■Bqjfchaft j RAlbert i
) an g u in e ttitfidaduerftu p r in c ip am &potefates. Talia igitur
& alia quatttpluràiPrincipes laccrdotum, & Seniores co-
gnolcentesyde poteftatibiis & làcramentorum gradibus
cceleftium, fiueextraditiûne maionim , fiuedefecçetis
quibufdam rationabilitcr ■ aut irrationabiliter excitari.
Quja vide bant Iefum multa ligna at que prôdigia facieh-
cem; ç ftimabant forcera on fi ne aliqua poteftatefibi fubie-
ius Ipccicm, & proprietatê
&aeafieri;&ideopoceftatis illiusn
rogant,qua docebat in tcmplo populum,quando accédât
adeam.quis'ci dedcrit poteftatem docendi, poteft fope-
rior expofitiocongruere. Quorum callidicacern interro-
gando Dominus fic refellitjVt fuo vel (ilencio vel lenten-
volebant audircà Chrifto. Quodli deloladodtrinainter-
H jbc enira proprietas bonorum höminum Sc mâlorum
eft, vt bonus deprehenfos in peccato ingenaTcat.quia pec-
cauit; malus vero frendet &tabefcit, no quiapeciauit,fed
quia deprehenfos eft in peccato. Homo qui nabuit duos
filiosj Deu s eft,quia creauit omn es homines paterno af-
fe&u. Quicum fitnaturaDôminùs, tamen'magis vultfe
diligi quail pater, quam rimeri vtPomimas* Er propterea
inlegenondicicur, timebis Dominum Deum tuum de
toco corde tuo,fed diliges. pilejftionem enim ewigere ab
hotpinibus, non Domini eft, led patris. Quihabuitduos
filiosjvnum quidem Genrium populum, alterum Iudxo-
rum. Quorum prior films Gentium erat populus, qui ex
tempore Noeeflè coepit, minor vero.popalus Judçotum,
tia relponlionis condemnentun Quia fi refpantfilfont qui ex tempore Abraham percircunqfjpnem iifgregati
baptifmurp Ioannis efledecoelo, vt verum dieerenc» fontàGendbuSjVteflèntdqçJîl'jDeijvnüsinpr^purio,
quod ipfi aftuti in malitiapertra&arunr, confequens erat ' & alter i» circuncifione. Se4 ,primo dixi>,cum ei natura-
«flponfîo,quare ergo vos non credidiftis ei,&quare non • lem legem,in mente. P ili'va fa operari ip vineam
eftisbaprizati ineo? Etfi dicere volurlfentjhumanadece- tneam bodie,ideft,in omni tempore huins fxculi,ficut iam
prionëcompofîtumabIoanne,&nihiIhabuilfedininura> ! &inalia parabola vine* ipqhftratum eft.,:Nequaqüara
feditionem populi formidable. Omnis enim cbngregata.1 in fade vt homo,his ompibtù l ô ç o t u s led inqordibus
muldtudo Ioannisbaptifma'receperat, & ficeuhab. bant {vt Deus, neque itva.uribus çxçerius , fed-intus in intel-
quafiProp hetam. Rtelponditautem impiiflimafi6kio,& le&tt mends. A t tile d ix it, nolo, Quomodo dixit nolo,ni-
quafihumilitatisyerbis-vÊi,dixerôt:Ncyîi«»i».QÙibusÿ>fe ; fimcogitatu& volumatcfQdqniama natutaeft homiiki
ait;Nec ego dico vobis in qtiapoteftate hoc facto. Sicque ex lua j cogholeere , quid fit inter bonum 8c malum. Quod bo*
Ghriftusinrerrogarioneprudcnteregit vt&eosiferepel- j numcutnrelinquit homo,& fequiturmalum m mente
leret,&ne firnäum daretcanibus,pandens eis diuina my- ; &cogitatione atq; ftudiis fuis, confia Deum qui naturale
fteria. Namineoquod neftite re(ponderunt,métiti font: j legem in ftituit, relpondere videtur: Nolo. Si cut inPfal mot
& confequens erat iuxtarefponlioncm eorum Dominum
dicere,nec ego fcioqux qu*fiftis.Sed mendd veritas non.
poteft. Ex quo oftendit le nolle quianoneft poteftas nili
à Deo,quam proprie habebat vt Deus,led fe eis refpondc-
re nolle j&ideo non dicere, quiadllr quod feiebant infi-
diole tacere decreuerant. Vnde non fortuitu hxc de Io-
anneinterrogat, neque Ibiummodo vt eos 1 le re pel lat,
fedetiam vt eos conuincatfallà fondre de Ioanne,quod
eius baptifmus ex hominibus elfe t. Propter quod rc-
Iponriens cogitationibus eorum, vt Dèus qui cun&a no-
uitjlatisad hoc mirabilem 8c confoquentem parabolam
introducit.
Qv ID vobit videtut,mc[uit,Homo quidam habuitduosfilios>
&)accedens a d p rim um , d ix it, fill vade hodie operari in vineam ■
meant.iU eautem rejpondens ait,nolo. Poftea autem pcenittntia
m ottuabiit. Et accede ns a d alterum , d ix itfim ilittr .& iü e rejpondens
a it, eo Domine,& non m it. Q uis e x duobm fe cit volnntu tem
Dixit iniuftus vt delinquat infenienpfi.\adc Gentes aprinci-
piorclinquentes Deum ,& omnia virtu turn opera, no-
lueruntexcolere fidem Chrifti, neque q.UX ad culturam
pertinent virtutum & lalutcm animarum. Tunc paterfa*
milias vidensabolitam in cordibus eorum legem natur*,
dixit minorifilio li militer,quando circumcifionc m ei de-
dit, & legem perMoyfon. Qui dixerunt Moyle interro^
gance&Iefu Naue : Omnia qu ecutique pracepit nobis Domi-
nus tfaciemus, Sed, poftea auerfi mentiti font, ficut dicit
Propheca ex perfona Dtamipi: Filif aliens mentittf-.nt my
hi, Filij ahem imeterati Junt, & claudtcauirunt a femitisftm
Et interrogate' eos qui eorum faitvoluntatem patrus attUirt-
Jponderunt, primus. Ecce quom odo introdutfti font, vt fo^
pra iam diximus,. parabolidce 8 c actra&i, veaduerfos fo
( veritati confencientes) fontentiam proculerint dicen*-
tes, pciorem filium fecilfo voluntitem pat ris, & non cum_
qui in alia parabola dicit patri^egq mandatumtuumnun-
quatn prxteriui. Quorum iudicium,quia ipfi-fo obliga-
uerant,abundanter confirmat, dicens : Amen dico vobis,
quod publicani &meretricesproceduntvos in regmm Dei. Ac
fi diceret,non folum populus Gentium mclior eft Vobis
Iud*is, ficut iudicaftis, verumetiam & ipfi publicani &
meretrices, qui font inter vos, quorum peflimam non
ignoratis vitam. In quibus duabus perfonis omnium
peccatorum genera comprehe-nditv hi publicanis Iciucet
omnium virorum,qtti perauaridanl&lucradiuerla pec-
care probanturj per meretrices vero, omnium mulie*-
rum peccantfom. Quoniam ficut in viris auaritia maxi-
me abundat & lucra pecuniarum; ira in mulietibus for-
nicatio. Interea exponit caulam continuo propter quam
publicani & meretrices prxeedant eos. Venit ad vos, in-
quit, loaHnes in viaistftitioi & non credidiftis ti, publicani autem
PAirkî Dictent, primus. D icit ittis lefts,am en dico v obit, quo dp u-
blicxni & meretrices procèdent vos in re gm m Dei. V en it autem
loannes a d vos in via iu ftitia , & non credediftitti. Publicani &
meretrices credideruntei-,vos autem videntes nec pnenitenttam h a - ,
buiflispoftea vtcrederctitei.J Totam hanc parabolam limul
propofuiexintegro.vt intelligant auditores quanta lit in
refpondendo,& in proponendo làpienua Saluatoris-, qui
cum vtipli Iudæicaluniantur.litteras non didicerit,vincit
omnein eloquentiam Philolophorum ,8 c omnium èoru,
quos R hetores vocant,focundiam,&inproponendoquç
fu* partis font, in reuincendoquæobieâafont, in prote-
rendoquæaduerlàriurum font,itavt reos quos contra fo
proponit in caulâ,ipfôs& mdiees petat. Mirabilius ergo
agere videtur contra cauiidicos legis, &petitiam lacerdo-
tum.quam vllaars doceat iuridica, dum fibi aduerlantes
de fiiis à fo obieâis iudicare compellit : quoniam ipfa fe
& meretrices crediderunt ei. Vos autem videntes, nec pH-
veritas propria defonditmanu, & aduerfarios vt gloriole
vincat,propriis alligat vinculis,& expugnat armis,vt fit iu-
dicij iufta aeliberatio quod à nullo mereantur abfolui,
qui foipfos foo jcondemnantiudicio. Ex quo patet quam
magna fitfiduciaiuftiriz> vbicauià aduerlàrio ipfi com-
mittitur. Sed de re formidabilii, ne veritas nuda primum
aduerlarios deterreat *quitatis proferre iudicium,vtitur
Magifter bonus argumento rerum geftarum,&figurât in ^ __ ___________ ______ _____
parabolispcrlbnas eorum,vtquo modointelligunt,ac fi invita,vtctiam publicanoiü&merctricü corda concuteret>
de alteroipfiaduerfosfo fontentiamdidtent foi reatus. Sic | &cöculïa pauore nedlteretad peenitentiä,& veftra q dice-
& Dauid aliquando cum in peccatum corruiflet fecilTe le- j bat ncc potuerun t comingerecorda. Idcirco publicani &
gimuSjCum Nathan parabolarum retibus cum obligafler, meretrices iurep.cedunt Vos in regnü Dei. Confidentie q-
icavtipfoaduerfosfe iudicium mortis proferret. Sed aftc- lo,quomodo couerlado fondaprædicatoris pnediçationi
rà in co conditio foit,altera vero in iftis; dum file ad pant- lux cantam prxftat virtu tem,Vr aliquando eriam indoma-
tcntiameuocatur, & ifti ad malidam magis fonrcxcitati» | biliafibiedomet corda. Ét nocandum ^ quia coneludcns
nitenttam habutjlis vtcrederetis ei. Con fid era quantum ex-
aggerat officium & perlbham Ioannis, cum ail: Quia venit
ad eos in via iuftitio. Quod fi tantiim prxdicaftet bapti-
finum poenitenti*,ipli quafi lacerdotes prudentes,&qua-
fi indices non perfonarum, fed rerum, debueratis ei ere1*
dere; etfi no qtiafi iufto/tamen quafi iufta 8c vera docendi
Quato magis nunc, quia venit ad vbs in Via iuftitifeJEt tarn
manifefta foil eius couerlado, & ra venerabilis & Angelica
Dominus paräbolarft fodm;cönlequerts erat yt diceret:
Amen dico vobis,quia Gentespratedunt vos in regmtm Deji.Nunc
autem dicit,.quia publicani &meietrices prscedunt vos.
Vbi forte v-iilgi populi oftendit. conditi.onem,vel pecca-
torum magis qüäm Gentium ftatum. Vt videant, quod
etiam vulgus populus,&ldcalis,eo.in tempore,, melior
efiet iliis: nlfi S? ipfi,qoi deGentibus venerunt, & pu-
b^cani dc meretrices iure intelligantur: & fi ifta minus
idonea videtut traditio,fofficit quod fopra diximus,quod
exaggerationis caula publicanos Sc meretrices introduxit
eosprxeedere inregnum Dei. Et ad epm autem filium
^ui- dixit,vado Domine,&non abirt, hoc infort : p e n it ad
vos loannes in vta iuftitio i & non credidiftis ei. lterum autem
ad primum,quia publicani & meretrices crediderunt
ei,& idco pccniccmiam egetunt. Hancitaqueparabolam.
Hilarius Dodor egregius longe aliter expofuit,fortefolfi-
tatecodicum introdudus. QuiainnonnulliscQdicibus,.
quando interrogauit, quis ex duobus fihis fecerit vol Untätern
patris, illos refpondifle non primum, fodhouiffi-
mura, inuenitur. Sciendum tarnen, quod in plaribils &
verioribus exemplaribustion nouifiimum habet, fed primum.
Necnon &ih Gr*co,non quod eft nouif-
| fimus,fod -rpwr quod eft primus,habet.Sicq; iuxta con-
; fequentiam parabolas & citcumftantiam ledionis,melius
eile puto: vt quia fopra aridi font prxmonftrati in ficu, di-
gnum erat vtipfi proprio foafe iudido coderanarent, fig-
ut&foquenti parabola laris apertefaciunc. Nam etfi no-
uiflimum vol uerit quislegere,manifefta erit interpretatio,
vtintelligamus Iud*os veritatem noluilfodicere, fed ter-
giuerlari;& noluifte relpondere de fe quodfontiebant.fic-
ut&J de bapdlmo Ioannis, licet fentirent eum elfe de cce-
lo, dicere noluerunt. Sequitur:
Ax; r a m parabolam audite. Hom oerat paterfam ilias, q ui
pla tito u it mww, &c.] Prolixitas quidem libri pofeebat iam
finem: fed has duas diuidere parabolas ratio non finit,qux
fimulPrindpibus 8c Scribis in relponfionem font prola-
t*. Quibus duabus in templo parabolis,fic duritiam cordis
eorum miro modo fortiter pcrcutit,ac fi duobus mal-
leis mensferirecur. Quapropter duritiam cordis eorum,
vt proficerent mollire nequiucrunt; tame fic jntroducun-
tur duri cord es in veraque parabola,vt ipfi fo foo condem-
nent iudido. Ac per hoc licet diuerlas habeat figuras, vna
tarnen eft intenrio introducentis.Vndeetfi aliadicitur parabola,
viueft manus ferientis, vtfincinexcufobiles. Vult
enimclementilfimus Dominus,vtaliquandofenriret dolorem
vulnerum fuorum,& ideo quafi pius medicus rur-
fus aliud ei apponit vulnus afpers concifionis. Expendit
enim quafi omnemartis fo* peritiara Saluator in eis, ne
videatur culpa,fed vt oftendatur in eis fuille m orbu s irila-
nabilis.-'quia tue laudabilis eft medicus,etfi no curat inter-
dum,ctmi expleuerit Qmnem peritiam arris fo* &diligen-
namadhibueritcurandi. Jlomo erat, inquic, paterfamilias.
Hominis liquide nomine, vt in parabolis lblet fieri,Deus
pater accipitqr,& non natura« Etfi aliqua in fimilitudine
ob noftram exiguitatem DcÄpater homo didtur,non in
veritate accipiendum,vt aliquid ei digne cömparetur, vel
ipfe fimilis alicuiefte dicatur. Sed ideo homo paterfamilias,
Cum fit inuifibilis&incorporeus,dicitur;quia ccelum
& terra & omnia quxeunque font creau,quafi vna eft do-
mus; in qua nimirum domo Angelorum & hominura,
quia natura Dominus eft,regit& gubernat eos,cum omni
beneuolentia patris affetftu. Qui ideo fe pattern maluit
dici, vt omnes bonitatem eius confiderantes non inuiri
foruianteijVt mali ferui,fed in voluntate libera, quafi bo-
ni filij amanriflimogenitori. Q uiplatitouitv'm eam . Quoniam
diüerfx parabolxfuntvineam nominantes,tam in
Euangeli.0;quatn in Pr6phetis,qu*rendumyccum focun-
dum diuerlas res vinea intelligeaa fit, an fecundum vnam
eandemque rem: prafertim cum in fine hufus parabol*,
dicatPrincipibus facerdotum & ScriBis: Am en dico vobis,
q uia toilet ur a vobis regnum D ei,& d a b itu rG e n tifa c te n riffu ä u s
fitos. Quid putas regnum Dei dicatur,quod tollitut a pef-
fimisdo<ftoribus, nili ipfa vinea, qu*loca$ur aliis agrico-
lis,pelfimis perditis. FbftalEs ergoipfaeft vinea qu* co-
• lebatur,quod ®num Dei,quod tollitur a priodbus co-
S K Hibl'toth V et.Patr.T om .?.P ars z .
I on is,&: datur genti altcri : aut aliud xftimare debemhs ef-
fote^nurri Deii&aluid vineam. Nam vineam quid ihtel-
ligeré dcbCatrius efic.oftendit nobisIlajas Prophçta ma-
mfeftius : Caniabo, inquit, dtletto m e o u n v e u m dile£ta me à
Vinea: v ineafaftaelidilecto in cornu in loco vberi. EtJepecinUnt-
d ed ieam .& fo d i,& pU n ta u i vineam Sorech. Etvt eandem vi-
neam iftim eue infinuet ex EüangplioiEr odjfiçauit,inqvfiu
ttir tim in medio e im ,& to rc u la rfo d itin ea. Et poftpauca : Fi*
nea enim, inquit, Domini Sabaoth,domus I jr ie le ll, & homo lift
danouellumgermen. In quanjmûumpa^abjpla;foücàntico«
qusdam fimilia habentur , qu* & in hoc lpco,qué-
dam autem dilEmilia, Quaproptec videamus diffimi-
lia, vt ex dilfimilibus dilcamus difFercntiasdiffimi-
lium. Simile eft ergo quod ait, quia plantauic vineam)
Sc fepe circumdedit earn,fou maceria.ôcfodifhiea torcu- :
lar,&*dificauitturrini. Dilfimile veto, quod in Ifaiai-
plàm.vineamacculàt plantator yine* cum air,expedlaui vf \
faceret vuas,&fecit fpinas. Porro in Euangefio,non vinea '
acculât ur, quafi qu* non fecericfrudum in tempore foo,
fed coloni,qui folceperunt,& patrisfamilias feruos diilef-
fis contumeliis affecerunt,nouifiime (Scipfius pacrisfami- ’
lias filium occiderunt. Ac vero rurfos in li^ia ipfi vine*
comminatur dicens: Auferatnfepem eius,&eritin raptnam,<%
deftruam mac eriam eitts,& erit in concuftationem, See. Sed &
n ubibus fo promittit mandaturum,ne foper vineam illam
pluant imbrem.quæ fait iuxta eandc propheciam domu s
Ifiael, quia nullum fjruâum fecerunt. In haqvçrqparabpT
1% vine*,non aliquid vineam inuenimus patientent, led
magi? confocutam, vt fendus pollet ferrehmpliores
prouidentiam. Vnde & aufertur ab impiis colonis, & datur
genti meliori. Coloni autem praui & pelTimi omnem
excipiun t iram,& ipficontra fo fencqriçiîf filftsrant fiM daf
mnadonis, cum dicunt interrogate ftUlpitnale perdet, &c.
De eadem namque vinea Hierem^as. dicit ad popülupi:
Egote plantauivineamfcu&iïetam, vel eleftjtm opinefemen
verum,quomodo conuerfa es in amaritudinem vitisalienafVide-
tis quoniam in Prophcris populus Iudaicus vinea aj^pef
latur, dcin eifoem comminatio patrisfamilias contra,yir
neam fic. Ac vero in Euangelio vinea omnijio noncujpa*
tur,fed coloni. Et ideo quidam exfmij Dolores, vineam i
hocfpco non ad populum, fed ad doiftrinam legis, vel ad ;
iuftitiara qu* ex lege eft, ctanftqledin^ ep quod cultus 6c .
prouiden tia Dei in eil^em forip turis là cris infi ta eft. Vndç ;
& Dominus: Tolleturàvobis, inquic,regnum Dei, & dabttur
gentifacientifruftuseius.Mmi£e(ie permyftedumregmun
Dei yoluit vineam mcelligi,id elhlsgem 8c Prophetas, $C
oraiiesdiuinaslcripturas,quastradidit Dominus vine*, ■
Primum quidem colonis, populo.ÿlp priori'j,quia pq-
mum eis crédita font eloquia, Dei} dfiode, iliis abieiStis, •
focundotraiiditea Genti bus, fiiid^um Scripturarum far
cientibus. A qua lane vinea, iam yl trance fopis aufertur,
nec mace ria de ft r uitur, nequp vl tra i n rapinam&concul- j
cationemScripturarum venirecredicur. Sicquedeinceps
exeifdemScripturis & torcularièjtaduntur, & turns in
contcmplatione.&repulfione hoftium,ab cis lacis deSen-
teretigitur. Sed nos,quia &ia alia parabola vine*,iplps
cultores vinex,& operarios qui miullunt per diuerlà h%-
rarum lpada,adoperandum in ea,ip(am vineam elfo diximus,
eo quod palm ices client vitis vec*;& quotlànâos
ab initio fieculivique in finem, inea Cbriftus condùxit,
quad tot palmitesinfo propagauir , ex quibus vinea rota
ffuâificat & crefcic. Idcirco hanc,quam locauiragricolis,
nonaliamnosintelligere oportet,quam iplain eandemque,
in qua fopra conauxic operarios, hora prima, & ter-*
ria,&foxta,nonaque. Et peregre profe&us eft, non loci
mutJtione, fed pro libertate arbitrij dicic, ytvinitoribus
daretur facultas interdum operandi. Alioquin Deus vnde
àbelfopoteft, qui complet &circumple&icur onwiia,
ficut ipfe airper Hieremiam: Ego Deus appropinquans, & non
de longe? Sed hums vine* parabbla idqo alia videtur quam
ilia foperior >vel de quaProphe)* loquuntur,quia vtfo-
pra oftendimus, longe aliter figura ipfius int roducitur ad-
umbrata. In qua non folum cnltoribus vine* nulla re-*
promittuntur premia; verum, ipfiac fi prophetali Spiri^
tu, foo fe condemnant iudicio. Ad hoc guippe cqntra
D d d d d 2