1
Gal. 6. 14.
Lue. h . I o
Jiaitb.x.x.
im !
do veriïat.nifi priUsVertiatiri âhimrtiri meurti/éé redeat ih
meam mentcm*, ttifiviuatin me, Chriftus, & loqùatur in
me. Tuttç quippè mihi béne Vcnity fi prius in n ■« viuat
Chriftus, & ego inipfô. Ef: tune mihi quafilain (ècundus
?aduentus venir, cum defeéfeiè mundi in me fuerit, fi quo-
modo poffum dicere, Mihi mundû cruiifixus eft,& ego muti-
ifo. Confidera etiam hoc ipfum quoddicit, Quta multi ventent
in nomine meo. Quod nomèn licet faftb folùs Ariti-
chriftus fufèipit ,& corpiis eius fine opéré Chrifti, & finfe
verbo veri taris, &fine (àpien tin eius.Et nufquam inuenies
Dominum in Scripturis hoc ip(ô fermone vfura, vtdice-
tet,ego (um Chriftus.SufKciebatenim fuis oftendere do-
étrinis & miraculis quodlplèèflèt, quia opus patrisin eo
èrat, Ôc (èrmo doôfçinæ quem d occbat, & virtus cia mans,
ego (hm Ghriftus, vitra quam fi mille vocés' eum clama-
rent Et ideo voce, nefeio fi inuenies chxiile » (èd per opera
patrisfe exhibüit, &perdodrinam pietatis,quampfeu-
do-Chrifti non habentes,repromittebant Ce vocibus elle
quod non crant. Sicut Ma nichants Ce effe, dixiffe legt*
tur. Spiritutn (àndum ; quod nunquam Spiritus (àndus
fecit de le,neque in voce, neque m aliqua prophetiapræ-
monftrans (e in carne venturum., Sicut Simon de quo
fupra dixi, qui non (blum hoc dicébat, fed alia quam plu-'
ra.De quo Hieronymus inUeniflè inlibris fuis dicit,quod
dixerit,ego (um (èrtno Dei,ego (um (peciofus,ego paraclitus,
ego omnipotens,ego omnia Dei.Quid n.non dicébat
qui hoc & tot dicebät?Ita& cçrera Anthichrifti membra,
nihil aliud q (èChriftos aut certeChrifti fatebantur membra.
Vnde nec mir um fi aliquos (èducant, fignis & prodi-
giislaborantes, cum Dominus dicat& multos (èducent.
A vD itV R i enim eft is pralia, & opiniones praliorum, vi-
dete ne tmbemint. Oportet enim bacfieri, & non fiatùm finis.]
Quod itaque fignum, non eftfignum futuri (æculi,neque
fignumaduentusChriftn Quia8canteaduentum Chrifti
& poftea» mox fuerunc & audita (tint 8c vi(à innumera
præliorum genera, ficut & pièudo-Chnfti mulei éo in
temgore & deinceps vénérant. Qua de cau(à iure quæri-
tur quod fignum eftè debeat futurorum, cum nunquam
perdiuerla temporum interualla & locorum celïàuerint
Della,quibus iam terra contrita eft, & (ànguine madefada
humano.Etfi m tëporeaduentus Chrifti ceftàrunt, difpé-
(ànte Dei prouidentia , fub Augufto Odauiano,&deinceps
paulo poftvtEuangelium per orbem liberius præ-
dicaretur, tarnen non multum longe, crebrius Roman as
Prouincias, Barbaræ nationes vlquequaque perualèru nt,
ficut & Romani prias fibi bellando, omnem orbem fub-
iugarunc. Ac pîr hoc ifta qualia futurorum- fint figna,
cum ’fuerit finis fiéçuli,omnino non video. Si tarnen hæc
,nonita prædidfcafimt, vt in Ecclefia potius intelligenda
fint. Duæquippe Gentes funt,& duo régna; vnumquip-
pe Chrifti, & altéradiaboli. De quibus forte dici poruit,
Et furget gens contra gentem, & regnum aduerfus regnum,
Quod non definit fieri ex quódiétümeft, Agitepceniten-
. iam, appropinquauitenim regnum calorum. Et inde quando
didum eft, & exillo tempore quotajani tranfierunt ? Et
tarnen licet in nouiftimanora, quando Dominus in no-
uifllmis die bus ex virgine natus eft, veri (Time di&um eft.
Etper hanc totam horam nouiftimam, fiunt ifta omnia,
qua; Dominus propinquanteregno fiio, futura prædixit;
vt dumfiuntea quç terroris fimt &figna futurorum5fem-
per vnufqiiifque paratus inueniatur, dum poena noftra
confiteri nos compellit adeftè iam finem, cum impletur
iugiter quod pronunciatum eft. Quibusprofedo verbis
nutli magis teftes eftè queunt quam nos, quos mundi finis,
vtita dicam,inuenit.Qui talia& tanta^demus-quoti-
die inter fratres & propinquos ciuilia,& plusquam ciuilia
bella; tanta à barbaris & paganis hoftibus exterminia ho-
minum deiolationes ciüitatum iugiter fuftinemus,qui
nihil aliud quötidie, quam finem noftrum cum gemitu
exlpedamus. Ettamen(ficut(ermo diuinus aitjnondum
eft finis. Licetinfiirgant barbari iri nos, & nemo eft qui
auxilium ferat; quiaciuiles ininuicemmagis feüiUrttinfi-
di* & (träges, itavt intus&foris, nihil aliud quam mors
repercutiaraures nöftras. Qutbus omnibus fames aC lues
prxceftèruntj&ömnispeftilentia rerum. Et quia in occa-
(ù fit mus (ibüli, præcédùnt tôt tfgritudines thündi, qdà-
les nelcio fiaüditæfimthfieculo. Quae omnia mala cupi*
diras genuit nobis 8c (uperbiæ luxus;ita vt nullus fit locus,
qiiinon affligatut ab hoftibus, etiam &d(ùis tnbuletur
; ciuibus.Quod fi ifta malaquæcernimus& patimur,certa
funt indicia iam Dominum eftè ventutum ; quid eft quod
air Apoftolus,D«w dixerint,pax &ficuritas, tunceü repenti-
nus fitperucmet interims. E contrario & Euangelium dicit,
Arefcentibus bominibus pra timoré & exjpèâaiio ne quafuperue-
nient vniuerfo orbi. Ac dei n de, Et virtûtes calorum, inquit,
commouebuntur, & tune videbunt fil'tum bomim venientim
cum potefiate magna&mdiefiate. Quapropter quærendum,
fi ralia (unt præconiaaduentus Chrifti, vt arefeant homines
præ timoré &ex(pedatione quæ futura dicunrur mala;
quid eft quod dicit, Cum dixerint pax& fecuritas ytunc
eis repent in usfuperueniet interim) Ne forte duo introdiicere
videantur temp ora, quod omnino non credo » (èd in vno
eodemque tempore, ficut duo fun t populi, be duo dixi-
,mus eftè régna Chrifti & diaboli; ita & tunc erit Ecclefia
Chrifti in vniuerfo orbe.Cui tunc talis tantaque fuperueniet
tribulatiointemporibus Anti chrifti, qualis & quan*
ta fuit ab initio,quæ tunc erit in vniuerlo orbc,id eft,iij o-
mni Ecclefia. Sed alii erunt à quibus tunc tribulabitur
Ecclefia,& ipfi didturi fun t,pax &iècuritas,&repentinus
eis fuperueniet interitus, cum aduentus Domini ac fi fur
in node eos fecuros deprehenderitj&alii qui tribulabun-
tur, & tunc exultabunt omnes & gaudebunt, quianon
erunt in tenebris, vt dies ilia tanquam fur, eos innoâe
comprehendar.quia diei & lucis omnes filii erunt. Sed fi
nihil in Euangelio fuperfluum eftè credimus,quçrendum
cen(èo,quid eft quod ait, Audituri efiùprsdia& opinionespra-
/iorwwitfQuoniam aliud eft audire prælia, be aliud audireo-
piniones præliorum. Poteft fieri vt filii pads cuftodiant fe
ne videant bella, quia nolunt videre maligna, audhmtta-
m en prælia & opiniones præliorum.Forte âliud de longer
& aliud de proximo non abique verborum differentia.
Quianon eft idipfiim longe pofitum, audire opiniones
præliorum quæpofiuntefiè vel non eflè,& iuxta prælium
eftè,vel etiam ipuspræliancium voces audire. Haber ergo
vtraq; (èntentia fuam fignificationem, quoniam qui longe
eft à præliisïaudit de illis opiniones,& non iplà prælia.
Qui au rem prope, audit ip(à prælia & voces præliântium»
Invtroque ergo videturaUcüius differentiæ incelledus.
Quianon omnes æque perfeêti (tint in Ecclefia Chrifti,
neque æque pacifia,& rem oti ab o m ni ftrepitu & fo rmi-
dine bellorum. Alioquin non eftènt infra EcclefiamChri^
ftitotfediciones & fcandala. A quibus omnibus alicni fu-
erunt difcipuli Chrifti, &omnisilla primitiuaEcclefia,
quibus erac cor vnum & anima vna. Confirmati enim
erantin codem (ènfii ôc in eadem (èntentia.
H æ c omnia,inquit, initiafuntdolorum.] Quæ omnia?
Bella f&opiniones bcllorü; (urgere genre côtra genre, 8c
regnû aduerfiis regnu, peftilétiæ & fames,& terræ motus
per loca. Sicut n.appropinquante morte,ægrotat corpora
languen tiü, vt p infi rmi taré mébroru & vifccru (èparecur
anima à corpore fuo : fie talis & tâta creatura mudi corrü-
pitiir, ita vt a'ér corrupt9 pcftilét ias inférât, & terra lâguidà
famé; quafi quodda inirium dolorû 6beat ante mefrté. Et
quia cuti & terra cranfibüt, neceftè eft ante corruprioné,vt
langueant, 8c terra fuis motib9 côqiiaflètur, ôc aerplenus
m or botraha tur, Vt peftilëriæ na(câtur,& terra fuis defeéta
virib9, q in ea nafcunrur, d cficiat & marcelcac, y c fit & ipia
fine fruâu. Quæ omnia inde meli9 nouimus,qa iam cûCta
videmus.Srd no fiatimfinis. Quia nec ilia finiuntur,n*c nos
male in his enutriri ea finiri volumus.Et ideo ficut aduen-
tusChriftiin
n plurimis Gécibus fecit pacé,(ècundû cp dicic
Prophetade
bulo,Orietur indieb.eius iuflitia&abudatia pacis,
donee extoUaturLunad. Ecclefia,& in mundopax multi*
plicetur,propter inc rem é ta Ecclefiarü, vt ea paxrfieret oc-
cafio (àlutis multorüjd um no cogebâtur.vt pridé,exire ad
bella.dcpugnarejp patriis:ficcô(èquens eft, propter abü-
dant iam iniquitatû, qa réfrigéra ta eft charita's m ultorü, vc
relinquat rurfiis Dei fieri bella ôe (èditiones propter mali-
tiam hominu fupercrefcentë,q omnium malorü acciden-
tiurn caulà eft;& quia quotidie crefçût, in proximo eft,vt
m *
Mariai)1
m W
Th M $ th \ Ëuâ fig. T>ib ■. Tth
yéni^thric 'peîü's vltiinü rhàlü, cjjfutiirfi Ôfèils (etmô de-
nun.ciaf.Ef tune» inquit» trident vos in tribalationem» & occident
vos*.& cutis ofyo omriibtp gentibiis propter tiomenmeum,
T upçautem,quod dicic,expre(Iî usqiudem vidécur figni-
ficare tempus, 8c ad illud reflrre, qn Sur get Gens in Gentem»
# regnum aduerfus r^«tt*,(èu.cætera.Sed Âpoftpli lüox yj:
teftès'exftiteruht yetitatis » dwdirifiipt & o:cifi,, qui-
dam etiam anceqüam Hicrufalem ïn^vindiflarn Chrifti,
vafteciir àRomani^Etideo mçlius, vt dixi, .quod Gens
Contra Gentem (urgat 8c regnum aduerfiis regnum, de re,-
gnoChr,ftiaccfpimus®nodiaboii,acde.Gentecu-
ius perlidiafKuiir, rpox vt fides ctçpit, contra Chrifti Ëç-
elefiam. Antea quippe rfiaiepacatusoihis vnius premeba-
tur doiuipio (èdmoxvtfides G hriftivenir, furrexit Gens
'cqutraGentetn,quiâIe(iisnon venitPaCemmitterein ter-r
' ra, fedgladium, & regnum adutriùs regnum. Q^iæ duo régna
duæque G entes, nunquam adinuicem pacem habere
poîiunt, & ideo plus ÎMagifter fignanter ait, Oportet hoc
■ fieri,fednonfiatimfinis. Qporcetautetn y t finguli hottes fu-
is pugnent armis carnalib 11s & diabolicis, eledi vero, vir-
tutibift & coeleftibüs armis. Vnde illi præliabuntur in in-
ùicenv& contra (àneftos, (ànâi vero âuditün funt bella &
opinipnes,bellorum nec tarnen oculis (ùnt Vifiiri, quia bt-
ati oculiqui viaent ea, quæ ipfi yideré gaudeut.
^ s , E x eritisodio omnibus Gcntibuspropter nomen meum. ] Se-
ipfum Chriftus (èmper haberi vultin caulàm, dumdimi-
cant eleôti contra reprôbos,(àn£ti contra vitiâ,boni contra
ipalos, etiam & quod patiun tur ab iniquis, yt (èmper
pro Chrifto agant & fuftineant quæ inferuntun Ad hpç
quippe inftruic &confirmat cos ad tolerantiam paffio-
num, &denunciat publicum omnium Gentium odium
contra eos feuiturum, propter nomen fiium.Qttibus itaque
vexationibus a(ni(fti (candaliiabuntur mnltu Quæ
nimirum Scripturarum régula confideranda eft, quia non
de Apoftolis hoc (olum dicit, (èd de omnibus elcdris
fuis, vt hoc generale odium omnium Gentium contra
membraÇhriftigeneraliter venire intelligatur» Alioquin
nec ipfi Apoftoji in omnium Gentium primum yenerunt
notitiam, quamuis dicatur quod, In omnem terrons exiuit
[onus eorum. Exiuitquidem,(èd per (ucceflbres éorum. Et
ideo quod ait, Eptis odio omnibus Gentibus, auc per exagge-
rationem dicit, multarupi Gentium, yt dicac omnibus
pro multigain ficut dixi, omnis prædicatorum qrdo in
Àpoftol or um cplligitur vnione. Quia ficut fuccdfit, ôc
fiiçcedit ad h uc ordo prædica tor um p er o m nés partes ter-
ræ, ita & pdiutn eo.rum propter nomen Chrifti,per pm-
nes Gentes. Probant hæç martyria Sahâprum, quæ penè
per omnes Genres & régna hodie florent. Sed ifta per-
(ecutio Sandorum &.odiura,àprincipio ndeiprla,y(que
in finem cÉftùmm4 >ùür, Et- tune, talis erit irtlfulatlo qualis
non fuit ab initio. Et idéo.ifta. ohmia quæ haâenus.fuere, :
Initia funt dolorum ,T.tideo ait, quia tune fiandaliz>ihunuir
multi, inuteem traden t , & odio habebunt inuscem , &c.
Quia licet à principio, fidei quidam (candalizatj fuerinc,
vel tradiderintalios, tamen non adeomulti fueruntpro-
ditoresfratrum, neque mulri plèudo-Propheræ, qui le-
gantur multos Clientes vc (èducerent. Sed tune tam ma-
xime tradent, Quia refrigefiet charitas multorum , & cam
plurimos. (èducent quemadmodum nunquam. Nam
rieedum odio (umus omnibus Gcntibus ad quas neçdum
peruenit nomen Chrifti. Sicut ad Boream quædam (ûnt
loca&Gentes quibus needum eftprædicatum Euangelium
Chrifti. Veruntamen nefeio fi vlla earum fit natio,ad
quamvfque non peruenerft prædicatorum aiiquis , licet
eorum fe ri tas nonadmilèçit, ex toto ndem Chrifti recir
pere. Cæter u m reliquæ ad Occiduum etiam infulæ vfque
ad Oceanum Britaiinicum iam omnes in toto orbe tei;ra-
rum credunt. Et ne quis mihi obiieiat Satracenos, qui
multa régna terrarum nutu Dei luis occuparunt .armis,
fie pefteybiqiie-jui Chri^ûnos, quafi ad eos
Éuangelium Chrifti nepdum peruencric, .peruenit qui-
riem Ôc reçeperunt Dei notitiam , (èd male lèduâi à qui-
bufdainplèudo-Appftolis.yt ita loquar, Niçoiaidilcipu-
lis, propriam fibi, tam ex Veteri. teftamenco , quam ex
lioup co n d id e ^ t legem;iacfi (fib vUiusDei cultu, nec
tameii nobifetinà, ttéc ciim îüdæi's qdîppiâm leiitftë VP- " S
lentes,qmnja peruerterunu Qgi dum cupiuntvniüerfit
îî|p domihio (upiügari, nec qûærutit quem quifque De*
utticoiat, lè4 yc eis tantutomodo (eruiatur. A qUifeüS
Forte, quiaiufio Deiiudiciofulceperiint (pffitum erroçis
Çvt multi putantifuftipien^use^
affenfu atq; dominio tança poterie p.agei e,qualia& quan,ta
ip A pocalÿpfî ïoannis manifepeleguntur.Hçc ufôrco#»
xeriipjV,! (ciaî|»rudens le<ftpr, quia myjfteriu iamopetatuf
iniquitatis;(èdnccdüm eft finis.Qgt autempeïfeuerauent vf.
quem finem,hicfaluuserit.ld eft inter tôt fcandala,interpra-»
nia (ànæ fidei aduer&ntia» inter tormenca, ôc fallaeia, in-
tèr figna d çmoniorum & prodigia,quicunque perfeuera-
uerit in Chrifto 1^4;eUs.yfque’admqrtem,hic làluuserit»
hjpradicabitur hoc Eu,mgehnmregnt in vniuerfo orbe, iH
tefiimonium omnibus Gentibus, & tune veniet coüfitmmatio. J
Nam dicere ante finemyenire fæculi, quam prædicetur
ihocEuangelium in toto orbe magnæ temematis eft àP
ferrio,& hominis noh intelligends. Qgia ficut air Salua-
tor, Tune venietconfummatio. Et quid, q, dicit, tone veniet?'
nifiquiaantenon veniet.Qgandoergppoft veniat, incertum
vtiq; nobis eft, ante tamen Vénturum noheflè', quo*
quo modo dubitare taô oportet. Quià profefto fie promit
(um eft A brahæ patri noftro d Deo etiam cum iureiuran-
do, quod omnesGentesinlemine eius beUedicentur. Ex
quapro m i llioneiam faftu e ftv t multæ nationes recepe-
rint Euangelium,&eX omnib9 fada eft yna Ecclefia Chri-
fti,qfrudificat adhuc hodie, &cre(cit in vniuerfo mun-
do.Sed tamen vcfupr} dixi, habef adhuc quô crelcat, «fonce
fiat quod Chrifto repromiffutn eft.Eir dominabttur, inquit
Pro phe ta, Àmarfivfjue admare, & a.fiumtne vfque ai Tfal71.&
termmosorbis terrarum. Afiuminc (cilicer in quo baptiza-
tus eft,quiainde esepit Euahgéliufc prædiçari. A mariau-
tem vlque a4 mare totUs,eft orbis cum omnibus Gençt-
bus, quia fie maiori cingiturOceano vniuerfus orbis. A-
literautem3quomodoimplebitunllaProphetia, Omnes PfiU. Bj.9%
gentes, quafiunauefectfii, vement& adorabunteoram teDomi- '
ne?Nûn enim ae locis migtando vement ad eum in q3 cm
noncrediderunt, (edvenient fide fingulæ Gentes in lo-
cisfiais credendo. Vnde Propheta, Etadorabmt eum vnuf- St/h.x.tu
quifque de locofuo,omnes mfula Gentium Omnesinfulæ, dixit,
quafi oés Ecclefiæ.Hinc oftendit quod nulla relinquâ-
tur terrai ü (paria vbinôfit futura Écclefia.Quarum quam-
plurimæ infular um in Oceaiio conftitutæ, iam pro certo
Euangelium fiiiceperunt.Ec quæcünq; non perccperunc,
vriqjpdpiem^ytjpcryeniatad pés, vccUnq; creicendo atq;
fructxricando.Ef f««f,inquit, erïtconfummatio.NecÛc carné
polliimus definire>;cum dicir, quia tune crit, quapeu poft
vencurusiit finis(æçuli,cum Dominusdicat Apoftolis,NS’
efi vefirum hoff tempora vel momenta quapaterpojuitin fuapo- ®
r^f/ite,-VndcfiiamnobiscerriffimuipeiIetad oés Genres
Euangelium peruenilïè,nec tfi pofiùm us dicere quantum
taponsreroàueret, liçet dicere very potufiïèmus iâiamqj-
eum appropinquate. Ncc hocita diçimus, vt in omnibus
Gcntibus oés qui ibi fuerint,credere debeanç, (èd q in V-
niuerfo orbe terrarum, in quibus Geqjibus ttondü eft Ecclefia,
quod oporteat vt fit, ficut nuperin quibufdamgentibus
Dan or u m côftrudas & fabri ea tas Ecclefias,quolüI-
que ineifdem baptizatosnouimus. Quiaetfi oés Gentes
prpmiflçfiilit ad ndecu Venire,npn oés homines omnium,
Gentmmjquia no.ofonium eft fides. Âcper hocin omnibus
Gentibus erunc &qui oderût incteduli, de quos ode*
rinteredentes maligni &peflîmi. Alioquin, vtfiipraiam
4 ixi,quomodoimplebitur,jÉfmf»adw omnibus Gentibus,
propter nomen meum. Neque enim dicendum eft» quod pet
Apoftolos hæc omnia compléta fine in omnibus Genci-:
bus,licet 4 içateis Veritas, Éttritismibi teftes in Hierufalem, Aà.i.t.
& intotaludaa,&Samaria&., vfque ad vlttmum terra. Quia i
non fie eislpquiti^ quafi ipfi folitantum hoe munusde- j J
berencexplere faluris , fed.in ipfis & cum ipfis omnibus I
dicit verbi prædicatoribus.Et itadioc dicit, acn illud,£g0 vo-
bifcum fum vfque ad confummationemftculi. Non quod Apo-
ftoli tam diu erant manfuriin carne, ièd quia îpfe (èmper
Ghriftus fucuruserac & præ(èns vbiquecumfuiseleââs.
Cum ergo videritit abommationem defolatioms, qua difta efi
F ffff 4 àDanie-
H