11146 Pafcba/ij Ratbeni
omncs cum (intreuerituri, cum nonomnes earn rcccpc-
runc, fed paud qui Spintu (an<fto (unt illuminati > 6c cre-
dideruncineum. Etficgenoralicer quafide omnibus dicit,
cum non omncs fucriht,fed paud qui rcucrentiam
fideieiprxftiterinr. Vtrumque ergofen(um ideo protu-
limus, ne alicui videatur Deu s Pater nefeiflc. Quia iuxca
prxfentem textum Euangclii nequaquam Iudxi videntur
cum reUeriti. Sed Sc dieere aliud efle fa&um, quam quod
praricitum eft, aut non prxfcire pattern potuifle, impium
eft (entire. Nam hoc quod di&um eft, Hie eft hares, venite,
occidamm turn , in iiiis impletum eft, qui videntes Chri
ftum,& cognofeent.es eum filium Dei, nihilominus occi-
derumeum. Non enim hoc dixerunt illi qui reueriti (unt,
8c credider unt in eum, led illi pcfli mi & obftina t i. Non
quod nefciftent eum Pitrisfamilias Dei efle filium, (icut
quidam incaute affirmant, (ed inuidia cxcari, & faftu fu-
perbix; atque concupifcentia rerum obfirmauerunt facie
m (uam, ficut & frat res Iofeph, ne eumfiratrem agno-
feerent. Agnofcunt quidem, led (omniatorem eumvo-
cant, vnde & eis liuornatus foerat, ficut 6c ifti blafphe-
matorem Chriftum, & quod Beelzebub omnia fecerit
miracula, qux Drifica nemo qui (anus eft, n.egat. Vnde &
ifti licet obcxcati furore fieuirenr,dicebant adaltcru-
trum. Nonne hie eft Chriftus i Ad quos alii, veritati refi-
ftere geftientes, refponderunt, Chriftus cum veneritj
nemo feiet vnde eft. Hunc autem feimus vnde fit. Hoc
quippe magis ex negatione veritatisafleuerabant menti-
entes.quamexignoranria Prophetarum,qui omniade
illo qus futuraerant,&vbi nafeeretur, & vnde, velquo-
modo, lucedarius prxmonftrarunt. Sedfigna&prodi-
gia videntes , intellexerunt eum efle Chriftum, quern
confiterinoluerunt, fed moliebantur magis eumocci-
dere, quern credere detre&abant. Sicut Herodes impii (fi.
mus,cumdidiciflcta Magis natum efle regem Iudxorum.
inde acrius inflammatur,Sc molirur extinguerc, quern ex
Dejoraculisdidicic repromiflum. Conftat igitur princi-
pes (acerdotum & (eniores populi Chriftum cognouifle,
quiafilius Deierat,& filandtum ne(ciebaut,(ednihilominus
aufi fimt eum oeddere, ficut & Herodes pueros.
Alioquin fi non credidiflet,qua Chriftus erat rex Iudaco-
ramfuturus, nequaquam omnes occidiflet infantes, (e-
cun«^im tempusquod didicifleta Magis. Sicut & duri-
cordes Iudxi cognoucrunt quidem tarn ex propheria,
I quam ex miracuus, fid quafi fi non cognofeerent, obfir-
' mauerunt (e,&noluerunt diuulgare in populo quod Dei
filiuseflet, neque vefermo eorum vel aflenfusadplebem
peruenidet. Nec mirum, cum & adhuc hodiequi difperfi
(unt& cie&i, duriores fint, ne veritatem de Chrifto fe-
cundum feriptutas poflint recipcre, quam lapides. Vnde
&illinimioobfirmatiodio, eiecerunt eum extravineam,
& occiderunt. Hinc itaque Apoftolus ait, quod extra
porcam Dominus crucifixus fit, id eft cxgra Hiejufitlem
in monte Caluarix. Quoniam quantum ex;'ipfis fuij, alie-
nup» eum efle iudicauerunt colon i peflimidyinea, id eft,
a populo Dei, quango (ententiam mortis coritra eum tu-
lerunt. Sed bene eie&us eft extraiilam vineam., qux fecit
fpinas;& ibi occifiis, v t fufeipientibus Ce gentibus, aliis vi-
nea locaretur agticolis.
Cum ergo, inquit, Dominus venerit tinea,quidfoctet agricb-
lis tHis?] Interrogat eos Dominus, non quod ignoret quid
refponfurifint, ledvtipfipropria refponfione damnen-
tur. Verum ipfi Cur Cum occiderint > inter exteria teftan-
tur, Hie eft bares, inquiunt, venite occidamm eum, & babe-
b'mrn hareditatem eius. Hoc'quippe etfi non Voce corde
tamendixerunt. Maxime tunc quando intrauit in tem-
plum, Sc omnes vendentes animalia diuerfi generis, quae
ad (acrificium Vendebantur, foras eiecit. In quibus (acer*
dotes auari lucri gratia infiammabantur» Tunc prxei-
pue, quantum videtur, fi rmauerutlt eum oeddere, forte
dicentcsintrale : Sipopulusaut nos iftum habuerimus
in DeUm, neCefle eft vt dimittatilr oronis confiic tudo ho-
ftiarum, quam ad prxfcns iam conatur deftruere , 6c
ceflabit ifta religio quae ad noftrum pertinet lucrum,
quiofferUnt eaiam non èrit in noftra fubiedione.ne-
que Templum & boftix noftra poiffeflio, fed huiUs erit
hxreditas vniuerfe. Vnde occidamus ipfum ,& omnia
quxipfefiia didtefle, & patris, erit noftra h«reditas,vt
(icut hodie, ita& femper ad noftrum omnia pertineant
lucrum, Sc ad noftram pertineant gloriam. Hoc quippe
eft dicere, noftra erit hæreditas. Sea ipfi à (apientia Dei
(ipienter condufi, longe aliter de fe refponderunt interrogat
i , fua iam confeientia prædamnati. Aiunt enim illi,
Malos mak perdet, & vineam [uam locabit aliis agrkolis%
Porr o quod dixit aiunt illi, non pluralis eft n ominaduuS,
vtad iilos referatur,(ed nngularis eft datiuus quod ex
Gneco aut a» manifeftius intelligitur, nequaquam illo*
rum eft quod verum relponderunc, fed Dei nutu faftum
eft, vtipfi Veritasviolentiameisinrerretne pofllnteam
celare. Sicut nec Caiphas fiicerdos, qui non ex fe dixit verum
, fed eum ejfet Pontifex anni illius ,prophetanit : Ita 6c ifti,
don (ùa (ponte propneGaucrunt contra fe,-fed Dei nuru,
vtdixeram,quod tollenda ab eis eflent omnia eloquia
Dei, qux de Chrifto erant, 6C in Gentibus Chriftus 6k o-
mnis relligio, & cultura ferui tutis Dei, illis abiedis tranfi-
ferenda. Vtfingulx Gentcs fiuguiique homilies faciant
frudum boni opens in tempore (ho. (nterea quia longe
aliter Lucas narrat, euidens quxftio gencratur, quod (a-
cerdotes hoc nondixerinr, Malos male perdet, fed Dominus,
6c hoc Cum dixiflet, dicunt illi, abfi t. Intellexerunt
enim fecundum Lucam quod contra eos diceret, idcirco
m ox contradicunt fententix Chdfti, 8c aiunt, abfit. Qux
nimirum quxftio duobus modis foluitur, vt vterque
Euangelifta verum dicat, &finguli fenfus eorum vnam
expleant controuerfiam (acerdotum. Vna fiquidem ca-
rum i ntelligcntia perfac-ilis eft, fi refpicias ad eos in plebe
quidicebant,j^KMtoBwefï,&ad eos quidicebaut, it<m,
fedfeiucit turbos. Quia i n eifileni turbis dux partes erant»
vna qux fàuebat Cnrifto,quibuslibetexcaufis, alia qux
contradicebât. Et ideo hoc loco fiierunt, quitefpondc-
renc i n terroganti, Malos male perdet; & fi non alii forte illi
qui clamauerant, Benediftus qui venir in nomine DominU Ite-
rumfuerant quidam,qffi verbis Domini cöntradicentês
rclponderunt illud quocTLucas ait, abfir. Porro aliomoloofhlt),
do, quod nutu Dei, quamuis nollen t, vt dixi, in prophe-
tiadixerunt, Malos maleperdet, Corde véto cOntradi
runt, Abfit. Vnde vnus Éuangeliftarum dixit illud quod
in corde gc Aérant. Sicut dicitur in P(almis,Ore/«o benedi-
ctbant, & corde [to makdicebant. Habet enim omnis homo
feiendam boni 6c mali, 8c ideo ifti, quidquid hor u m dixe-
runt, aliud contradixerunt, vnde & cogitationibus eorum
fecundum impietatem fiiam interrogatio erat»
Quia etfi verbis dixerunt, abfit, confeientia confefll
(unt. qoia, Malosmak perdet. Frequenter autem Scriptura
cogitarionescordisficexponitquafididtafermonis. Vnde
lob, dicit impius Deo, difeede a me, vias tuas noflè
nolo. Et alibi Propheta, Dixerunt, non videbit Dominus, nec
inteUiget Deus lacob.Sic 8c in aliis quamplu rimis locis.Alio-
quin videtur eflè contrariüm, quia intellcXeran t contra fe
didbs efle parabolas J ita vt Vellent cum mox tenete, vt
corde Sc ore confendrent qiix dice ban tur. vnde illis noil I
acquiefeencibus,aliud adhuc introducit feripturx tefti-
monium dicens, tfunqttam legiftis, ac fi diceret i quodfi
parabolam mearn non intelligitis, aut non vultis eamre-
ciperc, vel iftam Scriptttram>qux in prophetia vobis data
eft,reuoluite> cui contradicere non pOteftis, Lapidem
quern reprdbauerunt adificantes , hie fail us eft m caput anguli.
Nam fi illi (upra acquieuiflcnt, vtdicerent dignosfeeflè
poena, non videtur fuifle neccfle iftud proferre. Nunc
autem eos quos dixeratagricolas xdificatores domus vo-
cat;& bene, quiaipfavinca tefte Propheta,domusIfiael
erat.
Ac fi dicerét eis, qüia vos xdificatores eftis domus,
quare no çogitatis in cuitlsxdificii angulo ponendus illi
lapis fit,de qdo Propheta dicit. Nam vos çdificatoncs do-
mus reprobatorcs inuend eftis huius Iapidif.Nunquidin
veftra ponedus eft ft ru^ura,quire probat ur b vobis’Non
LJa__ __l :___ .......................... ...t . i_____ ,
PfoUi.p
Sc humiliabitur ab ifto gloria noftra 5 fed 8c cultus pen- vtique,fed in alio xdi ficio, Sc in angulo duorum populo-
bit Templi, qui ad gloriara feruatur Dei, & populus ifte rü,vc vna fit domus,ficut&b vobis translaca vna cft vinea*
rnaqui
in Matth. . l i b . IX . i î 4 ?
èum, & confia dix in humilitatem vt faluarentur. Quia
cum fie cecident iuftus, non conteretur, quia Domiv
nus luppOnit manum (uam. Super quem verp cccide-
rit,ideft,fupet ludaros, qui eum à fe expulerunt ,con-
teretürjdc ideo fie contrid funt & comminuricum venerit
ad^iudicium,vt nihil aliud fuperueniat eis,nifi repent in us
intérims. Magnuseftergoiftelapis&fortis. Et ideo qui-
cunquefiiper eum cadit & perçudt eum, ipfe fecollidit 6c
confringit;lapidem veroGhriftum nemo læditjfe quidem
corrumpit, quia fiiper lapidem peccator cadit. Et non lapis
eum tantum cpnfringit quia henignus eft, quantum i-
pfe fe allidit ad lapidem. Quia non fecundum (èquod
lapis eft fords,frangitur aiiquis, fed fecundum quam for-
titeripfe cecident. Fordtet autem cadit, quod^cadit aut
propter pondus ptoprij oneris,aut propter alticudinem,
qua qui(que al dus fuerit fublimatus. Vnde non omnis c^-
(us xquaUter ruentem confringit, ficut nec arquai ter o-
mnesiuxta Apoftolum, fiiper fundamejnrum quod Chriftus
eft,ædjficant. Et ideo perpendat vnufquiîquc quantum
& vnde cadit,& quod cadit. Quoniam alter cadit per
humilitatem, vt refiirgàt, 6c aliter 1 Ile vt confringatur, 6c
male fra&usiaceat. Tamendum(ùperfundamentum,id
eft, (ùpra pe tram, qux Chriftus cft, qui(que cadit non fie
confringitur, vt non potens fit figulus luti de eitdem
teftuiis vas rurfus fotmarc in honorem, nifi forte obdu-
ruerit aiiquis, ne bitumen reciptat chatitatis,& ne molle*
fcecepoflitruriusadabludonempeccati. Cxtcrum fupef
quem lapis cadit, non quxntur quam graue fuerit quod
oppteflum eft (ubtus,aut quam leue.neaut de alto,aut de
humili»qûia tôt us contentur. Etideoforte Chriftianus 1
peccatis non tantum périt,quantum poccfteam perdere
Chriftus,vel quantxvirtutis Chriftus eft, fed quantum fe
ipfe fecundum opéra ïua perdident. Idcirco cogitec
Chriftianus,dum tempus, 8t fiiper petram eft, quo pondère
peccatorum premitur,vclqunm de alto, elt, de
quo gradu cecidit; vt puta fi dericus eft aut continent, fi
(acerdos eft aut Leuitavel Monachus,fi viduaeft vel vir-
go. Similiter &magnitudopeccati vel en or micas confi*
deranda cft. Quia,(icucdixi,tantum vnufqui(que confringitur,
quanto amplius grauius peccauerit. Qui autem non
de alto honoris gradu ceddit,neque de pondéré grauiô*
iis peccad fiiper Chriftum, ncque arena deli&orum gra-
uatus fuerit, interdum tali s non lxditu r, non mul turn Ix-
diiur, quia quoddie in otatione ptecibuspurgatur. Sed,
quia prolixitas libri finem poftulat»orandus eft Deus iu-
giter, vt qui nobis ineelligere dédit periculutn noftrum,
ipfe cauere Concédât, ne aut de alto iam vitra ruamus,auc
grattius peccemus deinceps, vel multipliers minimis
quoddie grauemur dclidis. ïmo eaquxadmifimus iu-
giter deflendotergamusîquatenus per iptùm Chriftum,
qui eft lapis viuus,renouemurac(blidcmur in melius, Vt
per ipfum & in ipib inter eius membra conmirneremur.,
Vt in Chrifto » de qûo, & in quo, eft finis libri, in i- :
pfo & per ipfum lit deinceps finis peccati, & origo
tius boni, 9
p r o l o g v s l i b r i ’
D e c i m i .
Emo Etiangeliftas cUih legit, æftimet eos
de Chrifto aliquid falfiim finxiftè, vc multi
ludxôrum calumniantur; neque aliquid d
plus tribuiflè,quam fe veritas habet, vt qui*
dam paganoram mendanturjneq; quamuis
inter fe verbis diferepare videantur» fenfii in aliquo fibi
contraria protuliflè,vt plurimi veritarisinimid fenferuntî
quoniam vnus in eis (piritus fuit, vna & perfeâa feictia de
Chrifto,&vna fides.^Quod vtplenius poflis cognofeere
prudens lector,quam concorditerdixerint, quam confo-
nt,licet in mulds variando verbis ob difpenfationé Sacra-
mentorum Dei,nonnulla e tia ni p'rçtermittendo,feupro-
pria diccndo, vel poftponendo aliqua, inttrdü andeipan-
do vel recapitulâdo plurima,hxc omnia viciflîm quç contraria
videntur indoiftis vel ineruditis, velim legas B.Au*
vtraqj Ecdefia,Quod fi aliud xdificiümfututum eft,veftra
ædificàtio contemptibilis eft. Qux nimirum conftrüâio
ver fus, iuxta littera videtür (olcecifmus elle, fieu t illud, vr-
bemquam ftatuo veftra eft, pro eO quod debuit dicere
Vrbs. Sed hoc gén us eft locutionis in Scripcuris diuinis,eo
quod oportuic dicere, lapis qnem reprobauerunt, ipfe (à-
■ftuseft in caput anguli, vt duasin (econiungat parietes,
Quià ilh, fi eflèntxdificatores probabiles, nunquam hu-
i ù linodi lapidem reprobaflènt. De quo (âne lapide Ilàias
dixerat: Euepono in Sionlapidem in fundanuntum,lapidem
election,pretiofttm, angularem, & qui crediderit in eum non
confundetur. Ipfe namque lapis adiutorij, lapis .quem e-
rexit Iacob in (ignum, 6c perfudit oleo; quoniam perun-
â-useftoleoSpiritusfemftrpræparticipibusfuis. De quo
lapide Petrus quoque loquitur confidenter ad 'Iudxos:
Ifte lapis reprobatus eft à vobis xdificanribus,qui fadtus
eft in caput anguli Qiioniam & angularis eft lapis ifte,
& fundamentum Ecciefix. A Domino, inquit, failum eft
iftud, & eft mirabik in oculis noftris. Hxc vox eft Sanâo-
rumconfcfliojquod ab homine, neque humana virtute
faétum eft, fed potenda Dei & virtute Patris, & ideo mi-
rabile non in conlpeâu infidelium, fed in oculis omnium
eorum qui credentes illuminati hint per fidem.
Quod mirabile prx omnibus miraculis mirabilius eft, vt
Deus homo fierec,& ipfe lapis crefcendo iuxta Prophe-
tam, omnem terrain impleret; qui coeleftia fimul Sc ter-
renaiungcret, duafque leges in fe vno colligeret. Et ideo
valde mirabile eft in oculis Sanâorum, quorum vox
ifta eft, quia caput eft coeleftisxdifïcij,& fundamentum
donatum d Deo Pâtre. Idea,inquit, aujeretur a vobis re-
gnum Dei, & dabitur gentifaemti fruftus eius; de quo km
fupra fatis diximus, nifi quod diligendus perferutan-
dum eft quod ait, dabitur aliis agneolis qui reddunc ei
frudfcum temporibus fuis. Quia nemini dacur regnum
Dei, id eft, myfteria verbi Dei, nifi facientibus fruftum
in eo, 6cex eo. Quod fi ita eft, nemini datur qui pec*
cat. Hinc forte diélutus eft aiiquis. Si nemini datur regnum
Dei, nifi facienti fruiftus eius, quomodo illi populo,
datum eft, à quo ablatum eft,quia fruâum eius non
récit. Sed confiderandum,quia fiiprailli populo noncft
didtum,dédit earn colonis,fed,locauit,vel ficut melius
in Grxcohabetur,tradiditearn agneolis. Hicaucemau-
fertur. ait, 8c dabitur aliis agneolis. Quod fi (ùpra ira di-
xiflèt, dedir, quemad modum, locauic, vel tcadidit, indif-
folubilis eflet quxftio. Nuncautem dabitur dixic, quia
quod datur gratis intelligitur datum, quod vero locatur
vel traditur, non omnino grads datur,neque quafi eleâis
velfidelibus tradiditvellocauit, ficut quibus gratis dédit
cumiudicioeleâionis,& non ex meritofuæ virtutis, vt
fint iuftidx Dei fubiefti,&non fuis operibus ex lege iu-
ftificati. Quia talis iufticia habet meritum, fed non ex
Deo. Sequitun
E t quicecidit fuperiapidem iftum,cônfringcturfuperqaetrt
Vero eteiderk, conter et eum.~\ De feipfb dicit, quiafe vult
intelligi pofitum in fundamentum totius Ecclcfiæ.Quod
aliud eft oftendere Chriftum per mala opera, & aliud ne-
gare Chriftum, &àfe repcllcre. Vnde qui peccator eft,
&tamcninïUo credit, cadit quidem, fed fiiper lapidem,
8eid«o confringitur adpeenitentiam, fed non omnino
coiiceritur pen it us ad interitum.quia feruatur allifus contritions
Cordis* ad ihdulgenriam (àlutis. Super quem(
veuille ceciderir» hoc eft, quem lapis ille repulfiis à corde
oppreflerit, id eft, qui Chriftum negauerit, fie conte-
ret eum vt nectefta quidem reman eat, qua hauriatur pu-
fillum aqux. vel in qua portetur igniculus de iilcenaio.
Quidam tamen volant, eos qui fuper lapidem ceciderihr,
intelligi qui propter Chriftum corpora fua in mortem
tradiderunt,id eft,fuper ipfum occubuerit &confringatur
caro èc ofla eorum. Super quos vero Chriftus ceciderit»
id eft,qui eum penitus negauerint,vt dixi,veniet illis defu-
per in iudidum,cum poena perdidonis. Et ideo dixit,con-
terec eos; vt fintimpij tanquam puluis quem proiieit ven-
tns à ficie terrx. Nonnulli vero texcum fequentes Sc cir-
cumftâtiam îc<ftioni9,dicunt Gentes efle,qux fuperChri-
ftwm allifx funr,& benede fuperbiafua ceciderunt fiiper
H»
D d d d d 4 guftini