! 4f4
B
ÀHor.j.
'..Cor. j.
t^Ambroßi Ànsberîi
Ccrtum quip pc eft omnibus,manifefte apparet cun£tis I
nullum alium per fedentem fiipra nubem fiitrilem filio ho- ‘
minis, accipi dcbere, nifi redemp torem noftrum eiufq; ec-
ciefUftv Quis ergcJ eftifteangelusi quiei Vt fegetem terra:
thfefcafc,imperat?Nunquid ©a pater aut fpirituflan&iis ? Ab-
fit vt hoc affirmare tenesmus,quod nuhquam in diuinis vo-
luminibus aliquando reperirepoterinius.Nunquam eriim
aut fpirituHindus in diuino eloqiiio angelus vocatur.Quis
inquam eu?Certe idem ipfii, qui 8c fiiper nube fedens.Gur
autem alcerum cum fpiticuflan&us appellauit.nifi vt in -nt^4
bditt id eft in Scclefiam, noracn angeii trail s ferre: atque yt'
eandem nubetii, quam angelum prarfidere docuecat, nunc
angelum vocans,pariter confedeid denunciarec? Angelum
Et ipfè eft quiiubet, & ipfè eft qui öbcdit. Iubët fcjlicèt
excapite,t)beditveroinmembris.Sed& membra cum in
capite imperantequippiani gerutit, hoc ipfum per caput
Cui in h«rent,agUnt.Qiiid fit autem angelum exite de templo
breui quidtm^ed aperte expofitione fupradocuimus.
Sed ibi tantummdao artgeliim de tempi© exifle dixetat,
nunc auteftl vbi hoc templum vifiim fuerit, indicate cura-
uit, dicehs: Angelus alius exnjit de templo quod eft in c*-
lo. Et quod eft noc cilum, in quo tern plum illud cernitur,
nifi illud quod itt feodem templo habitatrxognofcirur, ra-
tionabilis videlicet creatura, ad cognofcehdum Deu con»
dita in ptincipi6,in quafoluhimodo cum qu«ritiir, Deus
pr o culdubio in uen it ur.? Hoc enim templUm in c«lo,&
C
Philip, i
ergo angelo, vt falcem fuam in terram mictat 8c metat, im- lumin eodem templo füturüm eflè cQnfpeXerat, qui dice-
perare,eft,redemptorem noftrum apoftolorum corda vet* j batt Erit Deus omnia in omnibus, & nos in illo, Bene autem art-
bis atque occultis infpiratióiiib. admonere.quatenus pie- Ugelus qui ad vindemiändum angelum prouocat j de altati
bem Iudaciam creditlftam > quam patriarch a: atque pro- exiflè dicitur: quia & ille pontifex noften 8c hos al tare ipfi-
phct«Vragmni excoluerant, verbis complueranr,acfëge- j us & facrificium fumu£cumcorpora no ftra hoftiam illi vi*
tern frudtuum vf^ad maturicatem pérduxerant,euangeli- | uentem exhibemus. Sed &noscumillo VnUs pontifex, 8c
cafalceab incelleäulicer« legis,quae terrena fëdtatoribus j ipfè nobifeum altare & facrificium inuertitur.Qiistcridum
fiiis permittic,abfcidaitir,itque in ynitatem fidei Chriftian? j vero nobis eft. quomodo ifte angelus, face f dos videlicet
tanqtiammanipulos redigant^Quid fit autem,hunc ange- nofterj Tupferignem altaris, quö fignificatur fpirituflantftus
llirn (id eft, redemptorem noftrum,) de templo exirezquid J r quifuccenfus eft in patriarchis & prophetis atque apofto-
ve fit hoc templum* diébemus inquirtré. Neqüe.emm in lis, & rtunc vfque in eodem ardetalrari* poteftatem habere
manufa&is, vtfèriptura pronunciat, aut habitafle, autha- S dicatür,cu fitpater& filius &fpirituflan&us, beata & in fè-
bitare credituris,quemrtfeccaelum,nec cadi cadorum pof* | patabilis trihitas,Vnus vetUs Deus,vniushaturae,vnius ma-
funt capere. Forte ergo, imo cerreipfe eftin diuinitatefiia leftatisiHincforte putauerunt haneticifpiritumfandtum
illud tetttplüm, ex cflio ipfè exire nartatur. Apoftolus nart-
efle filii, eo quod fttper huhe ignem poteftatem
qiie zm Scimus quiafiterreflris domus noßra hum babitâtioHU
habere dicatut-. Sed fciendumnobis eft, ica dici qo orte re,
dtjfoluatur, quod äutißcatiohem habemus é^rüèó, domum no# ma-
itadiddeberepoteftatem eum fuper hund ignem habere
toufatixtft, aternamin alts. Qua: autem fitiftadomus,Iohancreaturam
tan quam di&returv Nullus pet femeripfum hunc ignem
nesin.hacApocjtlypfi maniteftius indicat':qui poftquam i’^ e t haberejnifipereUmmeruericacciperfe.^nde&ipfe
in cslefti Ierufilem templum feVidifle denegaflent, vtiq;' I Dominus difcipülis ait: Ki/? ego abiero, paraclitus Hon veniet
manufadtum, continub fubiecit 8t ait: Dominus enim Deus | advos,fi autemdbiero, mitt am eum adros. Hinebft quod poll
omnipotent, tfmplum illm efi, & agnm Quid ergo eft, hunc | refurre&ionem fuam difeipuiis apparen s, fuftlauit 8c dfxiti
angelum exire de templo, nifi redemptorem noftrum cor* j Acctpite jpirttumfdnäum. Hinc älibi ait: Ignem Peni mit'tere in
pus deimmaculatavirgine afliimefei qui pbflltab K'omini* terram*&quid volonifivtardean Quid autem obediens anbus
videri? de quöv&r Apoftolüs hoc^qhod prtemifimusi
dicit: Cumin formet Deießei, hon rapinantarbitratuseß, ejfefi <t*
qualem deo:fedfemetipfum exmaniuit,formani feruiacciptens, ih
fimilitudinem hominum fallus, & habitu ïnuentui vt honid.Qai'»
quede jèipfb pridie quieïïèt pafluttis cum difeipulis cos-
närti becagens, dixit; Exittïtpatre, &venl ih Ïhündum. Ecce
ahgelum ad hümahös oculos egredientem dé téplo.Quód I
autem fubiungittir, & mifit'qui fèdebat fuper nubem, falcem
fuam in terram, Sc mefla eft terra :iam höh fblum dé'
Iudacia plebe, fed dedïndis etiam genfibüs inrelligéöaüm
eft.Meflbtès eténim illi ab Ier ufälem iiichoauer unt^fed vf-
que ad ftnes terra: metendo pctde'nenihtrViide fèïipttim
eft: Opdrtebat ChrifiUm pati & refurgere a thortuts die ier 'tia &
pr&dture in nomine eius pcenitentidm &remifiionem peccatorum
perontnesgentes.m cipientesab' Ierufalem. Hinc rurfum ad a-
poftolos dici tur '.Accipïetis viftuïcih fuper uenientis■Jpiritujfanfti
in vos, &eritis miht teftes in letufalem,'& in omniludda&Sama
rid, & vfque advltimum terra, fèquitur:
Et editts angelus exiuit ae tèmflo quod e(l tnc&lo ha-
bens & ipfefalcem acutum. Et alius angelus4 e altars, qui
habebatpoteßatemfisper ignem cUmauit voce mdgna ad
eum qüibabebat falcem dcutaqt dicensïMitte falcem acu-
t im , é" vindemtabotros vines, terra, quoniam mature
fu n t puaetus* . \ t
I Si hoc fignificant fègetés terrjè, quöd botri vine* terra::
finedubiofvtfuprä'iamdiximüs ^ipfehabetfalcem Vin-
demiatoriam, qui 8c mefloriam iti eft, Dominus ecclefiaml
Quis véto éft ifte tóqtteniangelüS dé altarijiqüihabét pbte-
ftacena fuper ignem-, quiqüëiïuncad vindérnianduminui -
tat, nifi idem Dominus j Sed in fblo ecciefia: capite. Q u s
ideireb (vtfupra niemihimus^aliUs vel älter a lplntufan*'
6to yocatur, vt videlicet nècefla'rió genus in fpecies diuisu
in membris nomen angeli tratófèrat: quibuSCaputjVt virt-
demient falcem dedifle non dubium eft» liieb enim quod
angelus ifte det^mplö«exit, figuram capitia^énf;ih eo vero
quod imperanti obedit, ecölefia figuram rciiimit*
gelus,id eft, ecciefia infantftis prsdicatbribusj iftöiübente
fecerit, audiämtis. Sequitur:
E i mißt angelus fucemßtam in terrain, & vinde-
mau it botros vinea terra, & mißt in Ucum tr ee Dei ma rt
um. . t
lath quia hoc fit vindemiafë vinèam terrä:,qupd eft fege*
jm metere,aperte docuimus.Nuncautem quid dëeifdem
yuis,quäs dngelus vindemiaüif.iide crederttibuis quós vela
priftiöo ctrbreiVél a terïeno ämörfe abfeidens, yrtitati fidei
COriiunxi^ tófèquehter feeërie, äiidiamüs.Et mifltjinquit,
in lacumira: Déi magnum. Quidmifit l Vtiquë hoc quod
mefluitvel vindëmiauit. Qüia eftilkdquó Mifit.hifilacus
vel ( ficuraliatrinslario habet) cörcularine Déi magnum?
Quidverodefignatiir per lacum Vél tbrcula^ hifi tempo-
poralis aftliótio, in qüofanéti cahquam fegeteS tfituranfur,
vr a paleis lëparati, ctèleftibus horreis reebndarftur.? Tah-
'qüanscalcibdstühdunfhr ;v t a vinäCeis expïéjli* ÄtSrnis
promptuariTsirtcludahtür. Béne ergo dicituri Êtmifican-
gelüs falcèm fuam acutani in tertanl, & Vindëmiauit bq
tros vineäe tèrtaf, & mifitinlaciini icx Dei magnum; Ac fi
diceretur: Mifla ëuangelic* pr*diCatióois falcé in inuiido.
quosaprifttriOerrore vèl tetrén^^fiderio abTcidèns ec-
defia fidei vnitèti aggrëgaüit, maghis fribülatiohibüs rra-
didit.Qu^ VidéliCet preflufaèddéircó lacus irae Dei magtiuS
VOcärftUri'quIä quaftqüam per èas adpatéfnam hiredita-
tem diïétftiffliièrüdiintur.tamfenekira diftrióti iudicüs hó-
m'éno gerieri ëu'éiliflè pr oban tur, qüäi hic temporalireriu-
flos affligunt, vf fint quibus Deus iöÜfericoh- póftea in ós
terimm parccrepöflit,
Quam vriqüè itarrt tiühd parietltër fuftiftehtfilii,qüiä per
hanc fè äd regrtüm fciun t ettldiri»äjpoftoli finednbioiver-
ba m ediantes quibus di citiÖportetnOsper muïtastribulationes
ihtroirein regrtum Dit. In hoertanque totcülari imftiénlis
pondëribüsprértiebatUridem Apbftólus, ctimdehacipfä
fuapreflionedifcipulorumahimospermouerifórmidaret,
dicens: N emomoueatur in htsprejfurüiftitis enim quid in hoc po-
fitifumus. Ac fi aliis verbis diccxctxElentonos in totcülari calcibus
tun-
:,lh
btis,iundi,ponderibus depnmiconfiderahs,pertimefcaiyautnos in-
feikesexifimet, feiens quod in hoc pofiti fumus, vt bis calcibus
vel deprefstonibus in vini faporem liquemur, atque aternis cella-
riis recondamur. Hin c alibi ait: Etolumus vesfratres ignorare de.
tribiila! lone nofir a qua fait a efi in Afia, quonram fuprdmodum
falia efi &fifpta Vtvtutem, ita vt taderet nos etiam viuefe. Hinc
Petrus admonet.dicenstC^ri/fim, noliteexpaueftere ardores.
accedentes v obis in tentatiombus 3notite trepidarequafi nouiali-
quiicontingat: fed quotiefeunque communicaiis Chrifti pafito-
nibus, gaudete, & vein aduentuglorheiusgauieatis exultantes^
Sequitur:
Et calcatus eß lacus extra ciuitatem.
* H*e locutio tropica efle eognoicitnr, ab eo Iciliciet
quod continet j id quod contine tüc öftendens tan quam
ipfi'fint lacus,qui calcanturih lacu, Vfitata nanqj,fiue com-
muni, feu diuinatum ferip t urar urn locuti one, talis fenten-
tiaprofertur.Mirandum autem val^e eft,cum vnaperfecu-
tio,vna teporalis afflidtio & eledos & reprobos intra fan-
dam ecclefiam deprimat, quömodo e^trapiiitate calcati
dicitur lacus,& qu^ alia eft ifta ciuitas nifi eledoru ecciefia.
Si ergo eiflem preffiirisafflig&ntureledij quib. &reprobi
C hriftiani.-quomodo extra ciuitatem, qua: eft ecclefia Dei *
diciturideläcuscalcari?Sedfeiendu nobis eft, quia(vtfo-
letjfcripturafacra genus diuiditin partes, & aparte trarffit
ad patte:atq;e.os quafi folos dicit in lacu calcatos,de quib.
confequcnter fanguinem dicit cmanafle, cum 8c folidas 8c
putridasvuas vnaprobaueritcalcatio tribulationis. Dica-
tur ergo:Calcatus eft lacus extra ciuiötem:fubaudis,iddr-
co inreprobafuiparte, qux iam tunc per meritum repro-
bationis foris erat,cum intus laterer calcatus eft, non vt vi-
num, led-vt fanguinem emanaret. Vnde & redefiubiun-
igituri ƒ
Et exiuitfanguisdelacu vfque adfrenos equorumper
__________________
dicun tu r,permanentibus eledis inrrinfècU 's’:vifto fidëi dë-
briaris.Ét quia non fblum minimos intra fàndam ecclefiam
confti t h tos,verumetiam magnos prefliira tribulationis
ad infideiitatem mentis pérducit, red« vlquead frenose-
quorum fàngujs perueniflè narratur. Quid enim aliüd per
equos.nififiibiedospopulos.-quid vero per frenos equQ-
rum,nifî redores accipim us populoruîÀcfiâperte diceretur:
Afflidio temporaus ihtancum prçualuit,vtipfosetiam
quiplebésregerévidebantUr, cnrore infidelfcaus macula--
rer.Quod aurc per ftadia mille fèxcéra hic fanguiseïfluxiflè
narratur,qmniumà fide declinaotium iîimraain ëodé numéro
concludirur,quæ i n quatuor mundi partib. confiftit.
Propter quatuor nanq;eiufHemmundiplàgas, mille fèx-
centi tanqüam quaternitas conquaternata ^vniuerfitatem
defignat;Quater enim quadringenci »mille fèxcenro s faci-
unt.Quia Vero hoc in tempore per voluptatum* ludibria
currunt,idcirco ftadiorum vocabulo eorum fummacom-
prchenditur.Hæc de his quatuor,qualiter ad primùm Domini
aduen tum pertineant, beatum Hierbnymum in qui-
bufdam fècuti,prout Dominus poflè nos dédit, difjnicaüi-
musmunc autem quemadmodum fècundo aduentui con-
gruantjipfo Domino annuenre,dèmonftremus.NouifIîmi
nanque examinis die iudicium per angelos exercéri,nullus
qui euangelium legit .ignorat.Hinc eft enim quod cum de
zizaniis fimul cû tritico exortis, fèruis patrisfamilias dicen-
fibus, Fk imus & colligtmusea. Ait, Nonne forte celligentes zi-
zjtnia3eradicetis fimul & triticum.Sed finite vtraque crefcere vfifc
admejfents& in tempore mefsis dicam mejforibus : Colhgitepnmu
zÂZAnia, & alligateea ihfafciculos ad comburendum:triticum autem
congregate in horreum meum. Quid fit auté tempus mef-
fis, quidve meflbres.ipfè alibiindicat,dicens: Mefsisquideni
confummatio eftfeculi: mejfores autem , angelifient. Quid eft e-
nim, m eflbres primum zizania colligerez & ad combuten-
dumfafeieulisalligare,nifi malos de medioiuftórumau*
ferrez ac pares cum paribus «ternis incen'cfiis trad etc?
Hincrurfùm dicit : Simile ell regnum calorumfàgena miffzih
mare, & ex omni genere pifeium congregant i. Quam,cum im- ;
pie ta eflèt, educentes, & fecus lirtus fèden tes i elegerunc
ßadia mille/excentd.
Abfitautem ytde bonis vuis,qux fecundum eledionis
gratiam intus cal can turjfanguis exifle credacur: fedsde ilUs
quse propter meritum reprobationis foris conteruntur^
quänquam intus efleyideantun de illis fcilicet, quas terra [ bonos in vafa iua, males autem for as miferunt; Quique fe-
iua iuculta proculit,dequa per prophetam Dominus dicit: cutus quid dixerit*expofuir dieens: Sic erit inconfummdtiom
Màîth. ij
ibidem.
m .
Suftinui Vt facer et vuas fecit autem labruftas. Hinc alibi feriptu
eOt:Exvinea Sodom orÜ vitis eorum, & propagoeorum ex Gomorra.
Sanguinis zutetn nomine in feriptura facra aliquando
propagatio human« fobolis, aliquando vindidladiftritft«
animaduerfionis, aliquando infidelitas mentis,aliquan-
dodefignantur.peccatä carnis. Sanguinisenimnominein
facix) eloquid propagatio human« fobolis accipitur, Io-
hanneätteftarite , qui de fiiiis Dei fecuada generatione
procreatis,ait: Quotquot autem receperunt eum,dedit eis poteftatem
filiosDei fieri,bis qui credunt in nomine eius, qui non ex fan-
guinibus,nequeex voluntate carnis, neque ex voluntate virifed ex
Deo natifunt.’Emfäem fanguinis nomine vindidta animaduerfionis
diftridfca: exprimitur,Domino ad Iud«os dicente:
Ecce mitto advosprophetas & fapientes& feribas, & ex illis; occi-
detis&crucifigetis, & ex.eis flagellabifisin fynagogis veftris,&
perfequemini de ciuitate in cmtate,vt veniatfuper vos omnisfan-
guü iuftus,qui effufus eft fuper terram,dfanguine A bei iufti v/q-, ad
fanguinem ^qchariafilii Baracbia, quem occidiftifinter templum
feculi.Exibuntangeli&fiparabuntmalos de mèdio iuftoirum,ff
mitf ent eosin caminum ignis,ibi eritfletus &ftridor dentium.Sed
fciendumjnobiseft,quiahocquod angeli obfèquiomini-
ftrantium,ho c Dominus & ecclefia in iudicio fèdens exèr-
cet poteftate:ad<uius principes,ipfè omniü index loquitut
âiccns-.Ingenerationecumfederitfilius hominisinfede maiéftatù
fuafedebitis & vosfuper duodeciih fedes iudicantes duodecim tribus
ifrael.Hinc eft q> cum ad angelos hoc quod pr^mifimus
dicatur, Colligite primum Zdzania, & alligateea infaßkulosad
comburendu:qu.is tarnen hoc principaliter iudicio pöteftati§
exerceat, Iohannes baptiftainfinuat, qui de Domino fub
aliafigura loquimr,dicens:G«i«r ventilabrum inmanufua, &
permundabit areamfua,&cengregabit triticumin horreu fuum,
paleas autem comburet igni inextmguibili. Et tjuid eft area per*
mundare ac palèas comburere, nifi zizaniaiii colligerez &
ad comburendumfafciculisalligaieîHinccfteciam, quod
cum iplum hoc äpercius Dominus obfèquio angelorum ;
dicat nèri,Exibunt angeli &feparabunt malos de medio iufioruth
Matth, i
Matth.iß.
&s/tare.RutCamiutem vocabulo fanguinis infidelitas mé- j quis tarnen hoc iudicio poteftatis principaliter exerceatj
ris défignatur,ficutin Exodo atque inhac Apocalypfi con-
fbna verirace in.fanguinem aqu« commutari narrantur.
R.urfiimqùe peccata carnis per fanguinenï figuran tur,ficut
per Dauid admiflb adulterii crimine, dicitur : Libera mede
fangUinibUsDeus. Etillud,Sanguisfanguinem tangit. Sanguis
enim fanguinem tângit,cum^eccatum peccato coniungi-
,tur.Qtiidguteni. hoc loco per fànguinem de lacu egreflum
intelligere debèmûs, nifiinfidelicatem mentisfMiflîs ergû
vuis in lacu yel totcülari, filecur quidem dé vino ex bonis
"vuis interius eliquato , atque in promptuariis recondito:
tantumqué dé vuis acerbis,atque (ytitadixerim)labrufcis
vel hyemahbüs racemis,qui fimul cum vuiséxorri, ad ma-
turitatem non valent peruënire, inrorculari calcatus fan-,
guis dicitut.emanaflè:quia exorta intra fànâram ecclefiam
perfècutione, quidam à fide déclinantes, perfidi« cruore
infeifti^orasdilabunturîatqueideo extra ciuitatemx&leari
indicat dicens: Cum Jideritfifyifhominis in je de maiefiatisfua,
tunecongregabunjutant:eum omntigentes, & feparabit eos ab
inuicemficutpafiorfegregat ones ab hadis. Quamobtem fècuft-
dum huius intelligentiæ regulam.inhac Apocalypfi deiftis
angelis, mefloribus fcilicct ac. vindemiaroribus, feutien-
dum eft:q uia nec aliter, vt vobis videtur, fieri poteft.' Nulli
enim alii conuenit hoc quod de illis dicictn: ,nt(i incarnaco
Dei filio,eiusquecorporiquodeft ecclefia. Dicacur ergo:
[yidit&eccè nubes Candida :& fupranubem fedentemfiniilem
filio hominis babentem in capitejito cor on am auream, & in manu
falcem acutamJ\Quf fît nubes Candida,qui angelus defii-
per fèdens,quæ coro na in capite eius -, fupra iam diximus:
nec alindquam hic,ibi inrelligimus. Tantum modo fàlxa*
liudhic fignificare videtur quam ibi:quia ncquaquam iam
tunceuaxigelica^do6lrin«falxpercaposcordisdi(curret,vt
infidei manipules populorûturbasaftringat,quandû red_-
Matth. i y