$jsr$ 5 P a fc b a ß j R ä tb e r f i ________ ■ ____________
fratresftabatforts, & dixit ei hisfèdibus. Nee imrtcrito,quiaDortinurt Angelo- quidî, eccB mât er ttta &fratrts tüi
rum habitatoté habere nolüerunt. Etfdeoeorü ex fp olia ta
præfidiis vacabac dom9 ocio vaniffime fêtiata,ornata Pro-
phetarum præcomis & trâditionib.paterne legis.nec non
& fuperftitiofis obferuationib.Propter quas nimirü tradi-
dones ét ipfa legiscufto dia longe abfccflerat, quia orrjnis
lex & propheuayfqi ad Ioan.data faerat, vt Chriftum an -
nunciare nt, quo abieéfco, abfq; habitatore, vt dixi, vacua
remanfit, non (olum ipfà gens, verumetià & ipfâ lex, quia
non erat alius que præfiguratet, neque in fè quem demö-
ftraret, fed k nobis tarnen legitur plena myfteriis ad tefti-
möniü confirmation's noftræ &illisad opprobrium dâ-
nationis lux. Quæ domus Iudæorum cü ita effet ornata &
mundata, nec non & vacua, ne vacua remaneret , rurfus
replet Aft dæmonib.Qui ideo fub fèptenario numero af-
fumuntur, quoniam in co numero .plena perfeério defi-
gnatur.Vt quia tot étant eis munera gratiarum deftinata fï
'Chriftu recepilïentjin quo erant hæc omnia, tot tanraque
deinceps è côtrario fierctin eis iniquitatis poffèffio.Quo-
niam & per fepté vida principalia, vniuerfa vitiorü imma-
nitas exprimitur, vt quanta eft in bonis grariarü aótio.tan-
ta fit & in malisiniquitatis plenitudo. Scd ideo nequitio-
res di cuntur affumpti quxis fuerat qui eos prius polfède-
rat,quia grauiorâ funt vitiaquç poft perceptâ legevelgra-
damcómittunturquafuerantillaqua: nuUa percepta lege
operabamur. Propter quod quia côpletum videmus in
ludæis quæco minatafunt, expauefcamus admittere, quæ
prohibita funt quoniam melius efïèt iuxra Apoitolu, via
Dei non nolle, quart poft perceptam grariam retrorfum
abire, aut fub hypoctifi fiéfce ac vi tioffime viuere. Quia
cum quifque ceciderit de culmine iuftitiæ Dei, deinceps
iam fimulationem habebit.Cupiditas n.carnis expulfaper
poenitentia,& à confuetis operib. iam exclufà, cû non in-
uenerit, in quib. dele&arionib. requiefcat.auidius ad pri.
ftinâ redit hominis mente, ôt rurfus earn occupât, ft cûex-
pulfa effet, negligentia fùblequuta fuerit,vt de fèruore ca-
ritatis mens prolapfà ruât. Tune ftquidem non folùm ha-
bebit ilia fèpté vida, quæfuntfèptem virtiirib.fpiricalibus
contraria, v erum et per hypocrifin, infeipfa Minutes habere
fimulabit.Proptereaafïumprisfècum aliis fèptem ne-
quioriblïSjhoceftipfàfèptenaria fimularidné,' redit ipfà
côcupifcentia & poftèdit eandc domu, Kffint nouiftima hominis
üliuspcioraprioribus.Et enimludæis grauius eft nunc
quotidje in fynagogis Chnftum obftinato animo bafphe-
mare, quam cum in /Egypto, ante legis notifia idolis fer-
uiebant, dæmonib.immofare.Et vt apertius oftéderet de
qdib. parabola teXebatur, ait, Sic er'tt generations finie pefii*
»MiQuamuis quodâmodo & de hæreticis accipi poffit,1
quoniamulto peioris condinonis funt hæredci æftiman-
di,quâ Gentiles, quia in itlis adhuc fpes fidei reftar, in iftis
t vero p ugna difeordiç manet.Tamë vt veritas no extenue-
tur inceiligentixjimpleta hæc omnia,datur cernere libéré
in Iudæis.Quonia nifî grauius hoc illis effet quod reiece-
runt Ghriftu & vacui remanfèrunt, quam fi vt pnus idola i
Aorarent, neq^aquam ita vfqj in ftnem fæculiàproprio
folo capite fine vüa repropitiatione expulfî effent. Nam
Imodo non idola adorant & veneramur,& tamen fine vlla
dementia per omnemorbem terratum difperfi , & fine
Deo vero vagi inueniuntur. Quia qui hólüerunt eflè domus
Dei faélifunt dômus dxmonurt peffimorum. Ad
quam regreffi câfuo principe luis circumfepti nequitiis,
i in çifdem habitant & funteorum omnia peiorapdódbtis.
-A d h v c.igitur, Saluàtore toquete ad turbos tçct mattr e-
ius & frottes euaJiàbarttforts quant es loqui et. Dixit tait eiqui-
da, ecce mater tua&ftatrestuhforisfiant quarentes re.]Quâ-
uis occupatus effet Dominus in dodrina verbi,al tior hoc
4oc0 requitédus e ft fènfùs,quià perfe 61 i & fapiétis vi ri eft,
per fingulas fèntctias acute infpicere fènfus latentes ineis
inirtnire, diff inguere fingula, quæ in locis & téporib. feu
in rebus. funt fignificata,dtéfca velgeftaiBeuiter quidédiF-
finete verbis plenius,quæ explanâtur a mplifîcare fenfib.fi
;ne infolentia, fine ambitione laudis, & iadantia vanitatis.
.Quia omniadiuina,vt dixifùperius,narrataoperata funt
myfteriis & nihilin èis di&um quod non fir plénum fèn^-
fi bus ficut eft quod ait, Adhuceo loquente, ecce mater etus}&
forts fiant quaretes te.N on qüod ingrediendi ad eum,yt cac'
teri non habetét poteftatem, fèd quiafic diuina difpofiiit
prouidentia.vtrei euentus monftraret expoliata prçdica*-
done,deinceps quid ipfi Iudæi adturi efîènt, nolentes per
oftiumintrareid eft per fidem adeum. Vnde diélüeft,£go
[um 0^iaw,&,quia infua venit,&fui eum ni receperunt. P or*
toinmatrede fratribus fÿnagoga & Iudæi ; qui exea nati
funtjintelliguntur, qui contcmnentes ciüs dodrina.cim-
étain opprobrium vertûnt.Vndc quidam vteXvnogenus
intclligatur,acfiinfultans dieit, Ecce mater tua & fiatres
tui, fortsfiant qu.trentes te. Quaff diceteüj quid tâlia de te in
populorefpergisj_vel quare te DeUrtfàcis , & in nobis
tanta taliaque reprehendis & tpinaris , quafi in tua fit
poteftateatrociora nobis reddere, nonne hæc eft mater
tua&fratrès tui? cum fis honrè,fabri filius, & viliorin gë*
nerepræcæteris, curtam eximiadetcoftendis, & in tlOj
bis tantacallirtniarisî Quir adhuc hodie VoX cft ludæo-
rum, credences quod homo eft tantum’fabri filius,&coh*
ditione carnis humantj ex foemina gerietatus.Quanquam
videatur ifte qui UUnciat ôc ob aliam calumniam, non for*
tuitu, neqtie limpliciter infultans, ifta nuftefarè, verum
magisexhocinfidias præteiidere vtrumne officio diuini
verbi contra fuperius præcçpcum de matre proktum vel
deffatribus, carnem aut làngûinem eorum , permotus
afîedtum, præferat. Sed infpeétor cotdiüm beiiignifîî-
musSaluatorficrefponiumtemperat,ne rèatrem neget,
aucfratres, pro qüa etiam in truce pendens föllicitudi-
nemgerebatjfèdvt inlidiancem repèreùtcrec, fcqué-fili-
um Deinon celauit. >
Vnde extendersmanumindifeiputo, ait,ecce mater ntea
& fratres met. ] Acfi diceret, ifti funt mater mea, quorum
officio & doétrina quotidie credentium animes in nleo
corpore vtfintgeneranturadlucem. Ifti fùnt fràtres qui
faciunt opéra pàtrismei& voluntätem,vnde & ipfi ex hoc
adoptanturinfilins. Non enimvt dixi, iuxtahæreticos,
matrem negaiiicvrpütarecUf :dè phântafmàtc nacus. Sed
Apoftolos cognationiprætulit carnis, vt & nos m com*
paratione dileétionis femper car ni Spiritum ptæferamus.
Sed ne force de fôjis Apoftolls dicere rideretut, prôui-
dusMagifteraddidit,etiam, ôc de fingulis reifte credentials*
E t quicunquefecerit Voîuntatefn pairts met qui in Xixlâ efi,
ipfemeusfrateri&forori & mater efi. '] iriterèane de Iofèph
dicere rurfus calumniaretur, éuta voluntatem patris re-
quirebac, add idit, qui in toclisefi, Vt mbnftraretur fuse cla-
riusfèipfumdecoelis venifîè, quamuis filius hominis in
came videretur. Formart’ qüoqüe feipfiltn omnibus a-
gendi fentiendique conflit uen s propin qui tat um ©mrii»,
um ius atque nomen iam non de conditione camis,fed de
Chrifti& Ecclefiæ communione retinendum.Quoniam :
Ecclefia quæ in ChriftoèolÜgitur, mater eff eéta eft, in- .
tusincorde Chriftumgfgnendo Scpariendo. Soror vero
fecundum quod quam fiepe in camicisappellatur,rdeo &
ipfà vocata eft, quia ChriftusDei filiiiS, hominis filiüs fà* !
«ftusefljiuxta quod & fpre Ipofiïus & ftater eft. Vnde
iam cuncin Apoftolis curt Chrifto mater intus erat &
fratres, foris Véro fynagögadequa genitus eft, & fratres
Iudæi inuidia cæcati ftabant , nolentes Intus intrare ad
conuiuium> in quo iuniot'filius clemctcrréccptus epula-
batur.Ex qüo loco quidam,fratres,Domirtdixerunt elfe
filios Iofeph, dt alia vxore: generatos. Sufpicati finit e-
nim, fequentes ex apocrypho Iudæorum deliratrrcnta
quandäm Eftham mulierculam fuifle, de qüagtnuerit filios,
qui fratres Domini vocarentur. Nos autem fratres
Domininon filios Iofephj; fed’confobrinos Saluatoris,
Mariæ libetos intelligimus materceræ Domini (^uæ mater
fiiiffèdidturlaCobiminÖrisj&Iofeph, &ludæ,quos
in alio Eüangéliiloco,fratresDOrtini appellatös legimus.
Fratres icaqueconfobrinos diciomnis feriptura demon-
ftrat. Qui cum venifienc ad tum , quia occupatus c-*
rat DominUs omni frequèntia populi , non minus
iiiopèrefèrmonisadturbas,qüäm & in doétrina intcri*
usad difdpulos>inofficio cufationis> neenon & in re*
fponfionefibiinfidiantium. Omnium tarnen in omnibus
vnam
____ ____________ ïn Matthi Èuing. Ltb. P’îï . ; • : •- 16 0
vnamoperahatur fàlutem, Qui vult omnis hommes [duos te quæ turbæ nequeurit aÏÏeqüi,& in iüiii cum ep nauieuf,
la iam rêcepti, interrogant fectetius myftcrià coeleftisvi*
tæ ^uæ tutbæadhuc audiuntin parapolrs. ,NecVirtus 60*
rumin, yllo debilitatür, hécfortitudo frangfrur, riec çon*
ftantia faqgatur , nec præftantia diuini anioriS graùatüt
pondère infirmitatis,fed in omhibus,ha£tenus fequühtür
iilfatigati, etiam inter fluéius maris, & cpmrtitrunc.fe ha*
uiculæ quæ a Chrifto regitur, eft enim firmifîimatabula-
rum connexion^, artificio ædificara diiiino : folidartagii
in Chrifto qüararobufta. Frangir itaque ffuétus,& nqn
frangfiur. Turbinibiis rotatur, Ôc non mergicur. Éludic
elidit vndas ventorum quas non reçipit.
Seditiones plaçât moderationç. ^è.migii. înqüa igitür
nauifra,cres quiaiamafee ndimu s,.fir nii $c ftabiles perma-
neamus, fèmper dodrinam Chrifti feéfautes..ÿc fi ç[uâ
funr>quæminuscapi,mus,quiamiilcafu.nt,intefrogen)us
fècuri, nullis aurarum tîqétibus mpueamur, quoniam ec-
fieleuantur vfque ad eoçîum, non poflunt nos ohruere
fuisallifionibuSjCumquibils Chriffusin ea nàüigat^ Vn-
dea if[Egpvobifcum fpn omnibus diebus yjque ad confummatto-
nemfaculhôc confidite, quiaego vicimunduni.
forijVt partes venirent^d agnitionem veritatis. idclreo ma-
ter & fratreS differunt iniroire, vt de reuerentia feruaré-
turihacceffu,& myfterium formaretur diuinitatis ex pro-
uentu. Vndeqrtapercurrimusinelimatploquendigene-
teabeoloco vbirirrttièrff benignifîîmUsJ^/îb c mit at es om-
hes&càfieila docens in fijnagogvs eorum. & pradicans Euange-
tiùm rcghi, vfque ad- hune locum, vbi deinceps noutis in-
cipitordo narrandi. Et qûia fiagitat ratio vt vires repa-
rentur leétoris,curemus fi nem imponere libro, fi forte ad
nouüm narrandi genus , récréât is viribus , conftantius
qualicei cunquc redire poffimus. Quoniam nec nos tam
largam habemus dicendi p eritiamnec facultatem ap-
pofite ad perfuadendum, vt quæ optima funtloquendi
explere yaleamj neque fiim præftantiffimo præditusin-
genio,vr hæc tam difficiliaenodare facile & explicate pofà
um. Idcircomeintrameos contineretetmipos decreui,
quosmihidiuina indulfit mifêricotdia, ne modum exce-
dam concefîægratiæ, quoniam neelaudem multam require
nprninum , nec glo riam. Idcirco etfi non eloquen-
tiam mihi vindiço, fenfiis tamen Cathpiicos enucleare
Cupio. Quoniam fi nonalii traiftaffèntfcripmras diuinas
quam Oratores ftudiofi &prudentes, atque illuftrilfimi
'yiridcpræclari, rara effet difputatio diuiaprumeloquio-
rum, & humana facundia laudaretur magis quam çqeleftis
gratia.Stultum quippe eft in hac Chrifti fçhola,fçcularem
& vanam feétarf Philofophiam , maxime in hoploco,
quem traiftauimus. Vbi eleguntur Apoftoli pifeatores Sc
ruftici, Ôc mittiiMutySicutouesin medio lupor um, ad yniuetr-
fà tormeritprum genera perferenda j vbi inftituurttur
Apoftoli difeipuli adagpnes,& nullam quærerèefoquen-
tiamiubentur.'Quapropter his ica deçurfisfeftin e t oratio
,.vnà cum præcellentiftrmo eloquioium diuinoram
Magiftrp,modum lo qu end i facerc, & cumipfo-benigniP
firn©; Saluatore , quoniam & iple feftinat, nos nauem
afcendefe Valeamus, vt dicatur nobis quoddiétum eft his
qui cum èo erant in naui, Vobis datum eil nojfe myfterium re-
gni Üei,c£teris autem inparabolis,ne forte cum tuçbis in ter*
rainuyniamùr.
PRÆF AT I O LlBRÏ
S E P T I M I.
R e t it feRrëcenfèat anirtiis q u i traétaùi-
mus, quoniam timide differ^, quiapenèà
nullo hoc in tempore inuefiiurttur impleri
quæ iubentitt.peictibit enim lêf rto diiliiîus
vimmEuangeiicüm,& depingicnon peni-
'cillOàutcalamo, fed ratione ac difciplina cceleftismagi-
ftèrii, vttotüsinteger homo interius reformètlir; Hinc-
qüe iungàmus quæ dicta fiintirt domo lùce clarius perfe-
étiotibiis atrributaparabolis,quæ fiint obfctïrius turbis &
plebibus adumbrata, vt nolle poffimus cüm Apoftolis
myfterîurt coeleftis regni, Sc intelligete inigmata quæ
funt diuini reftimônii autoritäre firmatà. EeftinètigitUr
mens pèritiftimaintet vtrafqüe librorum partes,vnam lui
habitus èfficère rexturam,Vt paiilôaltiiis liictlleiita Ëuan-
gèHi dogmâtâ cOiifpiciâr,quart fint fpleiidida.qitàm praé-
clàra, fi quü modo vidère pöffit quantum præmineat eius
doétriôa,quart puIchram de fè rèddàt iniaginem ex vifiô-
né veritatis. Itatenus vein quo«unque percerruit nos fub-
limitas præcëptoruminfcà dómtim j auribus noftris diüi-
nitüs cortmendata; ne forte impofiibilià ce n fèahtur, to-
tum deiiiukeat fuaUitas parabolarum, Sc peronlet earurti
varieras. Sicque iam æqualitetperfufum lumen iticordi-
bus noftris ^ nulla hos failat claritasinter vtràfqüe partes.
Sed fi excélfiits nos dücere videmur,nulla nos vertigo capitis
decipiat, verum fèctiri fi mus, quoniam verùs eft, &
falli nompoteft, quem fèquimur. IdcirCo fèqUàmür eum
intrepidi, fèquâmürfeeuri. SuHtehim eius réfugia quo-
tiefcunqüe fatigatur, à turbis, aut in monte, âut iil folicu-
dine ere mi,aut in rilari. Ad quæ nimirum loca quia plebs
inuaiidaaccédere non yalët,fi>lidifcipuiifèqUunturàino-
EX PO SI T I O N I S
M A T T H Æ V Mt '
l 1 B E S S E t T l U VS.
I N
B N illo die exiens le fus dedomo[edit[ecus mare, &
congregau funt ai eum turbo multa. ] Appâter
igitur quod Matthæus hiè ordinem nar-
rationis fuæac temporis fèquutus eft, c urt
dieit, in illo die ac fi dicatur, qUando finiunt
hæc quæ diéta funt verba, hifi forte diem pro tèmpore aç-
cipiamus , èrgo exiit de dorto inquafuic,eumfànaus
præcepitfae manifeftumeum fàcerenr, vel in qua docue-
rttqüæ diéta fiint.Èt congregatæ funt ad eum turbæ,qu^
domum inrrare nonpoteranc, vbi Apoftoli iiitus audie.
bantmyfteria.Etidçoexiuic vt congregarehtur ad eurtj
quia mifèricos eft. Alioquin nifi exiiietde -ilia occultah^-
bitationé fua, in qüafèmper cum Deo pâtre eft, nunqtjâ
adeumcongregarentur,'quidilperfiêrant, & vexari vail*
is languoribus. Sedet autem iuxtà hüius fæculi rtare ) vt
turbicongregèn tür âdeüm,&aüdiant (ecus littus, quæ
intüs n6 mertbantuijaudire.Sed benighiffimuS Magifter
in fuis indicat faiftis etiam ea qUæ agit. Afcéndic autem in
naüiculam, &refèdit in mediis fluétibus, vbi naüis hinc
inde, de montüofis valdefunditürprocellis. Sed ïutbà
foris ftat,vt.exfubieétisrebusrario mohftretur,quæiii
paraboliserat locuturuS„Quonirtiirum faâofignificat e*
os qui foris funt extra Ecclefiam, niillàrt diuini ièrmonis
caperepoflè intelligentiam. Nauis ënim typürt præfetc
Eedefisè, intra qüam verbumVitæ pôfîtum efr& prædi-
catur. Qui autem ex trafuUrârenævcomparaUtür Ôc funt
.fterilès fine fiuiftu,àtqu^inUtileS.Idçiico quæ propohUnir
türin patabolis, intelligete hon ppuùnt# Aüc certè ideô
fiant in littorefixo gradu, vt diligentius audiant quæ div
cuntur; quoniam neédurt cum Iefu, heque cüm Apoîjo-,
lis, pericula &rentafionesiqüib.iani premebatur iChri-
ftus â fuis infidiatoribüs, ferré poteraUt. Vndefèqùitüt.
E t loctttus eft eis multa in par abolis. ] M u 1 ta qùide m, fed
lion omnia. Si enim dixiiîèt omnia in pàrabolis -, abfqüe
emolumento turbæ rèce ffiffent^Turba autèrh non VhiùS
eft fciënriæ. fèd diuerfàin fingulis Voluntas. Propterèa è-
ifcfem loquitur mUltis in patabolis, vt iuXtaVatiasvolun-
tatës fuas, diuerfàs reciperenc difeiplinas. Hinc perfpicuà
mifcetobfcüriSjVtper ea quæ plaüiUs intelligurtur prp-
UocehtUr ad eorum notiriam quæ obfcura funt, vtauidi- j
us requirant, &intelligant clarius.
ÊO ce exiit qui fenûnat feminare. iïntüseràt,- dorti
verfàbatUr , Sc loquebatur difeipulis iàcramenra vitæ.
Quibus profeéto. rebus dpcet j Vt dbci. qUod exiéritde
ciælo,&venit in mundum qüod èfi^çUs maré fédéré,àüt
deludæis,quiavenitadgentcs, afcenditqj nauem >idèft^
rtnibiis remoti à doétrina.Ideo perceperunt iart in mon* j Ecclefiam. Titrbæ vero ad littus liantes, prælèntem vitam
Biblioth. Ÿet. Vàtt.Tom.9 .Parsit Vüü figh:
Ioan.16.}}
C ap.
XIII*