m PetriSfotU
A àdoptatlit,& Perficis difcipïinis erudtendum curauit,at- . lihuius exciecâliit ïnehïes fftèdteïîllhi , tyè"hph fblgeaf
Vïtócum B. quetélum in genus humanumpeifimumalpërauk.Cubri- I illuminatio Euangelii gioriæ C h ri fti.
....^f/cu- cas aucèm déterrimum mandpiiim inter philofophosa-
'bricusMi- j doleuit, & vidùà oppetente, in æs 6c libros hæreslbccef-
*«es mancy j ^ t.Dg[n(£e n e fibi fcrûile nomen ignominioftim effet, pro
îofophi
Jifiitst' no- u,&Ma
n ieù' \-
Mànetem
Ôngihàtiû
ß
Matt. u .
'Luc.iu
Mar.j.
■Scÿihiânus
paftèiâ. ;
Cubrico (è Manem, quod Perferam lingua (ètmoriem va-
fcau *èxC" ^ec> îppellatiit.Cum eÆm fibi in dilîérendi artepromouii-
ÿrichinanü : (è honriihilvideretur,fe Manem quafi præftantiffimum a-
M 9 f f iiquem dilpùtatorèm nôminauit. Quo fibi nomine Perfe-
Stitdet^pht- rum quidernidicünate bonam famam conciliate ftudebat;
diuihitus autem faéhtm eft ,.y tip ^ yyèlinuitUs,Iuiipfius
âccüfetorfieret.cum apud Perlas (è honorificum, nomen
ïndcptum putaret,apud Græcos tamcninfeniæappellatio-
nem fibi co optaflè t. Aufus eft porro (e Paracletüm nuncu-
paie.
impius igitur fuit,dum fe Spiritum fandam dixit,vt
diôinæ tabulæcoriçeftantur. * Qui antem blalphémauerit
in Spiritum fendhim,non habettemi/fionem in æternumt
vt & ante ilium Scythianus (èipfiim Pattern nôminauit,
ïhiddas autemfilium Dei patris ex V irgineprogenitum.in
lnontibusédupatti^^nde & duodenos feétatqres ërro-
rum ptâÈéohës Antfehriftus ille émifit» Videatergo, qui
eum his communicat,quibu(cum Verfetur» Mifeuit orbein
"tèrræ màncipiu , aç demum in medium progreflus, altiora
nnmaniS polliciti^éft» Laborabat regis Perlarum filius, &
I H|J medicorum copia confluxerat. PromirtebarfanitatemMa-
jEH Orci Wm nes;Medicirecedui)t, &cum Medicis è vita puer. Depre-
ManeïTa-il fienfiipalam impiecas virfiipfèque Philôlophus in caueam
toitatem - compaôkit. eft. Non idço punitus quod Regem Veritate
M H offendifTet aut idola con temp (i llet,led quod,cum argro vi-
pue- ; tàm pollicitus eJïetÿfuerit mentitus,aut potius,vtveriuslo-
qüar.qüod piierum occident* Nam qui cura Medicorum
poterat reftitui,pulfis ab hocMedicis,per incuriam occilus
eft.Plurimafene mede hoc flagitianarrante , tuprimum
illius attende nChi blafphemiam t deinde (èruirutem ; non
quod feruitus pro^rofe fie, fed quo,d,(èruus cum eflètjlibér*
tati côntradaimpr«.bus auderetjTertium impudens polli-
citationis njendaciumjQuartum necem regii pi«?ri;Quin-
tnm carceris infam iam, nec in famiam tantum,(èd ex cârce-
re Fugaîn. Fugit enim is^uife Paracletüm iadtabat, & yeri-
tatis propugnatorem. Non fuit Chrifti imitator (póqtèad
crucemproperahtisjièd contrafugitiuus fuit. Rexdeinde
Perfaïuni euftodescarceris duciiuifit.interfedorum cfU-
üà,Manetis fuga fuit ôç fiiperb ia* Qui ergo aliis eau (la nec is
pro (celus fuit, ytSpiritus làn&us adorabitur ? Nonneo-
portebàt Ghriftum (èqui,& cum Ghrifto dicere.?Sime
qüæritisjfinite hôs abirc. Nonne & cum Iona ? tollite me^
& in mare proiicicet propter me enim tempeftas ifta coti-
citataeft.
F^git excaue^, , & m Mefopocamiam profiigit. Sed
armàiuftitiaî obincit illi Epifeopus Archelaus, & , Phi-
lofophis arbitris Græcorum concilium coegit , ne,
Chriftianis iudicandibus , luæ cauftæ iudices fauifle vi-
derentur. .Archelaus igitur ad Mane te m ; Quid , inquit,
nonprædkas? Ille vero, vthians (èpulchrum, os rep*n-
dens , à blaiphemia rerum omnium conditoris fêr-
monem éxorfiis , veteris Teftamenti Deum malórum
ëfleàuâorera dixit, vt quide(èip(c teftaretur ; Ego Oignis
confiimcps. Sapiens autem. Archelaus reprefla bla-
foemia ; S i, inquit » veteris Teftamenti Deus, vt tu t^
fateris, (èipfiim confumentém a p p e lla tio n ; cuius filius
eft, qui dicit? * Ignem véni mittere in teriram. Et fi repre-
hendi^dicentem : ^Dôminus mortificat & viuifieat, quare
veneraris Petrum, qui^ Tabitham d morte in Viomex-
cütàuît , &'* Saphir® vitamademit ? Si odifti Deüm j quod
ignem pararit., cür non odifti eum,qui dicit:* Ire in i-
gnem ætërnum ? Si culpas eum, qui dicit ; Ego Deus * fàci-
êns paCem, i&crearismalum ; curnon culpas ïefiim * cura
dicit ; Non veni mittere paoem in terram , (èd Radium?
Paria ergo vtroqtiedicente ^ allterum e* duo but- neéélîe
eft : .yél , vt ambo boni fiût propter paria amborum di-
âa.'é veli, fi Iefiis inculpants, dum hâècdicic, quart damnas
veteris legis conditoeem fimiïia pronuncaantem?
Deindé Mânes ? Ëcqualis , inquit, Deus ,f^ui,oçcæ-
cat j -Paulus enim<eftis loquitur : InquibUs Deusfæcungtedilut.
be'um vete-
tisTcftalum
dicit ...
pedimus
p k
*Deitf.4.
*L u e .n .
*1. Reg.t.
* jm.$.
*c*pï-
* Matt.ty
* Matt. 10.
■ fe
Archelaus iterum , per diftindionem inquit, lcge^
quæprd!tedunt, quidhie fibi velit. Qupdfi & Euange-
liuranoftrumopertumeft, iniis,qui pei'eiint, opertùm
eft» Videri vtpereuntibus opertumfitj non,oportet enim
(àn«fta dare canibus. An vero Deùs yeteris taiitüm legis
infidelium mentes excæcauitr Nunquid & Iefiis ip(è ,qui
Paulum excæcauit, non dixit ? Proptereain paiabolis lo--
quor illis, vt videntes non videant. Non ex odio noluit
illos videre ,fèd poftquam ipfioculos fiios (ponte occlu-
fiflènt, indignosfe (è, qui' vidèrent t pribuerunt. Vbie-
nim deliberatâ elt improbitas , ibi (plèmfbri gratife non
eft locus
Ç)mni quipge habenti dabiturk, d non habente au-
tem,& quod Yidctùr Habere , auferetur. Et quanquam
rede quidam locum hune ita interpr^tentur, haud tarnen
inepte licebit in hune (èn(ùm, eundem explicare. Quam-
uis enim Dominus ihfideliiftn mentes occæcafit, vtiSe
Pauli oculos occ®carat,iditamen ad commodurn illorum
fecit, vtinempe ad meliora relpicereht.«- Nec enim dixît;
animamàDec*fuilleorcæcatam , fedcogitationesinfidelium.
Périnde ac fi dicçiet Occsca feortatoris impuras
cogitationes , & feruabiturhomo. Occæca latronis ptæ~
datoriam & rapacem mentem, & (àluus eft homo. Quod
finonarridefliæc enarratip , licebit & aliter interpietari.
Sol hebetàtam oculorum aciem prxftinguit, lippientes-
que offendit, .non quod (bl fi^beat vim exeæcandi, (èd
quodocpli natura lælafit. Itanon credentes, ægriabani«
mo diuinitatis radios intüeri non pofiTunr. Hinc non dixit
: Excæcauit illis mfntem V ne auditent Euangèliurnj
(èd ne inraerentut(plendorem Euangelii Chrifti. Àudire
enim Euangelium , omnibus eft permiflùm 5 fed gloria
Euangelii Chrifti (blis & germants Dei ièrüis eftcom-
miifa.
Loquebâturigitur Chriftus ad eos* qui non intellige-
bant,inparabqlisfdifeipulisautem(èorfim parabolasex-
ponebat. Splendor gloriæ illuminatis, non credéntibus
autem occæ^tio. Hæc myfteria tibi iam Cacechumenoe-
diflèritEcclefia.Neçenim(blenthæcgentibus credi,nec
myfteriaTriflttatis Patris, & Filii* & Spiritus làndiillis
declatari. Quih & apud ca,techumenos dejmÿfteriis hilce
non prorlus exerte dilputamUs v (èd fuboblcure de illis te»-
deque verba facimus * vri & intelligentes iam fideles çapi-
an t,& non intelligentes ne offendantun Huiufcemqdi*
pluribulque àliis concerts!tionibus fufiis eft ille draco j ta-
iibuspræliis éxpughauit Archelaus Manem.
Fugit igitur demiofiigitiüu? ille,vt ante ex carcerée-'
lapfiis , declinansque aniagoniftamin ^ vicum quendam
ignobilemperuenit,jtlonfecus, arque (èrpéns ille, qui in
paradifi), relido Adamo, Euam elt aggrèfius. Sed bonus
ilfcpaftqt ArchëlauSî audita eiusfùga> lupum è veftigio
eft perfecutus. Quod cum Manes lenriret, fiium adeflè
adueriàriiim, illico erupit&veuafit, quæ quidém extrema
illifugafuit.Regis eftim Perlarum (àtellitcs fiigitiuum v-
bique perferutari, tandem comprehéhderunt, & quam
ille (èntentian^damnationis àb Archelao àccipere debe-
bat, hanc regii /àtellitcs in ilium pronunciariint. Ca^itür
ergo Manes,;quem, vt Paracletüm, difeipuli veneran-
tur,duciturque ad Regem, qui mendadurn illi per oon*
tumeliamobiedauit, rügamlrrifit, (êrûitutem eXprobra*
u i t , de cæde filii beum poftulauit, ac damnauic, & cum
propter hoc, tum necém euftodum carceris ,illï viuo,legte
patria , pellem detrahi imperauit, corpufque feris in
prædamconcéffit, cutem, qua tanta illius improbitas con-
linebatursvelût vtrem.propôrtis (ulpendiiuflit. Ita qui
(è paracletüm i a d a b a t& futurorum præïcium diccbat,
nequefugam (ïiam, neque vincüla prælènfît.
Êrat verb &ante hune alius huiusimpietatis audor Za-
ranes forma huie non diflîmilis»
Porro difeipüli Maneti Antichrifto fuere duodeni. Si-
ginilts, qui Maneti fucceflit: Thomas, qui Euangelium
Manichæis nouum condidit. Buddas, 6c Hermàs, Ad-
antus,& Adamantusjquem in dîuerlàs orbis partes er-
roris praeconem amandauin Manetis interprètes & ex-
.. ................ . . ' ........ plana-
Mattb. 1
Mat. 4.
Luc. 7.
ioan.it.
iFufüs &
ïugatus
Mânes.
tfodori-
|e m Ca-
Ichazuium
Mar
duodcci»*
aflecîæ.
Thom*
Maniclici
Euange-
IHffloria. n
B
Stultiüinia
inùnia.
Msnichxo-
rùm Bene-
dkite ànt<
raenfam.
Infanda .
I Manichxo- I rumfafta.
Legatur
knftusAuguftinus
Duod-vuJt-
I Demr,
■Expiatio
■•^aiiich.-ca
Kunt tonat. PB'hndxeiiM painui.-
|UU. r
ilanatores extitefC, Hferak, & Heraclides, atque Aph-
.hbnîus» Adiundi bis & alii remi huius fedatores , A-
gapiùs, qui Heptalogum commentus eft, Zaruas, 6c Ça-
briabius. l
Nemolegat Euangelium nôc fecundum Thomarn, ne-
que enim éft vllius ex duodecim Apoftolis, fed vriius ex
damnatis Anticïirifti Manetisanéclis; Neque quifquam
attingat ÂgapiiHeptalogum,neque epiftolarum fàrragi-
hein.nequeliteram vllam ab his impiis quifijuam aloiciar,
ne fibi peftem 6c exitium creet (èmpiternum.O mn ia enim
illorum feripta, tanquam impia, omnique blaiphemia re-
ferta,omnes illorum pfecariqnes ab il||s did (olitas,;imo
præftigiasj, nriftràlànaaCatholîca &Apoftolica Ecclefia
yna cum atlctoribus, tanquam multorum & ingentium
malorum, certiflïmïfque exitii inuëntoribus & duci^üs,
damnauit.
Damnauitctiàmpïùnes horumaiiaitores 6c feitatores.
'Quaproptèr cauetëm'e qiiiS àpe rdi toribus âhitporum Ma-
hitnæis eorrumpatuf,qui tfcÉlibus aquis,vt miçlb fimulent
ieiunia, vultusimbuunt i qüi çriminantur alimentoïüm
condi tore m,& ÿiteri m ipii popiilantünqu i dosent, quod,
qui heibam ve}lit,in herbatn tfans'formeti*.Atqui, fi, qui
hcr bam, veî plus decerpif,in iliud Vetritur, agricolæ & oli-
tbru'm fetiiî,m quochetbas 6c olera vertenturfEt cum olî-
tor totfterbas.præ(ecet,in quam exillis « ob/ècroi mutabi-
turiRifu profe&o &fibilis digna hæc deliramenta, digna,
qiiæatro carbone notentursSc damnentur. Vnusacidem
o.pïlio ouepi i.mmblauït* & lupum occidit j ih vtrum1 ho-
tum deformabîturPInertiæ màlicipiaManichæi,qpi çelfi»nt
ipfi,& m<|âhnnn?èogësabfemunt. Qui cibiim adferenrcs
renidenti vultu excipiunt, & progratiarum adtione diras
illis om néslm^rè wntur.
Quandb énim imprudehs illft quid adfert : Paululum
quæio,inquit,recède, dum bene precet tObi. Tum pane in
manus(ü'mpto,(quemadmbdumii,quiex iis poenirentia
duétiad nos tran(ierunt,confe(Efunc)egb te (inquitadpa-
nem Manichæus) non feci , '&malednftaiacit in ipfiimv-
nicum & fupremum numen, panifque co^ditoremexe-
cratus panem votât. Quod fi tu cibiim odifti's quid hilari
ftonte contuerisporrigpntemrSi gratiam habes adferenti.
quid maledieis fafcienri & opifici Deo ? Rurfiim Mani-
chæusiegb te,i^juit,non (ëminaui; (ètninetur, qui te (èminauit:
ego te non mefihi) metaturip(cme(Ior:egpte igné
non coxi,coquatur iplè cbqiius. Bella (àne gtatiarum adt ià
Magna finit hæc piacula,fed præ aliis perparua.
Balneàs illpttim & laûatiories nècapüd virosinec firmi-
nasaudeoprodereiNecaudeoferi, in quO rtiâriftam intin-L
gant,rnifèritë$tfe præbeantîper communia tantum figna tes
oftendatut. Viti quafi quæ pér infomnia eueniant, ctogi-
'tentjfoeminæ mén(es;yerè eriftn brainqüiiiamus,dum hæc
prohunciamps.Non Grâsci his finit fifcdiof ei',hbn (bot tam
impii ludæiynon (cortatores tam impuri. Sebrtator enim
vna horà libldinem explet jfaétilque mox poenirens} tanquam
polltitùsj balneasoptat, 6t flagitii turpitudinem &
gnbfcitiManichæusàiitem hæc palam velüt inaltari,vtexi-
ftimat,fecit,St’liiiguam fiihül & os conlpurçaft
Abeilififtodi bre,fni jidmdjtu.dodrinanvhaurias ^Ta-
lem tu hofriihem obuiiîfii bfeulbexcipies î Eniittuerb tü,
prætjjr illam aliatri îhipiètàïéfft, non hbrrebis hanc lalffem
illbrum foeditatfem,qüi (ceîeftis bhmîbus funt feefëftiotes,
&proftibulü ctiâ:is ^urcicïbtes f Denurttiat hæeEcclefia
Càtholicà & fhoiiet, aé tradtat Coenum,rte coeno lulhqui-
neris.-oftendit vulnera, ne tu yulnereris. T ibi (cite ifthæc
feris eft:nefàs èxperiri. Tonal Deùs j cürtâi eonfremifei-
mfi;slilli ihâlediciintnumittii
feulguràt Deus j nos htimi prôciimbinlOs i illi bla/phe-^
mas in coelum lingua’s ekprunt. fefiis Dominùs pëus holier
de çoelefti fiio patre d icit, quod foléhi mum oriri
faciacfuper qialos bohos , &*plüat fuper îuftos .j&rin»-
iuftos illt bomminilcüritur pîuùias èx furiofe libidirie
fieri. • , j , .
' Aiuritenîm apùdfilpçrbs vir^heth eflè Forma præftàri*
tem cura iuiiene item formo(o,& quo tempofë. çameli&
lupi in Vehetem aguntur , illos giioguè tiirpi ctipidihë
tangi, & cum tempeftas eft, iuuenem fuîtiolè Virginem
in(èdbfi,hanc fiigere, ilium perfequi, periequentem fii-
dare, exludore pluuiam crean. Hæc nugamenta in Ma-
nichæorum chartis cp,nrinehtür j hæc nos ipfi legimus,
qubd aljor'ùm,di(ftis fiden? abrogsremuÿ j pro veftta
quippejfelüte. illorum exitfebilei^lèdam difeere ftudui.
Sed nos cælefte numen ab hpç impietaris errore deferi-
dat.
Socrates quoque SchoIafticus>qui Eqelefiafticam hifto-
riam.conciiinauit, dum.Scythiàni & Terebînthi,poftea
Buddæ didli V & Manetis fadtâ compehdio narràc, nihil ad-
niodumà magno Gyrillo abit. Imnio 6c ipfe diuinaruni
literarlira monumtnta hoçum feûam vehementer exagi-
tanti vt cum fedtatorcs illorum rarionum fcontrai iarum
firniamentà fuftinere npn.pplfentiimpieçatëm velare co-
n ati, breuiorem > fed non minus imptobam Viam inue-
nirent.fcriptâque M?hichæorum tan.ràmimpietatem çom-
plexaabolerent,capitaque illorum & argumenta ipfi tantum
inter fe communicarent j & in pbftferôs perætatestra-
dkione propagarent.
Dècernuntergo nullum aliumlibrüm,quam Euatigè-
lium *, & Apoftolum legend um. Quod quidem has ob
eau fias fadriteht, vti Manichæorum libris , vererique
Teftamento fublatis, ftequentii Euangelii & Apoftoli
ledifohe , feeiiem habeänt aceufen^fc veritaris ratio-
nemi rûdiorefque 6c illiteratos circumueniendi, quafi
i Chtifto > arque dodtrina 'præconis redtæ fidei Paù-
li Apoftoli hanc deteftandam fedfam accepcripn Gluifti
vero nobili fuaùeque-fragranti homine velut Pùina pelle
lupum tegere conantur. Hos enimvnicos libros legunt,vt
interpretamçntaproluofibifcnfii (ingéré pollint.-rehquos
nequaquam legu nr;
Vnde yetüs T eftamèntum4,vtdixï, reiiciiint, he tifftfmôi
niis conuincantur-. Nec,patres admitturtt$Âae fiindâmenta
nefariæ fe<ftæ eiicrfe tiiumphehtur. Hjnc omnes ab ill.S
tanquam ab incendio cefugiunr. Nos autem, vt clâriôirem
de histriiîjnphum agamusi ex alio quoque volumine te-
ftimoniüm ad maiorem ledtoribus ndem faciendam1 hic
addscémus’. ®
Shgnus enimpatèr nofter, 6c miràcüiorum pàtratorË^
pipl%niusCypri Pontifex in* Manetis rc(ütatiohé,atquë
iÙ^broïde îufto D'eiîudicio.fubpérfbna Imperatbris.jiij
trodütftî, dum huiüs môrtém narrât, in. hæc vërbafcri-
bîh ' , rj.”;
Nbho Valeriàhi & Gallieni ImpèrarPruth àhh'p».ma,
tys ob necem Régis Perlarum filii ex JPerfide prôfiîgus,
vmeuli/que elapiüs afcehdit i qüafido & eum Archelap
Gafcharorum itt Mefopofamla EpiicopO diïpucàuic ^ vi-
dtàïque clam pïbfu'êit, & Diôdbridem'^fehârqmiâcylx-
cumingrenus cum Triphoiîe feudti/ÏÏu?b presbÿtërô dif-
ptittUit i lümmoquë cuti»dededore ïupëracus "èft. Arçhç-
laus autem ctim açcepillèt ilium ad Tiyphpnem abuflë ,
& cÜft» feb dHputation'èm ihftituilîè, ad eiitri fiibito ad-
uolluit, rutfiilqtic dum Mànetë ih «rfanifeh i ë f ë e n ^
éürhque ihgenri cum infemià profttàuïtf quém jpbpuTùs
certatimin terficere çonabatur : (èd opéra. Archëlàilibérâ-
tuk ih Perfidem rediit» L
^Q ^ o d cum Rex audifietÿ cutehi il|i y .velut feççüm, a
corpore detipi iuüîh Atque hoc fine Mânes vicam clau-
fît. Nonhulli veto fe&arorum illius in Armenfem Sa-
thofeta vlque penëtrartin't^ vbi (parfe impietaris,fötaen-',
te fhulcos Armenorum in fraudem pellexerunt. Nani
poft aliquot annos radix peiîîmi (èminis pullulârts Pha-
nariam vlque ptogrëfia mulris exitiales fruges attu-
lit.‘ .
Ètenim Samofetenæ mulieri Gailinicæ gemini étant
liberi, Paulus,&îoânnes:hofee diioslerpenrcs ijlâvipe-
ra genirrixialuit, nefariamque feétam edodios Samofa-
tis præcorils^rrorll emifit, qui Phanariæ ditionëra in-
greflî, in viciim quendam penienérè* ibique rudes, pa^>
rUmque certes fidei natfti incolas venenum impietaris ? 6f.
Hiriimhoftislolium(parlètiint. _. »
Vnde k>ciH ille hodiequé Epilpànis eftjiuncùpâtti^. Ser
ëta verô appellationem ab agyrtis $c præconib.fiih eft mu -
E
En Arifto-
teiica me-
teoca.
Manichari
Manichxo«
aboient.
F
EuaageliS
r'ancunii &
Apoftolum
legum.
Vêtus 1*e-
ftamen turn
damnant.
- 6 ?
‘ Hereiïsó’ /
: H
Manlus Sa-
mofatcmis
rad e Paul
liciani, huO
Paulliaai Si
iPiulliahl-’'
llz.fcd
PauUicia.
nos alii k
Paulo Sc I o-
amieMani-
irhitis com-
ponunt. vide
Zonara
in Michae'
ïe & -yhey-
dora.
Epifpari,
Phanarix.