7 7 *
B
Exei. 1 4.
Jtemigij Anujpodoreafis Eftiß.
eft ex mentis, fed ex gratia, qux etsquafi per Mortem eue-
nit. Er habit ar«fecit intabemacuks eàrum tribus ifrael.T aber-
nacula ifta fignificanc ccleftem Ierulalem, v bi angeli apo-
ftatæ quail in tabernaculisad h ora m fu er um, vnde exp id*
fi font, vc, quandoq; tribus Ilrael.i. collc&io Deum vide-
tiutn,in eorum loco alfumatur, Et ttntauerum&exacerba-
runt Deum excetfum, & teftimomatsus noiHujlodtertmt .Quafi
dicat; licet hscomnia feci'flcc do minus cauia poputi il4i—
us, ipfi tarnen his omnibus ingratifiierunt quiatentando
euacerbu,fecerunt,noncuftodienteseiusteftimonia.i.c-
ius promi(fa,quoniam eius prom iiïà fuerunt cx left ia, qux
fignificabanturin terrenis, qux cxleftia non quælienmt,
fedtantû terrenis adhxferunt, fieu t & nos cum tçntando
exacerbamus,quandoidabco petimus quod peten du m
non eft. Sunt n. eius promiffiuPerite, & acciptet u < quae nos
tehan. 14. non fcruamus:quiain eius nomine nihil petimus, Etauer- :
ttrunt f t & Hon ferttaueruntpactum, quemadmedttm patres e-
orum, conuerfi funt in arcum prauum. Ecce oftendit quali-
terteftimoniaeius non cuftodierunt, quia auertendo fe
à Deo, paâum illud quod cum domino pepigerunt, ift ud
videlicet, Omnia qua,locutus eft Etominus,faciemus: terrenis
adhxrendo, nonferuauerunt. Nos eciam quodampaûo
cum Deo conuenimus, quia in baptifinate mundo Sc o-
mnibus pompis eius abrenunciamus. quod quia non cu-
ftodimus, paófcum infringimus. Quemadmodum patres
eorum conuerfi fimtin arcum prauum, id eft,comparabi
les fâ&i prauo arcui. quia fitcu tarais paruus cito remittitur,
ita ipfi in prauam intentionem conuerfi, remiifi fa&i
font circa mandata Dei. vel prauus arcus, eft.qui cum ten-
ditur in anteriora, retro percutit. ita mali cum intçndunc
aliis nocere, & quafi fagittx iniquitatispcrcutere.reuerti-
turad eos fogitta. quia nemo non prius info quam in alteram
peccat. vel arcus prauus eft, qui ad iaftatum vnum
deficit, hi funt quiad tempus credunt, & in tempore tenrationü
recedunt. iniram concitauerunt cum in collibusjuk, quia vnuf-
quifque excelfum locum fibi elegi t vbi Deum oftenderet
& hue oftendit, quia tnfculptilibutfuisad xmulationem eum
prouocauerunt, id eft, idolis vanis iàcrificantes, Deum ad
indignationem&inuidentiamprouocabant. Nos etiam
in collibus eum in iram concitamus, quomodo in elatio-
ne mentis eum offendimus : &fculptilibus ad xmulacio-
nem prouocaraus, quando idolis mentis latisfaciemus.
Suntcnim plures qui eolunt idolum auaritix & idolum
luxurix, quafi ceruicofi tauriruentes in venerem. Audiuit
Deus & fpreuit.i. hate omnia confidcrauit.dr ideo fpreuit e-
os quia ad nihilum rtdegit valde ifrael, quando ab allophylis
& à exteris vióti funt. nunc etiam fpernit, quando qiiem-
que promerentib. peccatis fiiis hoc, ab interiori inimico
vinei permitcit .Et repulit tabernaculu Silojabemaculumfuum
vbi habitauit in hominibus.i.intethomines, non quod in ma-
nufadlis habitat Deus,fecundum illud : Nolite confidere in
verbis mendacii, dicenter. Templum Domini, templum Domini,
templum Domini tjh Non enim templunrin eo, ni ft quantum ad
F-WJ, cum quibus & in quibus habitabo in loco ifto, ft benedixeritis
vias veftras.Ced habitare in omnibus illis dicebacur, propter
manifeftafignaquxpereosoperatuseft, Silo interprétatif
auulfusvelabruptus. vbi notanturilli. qui à mandatis
Domini fimtabrapti,&auulfi,quong tabernaculum ad in*
habitandum non elegit. Et tradidit in captiuitatem vu tut cm
eorum,&pulcbritudineeoruminntanusinimici. Virtus & pul-
chritudo eorum fuit area domini, qua ceperuntallophy-
li, & cum idolis fuis in templo pofuerunt. fed cü infeque-
ti die Deus eorum in medio templi truncatis manibus ia- '
cens inueniretur,populufque magna plagaafficcrctur,remile
runt cam tandé non fine munerib. in IfraekNota m.y-
fteriuminiftis.arca Dei, ecdefiaftica fignificat inftituta,
qiMr quifq; ponit cum idolis, qui eis reccptis adhuc terre-
ais adhxret nimiü.Sed quia didtu eft^ omnia tranfibunt, ver*-
bum auttm domini mdnetin eternum, merito idolum inuentû
eft truncatis manibus: quia & fi aliquantulum fioris vidc-
antur habere terreni, tarnen ad vltimum videbuncur nihil
cfle: quia omniscarofoenum, dromnis gloriaficutflosagri.Yip.
tus noftra Sc pulchritudo funt baptifmus Sc cetera,qux in
manus ini mici traduntur quando quiique fe iaitiari putat
per fidem tantum, velut multi qui negligendo bene ope-
P
&y
it*. 4 0 .
P/al. I. 8.
lfa 40.
rari dicunt: Qui credtderit &laptizatusfuerir, [aluns erif.uosx
attendentes, q\1i3ftdesfine operibus mortuaeft. Et conclufit in
gladiopQpulumfiumi&bereditattmfuam Jpreuit. Hoc fit Sc
inccclefia, quia muki ingladio cadunt, quando aperte
impugnantur ab hoftibus Sc vincuntur. iuuenes illorum,
id eft. -illos qui deberent elfe ftrenui, vt refifterent inimi- :
cis, armati fede, ipe, charitare, vt poffirn refifterc aducr-
fiis infidias diabofi.ftjwedif ,ideft, confiimpfit ÿnstribu-
lationis, vel ignis inccntiuoi um. Vel aliter;Iuuenes eorum
comedit ignis, vt per iuuenes accipiamus temerarios, & !
ad quodq; malum paratos, quos cales rändern confiimec
ignis pjeccatorum.Hic iteru m admone mur infiftere alle«
gorico fcpfui, quia ignis ali quos iuuenes tbficonfumpfiilè
non habetur in hiftoria. Eivirgineteorum non .funt lamenta-
ta.i. nul! us fuit qui lamen tare tur vi rgines dciolatas & cor-
rup tas. Nota pervirgines>ecclefixfterilitateminbono o-
pere, quamuis aliquis làmentatur. vel nota pet virgines il-
los qui in caftitare boni operis deberen t permanere, vt ta
dem fecundo coniugio caftifiimi fponfi copula copulate
tun fed non cafte viuendo, ab eo form cati font dilceden-
tcs. quod vis aliquis déplorât. Sactrdotes eorum ingladio -cc~
ciderunt, & vidua eorum-nonplorabantur. Sacer do t es ifti fue -
runt. Ophni& PhineesfiliiEli, quimortuifimtinbello,
vbi capta cft arca Domini, quod vxor akeriusaudiens,quç
iam erat in partu, prx triftitiaaborriendo, ceciditmortua.
Sacerdotes fontepilcopi&cxteriprxlati inccclefia, qui
cadunt in gladio,quando .per timoré ceiTant à formonedi-
uino.Vidux eorum lunt eu lefix dcfblat«,&d paftorib.vi*
duatXjde quorum confolatione pauci dolent. Et excitatm
eft tanquädormiens Dominus. O lien fis malisqüib. affliâus
popul* Domini fequitur vindiâa inimicoru. a dici t, exci-
taras efttanquam dormiens Dominus.Videtur Dominus
dormire,qh differt fubuenire.ièd cxcitatuscft tanquampo-
tenscrapulatu> à vtno fubaudis excutitur, quiatalesfirmiter
dormiunt Sc vir cxcitantur. vbinotatur, qa Dominus diu
diftulit fobuenirc fois.Sed tandem excitants e(ï, &percufi
fit inimicos fuos inpofteriora, opprobriumfempiternum dédit Hits.
vel aliter, Excitatus efttanquam dormiens, ranquam po-
tenscrapulatus à vino, quia licet fit miter& diu obdormi -
uifièt, tarnen excitatus potens fiîit inferre vindi&am ini-
micis fuis, quod (èquitur, Et pereufiit inimicos eorum in
poftenora, legiturin hiftoria, quod allophyiidum habc-
rent arcam in captiuttate,in (èdibus fois magnas pafiîfont
plagas. quadepLga vt liberarentur, fecerunt anos aure-
os, & in area pofoerunt, vtfic remitterèntillamfiliis Ifia-
el.Hoc etiam nuncagiturinecdefiainillis, qui inpofteriora
fe entendue, Sc qux anteriora font dimictutfl:quia ma-
lorum poftciiora,in plagis & in miforijs tantum erunt. Et
opprobrium fempiternum eriteis,quoniam xternali poena
torquebumur, quihictemporalibus prolperantur. Ft
tabernaculum lofephrtpuliti értribum Ephraim non elegit. Per
lolçph & Ephraim ( qui maioris meriti videbantur in populo
illo,quorum vnus in Aegyptofoblimiierfuitexaita-
tus> after inaccipienda benediâbione fratri fuit prxpofi-
tu sj notantur ifli, qui pro magno à Domino terrena pe-
tùnc,&fic à dOnfino reprobantur. Sed elegit tribum lttda,
mont cm Sion quem dilexit, id eft, humiliter côfi tentes. Tri-
bus îudaeleâa eft propter Dauid.i.propter Chriftü,quia
ex eius progefnie Chriftus foc und um carnem nacus eft. q>
dicit, fed e; cgit tribu luda,humiliter videlicet confitenuû
montent Sion quem dilexit, id eft, eminentes in content*
plationefuturorum. & ûcaiificauitintenaid eft,in eccle-
Ihfanctifcium fuum, id eft, faniäificationem foam, fandifi-
cium dico,exiftcnsyîf«rvnicomium,illorum videlicet qui
in vno cornu, id eft,fingulariipe ad foperna fe eriguut. Vnde
illud, Vnam petti à domino, banc reqmram. Terrant iftam
fundauit in fecula. femper eft manfora,licet alii difoedanc,
& alii fuccedanc. vel fie, Ædificauk fonûificium foum.ii
populum fuum in tertam, quant fundauit in foeuhu. mit*
tendo ilium in fimilitudinemterrx, quantum ad id quod
terra non moue tur. Etelegtt Dautd feruum juum, & fuftulit
turn degregibus onium, quia de paftorali officio pecorum af-
fomptus eft in regnu m. depoftfoctantesaccepit eum, i.de illo
qui erat poll fêtantes id cft,fcetas oues,afiumptus eft,& in
priori loco hominüpofitus eft.Dauid ifteChnftum figni-
r ficat
-f
P/kLzd.
In Pßltnos Enarrationes.
tiv-âc, quiablatusftutde regno iudxorum, Sc ad regnum
gentium rranslatus. fed tanten nonficeft ablatus iudxis,
vt iiultosibihabererfiii'dhv. fed ablatus de illis, poftqua
quidam eorum feerantes inuenti funtin fidc&iubona o-
petarione.quiacx illo popiloerantapoftoli.cxterique fidèles
fidepleni,écinfidelwate yacui. Vafcere lacob feruum
fuum, & ifrael bar edit at cm fuum. Ecce quare elegit Dauid,
vrpafeeret lacob, videlicet feruum fount, i.attendentes
futura, & poftponentesprxfontia. & Ifrael hxreditatem
fiiam.i.illos qui contentplantur non ea qux videntur,fed
qux non videnttir, vel perlacobnorantur populi gentiü,
Sc per Ifrael populus iudxorum.& pauit eos in innocentia
cordis fui Quafi dicat: Elegit Dauid pafeere. i. ad hoc yt
pafecrét lacob & Ifrael Dauid, & faéfcum eft quia pauit.
i. refécit eos in innocentia cordis foi, Dauid, videlicet, v t
eiiis cordis innocentiam imitâdo,reficerentur; ^*in intel-
leltibus m annum fuarum deduxit eos. i. non tantü in innocc -
tia £ordis foperauireos, fed etiam deduxit eos in intelle-
éfibus manuum bperum foorum: vt ficut ipfe videlicet
prius fecit &dpcuit, ira&ipfi poftèafàcerent.velinintel-
lnftibus manuum foarum deduxit eos, in tali videlicet in-
: tell e6lu, quem fox manus operatx font in eis,quia eos fe-
cit inimaginem &fimilitudinerafoam.quiaficeft, Deus,
■ vt homo fit.N ota, viderctur conuenientius fific dixiflet,
Sc pauit eos in innocétia manuum, & in intel letoi cordis
deduxitto5*^^ quia multi font qui habent manus innocentes,&
non habent cor innocens,ideo ficdicerenoluit,
vt innocentiam cordis commendaret.
PfalmusAfaph. ■ LXXVIII.
Eus, rentrant gentts in hareditatem tuam, poBu-
erunt templum fanitum tuum, pofueruntlerufa-
lem in poniorum cuftodium. Pofuerunt morticina
feruorum tuorumefcas volatilibus cali camesfan
ftorumtuorum be fiiis terra.Effuderuntfangui-
nemeorum tanquamaquamin ctrcuitu icrufalem^d? non erat
quifepeliret. Faâifumus opprobrium vicinis noftrie, fubfmnatio
& illufio bis qui in circuitu noftro fùht. Vfquequo domine irafee-
ris inftnem, atcendetur velutignis zalus tuus l Effundt iram tu-
am in gent es qua te non nouerunt, & in régna qua nomen tuum
non inuocauerunt. Qutacomtdtruntlacoby dr locum eius deft-
lauerunt: tie memineris miquitatum noftrarum antiquarum,
cito anticipent nos mifericordiatua, quia pauperesfafti Jumps
nimis. Adtuua nos Deusfalutafis nofter, &proptergloriam no-
minis tut domine libera nos, drpropicius eftopeccatis noftrts propter
nomentuum. Se forte dicant in gentibus, vbi eft Deus eo-
rumi& innerefcat m natwntbus coram ocuhstioftris. Vlttofan-
guini, feruorum tuorum quieffufuseftt introeatin confpeftutuo,
gemitus comptditorum. Secundum magnitudinem brachii tui,
pefidefiltos morttfuaiorum. Etreddevicinis noftrts feptultim in
ftnu eorum,tmproperiumipforumquodexprobrauerunttibidomine.
Nos autempopulustuut &ouespafcuatua, confitebimur
tibi infeculum.lngenerafione & generationem annunciabimus
laudmtuam. *
Prophetiam iftam qUam hievidemus promiflam mani-
fefte’nouimus 1 mplet^m.non tamen cum hoc à Dauid di-
cetetijr; legimris^^aliquidtaleexaduerfitate gentium con-
rigiffe ciiiita’ti illilerufalem^quale hicdicitur: & templo
domini, quodiam tumadhucnon.fuitxdificatum, Mortuo
flanque Dauid,Salomon filiuseius templum xdifica*
riit. dicir ergo Dauid quafiptxteritum,quodin fpiritif vi-
dit! Viditïuturum, nee étt mirandum, quod hocideodi-
Ciniri.'quia non ignoranridicitur, quoreuelante patiun-
tur.fedatturtfidelis anima exaffeéfca cordiscum Deo lo-
qui,qu x à Deo dtdicit ; & ei diccré quxnouit, tanquam
difdpdfoiritagiftro ndhfgoritanti, fedindicanti : ac pet-
hdcvfdeKtotprobanti qiiod docuit, vel tepjreheOdenti
qdodriÔriiiocuit.Soléntenimin oratiônibils>Dôt> dici,
quxWfrdîéahsfecît. & adiüngit pia petirio, vt mifereatur
tobafeati Hocenim modo iftâ D.eô dicunttifi^ quo di«
cuSturstanquamipfiqaibuSaccideruOttalra-loquerentur.&
efthxc deploratio &deptecario,ptophietarioiquia
prop he ta præ u idit in fpiritu perfeCririoneto illâm » quam
utêhi. 1,
Aâu . 4.
F
t . Mac. 7*
Mat. if.
lohan. tô t \
Roma. iy,
ibidem.
BHIietb. Ÿtt. M t.
paÆ funt Iudæi i TitôSc Vefpafiaio tefurreaionem
domininoftrilifu Chrifti, & ideo déplorât cam in hoc
Piâlmo. Sed poteft alicui in mente occntrete, quod po*
pulnsille non effet hatreditas Chrifti eo tempore quo
h*c tac: a funt: quia eum motti tradidit & refurgenti non
credidit, alios fanflos martyies fuos intetfecit. Sed: quo-
niam non defuerunt in populo ilio qui reputandi eflent
iniêmine, poteftlccundumillos populus hateditas. domini
dici. Hinc enim fuit lofepbnuttitius domini, hillc
ipfa beatiffimavirgo Maria, hincipfe-Dominus, bine Simeon
iuftus,& Annavidua.hinc & alius Iofeph.quia K K
pieexpeâauit redemptionem Ifrael: hinc beams Iohan-
ncs& parentes eius: hinc turba pnecedentium & fubfe-
quentmm dominum ,hinc pueriilliqui in laudedomini
claraabât:0/4»na, btntdiSmcim m i t m nomine domin ', hinc
tria roillia hominum, qui vnadie crediderunt.hinc quin-
que millia, qui alia die crediderunt. hinc multi exteri fi*
deles, l'ecundum quos populos ille hxreditas Dei dicicur
non incongrue. t
Poteft etiam hæcprophetatio elfe de pcrfeomoneilla
quam paftlis eft Ifraeliticus populus fuo. Antiocho re*-
ge, vbi feptem Machabxicrudeliffime fontpafli, fcdglo-
riofiflimefont coronati. vel poteft efTe prophetatio ifta
de perfecutione, quam poft refutrcâiqriem domini no-
• ftri lefu Chrifti paffà clt fanéta ccclefia , ex prxjputio &
circuncifione colJeâ:a,& in angulari lapide in laluatore
noftro IefuChrifto coniunéta, qui duos populos quafi
duos papetes exdiuerfovenientesinfe nouum hominem
vniuit, in cuiusjcorporcdatnamus^W4p«r«r:abba, quantum
ad ipfos : pater quantum ad nos. Hxc hxreditas
non tantum eft patris, lcd etiam filii non quod pater mo-
riens fibi cam reliquit, fed quod eam moriendo redemit.
& reforgendo eàm maieftatiuepofïcdit,quam ex vtroque ™
populo collegit. quia licet dixiffet^ Nonfumtntjfas mfiad 0-
ues qua perier unt domus lfrael: ipfe tamen alibi dixit Alias 0-
ues habeo que non funt ex hoc ofoü.vbigentes defignauit. Pau*
lus etiam hoc idem confirpat.Dico auten^Chriftum mi*
nîftrum fuifie citcuncifionis, gentes autem füper miferi-
cordiahonorare Deum, St vttofque coniungens, dixlt:
Ldtaminigentet eumplebe eius. Dicit autem fie Alaph :
DEusveneruntgentesin bureditaterntium, i^eft, contra
Iudaicum populum, quia tua hatreditas dicicur. PtfA
luerunt templum function tuum, quia,vbi debetec nomen
tuum.ibiidolafuapofuerunt. Pofununt lemftlem snpo-
morum cufiodiam.iA eft, compatabilcm fèceruuc Ieruialem
cuilodia:pomorum.quiaûcuctugUtiuirrhftumadcuftor
diam pomorum, colleftis pomis, deicritut,: Ita & Iecula-
lem quibufdam fuis inter/eftis, a eft defohta & de-
feno.Pofu.runt maniant feruorum tuorum efeut yoUtsübus
uli. Ecce magnam netatoccifioncm , quia tanta états
quodvolatiliaqutepet aéra volabant, fbetore eortumpe-
bant. Sc attrahebant, vt ipfis corpotibns pafeerentur:
Curua ftnetarson tuorum beftiit term, xd eft, non tantum
pofuerunt corpora fanftotuin tuorum efeas yolanbbus
c*lifedbeftusterne, poteis videlicet immundts, tradl-
detuntcorpora fanftorum tuotum deuorandà. Et ecce
quomodo, quiafudeiuncfmguwem jpfqtum tuniftum t-
quam.1 abundantet vel iugiter, & fine «fpeûp peccact.
quia non plus ou tabant incftplipne languims finaorum
quam fiaquaeffijnâeretur,vbipeccatum non timerecur.
& hoc nonfoluihih leru&lem, fed in cinuitu leruftlem,&
non eràrqui/ëseiim.quia tôt interficiebantur, quo t fcpeb*
riuonpotcrant.velnon fuitaliquisquicutacctcosiepellre,
vtfic notetucmagnaimmanitas Sqaudelttas eorum:
quiainfepciitioncf.Bocatucpiccas.iilnonfepelmonenoiamr
immanitasSc crudelitas. FaCtifumus opprobrium vset-
nis no tir ts gentibus videlicet, qusenpbis étant vicinx.Et vt
magnumriftendat opprobrium, fubtungit :subfmnatio &
idulioliltùm in circulai nojlro font. Taliter poflunt hscc legt
fide perfecutione ludacorum P&lmas accipitur. Si au.
temdepetlècutioneecclefiæ,PËltnuslegamrfi^d|cem
Deus:: enetuntgentesinbaireditatemtaam.id eft, ecclcfiam
ad defttuendam eam non imitandam. Polluetunt té.
plum fanaum tuum. Polluitùt: tune templum dotnuu.
T t c 5 quando