Pajchàfij Ralbèrti
A
rfal.t f.ij.
Apot.t.i
Apec. u . f .
Lut. ij. j S.
« D
iW » .......... v______ -
j grcgaueric,quidam lùlpicantur, rtô defutûïd ilididô dici*
I Præfercim cü non ait, mictice eu in cenebras inferiores;vt
cas tehebrasjinferiofa loca ihfci'orü feu tiFè .Siçut
eft illud,Eripuifti anima meant ei infernà infer iorh Qù:a iicut
sût interferes tenebrædta&exteriores>& fiait inferiorçsj
ita ÔC nouillimæ.qu* font in nouitEmïs locis.Etideoin|f-
fenciarum, ficut ôc ij>fi volunt, cûm quidam accedunt au
conuiuium fcripcilrarum > vcl àd corpus ÔC lànguineiù
Chrifti,Vitiis fordidàti & ctiminibn$,rton veïUtiveftenù-
ptiali, iufto Deiiudicfe cæcantur aliquando in pcius fpi-
ritu errons^ ita-vt qui latebaht in tus, cxtcrius mattjfeftiÛH
antj &fiat ülüd,dum pcrabruptagradftur,qüodIoannei
in Apocalyplî foadicit* Quinocetvtadbuc magisnoccat, &
qui infifàibus eïî, albucfordefcat, ita vt vitra, iamjigatiÿ Jfe-
dibusacrfinibus,fpirituagaturimmundo,hefeexpedir'e
vnquam poffic. Sed nos hæc omnià melius de futuroirt-
intelligcndà cenfemus itidicio, ne vlli delperatio nafea-
tur, quando vniiicrfitas malorüm in v num colle&a pclle-
turab illointernoconuiuioæternæ fetietatis acdulcedi-
nis,& miteetur foras, ligatis manibus acpédibus,in tene-
bras exteriores;ne vitra poftîntoperari bonavel mala,ne-
que de maload bonum cranfire.Nam opera ho.rainis,rfc-
<âc manus > ficut& motus, pedbs accipiuntur* Quæ itta-
nus de pedes, tiinc per diftri&ioncm fententiæ,iure ligan-
tur, quoniam à pràuis operibus noluerunt hic ligai i, dum
licuit per meliorationem v iti , vt tuneeos pcena liget„
quos modo à bonis operibus ligauit culpa. Cæterumvbi
manus & pedes ligant u r,& vbi net iis oculorum^dcittidor
denti um dicitur, ibiveritas reforrc&ionis omnino prædi-
catur. Et cumin exteriorestenebrasmittuntur , ndnpaf-
fimvbique erunt »ficut quidam nupérgarrire coeperunt;
nequeindifFerenter reprobicommixti cum bonis locali-
tererunc. Quia omnino, velint nolint, fi corpora erunt,
vcreinloco,&non vbiq;erunt.Segregati quidetn ab inui-
cem, vt Sc iuftos, qui innouatierunt, re tincat ccdum n o-
uum & terra noua , ficut vox diuina clamat, Euefacto omnia
noua; ilios loca pccnarum, extra hune ccplum nouum
& terrain no Jam. Et ideo inexteriores tenebras alienià.
luceerunt, vbieftignisparatus diabolo & Angelis eius,
cumquibus & ifti erunt. Pxoptcrea,rtifti volupc,non
abfque poenis erunt flammarum, in quibus fletu s»& ftri-
dor dentium erit. Eric fiqmdém dixit,&non;«ft,quia ante
refurredionis diem, in inferno nulla hominumpórpp-
I ra erunt Licet præfati ,philöcumphi magis quam philo-
I phüolophi, mhocaëre,quofecundum Apoftolum dæ-
monesinterdum veriantur* & animas ibidem poenaliter
conuerüri foforrent,& vbi eas potius, ex propria confci-
entia totqueri autumant, quantaliis poenarum geherib9.
Nec conftderan t hi quod ita non diabolo & Angelis eius
parata funtà Domino quæ ipfi fibi aut ifti pararunr, fed ex
præfcientia Dei ea parata dicunt, quibus illi pro fua püni-
antur malitia, & ifti paritet cum Corpore in quibus pecèa-
uerunt, pro fuis cülpis itiûo Dci iiidicio agente,torquean-
turinuiti,in loco vbi, Erit fUtm&flridor dentium. Ëxquo p
Metaphoram meqibrorum corporaliû magnitudo often-
ditur cormentorum Multi autemfunt vocati,paucivero elefti.
"Non igitur paucitâs inuicatorum narra tur, ièd pauc i tas e-
ledor um .Quia iü inuitatiotte ablque vlla exceptionc,im-
menfæ bonitatis eft magnitudo ; in inuitatis vero difere-
tio eft iudici j,& probicatis eledio. QUæ nimirum fen ten-
tiaomnes has parabola's comprehendit, Ôéconcluditde
opéré vineat*&de ædificationC domus, neenon 6c iftâ}in
quibus omnibus nohinitiaqüætuntur ôperUm,lèdfinis.
Tvnc abeuntes Pbarifti conjïliüftt interunt, vt captttnt eunl
itifirmotie.] Id eft, tune cum audilfent Principes facerdo-
tu m has parabolas, & coghouer u ht quo d de ipfis dicerc t.
Quia Marcüidc Lucas jhcethanc parabolam de ftuptiis,
quæ in medio prolata eft-, præcermifetînt, tarnen nihilo-
minus Salùator eo in loco \ quo cognofcentfes eüm deié
d icere vol u erun t tenêre cum, hanc eis impin git parabo*
lam nüptiarüm. Et ideo quia tenere propter türbas non
fant aufi., tuftéabierunt & inierünt confilium lacis infitentiam,
fed abierunc cüm dolo. E t quo abieruntî Vti*
queadHerodiahos , &cum cifdemconfilium inierünt,
maii cümpeflîmis. Vcrcnon Confilium ,lèd fraude & do*
lumeutn eis t’ß'Äauerijnt ipfi Principes (açerdotum, &C
Mngiftratüs templi ; .quia qon eft confiliüra * n on eft ici-
‘ê^ViacÔftttà Ëteuufc Sed qüalescônfîliarij, taie Ätconfi*
liumacceperünt. Etidèô êonfilîômaligno » cuiti éfiaem
iam initàimittunt diicipulos fiïos cumHerodianisjquafi
àd hue minu's çognito'S & minus iUjÿedôsjy t aut abïçon*
ditefacifiüs eum deprèhe'ndèrçntvàuïfi üoft pouent feum
caperÇjipfiminùserbbcfcércht.Liççt quam fepeinÊon-*
filiqnialo deprehenfi tànto minus fderunt cohmlh quan-
tum^n^nxuseôrum periidia.obturatus,dèterior. Seddi* ;
feipuli quos mittunt » quamuis gradu efïênt inferiores, 1
maliria ramen erant pares, fi eut funt filij viperariim & ièt-
pentumiqui quamuis «täte fint minores »veneno funt
æqu^les.QuJl dicunt ci, Magtfterfeimut qui A yerax et, & viam
Dei in vir'^af t dew^Magiftnim çuta vocantj^èd câllidc, &
veracemeumadulantur^.v^lvonoreyellaudefuitaptus,
myfteiiumcpirflis lui fimpjiçitcr eis pandao Adhoc quip-
pe iftoscum Herodianismi^mnt>vrpef iftbà > mulcend b
deciperetu^acxier illosC*fari cpôtradiceos cenfürti dari
déféré, içfi itus in Cæiarè teneirétur. Etant enim Héfo-
diani miniftrar i j Herodis Ei^is,quem præpofuerat hupet
Ç^iar Augüftùs » inlndæam, regem. Nam non longe
Iudæaitomanisfùbie&aerat, quando in toto orbe eft
celebratadefcriptio, & faiftaeft tributariâ illis. Vnde ad-
hi^cid populo Iudæorumfeditio rnagna èrat,dièéhtibus
aliis ,quia Romani pro omni bus miiifabant, ptofccuii-
tatejk pace debête IudæoStributa, vtfindtum eratàfc*
rtatu, perfolùere. At Vero Phârifæijqui fibi plande bain in
ibftitrafua,è contrario renttêhtés,dieebant; non debc-
repopulum Ôei,qUi décimas lôluebat,& primitias da-
bat,& cætera.quæ \ti lege iuflà funt, humanis legibus
fubiacôre. Vnde & quidam, ficut hiftofiâ refert, extitic
Iudas Gdilæuü, cuiùs memor eft & Lucas in Adibus A-
poftolorum, c<^nàücensffecuin multam Iudæorum mul*
titudinem.dôceba^CæÊri non oportefe daté tributa,ne»
que Dominum, neqheÇælatem appellari, quod & armiS
conatus-eft defendece» led milites Régis taies fiibitô cort*
rriuçruntaufus. Et ideo ifti mittunteum Herodianis » id
eft, eummilitibus Herodis, fvelcumhiS quos Eharifieh
ilfiide^tés ex Iudæis quitributa Românis fo lue bant, He*
rodianos eos voCabant)magisquamdiuihp cültiiidedi-
tos} qui fîmul mi flî propterea dicebaht , NoH eîîtibi cuti fo
dliquo.neque rejpicisperfonamhominum. Die er go nobis quid tibi
videtur, licet cenfum dâri Csfari ah non? Ôlande qüideitt, Ièd
aftütéâcfràüduleAteriÛuc eum prouocatad refpondètt-
dum, vt magis Deûm quam Cæiàrem Ce timere & vene*
rari oftendat, & dicat non debere tributa perfolui, Vt
ftatim audientes Herodiani, ac fi feditipnis audorem»
contraquc Cælarem agentem,reüm tencantjqüodipfi.
non font aufivt périmant, fin alias, Vt reus in Deumcul-
petur. Cognitaautem lefushequitta ioruht ait.Qu'idmetentäiü
hjpocrita.Hxc quippe virtus deitatiseft cogn ofeere, & in-
trofpicere cogitatipnes & confcientias eorüm.Et ideo no
àd blandimentà vcrborUm rélpôndit.ièd eà quâe in cordi-
bus male venenata coAgefierant ; durifque cordibüsdurâ
remittit ; qüos non difcipülos, fèd tentatores appellat dé
hypocritas. Hy pocritar um eft ergü, aliud in corde tegere,
& aliud operibus fimnlare^fèuvetbis exhibere. Vnde SaU
uator ea quæ intus habebant, mallco VCrbi ferit, Cum
eos hypocritas Vocàt, Vt apüd femètip fos i hüeniànt ihtuS
in cordé, quöd foris aüdiun't altre i & confiderertt Chri-
ftum humanörura cordium co'gni törem, ne perficcre au-
dant, quod infidiofe Valde facere difponunt. oßendite,
inqiîit, numifinacenfus. At iÜi obtulerunt denaritwu Sàpien-
tia ih omnibus fempet fapienter agit, 6c fie fila difpcnfet
refponfa, Vt fuis propriis t en tatores fil Os reuincàt; VerbiS »
Oftcndite mihi n'ümifma cenlus ,hôceft> denariumqui
prodeebm nummis impUtabatur,& habebat imaginettl
Cæfaris.Ët aitillis benigniflîmus Icfus, Cuius iïl bac imago,
diôlè, vf caper ent eüm in je rhtone. Vnde liquet yqüia non dé ! peîfuptrftrïptiô ? Hicintcrrogatio tnàttifèfte hOh dé igno*
ignorantia, fèd de propofito malo cæcari, peccant. Et id* ! rätia venir, cum nemo effet qui noenefeiret qüod OmheS
B opoft omnià eis obieôta, non font compun^i ad pmni- 1 obfetUabant 6c ccrnebant in püblico,fed vt ad fermohem
IH i_Matth.Eua.ng. Lib. A'
eorum competeh;errelpondeat. Quonkm 6c ipfein illis
nihil magis qüam fuam quærebat imaginem. Et ideo
qüam benôâitSCcampctcntcr.Redditequafunt CafatK%Ca~
fdrh& qua funt Dei,Deo. Ac fi dicetet, i,mago Dei non eft in
auro deprôt^, fed in corde intus fculpta & figurata, quam
propter veftram malitiam video viojatara ; vnde rogo,
quia numifina Cælàris aurum eft, reddite eum Cælàri, &
quiâ numifma Dei torus hom.o.çft, ad imagine Dei crea-
f iis,Vofinçt ipibsxeddite DéqvQqpd omnino nÔ poceftis
nifi Vosprimuin exuatis à cenfu Cælàris »quatenus dçm-
çepsliberificis;. Et ideo prituitm reddite quod alien um
eftiVt po ffidere po fticis quod veftrum eftjvt ficuc in num-
mo imago Cælaris perfuluitur:ita&in cordibus veftris
Dei imago, ver® reformetur, vbiin confeicnda theiaurus
coeleftis leruatiir} quam feue imaginem diuina manus de-
çem præceptorum apicibus infigqiuit. Vnde quamuis
peus ante omnia,& fiiper omnia honorandus fit,oportet
.tarnen in hoc fàâo reôtus ordo fer u e cur ;non pri m ü quod
Dei eft,Deo, fed quod Cæferis eft Cælàri. Deinde hisçx-
j .uti rebus iam liberi ,quæcunque lime Dei» Deo, ne rurftis
j vobis neceffc fit talibus implica.re negotiis. Alioquinprimum
vos offerreDeo,cumfoenoreaUeno,peruer!ùsordo
eft^firurfus redigamini prioris vitæ imperio. O quaqi
prouidain omnibus Deifepienda, & quâ efficaxrelpon-
fio, ne vllis poffit calumniari fraudibus, iuffitordinatifli-
me quod omnibus implere oportet » qui vult relinquem
mundum, & vénit ^d C hriftum, y t quod Cæferis eft aurum,
reddat Cælàri ôc mundo, & quæ Dei fiint Deo. Pp?
teft autem fimpliciteraccipi ,fiçut iqbet pecuniam ôc tri-
butum Cælàri perlbluere : itaiubeatetiam, & quæ funt
Dei,Deo,id eft,dedmas, primitias & obladoncs atque vi-
<ftimas,& omnia quæin lege habentur. Nam ô^ipfe reddidit
tributa pro fe & Pecrojac Deo reddidit quç Dei funt
patris faciens in omnibus, voluntatem. Et hanc quoque
plenam diuinis làçramen ris relponfionem, & perfedtam
didti cceleftis ablblutionem, t^m mirabiliter, inter coût
temptum læculi,& contumeliam Cælàri ne inferret,çem-
perauit, vc curis omnibus & officiis fiumanis deuotas
Deo mentes ablolueret, cum Cælàri quæ eius eflent red-
4 enda decernir. Sed mifera Galliarum cojnfuetudo, quaf
tamis in Eecfefiaru negotiis, tenetur àdftrida debitis,&
illicitæ redhibitionis fàfcibus.Quod fi mundus nos tene-
re lùa nefeillèt iura, néquaquamconditipne leruitucis in-
debite nos eiredderp quæ lùaliint cogéré mur. Idcirçp fe-
% quiféab hfeprimumliberum fecit.Deinde feliçipr qui
fe P.eo totum,jd eft?corpus,animam, & voluntatem, cot-
qdiein melius cpaujftam reddit, vteiex iptegrb J^pnte
feruiat,à quo fe recolit originem habere ôc prof-edium.Se-
quitur, Et audientes mirait fu n t ^ relido eo abierunt .Ecçc qpi
credere debuerant ad tantam dodtrinam mirap lunt j ex
quo & duritiacordis eorum monftratur, & deificaprædi-
dodtrina.Quia licetmalitiofe venerinc.commouen-
tur in admirationem , quod calliditas eorum infidfendi
nullum inuenept,locum ; Ôc vitra eum interrogare non
audent. Idcirco rejidtoeoabierunt, ipfidelitatem fecum
cum miraculo ferentes.
I n iBadieaccejferuntad eum Sadducai, qui dicunt refwpre-
ùlionem non ejfe,]lpi qua die?in ilia fiquid em quandophari-
fæi r eceffei u n t. Quia licet ab inûicctp diuifi efiènt, in hoc
vno,ac fi Icelerati, concordes erant v c Iefum odi ren c, fuif-
qne eum dolis caperent. Ad hoc quippe fibi yicilftm fuc-
cedunt,irerum,arque iternm,vtfuis eum fatigentinlîdiis;
certantestotius arris ingenio, quis eum ante deprehen-
dere poiîît. Ita vf fi ratione luperare non polïènt, falcem
per iplàm fuæ callidi tat is freque n ciam, fenfum ipfi us lu b-
uerterentj nepQlfitquidrefpondefent.præçogitare. Vp-
lebanc enim fe pftendere prudentiores viciflîm, fi eum
quiuilfentcapereli|islaqueis. Duæ liquidé Kærefes erant
in Iudæis, vna Phariiæorum, & altera Saducæorum. Pha.
rilæi cradicipnes ôc pbferuariones habebant , quas illi
Qr^çedçqfçcofes vocant,quibusfepræferebantiuftio-
res j vnde^diuift vocabanturàpppulo. Saducæi autem
qui incerprccantur iufti, &ipfi Uia.fibi applaudebantiu- i
ftitia, diçentes non effe refurredtionem corporis, necani-
qiarumi nç.que Angelos neque.Spiritum elle dicebant, '
'Bibliotbec.Vet.Patr. JTom.tf. Pars i.
g r é
iuXta Adtüs Apoftôîorum. Et iftæ funtduæ domüs} dê
quibus Ifeias manifefte loquitur. Vudemlrpr, ptô quo
iufti vocabanturin populo, cum omnis agençli virtus * VÉ
qui^uisiufti^.fitjlpesiqturprumefti Et ideo qüis déuo9
tus aduerfusféipfum cottidie Iu<ftaminà tXe^çcbi£,nifi ob
Ipem re(ùrredliopis? Alia,enitq,^3lutaeft tocaobferuanfia
pieratis. îjedi^quirçfutreôUonemrion cred-ebanr,quo-
rnodo çpniugia pqtçrant çredere poft mortem rNöqtla*
qnarp hpçdjxerimaedÿiftçhoçpofe quâdpipfatti
felufredkionem negabant j ita yt necanimas; pplj: mortehi
çlïè crçderenç, nçç corporaiufeitari, fed vrroque,ficuc ôc
P harilæfgeftiunt ferire çotnu, ineuitabiliter Cum coii-
çludeçe aft defenfionem fui çrrpris, ôc ad gloriaói fuæ laù-
dis. Pptabantenim eum itâconcluderej ficut noh eft póf
fibilc vt ea mulier.qu# fuitfeptem yirorö yxo^fit démum
vnius propria,vef omnium communis ! fie non elle polfi-
bile,yt (it re^me^dç moircuorum. Ét idco caliidc^cutti vi*j
dilïènt Phari feo s iam yi^tqs Iftuilfe,inter togaf^,M<^i/ïff,
■M <yfe$ dix#, fiquu mort um fuerit nonhabem filiutn^vt ducat
frater eiusyxorem iBius,&fufeitet[entenfiatrifuo. Erant dut ent
apud nosfeptemfratres, & primus vxorè du ft a, defunttus eft, ÖC
reliqua. pingunt ergo iftiaftnodi fordidilfimamnuptia=
rqm fabulam,feu fuprititaapüd cos,feu nó ftierif, vt qtiafi
deliramenta arguant eorum quirelupredionem aftèrunt
morfuofum. Vndedlcunt, InrefurreCtione ergo cuius erit fo
feptem vifor t Ornées enim earn babuerunt. T urpirudinem là-
bulæideo ppppnanc , vc relurre«ftionis efenegenf verica*
tem. Qjqafi npn fitaulus diçere quod VlIuS eorum debeac
éa.h) fibi jurefegitimo vindipare coniugii.Qnpd fiponpo-
tueric eis ftpnefte aliquid rélp_C^»dççe, paribus eorq,yelic
Pplft» debeaç palnaam vidtpria? dare- Quafi vniitn dicerec
eamhabicurum, di|G,cile videbatuçicis poftè pro bare. S.i
abtemdiçeççt coæqualicec eam omnes habituros /rem
turpimmam ip ilia beata vita,çplparetur docerejciun duo
in carne vna d/cantur jn pr<çfenciarum, ôc npn oôto. Qui-
hus refpondeps lefus aft ftfts, Erratis, nefeientesScrïpturas>
tteque virtutem Dei. Quæric u r au tepi quid fit, quod bfeni-
gnus Saluafprait, Erratis nefeientes Scriptur as,neque.Vtr tutem
Dei. Vtruiqip aliqnibus pofttnm fif S.cripturis Veteris te*
ftamenti,quod in relùfre^ioiie nuptiænpn fint,vcl quod
dçbeanthpmines fieri Angelis fitniles, quoniam non in
aperto eft vbi feripca ea lçgancur » ôc tarnen fie dicitquafi
in aliquibus feripeuris pofirum fit. Sed manifefte, vt dixi,
in veteri reftamento hoc non legitur, nifi ( vt quidam vo-
lunt)in allegoricis inueniatur figuns, ac fi in myftetio, in-
dicantibus huiufinodiincelledum. Vbi cum exponuntur
npptiæ Abraham, & concubinarum fiç mentio,non prin-
cipaliter deillis nuptii$infclligere diftdm tantum,volunt,
fed de talibus qpales nos de ChriftoA: E.çcfefia çxpofui-
mus j talelque tore in (feçujp ftlo, i n quitus Angcloru.m
æqualitas compare rut. Yideantilli quid dicanc, dum ca-
tholicédiçant, nosrampn diçitnus, quia làpientia Dei là-
pienrerarguiç negftgentiam eptum, cum & dicic, Erratis
nefeientesféripturas>neqttevirtutem Dsi Quia non legebant,
Deum ignorabanpignorabaut ad r, quia Chriftum Delm
in eifdem feripeuris npnintel. igebanc? Alioquin, ficut ex
diligeutia leçftionls nafeirurfejenria Dei:itaignorantian%
gligentiæfilxaeft. Sed npppmnes qui legunt,cognofeunt
Deumjquia aut male legupt, aut digne Dep yiuere nolut.
Et ideo fegendo non Péum qu^iqnr ,.imo feientiam Dei
adyanarpglpriatn quæruqrj ideirep reéte nunquam inue-
niunt,fiaitPhilofophiçæteriquefepientesfæculi. Nam
Dominas cum dixilTetj ^e/c/fij virtutem Dei, àd hoc retulic
quod in refurredtioneneque nnbent, neque,ficutalii co-
dices habent,vxores ducùnr. Adillud autem diçit, Erratis,
quia npfçitis feripturas, expofuit ad relùrredionem
mortuorû infinuandam , Ego fam Deus Abraham, Deus lfaac,
DeusIacotb\ Qui ft morieftdo péri lient, vr ifti male fentie-
bant,nunquam diceretur Deuseorum elfe qui noneranr. j
Geminas ergo, quia calumniabantur ôc interrogabant,
reddidit benignilfimus mailler fententias. Siquidera
contra calurnnias eorütn , auâoritatem làaæ feripturæ
oppofuic,contra ipterrpgationem yero,rationèm. Sçd
prius ratiouem pbiecit, quia per ignorantiàm putab-mt fe
aliquift Icirèjyt docer^t eps demeurer, quod in refurreôtio-
- ■ Eeeec ne nejue