Matth. B,
Luc a 14.
lf»u\4.
firms. & ipfe qui procedit de domo. E;go (vtdïdturaeft)'
gentes font, in quibus diabolum vetut.in abÿflo fuperius
iotelligebatnus inclufum, & ille quodammodo de ipfis e-
grediens & ptocedens, vc (ficut iam inculcando præmifî-
mus)itlæ fint tedtum.ifte vero prorumpens de te&o.Si au-
tem (Vt melius vtraque nomina referamusad gentes, &
non vnnm horum ad illas,alteram veto ad diabolum)& te-
â u ipfe fun t,quia &inimicus in eis nunc latet,& c6tra bonos
Pfalm. 7J.
D
Apoc. 13.
Apoe.ii.
Canti. 4.
ifau 40.
Luc* 14.18.
Ifais. 40.
PJalm. )6.
erumpere non valenties,infralatebras odiorû tabefcut:
& de tedtoipfe erunt,quoniam inapertam perfècutionem
prorumpent.Congrègarfane eafdeni gentes in præliu ver-
fiitus inimicas,non vt ad vnum eas locum colligat, fed ( vt
didtum eft) in necem Jfândtorum vnitas atque concordes
efticiat.De quibus etiam adhucfubdicun
Et afcenderuntfuper Utitudànem terra, & circum-
iefunt caftra fanftorum & dilettamciuitatem.
Cum D ominus in euangelio dicat, Multi ventent ab oriente
&occ'tdente,&abaquilone&auftro,&accumben: in regno
Dei:Ôc rurfum, Oportebatpa’iChnJlum & refurgerea mortuis
term die&prMtcariin nomine eius pcenitenttam&remifionem
peccatorüm per omnesgenter.Ôc iterum ,pradicabitur hoc euange-
liutn in toto orbe,&tunc ven'ietconfummatio'.CQiittat nimirum,
quia vfque adquatuorcardinescoelipertenditecclefiaDei,
qox fcilicetquia aduerfàriorum infidiaspræcauet,redtëçi-
uitas:quiaveroin publico certaminisbello defudat,bello-
rum .caftra vocatnr.Si ergo inomnibus gentibus erit eccle-
fia Dei,quo afcendent reprobæ gentes,vt caftra fanftorum
& diledtam duitatem circuneantîneque eninî (vt præcedé-
tiverficuloiam diximus ) ad vnum locum venturæcreden-
dx fiint genres, -vt caftrafàndtorum & diledtam ciiritatem
circundent:quia nec in vno fegregato loco futura erunt ea-
dem caftra fàndtorum & dileda ciuitas, cura hæc non fint
nifi Chriftitcclefia toto ofbe diffufe Quam orbem vbicü-
que tune erit,quç fine dubio in omnibus gentib.crit:quod
fignificatum eft nomine latîtudinis terræ, ibi erunt caftra
fandtorum,ibi diledta Deo ciuitas eritûbiab omnibus ini-
micis fois immanitatc illius perfecutionis cingetur,preflîi-
ratum anguftijs coartabitur, odioruminûdijs-côcludetur.
Nee tarnen credendilm eft,quod militiam fuam déférât &
fuccumbat,qu*vocabulo eftagpella.tacaftrorum.Si inqua
in omnibus gentibus runcerit ecclefia Chrifti, quo repro,-
bæ genres afcendent,vt eandem circumeant ecclefiâChri-
fti,ni fi quia vnaquæque illarum in loco habitarionis fuæ afi
1 eender,id eft ,in apertam perfècutionem contra bonos per
I temporalem porentiam exurgetîSic enim diduiv.Afcende-
\ runt fuper latitudinem terra,&circum'teruntcaferafanftorum.
Ac fi dteeretur:Per omnem terram habitionis earum ,d e corum
ecclefiam preflurisartauerunt.-inde afeendentes,
vnde contra eledtos turn entes,çaput feilicet fiiupi imitante?
qui dixiv.Afcendam fuper altitudinem nubium ,fimilis ero al-
tifinto.Et hic quidem fuper altitudinem nubium, illæ vero
fuper terrç latitudineraafcendunt:quiavidelicet caput fpè-
aaliter contra Deum,membra veço generaliter contraele- '
dos.De quibus etiam per PfalmiftamDeo dicitur iSupkr-
biaeorum qui te oderunt,afcenditfemper.Sxpittimc enim afcé-
fus nomine,fuperborum exprimitur eledtio.Vnde &in A-
pocalypfi de focietate diaboli diciturrFirfi de mari bejliam af ^
cendentembabentem capita feptetg ér cornua decem:& fuper cornua,
dus decern diademata,&fiiper'capïta etus nominablafphemU.
Et rutfùm; Vidi bejliam afeendentem de terra,& babebat cornua
duofimilia agni,&loquebatûr ficut draco.Quo contra aliquan-
do afeenfus in bonum accipinjr,ficut in Canticis cantico-
rüm de eledtis ecclefia fponfo fuo dicit : Capiüituijîcutgrex
caprarum,qùa afcenderuntdemonte Gala id.Dentes tuificutgre-
gestonfarum.qua afcendertintde lauacro. Omnesgemellisfcei tints,
&fieri!is non ejl inter eas. Hinc prredicatbri plebium dicitur:
Super montent excelfum afet nde tu qui euangelizats Sion. Sed illi
I àfùperbiavtruant, ifti ab-humilitate vwiullum cafiim in-
: currant. Vnde fciiotUm eft: Omnts qiiife exaltat,bumiliabi-
; tur:&quifehumiliâtexaltabitur. Hincprophera aiV:,Omnts
I valla impkbitur,& omnts >ruons & collis hâmilîabi;ur.Detecto-
boru m. enim perfona dicitur: Vidiimpium fuperexaltatum &
tempore quidem inch9ati6nisregnifàn<ftorum,alligatiq 1 g
elenationficutcedros Libani’.tranjiui, & ecce non erat : quafiui j f ra>
eum, & non ejl inuentus locus eius. De ele&orum vero per eun~ I n‘ ^
dem Pfàlmiftam dicitur : Afeenfus in corde eius difpojiùtincon-1
nulle Licbrymarumfm loco qitem dijpofuijli eis. O ficonfidetare
pbfïèmus.quæ erit ilia tune virtusfàh&orum>qüae inter fi-
gna & prodigia,inter virtutès & miracula, inter fèculatem
tumotem atque potentiami quibus aduerfàrijChriftifii-
per latitudinem rerra: afeendere d icunrur :ita durabilis;, ita
inflexibilispermanetjVtmiraculispene aliéna,Verberibus
afflida,flagris interrogata,carceribus tradita, equuleis fu,
fpenfà, ad conuallem tantum plorationis mentis afcenfu
fuper affligentes fè eleuetur. Nam quanto eas falfis prodi-
gijs intumcfcere,ac fèculari potendæ leuari martyres con-
miciünt, tantum perintetnam côftantiam, quicquid ab his
fieri vel fîbi iuberi cognofcunt, cake delpeûionis pre-
munt, vttantoglorionoris deviéfcoriapalmas reportent,
qùanto & inter figna atque flagella fine miraculis aduer-
farijs refiftunt. Sequi&r:
E t dejeendit ignis à Deû de cdo, & deuorauit eos.
Sanblorum patrum fèntentijs potius debemus credere,
quam nobis de noftris applaudere. Et quidem pcoptec
confonantiam lèquentis verficuli, potueramus forte hoc
loco per ignem intelligere æternum fupplicium,quo impi-
os nouimus cruciari. Sed quia beatæ recordatioais Au-
guftinus hune vèrfum exponendum aflùmens > caeli nomine
ecclefiam, ignis veroappellarioneinuidiamjfignificari
dixit,illi magis q nobis credimus.Hocautem folummodo
requirendumeft,quomodode ecclefia q? cælum vocarur,
ignis inuidentiç fuper reprobos à Deo defcendat,eofq; cô-
lùmat.Sciendum n.quiadumomnipotés Deus per ecclefiam
luam quam inhabitat,verbum prædicariqnis in repro-
borum aurcs iaculat,dum earn inter mortes & verbeta for-
riffimam tanquam cæli firmamentum reddit, fiiper eos
ignem cæli defeendere compellit :Quafi enim àDeo ignis
de cælo dclcendit,cum exaudita diuini verbi prçdicatione,
aduerfàrijs iiuor inuid æ accrefcit:& vnde alijs firmitas fta-
bilitaris,inde illis de fcendicfkmma liuoris,ficuti Paulo at-
teftance,ea: vnoChrifei bono odore alij v'tuificantur alij moriuntur.
Ai t enim: Chrifti bonus odor fumus Deo in ornni loco,&in his qui
pereunt,&in hts qutfAuifiunr.&aliis odor mortis in mortem,ali-
isodor vttainvitam. De hoc namque igné qui aduerfarios
confumere dicitur,alias feriptum cfc.Zeltts apprebenditpopu-
lum meruditum,&nunc ignis aduerfarios confumet. Hinc eft etiam
quod miffo in terrain igne fpirituflan&i,quern Domi-
nus voluitaccendi, tertia parstcrræinmalisarfillèdefcri-
bitur. Hinc de ftnâis prædicatori bus dicitur : Si quis eos vo-
luitnocere,ignises(ietdeoreiuorum,&deuorabitmmicos eoruin:
& fi quis eos volueritUdere, ficoporteteumocctdi. Acfidicere-
tur:Si quis reproborü fàndtis prædicatoribus perfècutionc
inferre cantauerit,eorum verba quæ in alijs charitatis Hammam
accendunt, illis odiorum incendia per mericiimre-
probationis fubminift rabunt. Quod aucem dicitur,fi quis
eos volueric lædere,fic oporter ilium oeddi; fubaudiendû
eft,non eos hic corporalem vindidam recipere,fèd in fola
animaincendio fui liuoris perire.Quod myftice hiftoriali-
ter tune fa&um fuifiè. cognofcimus, cum ad verba Eliæ 4-R,F '
duos quinqua genarios ignis de cælo defeendens confùm-
fic.Sed quia paulo fuperius millenarioannorum numéro
præfèns ecclefiæ cémpus:quantumlibec in longum ptote-
letur,fighificaridiximus,eandemque ecclefiam non fblum
in his,qufadhuc poft laborem certaminis fàrcinam carnis
depofuerunt, verumetiam in hisquiadhucin bellocertaminis
carne veftiti defudànt, vfque quo pera&a nouiflxma
perfecutione, apparente Chrifto ad iudicandum fèculum
pet ignem, omnes indumentum veftiantur incorruptio-
qis, modis omnibus regnarc cum ipfo redemptore af-
fèruimus:magna nobis & difficilis,imo etiam ad ioluendu
pene impoffibiiis expritur quçftio.cûm propinquante no-
uiffima perfecutione,quæ triennio & fex menfibus contra
eledos defeuiet,de diaboli folurione dicatur : Cum con-
sümati fuerint mille anni,foluetur (athanas de carçere fuo.
In quib.fçilicet verbis, abhocmillènario numéro très illi
nouifïimæ perfècutionis anni & fex méfes excludi viderur.
Sed
Sed riïrfùm curb de fandis,fîueiam carne eXutis,fiue adhuc
in côrpore viuentibus dicatur, Animæ decollatorum propterteftimoniü
Iefu & propter verbum Dei, &qui no ado-
rauerunt beftiam neque ùriaginem eius, nec acceperunt
charadèrem in fontibusautin manibusfuis, &vixerunt,
& régnauerunc cum Chrifto mille annis : quia præcipue in
iplaperfècucione cum domino fândi regnabunt,aut ab eo-
dem numéro nequaquam videntur excludi ,aut certeeidé
narrantur fùperadiungi.Quamobrem quiaprius definit'al-
ligatio diaboli quam regnum fàndorum, quod vtrumque
fignificacum eft millenario annorum numero, tempus il-
lud nouifïimæ perfecutionis quamuis exiguum, vtrumad
milleannos pertineat,qiubus& diabblum ligatum dicit, &
fàndbs regnarecum Chrifto, an eifHé annis hoc fpatium
fiiperaddatur,arque extrema cóputetur,merico ambigitur:
quia fi dixerimus ad eofde milleannos perrinereilludrépus,
pro'culdubio non tanto cépore, fed prolixiore cü Chrifto
regnum fandorum reperietur excqpdi, quainalligatio diaboli.
Et cerce fàndi cum fuo rege etiam inipfâ maxima perfecutione,
vt præfati fumus, regnàbunt mala tanta vincen-
tes,quando iam diabolus non çritalligatus, fed (blurus, vt
eosviribus omnibus perfèquipoflît : quomodo ergo hæc
reuelatio eifdem mille annis vtrumque déterminât, diaboli
feilicet alligarionem,.regnumque fànôtorum,cum.triucn
annorum &fèx menfium interualloprius defignat alliga-
tioné diaboli , quam regnum fàndôrufn in his mille annis
cum Chrifto ? Si aucem d ixerimus paruum illud perfecutionis
tempus non computandum in mille annis, fèd eis
impletis potius abijciendum , vt. proprie poflît intelligi,
quod cum dixiflet, lacerdotes Dei & Chrifti regnabuntcü
illo mille annis: ad ecerit,&cum finiri fuerint mille anni,
foluetur fathanas de carcere fuo, quo feilicet modo &reipfius
coepit : fèd manente regno fàrnftorum, mod ico tempore
quandoque elfe definie. Abfirautemvt millenarius
annorum numerus , regni fàixftorum finem fignifiearec,
cum hoftis noftri alligationem quandoque fucuram de-
monftrare vellet. Scriptum quippe eft iRegnuni tuum domine,
regnum omnium feculorum : fubaudis, & pràfentium & futurorum
feculorum. Hinc per Daniclem dicitur: In diebus regü
illorum fufeitdbit Deus u h regnum, quoi in aternum non dtßipa-
bitur, & regnum eius populo alteri non tradetur. Comminuet ante
m & confumet, vniuerfaregnahac,tpfum autem flabit in sternum
S\ enim ipfum regnum, videlicet eledtorum ecclefia,
in æternum ftabit, millenarius annorum numerus in parce
iàndtorum perpecuitatcm regnandi demonftrat; quod ele-
dtorunrfvt didtum eft)regnum hicquidem cumalligatione
diaboli inch oar, fed cum ilia definie,iftud in infinita fecula
percendir. Poft hanc autem commemorationem nouifsi-
mæ perfecutionis, totum breuiter compledtimr, quodvl-
timo iudicio antiquus hoftis eiusque focietas pafluraeft.
Namfequitur: . Et diaboltes qutfeducebatgentes,mijjits eft inßagnum
ignis drfulfuris, vbi beftia drpfèudopropheta eft, & ern-
ctabuntur die ac noïïe inßculafecubrum.
I Sicutpro locorum qualitatibus foletauror huius hifto-
riæ, appellatione beftiæ fpecialiter nunc Antichriftum defignat
: pfeudoprophet^m vero, præpofitoS'cum fubieétis
plebibus: vel certe, vc quidam incelligi volunt, beftia eft ip-
fa diaboli ciuitas, id eft, vniuerfum eiufdem nèquiffimi fpi-
ritus corpus: pfeudopheta vero eius, Antichriftus. Cur autem
reproborum tormenta ftagnum ignis & fiilfiiris efïè
dicantur, fupraiam diximus : proeo feilicet quod æterna
pcena quos fufeipit, demergit, rede pfr ftagnum : pro eo
w fîgniâcac : ac per höc periècutionis illius tempus, nec ad e° ver®^uot^ eos qu°s deraegit exunt, perpé^
iànj^ocum regnum,necad cuftodia lathanæ.quodvmimq; “ j fet0rlbuS «plet,congruedefignatur y r lulfotem.
miUe annis determinatur, pertinere: fed fapevaddicum, at- ! C.U? m rcProbonim c°rmcntis nequaquam dies illuce-
. r ■ r I lcat, led nox æterna perleueretj que ex vtraque computandum eflecredamus: coamur fa- I r . dro mino .a tteft.a. nte Hqu“i4 *a“i1t:*
reri , finaos miUaperfecutione regnaturos noneffeeun. I * * T 1 T T L ‘f t:™ *
Chrifto.Sed quis vel defipiens audeat dicere,tunc cum iilo vel cmn de quohbet
rn,o,™nr egnaturafuamoe_m bPr.av,q*n andomaain)ea. t1q Be. foraT-' tg,aTtis m ambus &pedtous, mittiteeum“m tenTebra’s esterions : quid lime çohærebtfnt:& quo tempore quanto eritacnor im- ••. • c r • ,•
perus belli, tanto maior gloria non «dendûquanto durior , C> ImP!nn lI)fc r n 0 » die ac node crucian
pugna,tatod=nfiotm4 4 cotona?QSocithcnniCbti. Nnnqmdnam,mncv.cffi,:ndotemp0 tnmem,
fto regnantium plûtes erunt anni fânaorum, quam alliga- Por1^ e ^ os ætetna dies | apud nnpios veto
c j „ m l ti- ^ 6 X të m s i nox? Sedfciendum nobis eft, quia pto defe&u miluonl^
dtabob. Sednunquidhancquælbqnemcam magno tabiiitacis malorum,dje m ponerev4 lu“ Hu“c
Pfal. 144.
bamt. 1.
fiidoris certamine ventilatamita pr2teribimus,vt deabfo-
Iurione eius", etfi pederentim, quidfentimus non aperia-
mus-? Si enim ita relinquimus non eius nodum abfoluifle
videmur: fed qua eflet ad foluendum perplexa, oftendifle.
Sciendum igitur nobis eft, quia ficut millenarius numerus
in fcriptiira facramyfticus habetur,acper hocquibufifam
locis non ad fugputationeJiterae fonantis, fed ad fignificamutabilitatis
reproborum defedtum Paulus confpicies,aiti
Omnes quidem refurgemusfed non omnesimmutabimur.Ptopiei
huncmalorum mutabilitatis defedtum, cum finiejsannd-
rum curriculis temporaiam non fuccedant, angélo confirmante
quia iam tempus non erit, alibi dicitur : Ei etit ieptis
I au»upuuictuuueliter*lonanus, icaaangninca- eorum inla;t ernu-sm .A^c fi dieeretut: Sine omnimodo defe„dtu
in mille générât tones', fie poteft hoc loco infingulis luis parti-
bus, diaboli fcilicetalligarionis.regniq} fândtorum, aiuer-
fâsàcproprias prolixitates habere,vt videlicetarapliores
regni feidforum, breuiores. vero alligarionis diaboli an-
nosdèfiguet. Quod fi ita e ft, rcftatvtcum audimus,fa-
ccrdotes Dei & Chrifti regnabunt cum eo mille annis.
&cum finitî fuerinr mille anni,foluetur fathanas de carcere
fiio : nequaquam in præfènti vita fandlorum, intcl-
ligamiisannos mille finiri, fed alligarionis diaboli. Alliga-
tip etènim hoftis noftri, quaè à tempore redemption^ coepit,
quandoque in fine lèculi rnodico tempore efle definet:
regnum vpró fandtorum hie quidem incipit, fed hie finem
non accipit. Quamobrem in regn’o fandlorum millenarius
Jtiimerus præfènti tempore vitam æternam cpiungit : in al-
hgatione vero diaboli, tantum præfèns tempus vfque aid
nouifsimatn perfècutionem defignat. Dicatur ergo de
membrisfùmrm pontificis, Regnabunt,cqm eo mille annis,
«efi aperte diceretur, A tempore inchoationis regni
eorufn, fubaudis,à tem_pore redempeionis vfque in æterna
eculaac fine fine maiientia.Dicafcur de antique adiierfàrio,
‘igamc eum per ânnos mille iSt cum confummati fuferint
efgo acnQ«fte in fecula feculorumpruciatur reprobi.-fiibau-
dis,&defedtum mutabilitatis indefinentgr pariuntur,&
tamen deficiendonunquam deficiunt, quia in fecula feculorum
ipfe mutabilitatis defedtusperfeueratj-vel certe die
ac nodtecruciantur,quia & ex recordata elgdtorum vita
quam imitari noluerunt , & ex memoratis facinoriam fud-
rum iniquicaribus afiSciuntunquafi enim in die cruciantur,
cum ad memoriam rcuoca»t bonum quod agere ipfi noluerunt:
&quafi ip nodte torquentur, cum malum quod
voluntate admiferunt,adnotitiam fuireducunt Dies enim
in facro eloquio aliquando vita iufti, & npx fepe accipitur
vita p e c to ris. Iuxta huncergo intelle«ftum, cum die ac
nodte crucian tur, non Iblum de fills reprobis adtionibus
quasinhianter perpetrauerunt, verumeriam dealioru fan-
<ftis operibus', quosimitari noluerunt, in zeternum tor-
quentur.Sequitur:
Et vidtthronum magnum drcandidum,drfedentem
fuper eum, a cuius affectufugit terra dr ccelum: dr locus
non efi inuentus ab eis,
Praoccupata narrarione, hoc quod przecedenti verfu
mill • r I ' — expofiiim us, dg malorum ttourimi ieinwtiiusj ilnutiecrufecriuuiutm. nuunnica auuHte;
uie anm, foluetur de carcere fuo : tanquam diceretur, A recapitulädo, quidin iudicio quo ij dem impij iudicabütur,
lob an. 9
G
Àpàci. tö.
Pfal. Bo.
agatur,