' A
Anhi mtm
di.
4 S5 J! 1
Achillas in-
fidiaturCx^
lari.', ' ■
B
4 7 8 4 .
Cæfar occic
Ox far es i
Iulio. ;
479°-
Augultus.
Hebdortia •
darum Da-
D
Antipater
lUdxórum
bullit.
r^/idonisCkronicoYum
perlatoquead fe & vifo Pompeij capitearmuloque, fleiiit
Achillas dux regiits imburiis femel Pompeij iängüihe, Cæ-
làfis qiioque necem nfeditabatur. Nam iufliis exercitum
dirhittéré i ciiiprifcërat, XX. millium armatorum,nbh mö-
do fprenirimperium,yerum & aciem direxit. In ipfô præ-
lio.regià claffis Forte fubduóta iubetur incendi. Eaflam-
macumpai'temqüoqiTèvrbis inuàfilTer, XL.mtlliàlibrà-
rumproximis forte ædibuscondità èxufli’t , . Iterunycom-
milïioptæiicaml Achilla, Çæiar viinfiftentium hoftiuni
pïeflùs/câphàniàfeendit; Qua mbx pondéré fiubkquc-ii-
tïù’m gräiiata àc riïerlâ i per CC. pàftuS àd nauem vna ma-
nûcleuata i quachartastenebaÊ, nàndb pernenir. Moi
natialipiæliçiipFc claflem regiam àut depreffit âîit coepic.
AUxa ndiinis petentibus regeni , P'tolomæum infante tri
reddidit’, ;qui iilico.vtî$|f r fuit, b'ellum intulit, fed coii;l-
pucripfe cumfpisi.iexereif iï (ùo’deletuë eft. N i vigipti mil-
ljàhominum 'ineobeliocfcfeluht, duodecim niillia çiitri
èprnàgihta longt-s nauibi’.s deditîi. Rex ipfe adolefecivs
fçapha exeeptus vt fu ge re c, rau 1 cis in fi lie n fi bus mcriiis n créa
tu fqùe eft.
'CæGYr regqiim Ægÿpti, Cfeàpatr* Ttoîomæ j for pf i
dédit: quod tenuit aivnis viginti duqbus, CxlàrSyriam
jferuàgauis, Pharnacem inPonto vicie. Roule dictator
&cÔnlulcrëàtüsjinAfiieamtranfiiçi ApudTàpfum Cum
Iubà& Sciplorié'pügçaiutj&viciSf Cato fefeapud Vti-
Caméccidit: Ii^DapércutlbriiüguIumptèiiödato \ Yæbuit:
Petreiits eo’derâ le gladid perfodjn S. ipib in hauim. qiia
àd Hifpaniàs fogéret,çonfcendent > vëôto coadlus 141 Africain
redierati fèmetipfumingulauïr. In eademnauiétiam
Titiis Torquatus occifus eit.. Cæfar Pdmpeij inagni ne-
pote filiaineius Pompeiam iuïfitqCcidi. Vlcimum bellum
apud mundani flumen geftum eft àduerlu, Pompeibs
'dùbs & Labrèhum atque ACiium Varum. Cælàr Romani
tedieris,' vj^idumrèipùblicæ ftacum Gôntrapxemplæmalo-
rum clemëhter inftàürat, auótoribiis Briit'o &Caflîo, etiam
pliirimoSeriatii i in curia tribus & viginti vulneribus
cohfoflu$>mterfit. Id qua cöhiurationé fuiïïê amplius qna-
draginta cdnfcids ferunfc. Çotpüs eiiis raptum populus
dolorc inftirnulatus, id fbfo fragmétis tribunalium ac fùb-
lelliorum crernaiiit, poftaiitids III. Sc menfes VI. quam re-
gnare cosperac. Namquatüdr annis pöft mortem Màgni
Cn. Pompei bêllufn çiüile totô orbfe ïndclinenter tqüuit,
régnante Apud Alexandrinds0Çiebpatrà, quai to eius an-
nbfïnito, Cæfar Iulius primus.Rqmanqrum ßngqlareni
qbtinuit principatuin. A quo etiàm Qælàres appdlatr ftint.
Çàflîus interim |udxa capta, te m plum Ipoliat. A bhinc
împeratorumnomém
Oôtauianus Cailar Auguftus Rb.manorum fecündué.
regnauit fnnos quinqUaginta lèx, & menfes fex:àqdo Au-
guitiappellaci'R gés Rqm.idotiim. Quonun quindecim,
\duentîiÇleopat. a:qùadfaginta & vnu^ù pofteavixit.. A u-
giïfti vndecinto ànno , déficiente in Iudæa pqntifiçuni
prineipatu , çpmpléntuç hebdomâdx feptuaginta in Da-
,niele lcriptfe.AnnoabVrbecon'iica feptingentefimo de-
cirno,interfeâ:qJulioGæ{àre,OctauianUs,.quiTeftàmeÀqiiampriuatus
açceperat vxbrem, & nato exea filio Anti- E> ,
patro fociauit fibi Mariannem fijiam Alexandri, neptem
Ariftobuli frattis Hiratni, quiante eumCexerat Indæprum
gentem. Hæcquinquefifios ei genuit : quorum duos, A-
lexandrum & Ariftobulun^ ipfeperemit in Samaria. Nec
mora,poft etiarn illorum matrem,qua pil çharius nouerat,
iimilileelereperemit; Éq^ibiis Ariftobulus Herodemex
Berpnicc fufeeperat filium : quem in À^ibus Apoftolo-
rum ab Angelo perçuiftim lëgimus. Antonius Artabanem pmoninij
Armenia’ regem prpditi'öne & dolo Gepit, Quem argen-
tea catena vinilum i ad ■cbnfeffiohemth elàurbriim regio- | j
rum coegir : expugnatöque oppido ih quo eonditos efle
prpdideratjmàgnam vim àuri argentique abftulit-.Qua ela-
tus pecunia,denuntiauitlbelluni Cælàrî, arque OÈtauiæ
forPris Cælàris yxôris luæ répiidium.indixit, & Cleopa-
tram fibi ex Alexandriaôcciirrerëimperauit,atquevxorem
duxitiiplè A6tium vbi claflèm côftituerat,profe<ftus, cum
ptope terüani partem Ämigum famé abiurhptam offen-
diflèt.nibilmotus, Remi>inqdit, modo làlui mntmamre-
miges nop deerunt,qu<iad Gracia homines habuerit. Du-
centÆ & trigincaroftratæ fuere Caefaris naues , & triginta
lî 11e.roftr.s. Triremes yelocirateLibiirnicis pares, &ofto
legiones cia fli fu perpofttæ abfqùe çohortibus quinq; præ-'
toriisi Çlaltîs Ancbnij, centum {cptjlagintanauium fuit,
quantum numéro cedens , tantum magnitudine prascel-
lensmàm decern pedum alcitudine à mari aberant. Bellum
ab bora quinta vftjue in horam feptimaiit/incerta vincendi
fee protrabHini, grauilïimæ vtrinq^ caedes a<5ta?; reliquum
diei cum fublequentC node iii viftoriam Cæfaris declina-
uir. PriorreginaCleopatracum.fexaginrayélöciflimis na-
uibüs fugit. Antonius mox fugieritem vxqrem ftibfecutus
eft .Ex vibtis dupd ecimmillia cecidilfe refer 11 ntiir., Içx mil-
lia vuirierata funt, ë quibiis mille inter curandum defece-
rimt.Cæiàr fëxtö imjpeiratdt appellatus,&quarto ’ pfe cpm
Marco Licinio CrafloConful Brurtdufium vénit. Ibi or-
bis terrarum præfidiâidiüifis legiöhibus compofuit* No-
uiftime cum nàuali ptaelio Antbnius decertâre pararet,
lubito vniiierfe riaues Antoniana: partis ad Cælàrem tran-
fierunt. Trepidus Antonins cum paücisTe in regiam re-
cepit.. Deinde imminen te Cærare turbatadiiirate, idem
Antonius feie rerrP trânluerbérauit, Cleöpatra poftquam
fe referuariadtriumphuminteilexit Voluntariam mortem
petës, lètpenti?>vtputatür,morlu,in finiftro tàda brachio,
exahimis ihuentàeft » fruftrà Çazlàré etiam Plylios admo-
üente.qui venena ferpèrttum è vulneribus hominum hau-
ftu reuocare àtqùe Cxügere Iplenc;
Cieiar Alexandria vrbè brrlnium longe optilentiflima
& maxima viiftór poticiteeft. Haâenus qui vocabantur
Lagidæ ab Ptolomaeo priniö Lagi filio, in Ægypto regna-
ùerunt annis dùcenris rionagintaquinque. .iCæfar yi&or
ab Oriente veniens, Päauo idus Ianuarias, Vrbem tripli-
ci triumpKo ingreftus eft. Höc die primum Auguftus con-
fulatqseft, atque ex eadeiri die fumma reruinaeporeftas
penes vnum elle coepit & manfit, quod Grajci Monar-
chiamvocânt. Porroautem huncelfeeundem diem.hocl
tolulij Çæfeiisaudnculi & hæreditatem^noraienairum- eft oéfcauum idus Ianuarij, quo nosEpiphaniam , hoc eft
pferat ^kRomämadolefcehs admodum véqit, indolem ‘ apparitityiemfiue manifeftationem Domiraiüfacramenti
luam bellis ciuilibus vien. Vt enirn breuiier cxpliccm, t obferuamus,nemo credentiumfiueetiamfideicqntradi-
be! Iaciuiria,qu3e îpfe g^ffi t, Mu ti nen 1c ,Philip pe n le,Per u- cen tium ,nefei t.'
fiumSijulum,AcciàeuÇi, Eqi^biisduo, hoçeftprfniim * , PeromiiiaigiturventiuiChriftigratiaprxparatum Cç-
acnouiffimum ,aduerfiisMàrçum Antonium:,fecundum laris Imperium comprobatur ; nam cum primum Caio
aduerfus Brucgm &, Caflium : ccrtiu m, aduërlùs Lucium Cælarè-aminculo fuo incerfeëloex Apollonia rediens Vr-
Ähtöninm:quart;um ,aduerfesSextum bem ingrederctur, bora circitferrertia, repente liquidoac
Porapeij filium, quem cqniecit. Cæiàr adfidem concilia- purp fereno cireulus ad Ipéciemçceleftis arcus orbemfejis
G
Cltopjny
AduentoJ
Chriftiprf
1 1
tae gratis, qua AntonHÀn receperat, filiam eius matrimo-
nio lortitus eft. Hérodesçelfente regnoaclacerdbtio mß.
dæoruVn, nihilâdeam gentem'perrj.nens, vtpotc Antipar
tri Afcalonitæ& matris Cypridis Arabicæ filius, à Romanis
Iudæorurù fufcepir ptincipatum , qùem tenuit annos
trigintafex; Qui 11e ignôbi.lis forte & | Iudxorumrfemine
argucreturextiàkïeus,çômbullit l.bros omnesquibusno-
bihÄsgenris Iudææih tcmplo feruàb^ur afe ripta, vtdefi-
cientibus probamenris , :8c îpfe ad hanc pertioere putaçe-
tur : inluper etiamyt fuam lôbolém rëgip. yiorum gerieri
commifcefetjproiedaDolfideioemnaHierolblymicana^
ambiit, quafi eum vnum ac potilïïmum in hoc mundo lp |
lùmque clarifllmum in orbe monftraret: cuius tempore
venturus eilet quiiplum lolàm folumimundumquetorum
dcTeciffet & regerer, f Deinde cum fecundo in Sicilia rece-
ptisàPompeio & Lepido legionibus, triginta milliafer-
uoram Do minis reftituiftet,&fex millia, quorum Dprnini
honextabantinetucqm ègiffèt, ingentiquCanijpo viginti
millià,militr.m exau6torauiflèt, atq; quadragintaquàtuor
legiones folus Imperio fuo ad turamen orbis terræ diftri-
buiflçt, ouanfque Vtbem ingrellus, omnia luperlorapo-
puli Romani débitadonanda literarum etiam monumétis
\xfeïa$fextai i'7f
abolitiscVnfuiftet, indiebus ipfis fons olei largilîîmus de
taberna meritoriaper cptumdiemfluxit j quo figno quid
euidentius quam tub prineipatu Cælaris Romanoquelm-
periopert;orurri diem’, hoc eft per omne Romani tempus
Impèrij, GhriftÜSft,atque ex eo Ghriftianos,id eft vndum
atque ex eo vinftos, de rneritoria taberna ^ hoc eft de hô -
Ipita largaque Ecclefià, àffluenrèr atqüé inceifiabilitef pf o-
celTurosîreftituendofque per Cælaren\pmnes.(èruos, qui
tarnen cognoücerehtDominum fuum: cærerofque qui fine
Domino inuenirentury morti lupplicioque dedëndos?
remittendaquefub Cælàre débita pecc^lprum in ea vrbè
jn qua Iponraneum ftnxilfet oleum/ Tertio autem jcum
Vrbem triùmpbans quinto conlùl ingrelltis e ft, oiftauo
feilicet idu s Iânuarfas, cum & Ianum poft ducentos ànno j
primum ipfe claufit’, 8c clarilfimum illud Augufti nomen
adlùmpfit, Quid fidelius ac venus credi poteft,quam oc-
culto geftorum ordine ad obfequium præparationis eiiis
prædeftinatum fiiilïe qui eodem oie quo file manifeftan-
dus raultp poft paillulum erat,& pacis lignum præferret,&
poteftatis nomen adfiimeret (ita a$no ab Vrbe^ondita,
lèpti ngent^ lirrio fexagefimo tertio^ cl au fi s Iani por tis, cum
Cæfar Auguft.~finito Cantabrie© bello , pacatifque om-
eus,non déglabrare. Huiusamïo XII. Pilatusludææ procurator
ab’epdemdirigitur.Herodes tetrarcha,quiIudæo-
rum priricipvàtu;ti.tenuicihhis XXIV. in honorem Tiberij
& matris eius Liuiæ, T«bcriadetn condidir AcLiuiâdem.
Anno decfmóc]uintö Imperij Tiberij, Dominus poftbâ-
ptifmtinr, quodprædicatiit Ioannes, mundb régnum coe-
loriim annunciat, peraétis à mundi principio ÿfecunduhl
HebræoS,ànnisvvt etiam Eufebinsih Chroniciàfuislignatj
quatuor millibus,apiiotando quod decjlmbfexto anno Tiberij
priricipiu fueritfoiStuagefimiprimi Ihbilæifecundüm
Hebræos : rioftraàûtêmfiippuïatio vndeuigihti minus |>o-
nendosféfiè exjftimati Iü'xtâ verô Chronic a eadem quæ i-
pfe Eufebi us de vtraque editione ;. vt fibi videbaturycom-
po(hic,arthifiipputanturquinque millia ducentide viginti
odto.- IoannesBaptiftà ab Herode incarcerèpofîtuspro
veritate.capitêftiincatur.AnnodccimooâauoImperij'r^
beiij, Dominus lua palfionè mundum redemit,& pr'çdica-
turiper Iudææ regiones Âpoftolîi Iacobum fratrem Domini
Hiefolblymis ordinant Epifeopum : otdinànt &'fe-
ptem Diaconos, quorum y,n.p lapidato à Iudæis Stephan
no,Ecclefià per regiones Iudææ &Samariæ dilpergitur.Pi-
JatUs prafes Paleltinæ prouinciæ adTiberiüm Imperato-
E
Annimur
iiibusgentibus, ab oriente in occidenrem, àSeptentrio-y| rem, atque ad Senatum retulit de paffiorie apttfiirreâ:iônc
ne ad meridiem, aeper totum Oceani circulum Vrbem
ingreftus, cum fpeiftante eo ludos, pronuntiatum eilet in
mimo, O Dominum icquum & bonunatvniueriique quafi
deipfodidumeilet, approbauiftent, 8c ftatim quidem
manu vültuque indecoras adulationes repreftit , & in fe-
queriti nie grauiffimo,corripuit edi£to , dominumque fe
pofthacappellari,nea liberis quidem,aut a nepocibuS luis,
vel feriö y el ioep paffus eft.
S £ X T A JE T A^S.
Igitur eo tempore , anno feilicet C*feris ^oigufti qtla-.
dragefimofecundo, amorte veroCleopati^Tc Antonij,
quapdp & i£gyptus in prouinciamyerla eft, anno yigefir
mpfeptimo, Oly.mpiadis centefimaeterti«, anno tertio,ab
vrbe condi ta, DCCLII.jd eft', eo amfoquo coprellis cun-
dtarum orbisteiratgentiummotibus. firmiflimam verilfi-
mamque paccm ordinatione Dei Cslar compoluit, Ielus
Chriftus nlius Deii fextagi mundi statem luo confecrauit
aduentu. Anno Xmperij Augufti quadragefimo obtaüo,
Herodesipatrarobfcelerum, & intetfetäor pro Chrifto in-
nocentium paruulörummorbo intercutis aquas &fca-
tentibus toto corpore vermibus, miferabilitcr digne mo-
ritur.Pro quo fubftitu tus ab Augufto filius eius Archelaus,
regnauitannos neuem, id eft, vfque ad ipfius Auguftifi-
n?mjcunc enim non ferentibus vltra, fed acculänribus fe-
roeicatem eius apud Auguftum Iudxis.in Viennam vrbem
Galliae nobililfimam.relegatur, & adminuendam Iudaici
regni pote ntiam infolenriamquedomandam,quatuoL‘fra-
tres eius pro eo fiinc cetrarchx creati, Herodes j Antipater,
Lyfias,& Philippus: quorum Philippus & He rode s , qui
Alitipaspriusnuncupabatur, etiam viuente Archelao te-
trarchae fueranc ordinari. Natus igitur Chriftus,verus Dominus
tot ms generis humani, inter homines Romanoce-
lui ftatim adferiptus eft,illaprima chariftimaque profelfio-
ne,quaCtelar fe omnium principem, Romanolque rerum
Dominos fingillatim cun£torum hominum edita adferi-
ptione fignauit.Natuseftautem odtauo Cal. Ianuarij Ghri-
ftus, cum primum incrementa omnia anni virentis inci-
piuur,i Ctelär Gaium nepotem luumadoxdinandas Mgy-
priSyti®prouincias mifir. Quiprteteriens abiEgypto,fi-
nes Haleftib« apud. Hierololymam, in templo Del tune
lanfto & celebri adorare cote m pfit,licut Suetonius Tran-
quillus refert.QupdfAuguftuSvlji £omperit,prauo vfiiiju-
dicio,pcudentei5feciflekudai|it.;.
Tiberiuspriuignus Augufti, hoceftjLiuüe vxoriseius
filiris^egnauit an. XXXII., Hic perfemetiplumnullabella
geflit. Sane quarto Imperij eius anno, G.ermani Druli fi-
hus-VGaliguhepaterde Germanis ad quos ab Auguft. lene
miffiisfiierat, ttiumphauit: ipfe autem Tiberiusplurima
rqperij parte »jpum magna ^giam.raodeftiareipiib'.prs^
Uit.-adeovtqui j?.uläam pra:lidibus augenda prouinciis cri-
utaluadentibus, feripferit, Botii paftoris eile tondete pe-
Chrifti, confequentibus virtutibus quæ periplùm palam
fatStæ fuerantj vëlperdifcipülo s ipfiys^ihhomine eius fie-,
bant, 8c de eo quod certatim crelcente plurimorum fide
Deus credçretur.Tiberius cum fuffragio magni fauoris rè-
tulitad Senaturtiivt Çhriftus Deushaberetur. Senatus in-
digrutiône motus, ctirnon fibifecundûmoremdelatunl
eflet,vt d'e fitlcipiendo cultu priüs ipfe decerneret, confe-
cratio nem Chrilti reçu (auit :edidloque conftituit extermi-
nandos elfe Vrbe Chriftianos j præcipue cum& Seiamus
præfeëlusTiberij lufeipiendæ teligioni obftinatilïimccô- ,
tradicetet. Tiberius tamen edi«ftoacculâtoribu^Chriftiar
norum mortem comminatus eft. Itaque paulatim immu-
tataëftilla Tiberij Cieiàris laudariftima modeftia, in poe-
nam contradiiftoris Senatus. Nam plurimos Senatorum
profcripfit,& ad mortem coegit.Viginri fibi patritios viros
côfilij caulà felegerat: horum vixduosincolumes reliquit;
Cætero'sdiuerlis caufis necauit. Seianum præfeëtum fuum
res nouas molientem inteifeci t:fïlios fuosDrufum 8c Ger-
manicum,quorumDrulùs naturalis, Germapicus adopti-
uuscrat.manifellis veneni fignis perdidic.filios Germanid
filijfùiinterfecit. ;
Agrippa cognomento Herbd es, filios Ariftobuli filij
Hero dis regis,acculàtorHerodis tctiarch| Romam profe-
<ftus, à Tiberio in vincula coniieitur»vbi primés fibi adfci*
uit ad amicitiam,& maxime Germanici filium Caium.
Caius cognomen to Caligüla.regnauit annos tjes.men-
fes decé,dies odto : homo omnium ante fe ftagitiofiflimus,
&qui veredignus Romanis blalpeman tibus,& ludçispèr-
fecutoribu s, punitor adhib itu s videretur.
Hicexclamalïèfèrtur, Vtinam populus Romanusvnâ
ceruicemhaberct. Iudæiapud Alexandrianrfèditioneexf
citata, profligaticædeatque vrbepulfi, expromendarum
querelarum caulà, Philonem quendam, viium làriè imprir
mis èruditum, legatum ad Cælàrem mittuntdëd Caligulà
Iudæis infèftiflimus, lpreta legarioné Philonis, omiies Iu-
dæoriimlàcras ædes,?^q; antiquum illud Hierblolymis là*
crariuA profanari làcrificii^entilium, ac repleti ftaniis fi-
mulacrilque imperauit. Et ftatua louis pofita, fë ibiv.t
Deumcolipræcepit.HlcHefodein Agrippam amicum fuu
vinculis Iiberatum, regemludææfeçit: quimalifit inre-
gnoannosfeptemiid eft, ylquead quartû Claudij annum.
Quo ab Angelo percuflo lucceflit in regnum filius eius A,
grippa,qui vfque ad externiinium Iudæoçum,XXVl.anPis
perfeuerauit. Herodes tètrarcha& ipfe Caij aoeiciçam pé-r
tens,cogente HcrÔdiadé, Romam venir, fed àcçulàtus ab
Agrippa, etiam Tetrarchiam perdidit : relegatufqùeexi-
lio , apud Viennam Galliarum vrbem poll: mortem Caij,
indein Hilpaniam cumHerbdiade fugiens,moerore periit.
Pilatus , iqul ièntennam jiamnationis ih: Chriftum efficé-
rat^&ipfeperpetuo exilio Viennæ reclùditur: tantilqueibi
irrpganteCaipJangüribus coaréfcatüs eft, vt fiia fe tranfe
uerberâs manu màlorum compendium mortis celeritate
quæ-
F .
Pilatus dé
Chrifto ad
Tiherjura
fciipfiti
ïib é r iü i .
fauetChri-
ftianis.
XL*
Caligula.