A
Z ieh * , il.
ASUium. î.
Ephe. i .
B
k.Cor. ).
G
Pfalm'xw.
Marti. 16.
Luc. 10.'
Mut. 14.
D
4 * ° Anibrofii Ansbïrti
! (ona Domini dicit: I» die iÖ4 poiram '<&«« Iüdaficut edminütk (tro VCro fùperteriram, quid fcceriraudiam'uSi $cquîtur.
ignis in lignis, &ficutflammain ignis infotmr, & deuorabunt ad'
dexter am vel adfinifiram omnespopulos in circuitu.Sc d nec mirons:
quiienim {'pirituflandus fiiperprimos ecelefiaepræ-
dicatô tes in igneis linguis defeendit, eofque in am'ofem
condicoris & intas flammauit, & foris loquentes reddidit,
iurcpetignem idemeos fpirituffan&us defignauit. Quia
igitur ad prædicatiohem mittuntur, rede pedes : quia au-
cemadamoremDeiquibus predicantaccendunt, bene i-
gnis:qnia'vero fuper eos àfâmcium ecclëfiæ conftruitur, A -
poftolodicence, Superædificatifoprafimdamentum apo-
ftolomm &prophetarura, digne column* vocancur.Se-
quitur:
£ t habebat in manufux hbdlum apertum.
In manu angeli quid aliud, quam difpenfàtioneift ho-
ftri redenip'toris intejligimüs? Mam'"' enimillius, operatio
noftr* fàîutis. in lmelloautemäperto,noui teftamenti^rä-
tia declarata monfträtür. Sïènim in librofuperius fighatO,
veteris teftamenti profunda cognolcuntur latuifïe fecretà:
apte nunc in libello aper to.noui teftamenti reuelata claru-
iilc fignatur gratia.
Et notandum quod nifi prius faciès angelt vt folrefulfif-
fêr,libellumaperti\{ninmanunon'tenuiflèt. Quandiu e-
nïm velamen feperfapiemMoyfi erat, liber inuolutus ac
figil latus manebat: Atveroangelus decslodefeedens, velamen
abftulit, & clàrîtate vulcus fui libmaperuit; quia ni-
iftirutn mediator nöftet in càrnë ap'pàrefts , ôbfemantias
legis euacuauit, &grariâmhoüi teftamenti infemetipfo ad
impletafti declarauit. Inde Sc in manu eiuS liber apertus
oftenditur, fubaudis, in eiusdifpenfatione omnis feriptu-
irarurnfummacongruo temporereütlata.HinciameorpuS
eiusquodêftecclefia, reuelata fadegloriarU Dominifpe-
culariperhibctür, Paulo atteftante qui ait: Nos autem reuela-
tafaciegloriaCs Dominifpeculantetin tandem imaginem transform.
ithur ddaritsttein clAritatem> ianqùam i Dominiftiritu,
ScqüStuf;
Etpofuitpedimfuurh dexthimfuper mate >finißrum
autemjuperterram.
• In quafenrentia diftin&iö prsdicatörum & tempörüm
oftenditur. Per dextrum etenim pedem ilia defignantur
membra, qux nullis aduerfitatibus franguntur, huUisfuc-
tefli bus extoll untur, qüibüs nil finiftrum nocet, quia à dem
is & finiftris ar mata inceduht: qitique iuxta Pialmiftâm,
de huiusfeculi blanditiisvel terroribus, profperis vel ad-
uerfis* lucris vel damnis, dicunt: SrCuttenebraeius, &tta lu-•
meneiusi . v ;
De hiSforciflîmis ecclefi* membris a Domino dicitur,*
Serpentes tollent,&fix mortiferum quid biberint, non eis notebit,
T alesitaque lupermare ponuntur,quia diuina modifican -
te difercrione, ad perferendas malorum hominum coipo-
f albs pe'rfecutiones aptantUr. Qui bus rurfum dicitur : Eue
dedi vùbùpotefiatem calc an difuperferpentes, & fuper fcorpiones,
&fuptt oninem Virtutem inïmici. Hinc Petrus typice i Do-
mino fuper mare ambulare iubetur, vt fcilicet hoc in fa&o !
oftenderetur, Cic tuitientes têculi fludus fortiori membra
calcare.Sedne fua vimiteqüilquam hocpræfumcret, ideo
retruspermittiturpaululum mergii Perfiniftrurrt autem
pedem quid aliud, qöam pacisi“tt1pöre prædicatores in,-
telligimus.? Dejenim omnipotentis Verbum, iuxta vieilli-
tudinem temporum fie difpoluit ecclefiæ membrâ, fortio-
ra fcilicet fuper fludus maris ..infirmiora vero lupef terri
foliditatem conftituens.Et quanto, acriora perfècutionis
lempora inctirrerunt, tànto Fortiora membra ad corporis
faluatiönem præparaùic. Vüde quisdubitet eum in fine
fecüli. qtiandJaceirima omnium erit per/ècutio, de qua ]
&ipfè did t, Et erit tunctribulatio qua lis non fuit ab initio Jeculi
vfque ad tetnpusjllud,fednecjfefcfortiflimä eriam membra,ne
eius impetutotum Corpus frângatur, referualîèf Sicut e-
nimbjliusféCuliprincipes, vbiimpetus belli forriqr eft.
fottiflimos milites pràîparantl fie cæfôrum.rex montra im-
manius pugnæ certamcn, robuftifiima omnium mèm-
brapriparabit. Poltto autem dekrrôpcde fiipermare,fini*
Etclamauit vo'ce magna, scum ko r
m Bene vt led tUgiens angelus clamat, quia Chriftus qull
perrtiembraltta loquitur, huiusieCulieremo beftialis hominum
modus audader deterret. In leonis vero rugitu3
& terror & coufidentiademonftratur, ficutlcriptum eft;
Leo rugietj qtiis non timebifi Et, Ledforttfittnus'befliarumy ad nul
liuspauebtt ddcUtfimt. 1ft <fiubus videlicet fententiiSj pridi-
catores ecclclli & mi'nas dc futuro ilidido poteftatibtts
huius mundi intentare,&nequaqitam eorftm adu'erfit.i tern
formidare declarantur."Et quomodo beftiales h’ominum
in manfuetudinem verterent, nifi intrepidi minis intenta-
rent? Hinceftquod Marcus euangrlifta, & fuam Sc cuart-
geliftarum trium pollidens formam, licut & finguli qua»
dtiformem habentes ipeciem, leonis fimilitudim comparator.
Poft riigientis autem leoiiis clamorem, ap ta iocutio
fub'infertiir qua dicatu^ Wv |
Etctim cUmaffet, locuta funtfeptem tonitrua voces
faas\ ,
- In vrrifqueenirn terror formidiftis de'claiitUr. Inter v-
traque igitur pofitae quid age rent beftia:? Leonis fortaftc
rugientis clamorem fugere quecrebant, fed nunquid mu-
gientiumde cselistonitruorum voces euadere pocerant?
Quiditaqueinieptemtonitruis, nifi hoc quod in clamo-
te angeliinftar leonis rugientis accipimus, landlam videlicet
ac diuini verbi praedicationem.7Nifi etiiminfacro elo-
quiopraedicationem noftra: ialutis tonitrua figurarent, ne-
q uaquam Pialm i ftadicere t D e o : Vdx tonitrui rui in rota>
Vox enim tonitrui Deimrota imlenta eft-, quia videlicet
iacra eius eloquia totum Orbem terrarum in eledis ambi-
endb luftrarunr. Vnde&de t'onantibus apoftolis didtur:
In omnem ten am exiuitJonus eorum, & in fines or bis terra verba
torum. - *-r
Hinc rurfum idem Pfalmiftaloquitur, dicens: lntonuit
decdo Dominus,&altifsimus ded:t vecemfuam. Tunc nanque
decxloDominus intonuit, & altiflimus vocem iiiam de-
dit, cum die peritecoftes fuper centum viginti homines
Cilmibrtitu fpiritufiantftus de caelodefcendens,vtOmnium
gentium linguis magftalia Dei loquerenturj in igneis linguis
apparuic,ficut in AQibus apoftolorum fcrfptum eft.
EAlltu eft tepenfe de CaUfinus tanquam aduementis fpitittu ve
bemenris, & replant tot am domum vbi er&nt f dentes: Sc appa-
rueruntillis difperticae linguae tanquam ignis, (cditque fii-
prafingulos eorum. & repleti funt omnes fpiritufandto Sc
cceperunt loqui variis linguis, prout fpirituilandlus dabit
eloqui iilis. Hincetiam per eundem Pialmiftam dicitur:
Vox Dominifuper aquas, Deus maieftatis intenuit Domfnus fuper
aquasmultas.Vox quippe Domini fuper aquas fit, fubaudis
verbum praedicationis eius fupercrediturospopulos.Quia
enim aquaspopulosfignificentiinhacpotiffimum reuela-
tiore claret, vbi angelica voce ad Iohanngm dicitur? Aquas
qUas vidifti vbi meretriicfedet.poputifunt&geHte &hiiguaX^jais
autem ifte dns diet, aperuird icens: Deus miiiftatis. Et ne for
te crediturarfigentium patuus numcrus putaretur, addi-
ditetia, intonuit Dominusfuper aquas multas.De his Dei
tonitcuis in hac quoque Apocalypfi longe luperius didtur:
De throno proccduntfulgura & voccs&tonitrua.Quidenim per
thronUm, nifi vt ibi aperte docuimUs, fan&orum eedefia
figuratur? D e qua prOcedunt fulgura, id eft. mifacu’orum
figna.& voces Sc tonitrua, lubaudis, lancftarum Icriptura-
rumeloquia.Hincinlibrobeatilob legimus: Quis po'terit
magnituainem tonitrui illius explicate ? Tanquam lubaudia-
mus.altitudinemacprofunditarem eloquiorum Deinul-
lus ad plenum poreftcomprchendere.Ynde neC immeri-
to quibufdam loeis ipfalacrafcripturaabyifus vocatur,qu^
omninoimmenfitatem magnitudinis habere perhibecur-
Ideo antein poft clamorem angeli, in foodum leonis rugientis
feptem mugientia tonitrua ponuntur:quiahimirum
ea quae mediator nofter,Dcus ac Dominus lefu, Chriftus,
per femeripfum docuitin terris,eadem poftmodulh doce-
do perfepriformem fpiritum mifit de cxlis Sed docjte ipi-
rftuvditatis.ipiaveritas docere non deiiit, ftttia Si PaulUs
dicit: An expirimeh.um quant is eius,qui in me loquitur CbrtfUui
. ...... ■ . ! y , Ideo
iAm11
Pfalm.
Pfaln.
PfilA.
c
A3m.
Pfilm A
Afin.
Pfiln.
Apod
Ideo etiam clamor angeli nequaquam per feptem tonitrua.
exprimitur , quia videlicet Dnüs lefiis Chriftus non fepti,
foatfis, fed vnicus tantum partis filius appellatur. Clamor
vero Ipiritusproptereâ in feptem tonitruis oftêditur.quia
prbculdubio idem leptiformis praedicatur. Vnde Sc frequente
tin hacreuelatione cum fit vnus idemque patris &
filiifpiritus, in feptem fpirjtibus defignatur. Sic enim de
illo in eo dicitur: Et feptem lampadeiArdentes ante tbronum,qm
funtfeptem fptritus tseu Etrurfum: Vidi & ecceinmedtofedis &
in medio feniorum & in medio quatuor ajiimaliüm agnüm ftan-
tem tanquam occifumi babentemcornitaftpiem&oculosfeptem,
qui funt feptemfijiritUs,Dei, mißt in bïnncm ter ram. Singularis
ergoangeli clamor, propter ynicum patris filius ponitur:
Septem vero tonitrua, propter omnifariam fpirituflanfti
iocutionem,, vel feptifof mem eiiildemfpiritus, operatio,-
nem.H,uiusprçdicationis,quæ vnaac feptiformis deferibi-
tur,appellarimihividentur filii Zebedçi laepbus J o h a n nes,
quibus Dominus ^omen impofuit:. quod
vtiqueinrerpretatu.mdicitur, fil^tonitrut? Hoc certe cla-
more angeli yel leonis rugientis His mugientibus tdnittuis
tomsinële^sformidaiut &credidit mundus.Eene auté
feptem tonitrua non aliénas , fed fttàs voces lpqui perhi-
bentur: quiavideKcetfim6laprædicatio non Iudatorum fabulas
, non philofophorumvenias, non hsereticorum ver-
futias infiiis dogmatibüs recipit, fe propriisvt eft letifibus
édita, inauditorum cor dibus lemetipfem per feniftos prae-
dicatoresdiffundic.Huiefenluipröphetain pfàlmoconci-
mt, dicens: Eleuaueruntflumina Domine, eleuauerùnt flumina
voces fuas. Quid enim aliud funt flu mina,jquâ dobtrina- fpi-
rituffànéïi? Vnde & Dominus in enangelio ait: Si quis fitit,
veniatad me & bibat. & quicredtt in me , ficutdixitjeriptura,
fluminade ventre eius fluent aqua vtui. Ne auté aliud per hoc
diâum,quam quodpræmifimus,intelHgefe defeeremus:
expofuit euangelifta quid fluminö vocabuloyoluiftet ex-
ptimère, dicens: Hoc autem dttebatde jpiritu, quem accepturi
erantiredentesin eum. Quod ergo Iohannes dixit, locuta
firnt feptem tonitrua voces ruas:hocPfelmifta indicare ftn-
duit, eleuauerunt.flumina votesfitas. Poftunt autem in feptem
tonitruisipfi etiam apoftolifiguratimexprimi, per quos i-
p fa tonitrua mugiunti ab eö fcilicet quod efficitur, illud
quodefficit, fetiptura facra demonftrante. Reûe enim tonitrua
mififienf nifi ille veniflet, cum vtique non pofient efle fi
ne aliis peccatis, ficuci etiam in eb quod lofiannes ait: Om ~
nisquinatus eft ex Deo, peccatum nonfacif.non omne peccatu*
fed quoddam defignare ftuduit, quod omnino non admit"
tit, quifquis ex Deo natus eft. cum fine aliis quamuis'mi*
nipiis,efle nonpoffit,ipfo dicente:Sidixerimus quia pecca~
turn non habemus,noftpfosfeducimus,&i>erit as innobis non eft.
Sic ergo ( vt diximus) in hac prohibitione hon omnisj fed
qutedäm deferiptfo debet cognofci. C*terum quomodo |
ill« tonitruoram voces, nifi ftyloedirie, fignafentur? Vbi
fi ällegoriam in figillo intelligirrius, fecuridum quendam
moduni facraDeielöquiaiHÜenimus feripta , fecundum
quendam vero non feripta, fed fignata: quia videlicet &C
fetipea per liceramu Sc rion feripta perapertahi intelligenti-
a ra , quam clauduhtallegbriarum ngilla.Sed f i hacc ita intel-
ligimus, omnes{^quocl abfit^ ecclefiaetradbtores contra
imperiumDeiegifte infamare conamur,quibene omni-
um feripturarum dijdiria?, allegorise remoüerites figilla}fty-
Iq propalarunt. Ne auce.m plulquam decet, lianc quiftio-
nem iqlongum protraliamiis, aperiamus breuiter quid de
iUafenrirnUs. Ideo igitur afiquid nos fub figillo claudimus;
vt congruo illud tempore pandamus: nec cun£tis,fed quibus
vocanturj-quiatoiiant. Hincetiam Iohannes bapti-
ftà, qui voce proedicfttionis per déferra emanat, vocem fe
elle pr onimeiat. Ait enim inquirentibils fe ac dicentibüs,tu
quis es? Ego vox clamant is in deferto. lu re igitur apoftoli per
tonitrua defignantur, quia videlicet aka & profunda, ob-
; fcura quoque & terribilia loqui probantur. Digne eriam
per feptenarium numCrum, quiaproculdubio tria fumma
per quatuor infima, id eft, trinitate fan<ftam quæ Deus eft,
per quatuor mundi partes, fepriformiipiritu repleti prædi-
care mittuntur. Septenarius etenim numerus ex impari &
pari çonfieicur. Primus quippc eiusimpar, ternarius eft:
primufque par, quaternarius. Siueautcm tria per quatuor,
, liue quatuor per triaducamus,addùodenarium numerum
! peruënimus. Sedvalde nodofiffima atque ad fbluendum
perplexa nobis quæftiogeneraturin eo quod fequitur:
Et audiui vocem de calo dicentem mihii Signa qtU lo-
cuta fùntßfitem tonitrua, d r noli ea feribere.
Si itaque fàndla prtedietfrio iu£ta hoc cælefte imperium
feripta non fuiifet, ad nos vnde veniflèt? fijboc quad fan-
«fti apoftoUlOcuti funt, literis non edidiflent,illis de mundo
recedenribus, quis nobis èorum düfta ittfinuafîèt? An
forte in feptem tonitruisiidn red:e vniuerfâlem prædicati-
onem intelleximus? Dicàtquis quôdvult, intèlligat quis
qüod vulc. Ego Gerte iuXta confonantia feripturarum te-
ftitfionia, quid aliud in his intelligeré debérë, non iiiueni,
fed nec illi qui ante me ifta trâ«5fcauerunt.Quamob rérii qiiia
facra Dei eloquia nec alium iri his fenfiim oftendunt, iiec
iftum adhorrentf fed affirmatif i videtur nobis non omni-
riibdam, fed quandam deferiptionem hoc in loco intelligi,
; debere:ficutin e6 quodDomift5’ de Iudaeis dicit, Sinon ve-
wjfein, cJj4 locutus eis honfuiffcm,peccdtum non baberet\ non otn-
ne, fed quoddäm peccatum intelligi voluit, quod non ad-
E
lohan. if.
.loh.y.
Ibidem.
nos credere debere pro certo feifnus. Quod autem pä-
lam feribimus,ad cuoAofum noritiamidedu/simus; Iupc-
mur ergo ( vt (atis elucec) eloquibrura Deifacramenta rioi
omnibusindiferere prdpalare, fed ad menfuram & quafi
de fub Iigillo, prout idoneos ad capiendum yiderimus, eä
fubminiftrare:& aliis potum ladtis dare, aliis vero lolidutii
cibuni adminiftrare 1 Sc vt ita dixerim, preriola quique
noriinfiintibus, fed vitis perfetftis omnino credere : ficque
difereto moderaniine cun&atemperäre, quatenusne aut
hutriendis paruulis defit potus la(äis,autad perfbdam ScA-
tem-viris perdudis fubtrahaturfblidus cibus:& rurfum,ne
aut folido cibo fuffocentur par uuli,aut la&is potu languef-
cantvirl perfeöti. Hanc diferetionis reguljm Dominus
quoquein euangelio feruandam doCuir, cum iam pafiiohl
proximus, difeipulis dixit: Adhuc multa babeo vobis dtdere j fed
nonpoteftisportaremodo.h.c fi diceret: Ideo vobis thefaurbs
alriorisfcienriserefoluco figillo nonoftendo, quiaad eo'S
capiendos nequaqüam vos idoneos cerno. Clauduntur etiam
diuina faaamenta fub cuftodi« figno j ne pandantur
minime creditürisinfidelibus.-ne,d um eä non recipiunt,
irridere incipiant. Vade & Dominus difeipulis ait : Nolite
mitt ere margaritas veftras ante por cos, neforte conculcent eas pe-
dibusfats. Dicaturigitur Iohanrtif inio Vnicuique pridica-
tori in Iohanne : Signa quae locutafunt feptem tonitrua,
& noli ea fewbere. Ac fi diceretur: Eloquiorum Dei facra-
mentaficintEa menrisfecretumtege, quatenus ne hi qui
non debent,adcognirionem earum pertingant:^vt hi qui
debentj cum difererione Sc moderarnine feius noriciam ca-
piant.Se^uimr:
Et angelus quem vidifiantemfupra maredrfupra tet-
ram, leu.vat mamim fuam adcaltsm, dr iurunit,per v k
uenteminficulafeculorum.quicreauit calumdr ea qua
inillofunt, dp ter ram dr ea qua in eafunt, dr mare dr ea
qua in eo funt, quia tempus amplius non erit . Sedin die-
bus vocisfiptimi angeli cum coeperit tuba canere,confhm-
mabitur myßerium£)äxßcut euangelfiguitfierßruosfur
os prof betas. *
Cum Dominus ab omhiiuram£to cohibeat fideles,di-
“cenStNwfitt iurareomnlno, neq.jper calum, nequeper tenant,ne%
aliuiqiiodcunqueiuramentum-.fedfitfermo vefter, eft,tft,non,
nom quodhüabundantiuseft,amalqeft:c{\iidCibi v a lt, quod
ipfe manum adoelum extendens, per viuentem in fecula
fecu.iorumiurat? Nunquid nbndi<ftaeius&a<5fca, exerapla
funtadifnitandum crcdenribus pofita, nifi quia homines
fame in iuramentofelluntur, ipfe vero qui eft veritas, nun-
quam'fellitur? Non enim homines aiuramento prohibuif
fet, fi in eo pepcatum deefle cognouiflet. o
Quid autem per manum angeli intelligimus figurari,nifi/
vt fupra meminimus) difpenfetionem humanaeredem-
prionisf Manus enim ipfitis, operario eft nofttae falutis: