I àdimidii
quatuor sûti
io, 9c à
*H*c rtou
inBauarico
Èxcmplari.
. Hsec.qux
parenthefi
; inclufunus
adiecimus
Bauarico.
tiaè Cclèriter didfcæ poéhitenSjobilu^ùîipùdèhs.Chriftiâhi,
hiqüitTheodows,quifontdu* partes * hominum cum
dimidia; pröfitenmr hàb'ère fe Deum crucifixum. Sarr. Et
qubmbdo àis très partes hominum voluifle habere Deum
çiuéififcuni? Dubitôenim,'quiaighorocaiilâm bccultam
àmpie&endi hanc.prôfeflîonemjTh. Doceo quomodo,
y t paüîo anteprôtftîifî ,tyiia per ea dogmata, quae tibi apud
hos vilia,& humilia videnturj dogma Chriftianorum con-
fitmatur, 8c ftabilitür.Sarr. Doce.Thil^e fingulis commé-
irtörandis lohgudi fiat, brèuem tibi defctiptionem facere
àggrédiar. Pone igjtdr eflè vos decem principes pôpuio-
rum,idoiolatrièorumicihcet?Üum Græcbrum, aliutn Rb-
tnanôtùmfaimmGatlorum,&aUohim alitim, & defepen-
tc-adeïïè vobis hommemperégrinum, turpi fpecieltc for-i
mà,rqüalidum,p^perem»J‘ nudls pedibus, fine virga ,ynà
tunica, fine àerç »ôcargento. 8c magna cbflfidehtia jfic cia1
mântem,o hômihéi»quid ita erratis,vt impietàtempietati
ahtepônatis.?vos verovt par eft,refpondifle.<’& quæiftami-
fer,pietaf,cüi impietatem àntepôfiiimus.?illum aütem di-
xlfre:Deum,cçucifixum colere, hanèenim eflè veratrt pie-.
tatem:vos autem audientes, &dentibus ftrideqtes ad de-
lendum eum aggteflos elle,neque tarnen potuiffe : & tur-
(uSpohamus vos*repetita percun&atione, refpondiflè : e*
diflère nobis plane iftam tuani improbabilëm ptædicatione^
fillum autepi^c exorfum eflè jfiliuspeiè coélo defcen-
’ dens.ex muUerecarnem aflùmpfit, & foetus homb,t a nqua
|in èp s, nutrituseft& ab inimicis inquifitüs »inÆgyptum
fugitifitide reuerfiis,capitm,pugnis impaä:is cæditni jcâ-
pu.t;arundCiepercurit«r^cpn(puitur, coçcinéa chlamydé
iljuîùs,induitur,çorona fpinea rediwîituc),eruçifigiti\r, p0-;
tip açeti âdhibetur.& latus làttcea transfigitur, & cum cia.5*
more dixit; D çus De us meus, yt quid mê dVrcltqutflti animai» e-
mifit?mortuus fepulturæ mandatur. & tertio die relurgit;.
ne videatur fefelliflè auditores,tanquam magnificis verbis
Vfiis.&eos coifpto lèrmotledecepiire» deinde hæc audientes
relpôndiflè^p peregrine.nerttdvnqüamtè imprudé4.
tior àpparere poteirt. Sed quid tandem qùi hæc paüift eft,
iis,quiineum credunt præcipit: ilium vero âixiiÇ*:mûltâtn
duritiam vitæ,abftinerea voluptatib us,alienü m eflè à multis
nuptiisjpercutientijpaXillam dextrâm,præbere finiftrâ;
detrahenti palliiimaddere in fuper tunica;àngariahtire ad
Vnu milliate.ire ciiirt eo duo-, inimicos d>l gere; conuitiâh-
tibus,&nos maledi&is prplèquctibus,behedicere. & ^ eis
ptecari : M osa. interrbgàflè : Quæ patienter ifta fuftinentes
mahet àb illo rehiufieratio?* (Ilium verb rclpttftdiflè:N til-
la eqüidèm ift prælènti vitailèdin noùiflimo diè,cum mortui
ex fepulchris eJccitabunrarybfeirritoa & lafgiffima ætét-
nörümbohorum mercès illisdabitur.qui hæc cuftodiré m
animum induxerint: vos autem cohtra retiilifiè: îmbecillî“
tas efe,quèm pççdicafe,màriifefta eft; nec minuSclàradiffi-
çultas præftandi kdiüs promiffi: Addè qubd retnbütiö ob
tot incommoda tpierata nimis diu dinertfir ^ & præterea
ancepseft. Èt quis fuerit, quitalem religionem ample<fti
yelit?)Ulum autem dixifïe;dicite mihi, patitur ne creatura,
Vt vUi poyùs feruiat, & fubieâa fit quarrt treatori? Ad quæ
vosineqüaquam,ilium verb, adducite mihi coecum.& coe-
coadd’üapjclàmâüifle prsdicatbreni ; tibidiCOjCoecejdn
hominé Ifefii Chrifti Naiaïeni ,qui natus eft ex Maria in
Bethleem,& fugit in Àegyptum»qui à Iudæis captüs eft,&
percufluSjdc coniputus,&crucifixus; & inligno CruciScl^
mauitjDewD^ mèusyetquldme dereliquiftêcui àceti & fellis
pptio data eftjancealatus apèrtum,qüiKÎn lèpulchro h u-
tttatti/eftjteipice ; ille autem cbntxnüo refpfexit, & eadém
inüocatiofte Leptofos mündabat ; dsfcmbhes eppelle-
bat; paralÿtiéos iàttàbatj mortüôs fulcitabat 4 vrtde vos,
&dmnéiqiii vidérlxnt, vitt, & foeminælduèhes, dç-lpr
nes, ikpientes & ftulti i & mfedii, omrie dertique genus
hominüm citravliarn dubitâtioném cogïiouerunt Detitrt
eflc.&Deifilium îefum ChriÄutrt bîazâramum, qüi haec
yoléns pafluseft proptér eati&rtt aliquant,q«* «riritem eb-
tum,qüi vidéruht, haàenus latuit. En demohftratuirt eft
tibijficut pollicituS ëram,noftram Chriftianotum
prædicationemiis, qtiïfc in eâ videhtur
m vilia,& humilià,eon- 0 •
I firmati.
Aliüd dogma, quo dcmohilratur,
panem myftica b enëdiôtione fieri Cor-
' 0? ;: pus Chrifti.
Turriano interpret!.
IN ^liobbhuehtu SarracertHS coepit perconrari, age Epi*
feope,quare vus iacerdotesiUuditisChriftiahisfex vna
farina duobus panibus cPüfeôtis vnum in cibum com-
munem relinquitis,alteLUm in particulaspartitum, po-
pulis diftribuitisinominatifque Chrifti corpus;&remiflio*
nem peccâtorünfcis præberëafiirmatis. vôbisne illudiqs>
aniis,quibü's præfedti eftis ? Th. Nequenobis, rtecillis il-
ludimus.Sarrâc.Suade mihi non ex tuaicriptura, fed ex có-
mÆibus&CQrffeeiïïsnotionibus.Th.Quid ais.? panis non
elficiturCprpüSDeiîSarr. Ad v tramque partem contradi-
Ûionis relpondere dubito.ThiGenuiftae te tam procerum
matertüa?Sarr.Minime.Th;^ed quantum? Sarr. Paraîtra.
ThÆcquis te procerum fecit f Sarr. Alimentum, Deo vo-
lente.Th. Panis Jgitur fadus eft tibi corpus.$ÿ. Intelligo.
T h.Et quomodo pani^fii&fs eft tibi corpus? Sat.Modum
ignorb.Th;Cibus p onuquë per guttur in ftomachum, tan-
quam inollam demittitur,dfemiiuis complexu ftomachi,&
calore hepatis coquitur,&irt chylum vertitur, & pats crafi-
fior deorfum fecedit, pars autem tenuis veria in chylum
fluitat;hepar vero vt caïidunu & mplle attrahit» & in langui
nem tnutat.& pet venaSjtanquam per düdtis a quarum
tptùm irrigat corpus ,alimentu m, qubd in ftomaéh o mu-
tatum eifin chylum ,&in iànguinem in ie fingulismëmbris
diftrib uen s, vt quodqufc illbrUm eft » oilîbu s os r med ullæ
med«llam,neruo neruum,ociilis oculum,capillis capillos;
cuti cutetrt vngiiibîis vngues. atque irapueri înfantis in v if
rum acçretio, mutatb illi pane in cbrpus,& pötiöne in iàn-
guinem.SartâcTta videtur.Thepdorus. Eodeln modo coq
gîta mihi fieri mÿfterium noftrnm. ponit facerdos panem
fiiper ian dam meniàm, fimiliter & vinùm, & precaii te eo
ptecationqm fandam,defcendit Spiritus fàndus in ea,qu ç
prbpofita fun%& diuinitate fila panem & vinum in corpus
&iànguinem Chrifti mutât non minus quam hepar cibum
in corpus âliçujus hominis.an ami#j non das,vt pofîît Spi-
ritusiàndus perficere,quod hepar tuum poteft? Sarr. Do>
inquit,& fuipirans tacuit.
E
iSxu.
Alia iriterrogafio s quod Chriftus
homo fadiis; fit firnjii verus Deus..
, interpret e Genebmrd.
S Ar r. Chriftus dixit; Non poteft film afe facere quid-
quatn nifi qubd vidéritputremfacientem. Quömodoigi-
tur Deus eft,yt dicitis, p Ghriftiani, quiaib ip ib Ik-'
cerehihil pbtëft?Abuc.yolare ne pötes?Sarr.Mini-
mei Abuc. At, fi aquilam in fiiblifoi volantem videas ,iti-
demque magnum périnahe fiiblimis fèrri, i&inftar aquila
volarè poiïi s,vtcr veftru m maiöii ipedantibns admfratio-
rti erit?tu,an aq uilajSarr.Ego. Abtic. Deo ergo tuo admira-
bilior eft Chriftus. U .t v •a-.'. . - >
Aliud dogma de Vna vxore.
T urriano interprète.
B Ar r a ce Jn v s Vnde Vobis yidetür Epiieope habere
vnam vxorem hbnbratiuü eiïè qtiam habere
multas ? oportebat ènim vos qui à coniugio
multarum abhorretis à à coniugio etiam vnius
abhorrere. Cuiüs enim tnalum eft generale , &
particulate etiam malüm.eft, & cuius particularc bonum; ■
etiam eft generale bonum: defingularibusenimnecéftàrib '
pr^dicaturgenerale.Theod. Hocparticularenon eft par- ;
riculare gcneralis ficut quidam hbmo e ft, particularc
D Xiv.
hofiiinià . immo eft hoc particulare oppofitum generalij
ficut ttiôderacum immbdera,tOjiuftum,auaririæ. Sarr. Pro-
ba mihi not) ex veftris Efaiis,aut Màtthæis ; quos non multam
attendojied ex cdmihunibus notionibtis,cogcntibus,
8c certis.TheodiVii3ecuhqueveUs,fupperitmihiad iàtu-
randum te.Sarr. Vnde dixi. age ergo üftende mihi modum
tuum.Theod.Qua de cauiTadeipondemrmulierviroîSarr.
Neicio.Theod. Duabus de càulfis, ad voluptatem, & ad
procreàtionem liberqrum.S arr. Liquet ira eitèi Theo^i Ab
Adam primo holnine Hiicüique nofti ne aliqüem Jtomi-
hem, qui ômne genus Voluptatis j & dele6tatibriis a Deo
coièciitus fit.magis quarn ille.’Sarr.Mininie, Thcod; Num
Vêt vrta volùptêtis ipeciçCamitîSart.Né^uaquam. Theodi
Qüdtfci &L&X fiintyxbfes?Sarr, Vna.Thebd. Oftetiiütiii^
gitur eft voluptatem ex vna vxore perfedtiorem eiïe v(^lu-
ptatèéxmultis. Sart. NeceiTària eft hæcallènfiôhis indu-*
ôtiojfed confentaneum efie videtür /v t liberotum genetâ*
tio copiofiôr fit ex nAiltis coiliugibus.Theod. Quodtem-
pus videtur tibi m«gis irtdjguifie multorum liberorum
proCvêatione,quam îlludîSàrriNillliimiTheod.Oftenfurti
igitüteftjhaberè vnam, plus valéré ad. filfèipièödum multos
liberosVquàm habere multiîSjnè.ç, oblciir^m eft,contra-
riam cÏÏe,&examorecarrtis prbficifcenterti ièrttehriamil-
lbriim, quicum erat multitudb homirium,j iüs habërtdl
multas vxores conftimemnt Cum aliö^üi audtormiindi
çunc cum erat paucitas hominum,coniugium y nius iànxe-
rit.
Hic Sarracenus cum fe vieftum confiteri vereretuf, 6c
turpitudinem dogmaas lui pbtegere& inumbrarç machi-
naretur,ad hi be inquit, mihi aliud exemplum.T h eod. Sint
vnius Domini fèruiduomiffiad pe?tegrinandum, alterum
iubëat Dominus indui multis veftibus, alterum vna tantum
tunica;& vtrumuis eorum frigorerigenrempétuagin-
ta vérberibus drdi,qui fie igitur legem iftisjmponerec, iu-
ftusnëan iniuftus Dpminus tibi videtùr ? præferrim fî.is,
•qùem iubet vnam tùriicam habere, imbecillioreflèr ? Sarr.
Iniuftus.Theod.Deum igitur vos iniuftitise accufàris cum
.dicitis legem tuliffe, vt nmlier, quæ infirmîoreftad refi-
ftendumlibidinijVnum virum tantum habeaF; virautem,
qui eft alioqui tolèranrior,quatuôt habeat vxores,vt omic-
tam gregem concubinaîum.ait autem fomicaribnis fup-
plicium eflà odtoginta verbera. Quidifta iniqua lege ini-
quiusfcflè potelé
Sarrac. Age.addeadhucaliudexemplum,Theodor. V-
çro duorum irtägis Deus in republica deleûatur, pâte, an
pugna?Sarr.Pace.Theod.Si vir vxorçs habeat multas,vide-
rut ne tibi time rnàgis in pacé eile, quam cum vnam habet?
Sat. Quandoque fie ; quandoq; iècus. Theod.Poteft Cort-:
tingere vnquam, vtipfæintet fèamentf Sarrac, Minime.
Theod. An non potius veneno fiepenumero vfe & virum»
8c aliæ alias inrerfè de m£dio tolluntf in cognarionibusea-
rum nonne ortæ contentiones pugnas commifèrunt per-
petuas.? coniugium vero vnius, ftirpes duorum, quæ ante
difiidebant,coniunxic;& quæ diuidfik eflç-videbantur, co-
pulauit.Sarr. Par eft,credere.Thebdor. Hinc fit, vt habere
vnam vxbrem honoratius fit & famftius,ac diuinius. Sed fi ;
vis,aliud adhuc exemplum apponatn.Sarr. Dum tibi autes
apertas.jdhibep, me prope Chriftianum feciiti. Sed hæC;
mihi lacis.
Demonftratio contra Sarraçenum,
habere Déum filium hbmoufîpn, id eft j e iu t
dem fubftanriæ (wur*ç# *,Sc coæ-
Turriano interprété.
Àrracenorum difciplina,&omne ftudium eo-
rumieolpedtat,vc diuinitatem verbi Dei ne-
gent, & vndiqùc contraillud aciem inftruunr,
vt prpbent non eflè Deum, neque (ilium Dei.
eorum enim Plèudopropheta vtpote Ariani
auditor, hoc ipfis impium dogma tradidit. vnde quidam a-
pudeos gràuitate oratiohis , & otnatu diccndi politus,& j
elegans in conuentu popular) lèdens Epifcqpiihi percun-
datus eft,quid Chtiftunidicis Theôdbre? Tnëâ^DëhrnJ
& Dei filium.Sarr.Poteft ëlîè Deo films ? Thcod. Nohpd
left non elle Deo filius. Sarr; Quömödö, 8c qüâ ratiolie/
Theod.Poteft Deus non eflè ^ , i d èft,prillceps?Sarr.Mi-
hime.ThèodiEt quorum nam princeps eft Deus/Satr.Sud-
rum creâturarùm. Theod. Accidit igitur ei, Vr fifihcêpsfif,
& no ineft Cirtaturaprincipem eflè,& diceturnabère prift-
cipatumaduentitiUm,&forisalcitum,^reccntem,&nort
QnetMfö*) id eft , fimUl principio carentem ahte fenim quäffl
creaturæ e lient,vt f u àis,fton habebatprirtcipatum,fuerurtt
àurem creaturæ cauflàjVt princeps efler, ipfumqile fibi ele-
genlnt,&præfecerunc ; quippe .quiprius rton;elïèt natutâ
prirteeps habere illis gratiamdçbet, quia perças habituS
eft honore dignas.& fi vidéâtur ipfi, vt creatura: rurfus
in rtihil üm redeant,indigebit,qüibus ptæfir, prirteipatu, Vt
tu Visiôé lèhtis,nildatus..& præcer hæc abfürda aliud nècefi
làrio ablurdius fequetur.Sarr. Quod iftud ? Theod.Quod
pri ncipatus ferrèni regis multo melior,& nobilior,& fupra
qùàm dicipölfit;eXcellentior,quäm priiicipatus Dei intel-
ligetur eflè. Satt, Quomodo, & quare .* Theödi Qiiôniam
rexterrehUs piiüCeps efteorüm ; qui fiint eiufdem natüræ,
.& eiufdem temporB jDeûs autem eorum, qùi font diuerlæ
hatur^.acfubftanriæ raultd inferiores, &pofteriotes,
Sarrj Ndrt irttelligö, quod dixifti. Theo^. Si quis âditet re-
gem,& diCeretjlâlue rex àfinorum ; qubd foppliciümgrâ
Uë ei fobeundiim eflè diceres ? Sair: Summum; Theod. Et
Vtra Hint alteri cognariota,creaturæ Déo f an afini régi tef-
retioi'SarraCiAfinifegi.amboenim font creaturæ eiüldertl
generis,& corilerUa. Sed refponde mihi pèrcontanti. In
quos habet principatiim Deus, liquidem in creaturâs, vt
tu ais,non habet? Theod. Triplicesfont quorum aliquis
princeps eft;vel font maioresprindpe; vel minores ; velæ-
quales;dicere Deum principem elle maiorqm,blafph emü
elljnihil enim Deo maius èlt;mindrüm diccre, inhonora-
tumefticonuenienterabfofdis illis, quæjdida fupt lùpra,
relinq'üitur, vt dicamus, æqualium, & (fwÄÄ^;,id eft, eorum,
quin*n coepecunt eflè. Sarr. EcquiseftDeo par/&
Q»â «f^«,inquem habetDeus prindpatum?Theo.In quos
eft principatus, font ttiplices, vnas^uidem volens $ habe-
bit principem,alius pervim,&tyrannice; alius vero neque
yolens, nequeper vim. at Deus, non eft princepsjqiiia vo-
luntÿ quotum eft princeps,nerurlîis,fivelint, ei liicce-
dant;&idcirco non eft, ex æcernitate > ueq; naturalem
habeat principatum. poft voluntatem enim & re-
çentem,& inhonoratum,ficut di&um eft prius.iieceflè eft
elfo principatum: neque eft princeps eorum, qui pervim
&tyranniceprincipem habent relinquiturigitut;vt dica-
tur Deus princeps elle non vt volensis, neque tyrannidnm
fubeunris;lèd naturaliter Deum 4 ^J,id eft, principium,
fiue principem habentis.Sarr.Ec quis eft, q*ui natura habet
principem? Theodor. Tripîiçesfuntyprincipes, àliusfofi
ftagio princeps eft,alius per vim, & tyfannice; ajius natura.
Deusquidem non eft foffragio princeps eorum, quibus
præe^,propterablurda,quæ diximus, neque tyranÂice,ty-
rannisenim procùlàDep profligatur. reftat igitur tertius
modus,quoDeus didturprinceps, fuperior, quam vt cli-
gatur foffragio,8c ab omni tyrannide liber, qui modu s naturalised.
Sarr. Erquis eft naturaliter à Deo 'f
TÂod.Filius èius,per quem Deus princeps, & parer non
coeptus agnolcittir.Quia omnisresnaturalis voluntatem e-
leéWonisantecedit.Sarr.Quid verbi gratiaaisîTheod. Ante
enfin quam velimusaudirhus & antequam velimus videre.
videmusÆn igitur,negator diuinitatis verbi Dei, demon-
ftratum eft, quod eft Deo filius eiufilem fobftanriæ;^»«-
pxtff s nxj CvrttiA&iid eftjfimul cum eo non coeptus, & coæ-
ternus,excellents diuinitatis cum genitore præfidens, ab
omni creatura alpe&abilij&inàlpe&abiliranquam creator
8c dominusxumiplo cultus,&adoratus, cui thronus coe-
lum,& terra^cübelluîn,& qui,vt Prophera ait: Palmb calum
mttituri&terrampugno'.znx.e cuius conlpeâum omnes
gentes font inftar inclinationis lands,&guc-
tæexcado. _