Àmbrofij Ans ber U
Ad hqc autem vt arbitrer,vna pars in duabus exprimitùr»
vt &àpcrtum eiuserrarem & occultum defignet,publicàs
rdlic(ÉtbxretîcorartiGonfliâbitionés ,atque abftrulàs ma-
chinationcs'. Qmj'rumalij perapertumerrorem{è^præci-
pitèrs dances,àudacià libertatis multos fubuerqmt : alij aù-
cem metu hdeliumiemti, occultis tualionibus in abattis
quospoftunc decipère quærunr; Quod autem depræmil-
fls lüminaribusnon dicîtitr, percuila eft tertia pars eorum
& obîcurata, fed pèrcuflâ eft vt obfcurarètur: ad hoc fcili-
cet percuiïa,vt non ftatim, fed cóngruo tëmpore oblcura-
retut, ita valet intélligi: quia priuftpiam ab ecclefiâ phbii’r
ce dfhîdântur hæretiti,occulte vulnérantuft T une àuteni
bblcurantur, com aperte feparantùr,ideft,tünc pierfede
quia tenebrie fintappàiet, cum erref îllorum ad nôtitiam
fîdeliümvenit. Nam ante cum tebebfæ el]ent hec agnô-
feëreri'tur,quia lux e (Te putàbantuf; Y tide pereutiuntur vt
obfcurctur,niU ex lumine fidei, niliex claritate vërbi Dei?
Sednecmirum. Quic’quid enim lacet in fide,tôtum in
dogma teneb refilai iiærerici conuertunt. Sic qui ppc lux
ÿeritatis iriërrorum ten ebra y côii ik‘ 11 i t u i^ fî c u 11 innrman-
tibus oculis radij (o)is cæçitatcmihferrç probantur. Ynde
& Paiilus in liis qui përétinr, opei tuiti'Etiangelium præ-
dicit. Hinc alibi qüod füpra præmifihms, ideih ëgrégius-
prædicator dicit : Çhfifii bonus odor fawns Deo in omniló o,
ér in J] if quitter cunt in his qui fàluï fiunr. Ei dus odor
mortis in mortem,a’iisodorvita invitant. Nec'autcm talium
perditio ad Dennvreferretur, hocquod de præfatis lumi-!
nâribus dicitur, percufla eft tertia pars ebrum;Vt oblcüra-
retur, ficintelligatur,ficuticor Pharaotiis ab ip 'ö indurari
dicitur, cuius duritiâ per ipfum milèricörditer non emól-
litur. “Neque enim ideo fol Culpandus eft,quia radiis fpis
lippientibus oculis cæcitatem infundit] led magis ad vitia
oculotum ledigendurn eftjqiii exlumine tenebfelcunt.
OmnipotCriS autem D'eus qui bené vtëns etiam malis iio-
ftris, multlbona ex- His opetartxonfueiiit,quahta'VeritattS'
dogmata intra landdm Ecclefiam ob illortim pcruerlam
do&rinam prqpagauerit, quis.yerbis explicare fufficiat?
Ecce etenim pertottjiii triundnm irindmerabilia pene tra-
datorum minifterils édita habentur, qui proculdubio ne-
qüâquam ad di.fterendas lcripturas tadto ftudio vacalïént,
nifi erroris mendaciumveritatircfiftehsincreuiflèt. Exci-
tauifitaqiie ilips error'fchilmaticornm ad defendëndam
veritatemfidelium.Sednecmirum. Quâ'ndo enim érrór
nafeitur, àmplitfsveritas prædicatur. Et vt fidei ihtegritas
defendatnr,latens iamdudum falfitasopportunefruftran-
da detegitur. Hihc&Apoftoliisait: Oportet hare.es cjfe inter
vos, vt probati manifefii fiant in vobô. In quorum perfö-
nâ numerus horumluminarium, tcrtiàtiïs fiib alio iritel-
ledü irçuenitur fexpréflïîs, cuius mine qualitatis forniâm
necellàrio pandere curamus. Si igiturduodenario nume-
:rotertiam partem fubtrahamus» otftocerre remanenc,qda-
tuor verb fiibtrahuntur. Qubruin lecreca diuifionum fi
: lubtili ter inut ftigamus & in otftonario ter multiplicato nii-
imero ptædicatores ecclefiæ, & in qùaternàrio fiib alia d it
rinitioneaufto, hæreticprum perfidiahi prineipaliter ex-
prellàm inuenimus. Oitonarius etenim minierus propter
Trinkatis cognitionem ter dudtus, viginti & quatuor për-
rficit. Inquibus nimirum viginti St quatuor Senipres lu- »
! per thronos fèdentes,qqi lîint ÈcclçfiæpraEpofiti, tiwnife-
ftiffima ratione dedarantur. Q^aternarius vçrq propter
vtrumque fexiim maris ac foe$iinædüplicatus, in oâofiâ-
rium fiirgit. Idem quoque oftonarlui proptet geminatum
ytriulque lèxüJj in,quinarium lénfiim,m fingulis fuis parti-
bus perdenarium multiplicatusjpdóginta perficit. Qûo
videheeenumerp» hæreticotuiipprau.itatem Salomon de-
fignariapertUfime docet : qui cü de fanbla Ecclefia lenten^
tiam protuliflet, dicens : Sexagtntafunt regina: protinus
addidit: & oôiogintaçoncubinie. jGoncübina enfin non lègi-
- timo cuilibet horoini coniugio copulatut : & cum tempus
nuptiarum adueneric.àthoro excluditur: SiC,fiç omnes
hançtici, fic omneslchiimatici dum retfta & Cathblica fide
€hriftp non inhjerent> fed tantuni exterfi>tibus fàcra-
mentis palliati, de folo fibi honiineapplauduntjadulteri-
no(v.t ita dixetim ) coniugio coelefti Copplantur fppnlo.
Quæ videlicet làcramenta cum fint làlutàriaj ôc fine qüibus
Dëo nullus ïhhærërë pb.ffit,vteftbaptifmùs vcl cb'miTm;
riibcbrporià & làiiguïnis Ghrifti, tamenfinë redà fidenô
fponlàm, non coniugem, led concubinam ïaciùnt. Qjiæ
èc fi alïëno fponfojVt ita dixérim, adül terino çomplëxu intérim
àdhærét': tamen cum tenipus nuptiarum aduenerit,
cutri îleterit regina à dexcris Ipdhlî in vefiitu deauraro, cir-
cum amiétà Varietace, cum intreierint quinque virgines
làmpadariim luminibus réfulgentes cum fponfo ad nu-
priaSjàctibiculo coeleftiüm nuptiarum (vt diximus) exclu-
dentiir; Èt quideni taies ab intus exclufi.foris ad oftium
cübiciili ingeminiando clamabunt: Domïne Domine,aperi
Jtdbis. Sed rc lpbndetut illis ab fponfbjnoüæ nup'tæ iaiii per-
ennirer Ibciatb : Amenâïcovobis,nefcio vosvndeeftis, difceditel
a me ôpëràrij imqùïtàtis. ibi eritfietus&ftridordentium. Ac fi I
aliisverbis;dii.eret: Iam non recipio,iam non mihi pli-
cent fallà concubinarum bIandirnenta,quæme non vt cafta
fponü diligebant, fed propter temporale commodum
fiie in praüis dogmat^us vcebàntur. Recedite ergo, ne
conftifis clampribus quieicentes ifiquietarefcvideamini.J
Recedite, inquiens,qifianon vosamaui cum mefàlfpab-
uteremini, fe<T neceifitate omnimpdis toleraui, quoaduf-l
qub mihi diledam fpo’nlàm veftro odib&æmulatione e-1
rtidirçm. Aptiffîmeautem praue viuentibus Ghriftianis
i ftâ congrue videiîentur, nifi nos lubfequentium locbrum
intelle&us âb hac intëntibne reuoçaret,. Nam pars ifta lu- 1
minarium tertîajdé fumbperüérforiim dogmatum, poft
lertium verlurii dèdaratur; (Sed iam citera videamus.
Sequitür nam que, &vnain eandemquë rem diuerfis yoc»-
bulis defignanSjdicitJ
Et v ïd i & audiiiivocem vnius a qui U volant is ter
medium coelum> dicéntis voce magtia: Va , v a , v a babi-
tantibus terram, de cater isvocibusiubarum trium an-
gelorum,qui eranttuba, canïturi.
Illiusfiguramhbc locogerit Iohannes, cuius &aquila
per medium coeîum volans dcploraus, cuius eciam & tres
angelilublèquentes, qui tübis ;cariituri pronunciantur,
firbaudis, San«ft:orum ecclefia. Ipla enim in Iohann e & yi-1
det & audit aquilam per medium coelum volantem&flen-
tem ,id eftjlèipfam. Iplàin aquila per medium coelum volât
. & plorat, iplà in tribus angelisëadem mala poftrëmi£tem-
poribus vëhiftè dènunciati qüæ aquila volans deftebati
Quambbrem Sc rbhahhes & angeli ik aquila volânt 5c vlu-
lant3& Iohaniïes &aduilain angelis tuba canunt,& aquila
& angeli h ic eadefii in Iohanneyident &aüdiüntj Quod
autemvocènVàqùilæ volantis 5è Vidiflë & audifle lé dicit
'IoHanbes,oftenditptocüldubib5 quiâ Ipiritali locutione
hoc yidefëjbübdàudite: hbëâudire^ùbd vidérë. Vifus ë-
nim cordis quid éft àliüfi) qtiàih quidam au'ditiis mèhtis?J
Velcertevifiis ad fidem,auditus autem peftinetad verbû
Quod vero non depricedehtiüih quatuor angelorum.vo-l
cibus, led détriüm lublequéntiiim qui erant caiiiturijVb-l
cem vhftis aqililæVolantis atqüe lugeiitis, vidillè & audifi
le le dicitfiiimirum aperte innüit, qtiiàeleétorùm Ecclefia
ventufas diuerlæ calamitàtis plagas^ diuérfis tempOribus J
lugere fimul ac predicate le vrdet dugere lcilicet in aqüi-
la, prædicare vero in angelis. Di'catetgo Iohannes : -[. Vidi
& audiui vocem vnitts aquila voldfttis per medium ccelunh dï-
lentis voce magna: Va, va , va hal itanttbus tirrdnt , de. cateris
voulus tübarüm trïum angèïorum, qui erant tuba C*t«it«ri.] Acl
’fi 'eleiftprum Ecclefia in luis prædicatoribus dicerct: Re-
proboruiii perditibnem per tptum tempffs vitae prz(ends
flere ;fimhl ac pràedicare me cemo; Bëne autem & v-
na&aqilila vocatur, qùia & in vnitate fidei confiftit * de
qua feriptum eft: Vna eft arnica méa,perféftà mea.columlç&es.
Etcalcatis terrenarum voIuptatumdefideriis> intima con-
templatiôné ad coeleftia lubleuatur. Cuius videlicet membra
cum Àpoiiolo dicunt : ÏJojtra conuerfatto in cedis est.
Ipfa eft cërté ilia millier * quae inFerius’duas alas aquila j
magnæ, id eft,duo téfiamentaVel duo charitatis praecepta, .
in quibus lota lex pehdet érpropheta, accëpiiïè pèrhibetur. I
De cuiuseledtis alibi per Ifaiain Prophetam dicitur: Qui |
JfiérannnDomino, mutai tint foftitudmem, affunkent pen nos
ficutaquila occurrent,&no’n laborabunt:& ambulabwnt,& non
deficient. Bene quoque per medium coelum volat, quia hinc
~ ~ 1 , inde
In i^dfocdyfßm > Liber Quàrtïis.
p ilif-i-
indeorbem terrarum in ele&is fioflîdct.Rë£té per mediu,
quiaDominm in circuku popiili fui.'Iüre per medium quia-
operatus eft lalutem in medio terri. Güius praédicatio non
■ fimpliciter wx,fed cum additamento vocis vox magna vo- '
catur: quia niminim non Vhà parte mundi,fed in tot o mun-
do perlbnuit, ficut de primis eius prædicatoribus leriptum
eft : In omnem terram exiuit fonus eorum,&infinesorbis terra
verbaeorum. Velcërte magna vox magnæ libertatis audacia
ponividecur.Et notandurfiquod noncçlum,lèd terram ih-
habitantibuSjVi fiiturum lamehtarido denunciat, terrenis
fcilicet defiderijs atqüe obleCtationibuS deditiis.Hinc quidam
Jth.i 4.
aquila magna volans & lugens , Dei vùlucribus dicit:
Multi ambulant, quos fape dicebam vobis j nunc autem & flens di-
(o, mimicos cruets, Chrifli,quorumDeus venter, & gloria inconfu-
fionem ipforum, qui ierrena fapiunt.Et vt oftende ret hanc le tilt
aquilam per medium caelum volantem, vel potius in ipla
aquila, fublècutus adiunxit: Nojlra autem conuerfatto in calts
efi.St qüitur: .•>
E t de funoputdexterunt beitßa in terrain. _
Ipfi etenim dëfignahtùr pèr locuûas de Fumo exeumer,
qui & pér Iblem & àerèm de fumo pütei obfcuratum.Iplæ
inquamlocuftæ fumëaîfiunt, quôsfumùs püteiinlble&
aère obfeürat.Quafi enim de Fumô locuftæ in terram exeur,
cum exhæreticojüm tenebrofis dilputationibùs quidé qui
lucere videbantur, oblcüratG malæ imitàtionis lobbies
fiunt.Sic namqiie ex hære’tici s hæretici nafeuntur, ficut fi-
lij diaboli àppellantùr i.qui eum imïtàri probantur,ficut
ecpntrain bono filij Dëi, filijquc Iàndorum,prbptër bbnu
imitàtionis exemplum. Digne autem per locuftas hæreqpi
exprimuhtur, quæ neC përfede vr aues volant, née vt c i tera
Etquinius dngelustuba cccinit, & vtd i Jlellam c eci-
dijje de cab in terrain'. & data efttlli clautsputei abyjft, &
aperuit puteumabyjji, & afeendit fûmus putet,Jicutfu-
mus formels magna♦
Quidaliud hoc loco per abyftum,uifi iniquoru corda fi-
gnantur- Quæ & errorum tenebris oblcurantur, ficut (cri-
ptum eft j Tenibra erantfuperfaciem àbyft : Sc imméfitaté ne-
quitiar um quafi quibuldam fluCtuum v oluminibus,dilata-
tur fimul ac colliduntur.Haec abyfliis (àpientiamDei parti s
nonrecipit,ficiitperiuftum lob dicitur: Abyjfus dicit,non eft
in me,In haç abyfto antiquus hoftis tota nunc tempore vitæ
præfentis catenis religatas renetur, rie inquantum viilt no-
cere permitcatur. Dehacabyflonouiffimis têporibus be-
ftiaalcendere pèrhibetur j cuius nonfineiplum diabolum
nouimus defignari;Qui vero alij per puteiim abyfli debent
intelligi,nifî prædicatores errorum,per qiios malorum.ini-,
quitas venena cordis lui difFundit.?Si eninfos abyifi puteus
eft, rede illi defignantur per puteum, qui falfa docere pro-
bantur. Quid quoque per clauem putei ,nifi te'fnporalis
po teftas exprimitu r , quâ antiquüs adueriarius ad peruerla
dogmata çs reproborqm aperire docetur ? Non enim falla
per (uos loqui auderet j nifi temporali potencia fultus foil-
let. Rede autem peruerla dogmata fumo comparantur,
quia videlicet lumé veritatis fibi in caliginem vertiirit.pm-
ne enim quod in lâcra leriptura eledis fidei lumen,præbet,
totum penehæreticis malæ credulitatis c^citaté infundit.
Digne fumo affimilantur, quia nimirum fialei lumen etiam
inalijs obfeurarevidentur. HinctaUum errore deceptiidi-
e perhibetunFumus afflatus eft in naribus hoftris,&(er-
iiiu (cintillcead cômouendum cor noftrü.Qiiia vero nouifi-
fimæ lèdudionis erroré haec præire vidëtur, idcirco furnus
hic magnæ fornacis fumo fimiliS elïè perhibetur.Fornax n.
magna,eftnouilfi ma vexacio,nouiffimaantichrifti perlccutio7De
qua videl.futnus egreditur, id eft peruerlâ dogmata,
quæ mentes pereuntium in caliginem vertant. Sed cum
Dominus de illo tempore dicat.Erif tune talù tribulatio qua-
lis non fuit ab initiofeculi vjque ad tenipus illud ,fed neefiet : quo-
modo fumus ifte fimilis fumo fornacis magnæ dicitur?Sed
feiendum nobis eft, quia nec propter tormenta, nee pro-
pter fallà dogmata, fed propter ralfe miraculorum figna,
perfecutio illaimmanior futura narratur.Hocenim indicat
Dominus, dicens: Turic /urgent pfeudoéhrijli & pfeudopro-
pheta, & dabuntfigna magna &prodigta,ita vt inerrorem indu-
cantur,fi fieripoteft etiam elefti.Êtgo lècundum falla prædica-
menta,fumus ifte fîrhilis:fecundum vero falla miracula,non
fimiljs fumo illi. Ideo fedudio ilia immanior erit, quia per
vtraquedeclpiet. Sequitur:
Ehobfiuratus eBfildfaer defumoputei.
Ecce eft iam aperte in hac quintiangeli locutione pars
ilia (oüs obîcurata, quæ in quarto angçlo percuila fuerat vt
oblcuraretur. Terciamenim nartem!olis,termmIunæ,
tertiam ftellarum percuflàm fuilfe obfeurarentur,ptædixe-
rat : quod nunc fàdum per folem & aëtem defignauit.Qua-
les' autem eos quos tetigit hæc fumi obfeuritas, fecent, au-
diatnus. Sequitur:
animaliâ terram gradatim palfibus pergunt : fed tarnen
progreflibüs alarum libramine rufpénfæ,faltus dare ac lata
ter ræ videntur corrodere.Sic nimirum, fie omnes hære-
tici, nec plane fciehtiæ volàtum,nec perfede operationis
gieflum habent, Iblisylationum làlcibus mbti,ihaiidità
prædicantes, prauorum animas hecant.Seqùitur:
Et data eft tilts poteßas,, ficut habènt poießate 'm fior-
pîonesterra.
Poteftas nocendi, febrpioni in càuda eft. Per hanc enim
përeutit & yeiiena dilfundit. Et làcràlcriptura teftatur^««
prophet a do cens mendacium, ipjè baudaeft. Vndéaperte datur
intélligi, quiâ dodrina hæreticonim quoddam venerium
eft,necans animasperditorum. Dequibüsrede perPfal-
miftam dicitur: Sepulchrum patens eftguttwreorum, Unguis fuis
dolofe agebanti venenum ajpidum fub laïus eorum, quorumvs ma-
lediâione & amaritudineplénum eft. De qùorum etiam venture
principe, id eft,antichrifto,alius plàlmüs loquitur, dicens:
Cuiiisos malediftione& amaritudine plenum eft & dolo.
fub lingua eius labor ér dolor. Quo contra in laudem Iponlæ
dicitur:Me/^* lad fub lingua tua.Quia vero éxtïlmapars corporis
in caudani definit, poteft etiam per caudâs locuftarum,
quæ paulo inferius fcorpioniim caüdis comparanrur,
Pfaim p.
: Cant. 4 . ,
temporalitas defignari. Sieur enim cauda extrema pars eft
corporis, fic temporalitas à femetipfa dëficiens, àtergo de-
relinquitur. Hincper Paulum dicitur : Vnumquodremobli-
ius, ad e a vero qua inaniefunt, extentus. Retro eft enim omne
quod tranfit,ante eft omne quod veniens permanet.Locu-
ftæ ergo vt Icbrpiônés, terræ nocendi poteftatem accipiÜK
quia'nimirumhæréticitemporalibus fultipôteftatibus,per
ea quæ retro funt nocent. Sed gratias rédemptori noftro,
quia nec veneno perfidiæ, nec temporali potentia eledo-
rifrtn numërùm deprauare valent. Vnde & magna çonlçja-
tio fubinfertur, qua dicacur:
Etpraceptum eft illis ne laderentfoenum terra, neque
omne viride, neque »mnem arborem, nifi tantum homt-
! nés qui nop habentfignum Del wfrontibusfùis♦
îfiÜA9.
Didum fuperius quatuor angelis fuerat ab angelo qui à
folis ortu afcendebat:Ne//tt nocere terra, neque mari,neque ar-
boribus, quoadufquefignemtujèruos Deiinfiontibus eorum. Vbi
inteileximus & omnino verum intelleximus illam terram,
illud mare,illaïque arbores'alæfione quatuor angëlorara
defenlas, ex quibüs illi conftarènt, qui ad figuum Dei viui
occurrerent. Nuncautem nequiffimis locuftis prædpitur,
ne lædant foenum terræ, nique omnem arborëm.Vbi quid
aliud quam repetitam fententiam intelligimus, & in locuftis
quator illos nequam angelos, & rurlùmin qnatuor angelis,
has rto ciuas locuftas ateendimus 1 Cum auteni poffit
P fo l. I) .
foenum inter omnia virentia computari , non fine caulà
omne viride-a foeno diftinguitur. Quur itaque fiat facile
animaduerrimu5,fi gradus proficientium intrâlândam ecclefiam
atténdamus.Foenùm etenim non humanisjfedani-
maliutn congruis cibis.Multa enim virentia inueniütur,ex
'quibus homines viuere, &în quibus deledari probantur.
Qui ergo defighantur hoc loco per foenum,nifiparaulî ad-
huc fidei lade contentifQuibus videlicet per Paulurx dici-
tur :N onpotmvobu loqui quafiJpiritalibus, fed quafi carnaltbus
tanquam partais in Cbrifio lac vobis potum dedi , non efiam.
Philip.}.
G
Apoc. 7.
i. Corin. 5.