mm Remtgij
I £ t non tantum ttnpugnaùît animam ,fed & humiliam I vit am meant) id eft.deiecick cïigriitatelua,& detflitâuitani-
idam meam Iêcundum corilenfum interta-,idelV, inap-
petituterrenowm &ifordibus vitiorum, -quaeprius lub-
lèuata virtucibtis -, altapetebat. diÓlum a fimilitudine a-
tiium, epibus capris , alæ ligantur auttruncantur, ne
pofllnt auolare in ahum. Collocauitme. Etnonfolumhu-
nriliaüitvitatntóêam, id eft, eonferifum & «pêracionem,
led etiam collöfcauit me,id eft,quicfcere & perlêuerare me
fecit, iêcundum confuetudinem in obfcuris,i d eft»in pecea-
îi sqù» excæcahc anirriam meam,ficut illuminant virtutes,
Cölloctniit ydico, ficut mortuos fieouli, id eft, ficiït fllos qui
mbrtui ift lecuio, id eft, in appetitu temporalium, &
iaiti coiwemnunt & pro nihilb ducunt peccare.Et ideone-
cefteeftvt non intres in indicium mecum. Et quia debe-
renttànto magis prGpcerhoc'fecum iudidaliteragere, ponk
Matth, i j .
ßtpraui con fèq ui per ff,nonfneis viribus» üotafaç, £t vt ilia,
îhifericordia fias mihiaudita,hic interiip^(icmibi nota yifUW
præceptorum tuorum, non tantum fècundiim cognitio»
nem,ledetiam inquaambulem,id eft.vt (æpcillam operatl-
onëfrequentem. Quod te façere iuftum eft, quia animant
meam leuauwd te, ideft,tibi earn commjfi,vt tu cam dirige*
res. Quod eft fubleuatio animæ. Iftud idem fignificat,
quodôdperaui in te, fed aliter diiftum eft. Eripeme, Non
folumnotam fàc mihi viam tuam, lèd etiam etipe mein o*
mnipotentiatuadr/MjJwif» meriinterioribus, id eft, de illi»
cicis Iiiggeftionibus,nc mihi placçanc. Et hoc merito,qui) ^
confugium feci adtt, non àd viresmeas. & non folum eri-
pe me de inimicis meis neacquiefcam eis, ledSc poftmo.
dum doce me fame volantattmtuamÿtà. eft,doûrina tua feci*
at me complete eaquæ tu prascipis operari. quia non fiijfi-
I ceret nonacquiefcere prauæ lüggeftionhnifi& bona ope-
ratio fierct. Et merito hoc expeco à te, quia tu es Deusmeus.
.& ficut non potui fubfiftere in prima creatione nifi pet te,
ira non poflum perfeueraré in voluntate tua, nifi per donû
gratiætuæ. Spiritus tuus. Modo confifusde milericordia
;Dci,ne videaturexdiffidentiaoraflè,ad confolationerh &
•confortarionemaliispcenitentibus certum denuneiatfu-
j turum,quod orauit dicens : O Domine, ficéritvtoraiti,
» Spiritus tuus qui bonus eft in natura fiii,mihi etiam efte<ftus
j bonus, deducet&me, id eft,commutabit de eo quod eram
( terra proferens fpinas & tribulbs, interram rettamûd eft,in-
hoc quod fîm terra fæcunda, apte refpondens benp feren.
ti. fila enim terra iufta eft, quæ reddit fernen quicquid ci
commitrirur.Echoc non facies ex mentis meis,ledpropw
nomentuum,ideft,gloriamtuam. viuificabu mein aquitat*
tua, id eft, in præcepris tuis, quæ dicenda ftmt æquitas, qui
priusmortuuseraminiôiuftitia. Educes de tribulatione.- Et
non tantum viuificabis me fecundum teftitutiôiiem
tutumifed etiam educe s atiimammeam deanguftia prauæ,
confdenriæ, condonando mihipeccatum. & propter hoc
dijperdesmnes inimicomeosintenotes, prauas, fcilicet fug-
gèftibnès,' me çircunquaque impugnantes, Et hoc non ex*
merito meo,fed in mifiricordia tua, Et perdes omnet. Non folium
meritam fefimidicens : Idèóetiamnon intres in iudi- I
cium mëcü,quia (jiritus ment anxiatusell, id eft, anima mea
dohiit[tipermM baudis confiderans.ideft, refpidens hu.
miliatiönertï'& deièótionerii meam. Et quia pollet anxia-
ft, vt tarnen non elïet meritum,ficut illé qui anxiaretur pro
térrfehisVel prdillata pcena, addir.i» meturbatum eSl eor me-
iim j , ratio mëaitaanxiata eft, vt illa'anxietas fit in me,id eft
;inlibëfóarbitrio,vr ficut fppnte peccaui, ka& fpontepce-
rikédin 1 Memorfiui. Spiritus metis turbatus eiï in mei turn ideo,
Wffia deie&iöném & fcedkarem meam confideraui : tu id- •
eo,quia çx altera parte memocfui dierum antiquorum » id
left, niemoriam habui prions ftatus mei-, Icilicet innocen-
cié & fen&itatis ,quæpriuserancinrne,&hæcvtraq;caufcmihiërantrnaximxanxietatis.
Cumenimaiiquis refpi-
pftfcèditatem in qua eft & ecotrario- fpeciofitatem- in qua-
htfti eö magis ànxiarttr-Aliter: Ideo anxiarusfura.quia menidtfUidifr
«/»vtM«/«or«jM,ideft;damna£ionis quam in an-
ritfBfö tempöribiis primus homo pröpter inobedientiam
fiiftihuit, &èüm’ eo omne genui humanum, quia detru-
jlaftFeftih hasmilêrias palfibilitads & mortalitatis, poenas
! qtföq-, infernales, Etideo mihi timui.ne fimilipomamul-
i tSer. Et höe meqiertS jvelpotius admeritum çontendfens,.
: nieditatusfium, ideft * ftudi ötrt habui in omnibus operibustmt
, atfifi?pl9fidisiquk%fè-fieri prafeipis .Mediratus rain initia
d^àJEerhô.&infaturûmedhaborià/rfôbWrfSttHmfa^,
Î id eft,in talibus operibus qflæ tu operarisin me»& q u i no
ip^i%hr:COthptennifirfeoperaifte: txpandimanus, Ideoet-
iiaftftiOn intres irt iudrciummecum, quia expandfmanu-s *
)m^s\ id éftiàffeâionesmeas adtt amplexandumvquaspri-
I uS-êôntrâdquaiïdd öram in fcetore vitiorum.Erin tantum
j te/Wexij qùo'd^Hiwà mea -tibi ihhians, eft^ficut terra fine a*
■ Lrfiiid'eft.itadefidctat anima mea venire ad te&dWadhas-
Iretfe^hiutfertaficcadefiderat aquam. Velositer exau/Ume
5 Domine Hütulqüe dédit caufas propter quas orauit, vt no
j ii^rfer fecuni iWiudicium. 'Modo exponit per partes quod
■ fuperiùs lax'eoraakjita; Etquia meditaw[urn in omnibus ope-
unbui'tHiSiô’ itiaHui me as expandi adte yvelociter exaudi me > id
jeftdudilatede^ndornaculam quam contraxi ex præteri-
i té HëMdi IftudiaütenvE^Hdi, in eo diuerfum .eftà'fiiperi-
c' S orr^quià illildînddérete diékum êftdeomnibus, quæ in fc-
î quenti pohuntü« iftud vero cafttum de remiffione pecca-
jt^duod Comfi^fii^aniepceniientiain/Exaudi inquam. Et
. |höctóftumeftkquiad^«#^w:w^ » ^ :e^>. Vplüntatem
meàm pôftpbTuiÿtuaquotidie magis'ac magis in
liïfentt. Nbndàertasfactem tuam. Et non folum'exaudi nie
in'rëmiflïoneipeeeawviéd non aucrtas facicm ruamjidefty
reîiStifis peccötiS,Pönf?ras mihi^rciofitatem virtutuquap
j cft.Mrei'fequa^cui'nipiras, qaàm prius auettifti ' ^ e>^
qfiô pecétodbieôèlIidfe^ErfiàüettèiisIaciem tuamfiéi*
cjö-fHï ifldiéihfnî 'Höc cftdieeré: Idëôtogo-iïe auectasifeci-
ettiitôarài îqii&’fikùerfâ fuefit/e®t0t,«?periboi ‘Auditam fêep
Ift'hdfeeffani exàüdi me,vt facias afdieam tntbhià eft^vt au-
fatias^dvtilitatém mtaMWnif&fCÔrdMm tuam&Ax*
cét Voçenî illaift-quadefignatür iniféricordia tua, cum au-
dier int iüftii Ventte benediili patris mét. Gum v ods judicium
etiimane, ià eft, in flîtura refurreâione,cumpoft,no«ftem
a£tenebràShifiùs fedulijprimum dies illailluxerit. Et iuftu
eft vt me inhoç eXaudias, qui illam eandem miiericordiam
prauas fiiggeftiones’diipctdçsi fed& omnes qui tribu*,
tant animant meant, fiue intcriores fiue exteriorês inimicdS’
perdes,jd eft, inefheacesreddes.QA>aiuftumefti^iW»fe*»
egofier uns tuus [urn, id eft* quiavoluntacës measpoftpono#
& tuasdn omnibus exequar femfti Arabrofiitententia i»
Hexameron; Nonfemper, malum eft. nortobedirepræççr
pto^Sienim bonum eft præceptumjhoriefta çft obedient
i tiàjQuodfi improbumeft præceptuinfnôn obedirer vtilei
ôft;>Ergonon Temper malum eft., non ohedire præcepto»-
Sçd bonopræcepto non obedire,im^robumeft. Bonumi
eftautem &operatorium cogniripne bonf,maligniautcm
& noft operatorium cognitione mali. ‘ Vtrümigiturbo>é,
nu man malum fit præceptum nofcere debemus, quoni-
am qyidem Deu $ inquit: Eccc4 (km quafit vnus ex mbisfiaâus o e n .^
eftjctens bonum & maium.Vtxceptum legis, Trimogemtum sbxsltp
afin a mutabis oue. Afin» ef go pr imogenitum ,-hoc eftdm*
mundum', iubec mnrare oue,quae munda & apta fecrißciöi
eft. hoc iêcundum liferam.Siquis autem fcnlumjpiritalis
legisaftins profequatuiycôiïfiderabit quod aïinalafeorio-
jum animal fit, ouis fru&uofum. Ftuâum ergo dicit mu*,
randum labore, vt finis operis fiiifit fru#us*Âlirer:Qmni3
laborem tuum,omneminduftrian?,puro df fimpiicicom’1
mendabis affcûu, Si autem non mutabis y redimes, Iube-
tur ergo fee undum Jiteram, vt animal aliud pro immundo
animalixûâeraturvaittprecjumjne inrerdecimâs fruâmjm
i vel minusaliquodjveiimmundum videaturofferri. Intcl-
leditsaotem profUndior plibcrahdanv anftnam.tuaînidô*
çet,vrdefiftàt db bis quaeftuâittm non habendi C^n enim
redimi t,iè libérât & quodam eximi t debico. vRelinquenda
fûntôpera, quæ verurn fruâiam bonosque proceflûs ha-
m bere non poilunt. qualiafunt omnia iftamundana, r
quorum vfiis non poteftelîè diurnüs.;Inqui* ■
z i'- ; s t? i . : bus ipfenudus & verevacuus eft ' ' ’
-'i. . lifffcâi&r ' ■' p im "
Pfalmu«’
la Pfalmos Enarrationes. # 6 31
18.
|I,Ref-iS.
Piàlm us Dauid ad Goliath. C X L 1 1 1.
Enediätts Dominus Deus meus, qui docetmanus
rheas adpralium,&digitos meosad bellum. Mifie-
ricortlia mea&refugiummeum,Jùficeptormeus&
i liberator meus. Proteäor m:us & in tpfio Jperaui,
' quifiubdis populum meuntfiub me. Domine, quid
eïl homo qutaihnotuifiiei? autfilius hominis quia reput as eum ?
Homo vanitatifimilisfiaäus eft y dies eiusficut vmbra pr at craint.
Domine, inclina ccelostuos, & défie ende : tange montes, &fumi-
gabunt.Eulguracoruficattonem, & difitpabts eos : emitte fiigittas
tuas,&conturbabistos. Emitte manum tuam de alto, eripeme,
& libera me deaquis multis, & de manufiliorum alienor um -Quorum
os loiutum efivauitatem, & dexter a eorum dexter a iniqui-
tatis. Deus ,çanticum nouum cantabo tibi, inpfalteriodecacbor-
do pfiallam tibi. Qui dosfialutem regibus, qui redemifti Dauid fier-
uum tuum, degladio maltgno eripe me. Et erue me de manu filiorum
alienor um, quorum os lôcutum eft vanitatem, & dexter a
eorum dexter a imquitatis. Quorum filit fieu: nouelU plantation
s in iuuentutefiua. FilU eorum compofita, circumornau vtfit-
militudot empli. Proniptuaria eorum plena, erultantia ex hoc in
illudyôues eorumfoetoß, abundantes in egrefiibusfiuis, boues eo -
rumcrajfa. No» eft ruina maceria ne que trunfit Ui, neque clamor
in plateis eorum. Beatum dixetunt populum eut bac [un t : beatus
populus,cuius Dominus Deus eius.
Piàlmus ifte eft Dauid. id eft,cuinfijue fidelis,qui eft
manu fortis vel viiîi defiderabilis. Dauid dico, pugnantis
contra Goliam ,id eft, diabolum & membra eius y id eft,
contta hæreticos & omnia vitia interiora. Non ideo autem
ponit Goliam, quod interpretatio nominis huius hic
aliquid operetur, nifi iêcundum reigeftionem_ Sicute-
nim carnalis Dauid interfecit Goliam, & hoc in petra, ita
inipirituali certamiue fidèles Chrifto mediantc expu-
gnantinimicos tam interiores quam exteriores. Qui fidèles
agunt in hoc piàlmo , references gratiarum a&iones
Deoproeoquodredditeositadotftos in pugna , vt non
iuccumberent in impiignationeinimicorum.&hocad in-
ftruûionem minus perfeâorum., Icilicet vt cum impu-
gnantur,orent doârinam præliandi à Domino. Et cum
eamconiêcutifucrint,nonm le,icdin Domino glorien-
tur. B Enediäus Dominus, Dominus pater qui Dominus meus
eft iêcundum guberna tionem, & Deus meus, iêcundum
creationem, fit benediéfcus, hoc eft, glorifico eum,
gratiarum aétionesreferendo, & omnia quæ in me fiunt
bona,fibi ailcribendo: turn ’exilia cônfiderarione» quia
Domiqus eft in rebus , turn eo reipeâu quiâeft creator
meus, turn etiam ex beneficio mihi collato, icilicet quia
docetmanus meas ad pralium, ideft,quia inftruit& fecit me
doâum ad præliand um contra acriorem & vehementio-
rem im pugnationem ,fiue ilia fit interior, fiue exterior. Fit
enim aliqùando exterior impugnatio , qua* magis eft ve-
hemens, v t imp ugnat io philofophi & fubtili s hæreti ci. A -
liquando non adeo vehemens, vrpote ilia quæ fit ab indo-
fris hæreticis. Eodem modo interior alia iùggeftio magis
impugnat qüàm alia. Et ideo fitDominus benediiftus,
qui docet digitos meos ad bellum,id eft,quod dodtum me fecit
ad bellandum contra remiffiores impugnatione^fiue
interiores,fiue exteriores,vcmihi non prxualeant. Sola.fi-
militudo notanda eft in eo, quod ponit manus & digitos.
Quoniam enim res gladio cominus agitur &manibus,ma-
ius cftpcriculum,quam cum fàgiccis cæterisque miifilibus
enfin us agitur , quia viçari fecilius pofiîint : ideoque per
manus gladiatura,per digitos miflîlium iadtura defignatur.
Mifiericordiamea. Mifcricordiarajfecit Dominus cum Dauid,
quandoeum vltimum de.fratribusfuis per Samuelem
ad regaleculmenelegic. Refugium, quando ei confilium
dédit vthoftem fuumdeiiceret, quem gladio nonpote-
rat. Suficeptor, quando fecit eum à Saule fuicipi in generum,
liberator,cum eum d periculo régi* indignationis eripuit.
Proteftor, cumin IpeluncalateQS» in fàlutemregis vltio-
nemfufcepic. Aliter: Inde Dominus fit benedidlus, quoniam
eft milericordia mea, id eft, quia gratis inftituit &
dodfcmti me fecit ad præliandum. Licet enim ex meriris
conferretdodtrinam præliandi,tamen^glorificandus eflèt:
iêd mulco magis, cum exfbla gratia hanc largiatur. Et in
ipfo prælio ita me animauit Ipiritu làndto, quod filit refa-
giummeum. quia cum quadam feçuritate pugnaui ,vt non
timerem vitra fiiccumpere. Non dicit le ex toro fecui um,
cum diâum fit, quifiat,videat necadat. lèd dicit hoc ad re-
Ipeiftum prions ftatus, in quo vehementer timuit,&ad re-
ipedtu alterius,ficut aliquis ex graui in fi t mitate aliquan tu-
lum conuaiefcens, diceret fibi bene eflê, cum tamen non-
dum extotoliberatus eftèt. Et non tantum exhoçpræiên-
ti beneficio fitbenpdidus, led etiam exprimordiali bene-
ficio, qui ruitfiuficeptor,id eft,procurator meus in bapcilma-
te,reftituendodebilitatem naturæ in libertâtem rationis
& liberiàrbitrii. Ideo etiam glorifico eum, quia h i t liberator
meus, i.quia eripuit me ab inimicis perlequentibusà
tergain baptifmatefid eft, ab a&uali & originali peccato.
Protector meus, &c ideo fie benediâus, quia cum poft pri-
mordialem liberationem infiirgerent inimici, fuit protestor
meus ab inçurfimribus inimicis, Icilicet viciis, ne me
poffentvuli)erare.& ideo per præteritum dicit, in ipfo Jpe-
raui, vt oftedat lê dudu m talem.lpe m habui lie, & pro præ-
teriris beneficiisilla vera & fucura bona quæ lunt in ipfo
Iperare. Hæc etiam fit caulàbenedicendi,' quia lubdit fiub
me, id eft. mihi populum meum,id eft,hære ticos vel alios ini-*
micos,mcosfaétos,ideftmihi,conformes. Vel fubiecit
mihi populum, id eft , vitia ex propriæ carnis naturana-
lcentia,hoceft, fecitme dominari omnibus meis illici-
tis motibus. Domine,quideft homo ? Non tantum benedi-
co te Domine ex his beneficiis,quæ mihi fingulariter con-
tulifti.fed etiam ex communibus,'ex his Icilicet, quia quid
eft homo, id eft,magnum&egregium aliquid, magnæqj
dignitatis eft homo: & hoc non ex lê, lèd quia innotuifiiei,
id eft, quia teiplùm hotificafti ei Iêcundum fidem & co-
gnitionem. Aut potius eo relpeâu dicam, quid eft film
hominis, id eft,filius pnmorum peccatorum & filius perdi-
tionis, & qui erat filius m o rtis quod tu reputas eum i hoc
eft,niemoriam eius habes, ilium iuftificando, &alia cha-
rilmataeidando. Sienimfimpliciteratcendo quiainno-
tuifti homini, magnum aliquid eum inuenio: Si vero il*
lud attend© quiareputas eum,id eft, rememoras.i.quia habes
eum in memoria,ponendo in bona deuotione & ope-
ratione,qui prius état obnoxius perditioni,magis inuenio
aliquid magnum ilium. Sed fi vtrunque fimilit er attend o,
multo magis eum magnum conftdero. Aliter : Domine,quid
ell homoi HÈhiigius: Sub'interrogatione & delpeâru dicen-
dum eft,(^Tideft homo? quafi puluis qui nullam habet fir-
mitatem.quia innotuifti ei inæftimabile deitatis arcanum.
Aut filius hominis? Idem relpondeatur,quiareputas eum
iu ouibus tuis,in numéro prædeftinatorum. Homo vanttaù.
E* eo quidem magnus eft homo, quia tu innotuifti ei, &
eum repucafti. Iêd perle fimilisfattus eft vanitati,ideft,in
primo parente peccando fecit lê fimilem vanitati, id eft,
quodammodoaccedirad nihilum, id eft, commutabile,
vt nihil elficeretur. Oftendit in parte quomodo fimilir
faillis fit vanitati, Dies eiusficut vmbrapratefount, Ac fi cheat:
Inde poteft videri quia accelfit ad nihilum, quoniam
dies eius,id eft,vita eius. i. hominis præterit ficut vmbra,
quæ nunquam permanet in eodem ftatu. Eteodem modo
ætasipfius vanitaseft. Iplèenim deinfanriatranfit ad
pueririam ,inde in adolelcenriam, poll in iuuentutem, in-
de in lêneilutem. A qua vanitàte. i. à quo defêâu quan-
doqj fubirahetiir,ficut in anima eft (ubtraâus à quadâ va-
n i ta te, id eft, d peccato. Domine inclina coelos.
Failâ gratiarum adlione pro lê fingulariter & pro
communi beneficio , orac prb illis quos Dominus
nondum lublimes oftendit , quibus nondum inno*
cuir, dicens : O Domine, cum tan tæ dignitatis fine fidèles
tibi ièruientes , ficut diftum eft , vc etiam illi
quiadhuclîintanimales, efficiantur docliad præliandû.
cælos tuos,i. prædicatores tu os qui lublimes lùntin concern
platione deitatis tuæ, inclina, i, fee con Icendere àlùb-
li mi tate incelledlus ad mbdum capacitacis infirm orum. Et
tali màdodeficende, id eft,in quadam parte illis innotelce,
faltem in hiftoriahfcientia, vcintelliganc denatiuitate &
paftîonetua,quianondûconfcenderuncad ilia lîiperiora.
• j
il
m