnfefiio-
ne. L t nôtandum quod incendium ciuitatis per indicium
fumi intuences conuei'fi,non ièdere,ièd pr*tii’|ore ftare
perhibentur. Ac fi diceretur : Hi quiæternum incendium
præcauere defiderant, quanquam per cpnfèflionem iam
abep elongauerint, nequaquam in,torporis negligencia
fedent: lèd rc<fte fidei operatione ftabiliti,huciliucque à
k n d o propoficoinf^ntionispedemnonmouentes, inëo
quod coeperant, eceëli contra vicia perfiftunt. Quibus
iam per Âpoftolum præcipîtur : Vigilate &fiate infide, ri-
rïiter agite, & confert. mini. Dç hac ftabilitate cuidam fu-
perbienefidem egregius prædicator,dicit: Tu. qui fias ,veîe
ne calas. Et i ter urn: Tu quis es qui iudicas alienum feritnm?
SuodominoJhuaut-edditv $|abit autem. Potenteïl enim Deus
iterumftatuereilium. Quod non loci cotpQralis flatus, fed
animi débet iiflelligi, immobilis conflantia fideiatqueo-
,pqratiopi,s. Quqrüm videlicet conugifto, gratia prkue-
niènte diuina, exeôinitium dare videtur, qub vife 'ciuita-
tisnàmmarum fumbyeàfdem incendiorum flamrtias per-
timefeunt. RepÙtantvêiiim plerunq; tales fibi in animo di-
cençës. Si prxfehtes tribulatioheS quas præceflores no-
ftrôs^ati cûn{pi‘cimus,ad momentum ferre non valemus,
quo paélojde perpetratisiniquitaribusæternafupplicia fu-
ftintfbimus? Acfiâliis vèrbisdicaht: Si fumum arfur* ciuitatis
' Pfalm. 514.
nunc ftftinere non valemus,‘quomodo flammas in-
cëndiorum eius fiiftittefeimüs? Quod autem fùblatis cem-
pôtalibûs lucris iidem conuerfi lugerediauntur, fie intel-
ligendutnelkcanquam diceretur: Iam in ftatu fidei & o-
perationis lolidati, pro eorum dementia kméntabunt:
Rom 14,
H
quu