
PROOEMIVM IN
AM O S P R O P H E T A M .
Mos rropbetaqui tertius in ordinc
duodecim Prophetarum continetur,
non fu it ipfipater Iefaia, quanquam
é r tile Propheta cxtitit,licetprophetU
& vaticinium eius minime legatun
altis enim litter is firibitur apud He-
hr ms, aliis ijle: turn en hue differentia, apud Latinos non
hahetur. Et illefortisvelYobuJlus, hie vero populus auul-
fu s , qui contra poptdum locjuebatur quia auuljus erat a
‘Domino,fuitque cognât to eius,ex oppidtTbe cue,quodJc-
ptemmiliaribus diflat ad meridianam ftlagam a Beth-
leem,in qua Dominus fu it nat us,cur am perenspecorum
in latitudine camporum, qui proximioppido 'ihecuee-
rant, nihil ommnofruciusfe r entes,nifi tantum vberri-
mis pafeuis abundant es. Et Beet imperitus fermone,
non tamen caruit feientia: eodem Sptritu fanolofibi rendante,
qui per or a omnium Prophetarum locutusejl.
minans. [ Etluxerunt, ] pro eo quod eft Lugebunt, [Jfie-
ciofa paftorum 3 quae funt planicies camporum, viriditas
pratorum, & loca diuerfarum heibarum, & abundantia.
Carmeli duo montes font: prior in decern tribubus, de
quo fuit Nabal Carmelus : & alter in finibus Palæftinæ in
quo Elias orauir quando pluuiam impetrauit:& vterque
vberrimus eft & abundans pafeuis. Per fpeciofa autempa-
ftorum&Garmelummontem pinguiflimum, ftgninca-
j turomnis terra decern tribuum quseferrililftmaerat.Per
verricèm,vlrimumregèm eorum Ofèequi dudtuseftin
capriuitatem ab Aflyriis : & per paftoresprincipes &
poteftatesdccem tribuum .Ergo luxerunt jpeciofapaftorum,
hoc eftexercitus&pbpulus decern, tribuum,pro princi-
pibus dudis in capriuitatem. E texiccata vel euacuata eft
terra ablato rege Ofee. [ Hac dicit Dojnmus: Super tribus fee-
leribus Damafci& fuper quatuor non conuertam eum, ] vel ad
gratiam meam, vel ad vultum meæ clementiae / [ eo quod
triturauerintGalaad intfauftrisferrets: & mittam ignam i in
capriuitatem, &miferiam in domumjd eft in familia Aza-
hel & deuorabitdomes Bcndath. ] Damafcus ciuiras eft metropolis
Prophetauit autem eifdem temporibus ,quibus Ioel &
2faum, Ofee & Iefaiasft cuti ex nominibus regum qui in"
capiteprophetiuponuntur, dduertere pofftmus, Jed tamen
aliquantum antea orfus ejlprophetare quam Iefaias.
Sedfiiendum ejlquiajicut ofee prophetauit contra
decern tribus,pauca de duabus loquenî\& Ioel contra duds,
perpauca de decern tribus tangensfcijle licet de diuer-
jtsgentibusprophetarei, maxime tamen contra decern
tribus loquutus eff,perpauca de duabus loquens-
A M O S P R O P H E T A .
CAP VT I*
E r b A Amos qui fuit in Paftoribus, ] fcilicet lo-
cis Thecu'd illius oppidi, qua vida fuper ifrael,
•id eft contra decern tribus,in dtebusOzia régis
Iuda &in dtebus 1er obo am philo as régis ifiael,ante
duosannos terra motus. jQuid eft quod dicit,
Verba qua vidit fuper ifiael,ho c eft quç intellexit. Vnde anti-
quitus Prophets Videntes dicebanmi: quia ca quæ prædi-
cabant per Spiritual fànâum intelligebant.Ifte Ozias rex
Iuda qui& Azarias vocatur, cuius mentionem Iefaias fe
cmquivigefimoquinto anno regnifui percuffus eft lepra,
dumvelletDominoiramolare, Sc dignitatem facerdotii
contrajegom fibi vfiirpare,fa&us eft cerræ motus magnus.
per totam lerufalem. Et hoc eft quod dicir, verba Amos
quae vidic in diebus.Oziæante duos annos terræ motus,
antequam Ozia lepra percuteretur. Quod autem fequitur
[Irhdiebut leroboamifilii loasrégis ifiael. ] Animaduerten-
dnmeft, quodnoneftifte leroboam filius Naboth qui
peccare fecit Ifrael : fedpronepos fuitlehu, ctri proroifit
Dominus, quod vfq; ad quartam generationem ex femi-
ne illius eflcnt fuper Ifrael :& in ifto iftapromiffio compléta
eft. Ef dixit. Quid dixit Amos Propheta? ] Dominus
de Son rugitt &de lerufalem dabit vocem fuam.] Naturaie eft
vt dicit beatus Hieronymus, vtomnes exeare.fumant
comparationes, fi aliquid aftfmilare voluerint,quasex-
perti fûnt, & in quibus nut rid (tint, verbi gratia; milites ft
aliquid,alicuiàffimilarevoluerintalicuirei,ftatim develo-
citate-equcJrum de impetu repugnantium in bello,defcu-
to & lancea comparationem fumunt. Nautæ nuncios
fuosdicuntventos,fuum damnum comparant naufragio:
triftitiamfuam tempeftari aflimilant: lætiriam profperi-
tatemque,auram placidiffimam dicunr.&æquora campis
fimilia.Sic paftores.timoremfiium aflimilant rugitui leo-
nis: initnicos fiios effe dicunt leones, vrfos lupofque. I ta-
qiieifte Prophetaqui paftorouium extitit, ex ça re in qua
diu nutritus^ft comparationem (limit,& rimorem orani-
potétis Dpi rugitui leonis aflimilat, Dominus,inquit,deSion
de lerufalem, vbi eft cultus i&religio eius rugigt,id eft t|mo-
remfuunifuper decern tribus incutiet, capduicatem eis
Syria; quam condidit.filius Abrahae Eliezer, in
campo vbiquondam iijterfedlus eft Abel. Galaad ciui-
I tas erat & mons vitra Iordànem in forte duarum tribuum
I & dimidiæ tribus Manafïè. Azahel autem rex fuit Dama-
fei: qui eo tempore quo exorfuseft Amos prophetare, in-
tan turn afflixit omnem regionem duarum tribuum & dimidiæ
tribus ManafTe ( quæ Galaad vocabatur, ab ilia ci-
uitate vcl monte fiimens nomen ) vt ficut ftipulæ vel ftia.
minateruntur &trituranturrocisferratis & dentatis ob
penuriam foeni,ita illi ad nihilum redigerentur. Mortuo
vero Azaheljfulcepitregtfum Syriorum & Damafci filius
eius Benadâth quod èxtremam litteram habet, & àquo
vôcatifunt poftmodum hi omnes regesSyriæ Benadath,
& .Ægyptiorum Pharàones, & Romanorum Augufti vel
Cæfares. AddifFerenriam autem patris Azahel quivoca-
tus eftBenadath, vlrimalitteradiximus vocari filium A-
zahelis Penadathper t: ex authoritate hiftoriographomm
illud flimentes quiita dicunt.Dicit ergo omnipotens De-
us ad Amos contrà'Damafcu m ; Si fêmèl bis & ter folum-
. modo perfèquutusefïet Azahel cum populo fiio populü
'meuro,forfitan parceremeL-nunc autem quiaquater affli-
xiteum, mittam ignem captiuitatis fuper regem & ftir--
pem eius & deuorabit ilia captiuitas filium eius Benadath
cum fùa domo: [ & conter am veftim, id eftftrtitudi-
nem Damafci: Et d jpenlam habitatorem de campo idoli, ] id eft
Damafci,quæciuitas plena eratidoli&&in planicie: [ (?
tenentemfceptrumde domo voluptatisfêc luxuriæ, fubaudi
Conteram. [ Et transfereturpopulus Syria Cyrènen dicit Dominus,']
quæ eft regiovel ciuitas vitra fines Ægypti. Legi-
mus quod Theglathphalafàr rex Allyriorum vbi fuperaf
fee Ægypcum , veniens deprædatus eft decem tribus &
conruut fè in Syriam Sc inter fecit regem eius Rafin de
quo in Iefàialegitur, Sc populu Syriæ tranfduxic captiuum
in Cyrençn vltrafinesÆgypti.Hæciuxtahiftoriam.Cæ-
terumhocquod dicit,Super tribus fceleribusDamafci&
fuper quatuor non conuertam eum,itapertropologiam
poflùmus dicere: Primum peccatum eft cogitare, deinde
allèfnum præbere cogitationi malæ,tertium opéré ad im-
ple te, quotum &grauius eft poft peccati perpe trationem
poenitentiam non habere.Qulcunque ergo hæe tria com*
mifit:cogitaueritvidelicet, & malüaflènfum præbuerit
opéré adimpleuerit Sc poenitentiam non egeritab eo,De-
us omnipotens potiusab eo fe auertit quam conuercac.
[ Hac dicit Dominus: Super tribusfieleribusGaza & fuper quatuor
non conuertam eum fdlicecad vultum çle men tiç,co quod
trâftulerit captiuitaté perfedâ, id eft perdiderit populum
meü, vtconcluderet cuinldumæa. Gaza ciuitas eft metropolis
PhiliftinorüjEc Azotus Sc Afcalon Sc Accaron &
Geth quæ hic non cômemorantur. Captiuitaté ergo dicit
perfeda, id eft integra translata ab eis. [ Inldumaa, J quia
omnes qùofcunquepoteranccomprehendere ex decem
tribubus, non dimittebant quenquâ: fed in feruos & an-
cillas védebât Idumçis.Ideoq;De9omnipotés minatur eis
cap tiuitatis m al û &d icit, Quia nô fîiffici t vobis q>fe m cl bis
ac ter.pfèquuti eftis populu meü,fed infiiper quater&fçpe
hoc
F
G
4 - M «î'
16.
Ufa. 7.
Expoßtio in Amos Prophetam.
hoc feciftis; ideo non conuertam viiltum dementis meaead
Vos, fed mitta ignecaptiuitatis ihmurum G<t?u« venientibus
Aflyriis vel NabuchodonoCor &deuorabitades fiue domus
eius& dtfierdam habitatores de Azoto, qua; eft alia ciuitaS metropolis,
[ Et tenentem fceptrumde Afcalone, ] hoc eft regiam
poteftarem & dignitatem de ilia ciuitate, vel de omni regi-
one Philiflinorum. Afcalon enim antiquitus vocatatur
Philiftim: vnde ®iopoftea vocabatur Philiftaea & habitatores
Philiftini. [Et conuertam manummeam, ideft po-
tentiam meam, fuper Accaron,] illam aliam ciuitatem; [Er
peri bunt reltquhPhtliJhtior u r n Getha;i videlicet,& de vjeu-
J is fi^villis illarum ciuitatu m . [ Hoc dicit Dominus: Super tri-
busfceleribus Tyri &fuper quatuor,] qu$ eftpoteriffimaPhae-
nicam & proxima Sidonis [«0» conuertam eum, ] fcilifcecad
gratiam meam, eoqtiodconcluferintcaptiuitateperfettam, id eft
integram in Idumea, Sc non dimifit quenquam ex his quos
cepit de populo meo: & nonfunt recordiati ipfi Tyrii foederis
fratrum, i. amicitix Solomonis Sc fciiram. Quatiior modis
dicunturfratres: natura, vt Efau Sc Iacob: cogndtione, vt A-
braham&Lot; gente, vt illud Exodi: St elegeris regem fuptr
te: non alienum, fed ilium quifrater tuns eft e'ige: amicitia,vtSo-
lomon & Hiram. Legitur enim in libro Regum dixilfe Hiram
Solomoni: Haccmefunt cunt at a quas iedtfii mihi, frateri
Tyrii erantnegotiatores, & quofeunque pOterant depre-
hendere ex, Ifraehtis venundabant ldumzis aliifque gen-
tibusrideominatur eis Dominus interitum dicens: Et mittam
ignem in murum Tyri, per Nabiichoaonofor. Legi-
mus enim in Ezechiele Nabuchodonofor regfem tanto la-
bore defudaile contra Tyrum vtomnis humerus depilatus
fit&omiie caput decaluatum , volcnsillam contiguam
terrain facere.Sedquum tantum laboraflet, non potuit
comprehendereeosnauigiofugam petentes, atramcnex
parte earn deftruxit. Vnde Sc dicit Dominus ad Ezechie- !
lem: Filihominis, Nabuchodonofor firuirefecit exercitum fu-
um contra Tyrum, & merces non eft reddita ei pro firuitute qua
firuiuit mihr. Da ei vEgyptum : poftea vero pergens,Alexander
Magnus ad capiendam ALgyptum, dimifit pattern
exercitus fui ad capiendam earn , fed non praualuerunt.
Ille autem reuertens tanqnam ad captam yEgyptum cum
infinitamultitudine , & inueniehsnon ita fatlum efle vt
pfjEceperat: perrejit in Syriam cum omni exercitu fuo &
i fuccidit arbores; detulitque integras ac proiecit in mare
^ pariter cum terra & lapidibus, St jequauit earn terra;, ficq;
comprehendens eam, fuccendit, &.ad folum vfque deftruxit,
fa&aque eft ficcatio fagenarum. [ Hac dicit Dominus:
Super tribus fceleribus Edom & fuper quatuor non conuertam
eum, ad vultum dementia; mpx,eo quodperfequutusfit in
gladiofratrem fuum lacob,] quando fuotimore fecit eum fu-
gereinMefopotamiam: quia dixit: ^Venient dies luftus patris
meivt occidam lacobfratrem meum: , Et violauerit mifericordi-
ameiusf] id eft vifeera fraternitatis corruperit non recor-
datus fe efle fraterno vinculo illi colligatum:[ Et tenueritvl-
tra, fubaudi, quam detmiffetfuroremfuum, ]quandoegre-
dienribusillis de iEgypto,non permifit tranfire per ter- ,
ram fliam a Domino fibi datam , fed femper eum perfe-
quutus eft. Quapr6“p ter mittam ignem captiuitatisper Afiy-
rios, in Themam, quieeil Seir. Hilpidus idem didtus eft E-
fau,quod-interprctatar querceus fiue roboreus, & Edom
didhiseft. quafi rubeus, a rubro cibolentis quam comc-
dit vendens primogenita fua , a quo vocati funt de ftripe
eiusldumffiij&terrapfomifiionis eirulduma;a. [Hacdicit
Dominus:Super trtbus fceleribus filiorS'Ammon & fuper quatuor
non conuertam eum ,eo quod diffecuertt temporibus Saul pra-
ghantes, ] fubaudi mulieres Galad; qua;eft ciuitas in fotce
duarum tribuum & Manafle. Veteris meminit Hiftoriae
quando Naas ptinceps filiorum Ammon pugnarieiat con-
tralabes Galadin tantum oppreffit veetiam mulieresprae-
gnantes fuffocaret. 'Ammon autem Sc Moab fratres fue-
runtde inceftuofb coicu Lot, quando fugfebac aSodomi-
tls» fueruntque femper infefti filiisifrael. Ideoque mina-
tnreisDeus omnipotens capfiuitatis malum per Aflyrios
& per Nabuchodonofor, & dicit; fSuccendamignem in mu-
toRabbath, ] qu* eft ciuitas metropolis filiorum Ammon,
.....................5 ^
Sic enim veniet Nabuchodonofor /ùper cos &fic commo-
uiteosàfedibus fuis , velqti tempeftas aqt turbo rapiens
ftipulam. ^£f ibit Melchon, id eft Deus eorum vel rex eorum
incaptiuitatem,] hoc enim intetpretatur Melchon, ipfè rex
Sc prinçeps vel Dfeus eorum &facerdotes, eius fimul dicit
Dominus.
C a p v t II.
HÆ c dich Dominus : Super tribus fceleribus Moab & fuper
quatuor non conuertam eum, eo quod mcetiderit offa régis
idumaa vfque ad cinerem.] T radunt Hebræi quod illo tempore
quo regnabat fuper Iudam lofaphat. Sc fuper decem
tribus Ioram.erantldumæi fubiedfci lofaphat regni ludæ,
&Moabitæïoram régi Ifrael , poft modicum tempöris
quumrebellaifctrex Moabicarum Sc receflifïèt à rege I f
rael , mifit ille ad lofaphat regem Iuda petem auxilium
quomodopugnarefit contra regem Mpab,qui mouens
exercitum fuum & regem Idumæofum fubiedtum fibi,
veniunt pariter ad regem Ifrael ad oppugnandum ciuita-
tem vbi concluflis erat rex Moab. Cernens autem rex
Moabicarum non polie refiftere cis.' voluitfugereper earn
partem ciuitatis quam obferuabat rex Idumæorum > fed
non eftpermillum eiabeo. Tunçafcëhdensfupermurum
immolauit filium fuum Deo fiio, quodeernentes filii Ifrael
recede runt , à dùitate propter immanijlimum fcelus
quod viderant, non autem iorrgo tempore poft hoc mortuo
regé Idumæorum & (fepulto, recordaofes Moabitæ qj
egerant contra cos, in obfedio'nevrbis extraxernnt eum
defepulchro&eorhbuflerunteum igniatquein cinerem
eum redegerunt:vt quod,in viuentem vlcifci non poterant
in mortuum vindicarenr, ob quam caudam minatur Deus
Omnipotens eis malum, oftendens fuper hoc quod fiillo-
rum iniuriam vlcifcitur qui. eius notitiam non nabuere,
mulco magis illorum qui eius notitiam habuCTunt,nec prç-
ceptacuftodierunt. Allegorice autem Moabitæ qui odal-
dumaci fûcc endüt, fignificant hæreticos & omnes praui do-
gmatisdodlores: qui tunc comburuntoda quando myfte-
ria diuinitatis Chri fti peruerfe interpretantur, & de diuini-
tare male fentiiint; vt Atius qui filium dicebat minorem pâtre,
fpiritum vero fàndhim min orem patre Sc filio:& myfte*
riüm eorum. Sic & illi qui myfteriade Chrifto propherara
ediderurit vt Confiât: vteft illud ; Ne coquas heedum in lalle
matnsfua,8cqui putant,Ofèe cepifle yxorem fornicatio-
nis: nihilque plus in difto fentiunt quam in verbis fimplici-
bus continetur. Ofïà regis Idumææ comburunt. f Hoc dicit
Dominus:Super tribus fceleribus Iuda &fispcr quatuor non conuertam
eum, ad clementiam meam, eoquodabiecerunt legem Domini.
] datam à Mofè & mandata eius non euftodieihnt. Et
qùare non cuftodierunt mandata Domini, deceperunt cos
idola fuapofi qua abierunt patres eorum in Ægypto & in deferto
adorantes caputvituli in term fibi à Domino data,Er mittam
ignecaptiuitatis per Nabuchodonofor in Iudam: hoc eft in
regidnem duârum tribuum Iudæ & Bediamin,in hac tribus
Leuitica includitilr: & deuorabit odes terufalem. Gæteræ gentes-
iram Domini fùftinùerunt, non proprer legem fcripta,quia
non 6 ft eis data , fed propter præuaricationem legis naturalisé
quæ diciti Quod tjbi non vis fieri, alij ne feceris.iuda
autem & lerufalem tam propter tranfgredîonem natu-
ralis, quam propter præuaric^rionem legis fibi feriptæ, captiuitatis
màlum & miferiam paffi funt. [ Hac dicit Dominus:
Super tribus fceleribus ifrael, id eft, fuper decem[tribus, non coh-.
tier tam eum, feilieet ad gratiam meam.pra eo quodvpndideritfi-,
ciniigcntibuspro argent0 iuftum,].id eft fimpliçem quemlibet,
non caufà necefïïtatis quod egeretcibo vel pôtu, fed caufii
auaritiæ. [Etpauperemprocqkeamentis,]non pro magna,fèd
pro re vilidima, vc Deumiracundiaprouocaret.vendcspre-
tiofà, id eft hominis animam pro calceamentis quibus pul-
ue rem calcat, Et fines Ifrael, id eft decem tribus, idcirco vl-
rimæcohnumeratæ funt, quiaqüæfèquunmradeas fpecia-
liter pertinent ficut fèquentiamanifeftan t.Iuda vero, id eft
confitens quiliber, quiçonfiteturle ih Deum credëre om-
____ _______ __ nipotentem:&Ifraël,ideft,quiliberquidicitieDeummentn
vluUtu vinÿcntis excrcitu&itt die belli, & in turbine capti- J te vidère,Si in p Acato permâfèrit noh agens poenitentiam
üuatis, Sc fletus indie corr.motionis, id eft tranfmigrationis. ‘ de reatu, non conuertet ad Deum vultpfh clementiæ fax,
4-R % $
fèd p
oftè.