A
Mittb. 7*
MAttb. ij.
Matth. 14
B
Daniel, h .
G
Pfal. 80.
D
Gen.ij.
Pfal. 6%.
l.T h e f.i. .
Ezech.}.&
33-
Ambroßj Ansberti
<5*____________■ ________ .
M eß i Quod duobus modis valet inttllieiaut enim illic
propter malos fignari pradpitur, de quibus inEuange-
lioad Apoftolos dieitur : No/ife mitttre m tnm u s nflruf
ante torn;: & hie propter cleftos fignari prohibetur, qul-
bus dieitur : Voie datum ett nojftmjftcrmn rigni Dd.Cdte-
risauttm m parMb : aut certe quod magis elucet.in eo
quod didtur * Signtqu* locata ftmtfipttm r»nilr«a,Iudio-
mro caedtas (pecialiter delignatur , quibus nunc dluma
Sacramcnraclaadnnturrin eoveroquodhic iubetufjNe
fim tm ii VC, in P n p k ti. llbri buim, eorum nouiflima in fi*
ne fccnli illuminatio dedaratur 1 Vel ccrte'quia praeuidens
Dominus eleftorttin Ecdefiam , medio huius temporis
interualloin fuisteniponbus magna cx parte ignorantia:
caUginepremi.acnequaquam oGruitaSactamenti inue-
ftigare, idrii cohuiusr-ueiationis media locutione iubet
vt'fignenrur qua: ftprem tonitrua loquuntur. Ac fi di-
ceret: Illis lub quodam abfconlionis figiilo diuina Sa-
cramenta latebunt.qui ilia temporaincurrent, qmabumU-
bit ini quit as,rrftigtfcer cbaritas multtrum. . Quia veto ap-
rpropinquante extremo iudicio, iub nouifiima Anrichrifti
perfecutione ad priorem incelligemi.e fine datum Eccle*
fia recurrit, proptereain poHerioribushaxApocalypliS
fignari prohibetur. tailor,fi bajpjb qtu duo, fimprna non
Itquintr.nA Danielem namque angcli voce dicimr ; Per-
tranfibuntplurmi, & multiplex er it fiicntU: fiibaudis-, cum
plurimi fine fdenria pertranfierint.tunc eadem fdentia m
extremis pratdicatonbus largiter abundabit.Ecclefiaenim
qua: nunc in redtoribus fiiis obmumit, tunc magnis cla-
motibus contra inimicos intonabit: & qu® nunc igno-
rantia renebrefeit, tunc fdentia fulgefcic: tunc etiam tta
pet ora docentium manifefta feie cmleftiaSacramentadif-
fhnduntjVtetiamludaeorum obtenebratis perfidia men-
tibus illuceicant. Tone inquam hare Apocalypfis fignari
prohibetuf quandoEnoch & Elia apparentibus, ab q-
culisfidclibusignorantia:caligo abftergituf. Sednecmi-
mm,fipropinquantefuturoiudido, lafgius quamnunc
aperiri credantur feripmrarum myftica Sacramenta, quando
cato liberate,ficut dePhataone quod tape protulimus,
didtur : Ego indttrabo cor eitu. Non n. cor peccantis Do*
minusobdurat, fed obturate didtur, cum db obduratiohe
non liberal. Mifericors enim Deus, tempus nobis ad pee-
nitentiam relaxat. Sed cum eitis praerogaiam pcenicentiam
nos in augmentum Vertiihus culpae, hocipfum tehapusep
ad patcettdtim pie dilpoluit, diftri&ius ad feriendum ver-
tit: vt cum reuerti quis etiam fpatio tethporis accepto pet
hoe mala fua ad reahim augeat, per quod ea diltiere po-
tuiti fi conuerti voluiflet Vnde leriptum eft:: lgnoras quid
benignitas Dei adpoenitentiam teaddusit? Secundum duritiam
dutem turn & cor impotnitens, thefauri^as tibiiram in die ira
dr re »elation is iufti iudicij Dei. De benignitate ergo omni-
potentis Dei, iram fibi in die irae reprobi thelaurizant :
quiadumadpoenitendum tempus accipitur, Sc ad pec-
candum exhibetur, ip(um remedium gratiae vertuntin au-
gmentum culpae* Vfd e & omnipotensPeus, qui col-
lata remedia confpicit in culpae augrnentum trahi.ipfam
bemgnitatemquam contulit, in iudicij diftridionem ver-
tit:vtindepoftampliusferiat,vndemodo amplius expe-
dat. Et quia homo deferere malum non vult vt yiuat, au-
get vnde moriatur. Sed eccc iam praecedentia mala for-
talle diluimus digna pcenitentia : iam difplicent culpae
quas perpetrauimus,iam placet iuftitia qua viuete ccepi-
musjiam forte in oculishominum fine querela conueria-
mur.Nunquid in hoc gtadu perfiftere, 8c non magis alips
confeenderedebemus ?Scnptum quippe eft: lbmtdev'tr-
tute in virtutem. Et ruffian: Deus ingradibus eius dinofeetur,
dum fufiipiet earn. Si enim per virtutum gfadus cceleftia
confcendimus, nimirum quoufque viuimUs , Temper in
eifilem virtutibus fuccrefcefe debemus, quibus (vt didu
eftj quafi quibuidam paffibus graduum, ad fuperiora co-
feendimus. Vnde&mcquoque bene nunc iubditur,Et
iuftus iuftitia faciatadhuc, & iandus fandificeturadhuc.
Quamlibet enim quifque ill hac vita fit iuftus &fandus,
nunqu^m tamen itaperfedus,vt quotidie non inueniat
quo in virtutibus creicat. Quod Pialmifta quoque intu-
ens, a i t : Nunquid obltuifieturmifereri Deus ? autcontinebit in
iramijericordiam Juam ? Etdixi,nunccapi. Quafi enim quae- j
dam inchoatio eft eledorum , ipfe prouedus virtutum.
Quotidie enim eledi inchoant, quia per momenta tem-
porum virtutes addunt. Sequitur:
fallax dodrina vbique contra veritatem oppugnans,
totum oblatrat per otbem. Quodtnagna: pietatis dif-
penfätione fiel, vt tunc fefejumeri veritads manifeftius
quam nunc demonftret, quando totius mendaci) tene-
broia nox totum in reprobis mundum bbisurat. Sc*
Romix
F
Pfal.%).
P/«/.47.
È/U. 7fi.
G
quitur;
g u i nocety noceat adhuc: dr quiinfirdibufeHyforde-
fia t adhuc: driujlusmfiitiamfaciat adhuc, &fan6iui
fantttficetur adhuc.
Neqüe imperatiüo modö, neque optatiuo cuilibet di-
uinitus dieitur : Qut nocet, noceat adhuc: & qui in for-
dibus eft, i'ordefcat adhuc: fedpermittentis eft vox. Irä
onim diftridi iudicis exigit, vt quicamfequiad innocen-
tiam contemnunt,adhuc magis nocere perralttanturs Vnde
leriptum eft : Et non audiuitpopulus meus vocetn meant,dr
ifradnon intendit mihi: & dimifieosfecundam defiderid cordis
eorum, & tbunt in Voluptatibus fiiis. In qua icilxcet ientert-
ria culpa prxceffille docetur inobedientias , pet qüam a
Deo dimiffijirepermifli fiintinvolüptaribus iuis.Sedval-
de a nobis cum tremore con^derandum eft» quod iuftus
&omnipotens Deus cum prxeedcnnbüspeccatis trafei-
tur,permittit vtcaecata mens etiam malislabatur. Vnde
Moyfes a it : Nondum completa furii peccata Amofraotum.
Dauid quoque didt: Apponeiniquitatemfuperiniquitates ip*
forum, & non intrentm iuftitia tud. Prqphetaetiam alius dick:
Maledictum & mendacium&homicidium & fur turn & ad*
ulterium mundauerunt, & fknguis fimguinem tetigit. Sanguis
enim fimguinem tangit, quando peccatum pecoto addi-
tur,vt ante Dei oculos addudis iniquitadbusanima crue*
tetür. Hinc Paulus Apoftolus ait: Vt impleantpeccata fua
femper. Vndc etiam Dominus petaliumPtophetam dicict
Si conuerfiu iuftus d iuftitiafuafecerit iniquitatem,ponam offen*
diculum coram eo. Ac fi apene dicat : Quia videre pceniten*
do nokiit vbi iam impegit. iufto eum iudicio deferens,
ponam ei vt alibi impingac. Quod tamen Deum ponere,
eft, nequaquamad pec candum premere, fed nolle a pec-
Icce venio cito, & merces mea mecum ett reddere v-
nicuifyfecundiim opera fua. 11
Hæc loçutio & eledos ad mehora proficere, & repro-
bos, ne fine excufittione pereac, à malis recedere cohorta-
tur. Satis autem hinc dida funt : hæc expofitione non indigent
, ipfe locus feipfiim explanat •• multa diuinarum
fçripturaramhuicfentenriæcoatteftanturoracula. Quæque
ficut aperta, fie vera fimt. Veritas ea loquitur, quae
! etiam de feipfa adhuc teftimonium perbibet,dicens :
* f i m * & V’priww & nouiffimutyprincipum dr
finis.
Quia non femel, bis, terque, fed iamquater idem qui
inangeloapparuit» at Sc e»Cc efle commemorar, fecredoris
myfterij intelledüjinterius earundem expreffionem litc-
rarum habereperdocet: accommodet quifque prout va-
let, intelledum. Ego enim in eo quod fispius iteratum
hoc nomen video, non inaniter, fed certi caufa myfterij
fadum folfle cognofco. Siue igitur propter vnius Chrifti
diuinitatem&humanitatem ixpius infinuandam, in qui
totius fidutisiummaconfiftitjvtfeilicet ipfe fit in at prin-
cipium manenscum patre,ipfe in u finis confummans,
teraporaliter natus ex matre, Apoftolo dicente: Chriftns
finislegisadtuftitiaomni credenti, feuvt vnius nature trinitas
intimetur, quae per angelumfoliusfilij' perfonagerentem
locutaeft, quas per Prophetam dicit: Ante me mon eft formats
Deust & poft me non evit: ego fum Deus, & abfque me
non eft Saluator: vel cui Propheta dicit,T« esDeus,&in teefo
Deus y & prater te non eft alius Deus: feu aliquid melioris fe-
cretiorifque intelledus, non tamen dubito ad hoc faepius
Pfal- 4)-
Eteltf-i6, I
Barud’ljDMttlcJ.
loam-A 4.
it era cum, vcintelligendigratia fideTibus màneat ftudiio-
fiim. Puto eriim, imoveraeiter credo, <juia prasuidit Deus
omnipotens quofdam intra laudam Eccleliam hæreticos
exurgere,qui negareht filium patri corifubftantialem &
coæcermim, fpiritiim yerolandum à pa tris Sc filij natura
alienum. Quod Arrium ëiulque fequaces ifeçilfe niilli1
Cathplicorum lacet, & idcirco per angélum loquens^* &
« feefte infinuat'vvt in^ifdem Qræcïs apicibus vnius efle
fubftantiæipiam beatam truutatémjquæipfe bfttndat.
Poterat enim dicere, ego firm primus St nouiffimuSrprin-
cipjum ^> hnis , nifi aliquid fecretius nobis in his liter,
qûærendum indicarç voïuilTet» Sed iam quodin eifdem
charaderibus lateàt^ipyfterium , aperiamus. fcjon ficut
Latifli, ita numéros fcribunt Græd, fed in fingulis Alpha-
betiliteris^proprios numéros cpncludiiht. Inalphaenim
quæapudillosprima liteiaeft,exprimunt mya, quod eft
vrium: in ® veto öxtfemaiodaeds, «jpi funitodingenti. Vc
autem filium pâtri coæternum Sc confübftantialém ofté-
damüs, huius numeri confonantiam, qui in «dc ainue-
nitur, in alio,imoln alijs nominibus, quas patrem Sc filium
aperte demonftrent,requirartius ; Deum certe Abrahæ,
quod nomen fuum teftatur, totamdebereaccipere trini-
tatemnouimus.
Sedfi huicnominifèmpiternatii quóqtie vetitatem co-,
iungimus, perfonàrum profèdo propriétates introduci-
müs : vçfeilicët nomine DeiA branæ, iolius pätris fignificarivideaturperfona,
ficuti & ille in l^niele locus infi-
nuat,vbi dieitur: &antiquu$dierum fedit, idelt, pacer,fern-,
piterna autem veritas indubiranter films accipiavur, qui
dixiq.: Ego film via, veritas & vita. Quae videlicet duopgr-
fenarum nomina, DeUsïcil. Abraham, aefempiterna veri-
tas.id eft, pater Sc filius ,fiin eâ lingua qua hasc reuelatio
feriptaeft» per fiios chäraderes exarentur, eundem nu-
ineru implere videntur, que at.Sc « adimplent hoc modó :
à S • ' s £ ß g * * (A n o s ci A ' tt' d i s »
ixv Lxx cc-i h c il xf. vin I y X ïtii X Lxxcc I xxxvrjiix tX I
theos Abraham, h r aidios ali thia,qui fimul dudi, faciun t
odingéntos Sc vnumJ Non ergo alialubftantia eft patri s,
aliafilij quæ in huius numeri Sacramento vhaeflè declara-
cur. -Verum nequifqUam fàndum Ipirirum à patris & fi-
lij natura putaretalienumï ficuti ijdem putant Ariani,eo-
rumque fequacesddemedam numerus ia * Sc a ,Deoq;
Abrah* ae fempiterna veritaife inuentus »comprehendit
columbam.I nuenimus autemin lac ro eloquio Ipiritum in
coîumbæfi>eciefuper Dominadefeendifle. Vnde & nunc
vfq; apud ndeles idemfpiritus columba vocacur..Columba
veto in Græco eloquioperiftera dieitur ; Quod Icilicet
nomen fi in fiiahnguaac per ipfius linguae charaderes feri-
batur, ipfum profedo nürnerum in eo inuenimus, quern
in a. Sc uj ac theos Abraham, hi aidiosalithia, hoemodo :
V c Xt a Vt erS°: Arrrianorom
aliorumque hæreticomra fruftraretur infenia, qui Spiri-
tum fimdum à patris & filij natura aflerunt aliènum, per
huius confonantiam numeri hæc quoque reuelatio cosier
ftiv, confübftantialém Sc coaéteïnum eidem patri Sc filio
ipfumjambofum Ipiritum declarare ftuduit,tale videli-
cet nomen interferens, cuius numerus trium perlonarum
asqualiratem,demonftraret._ Et vt breuicer eadem repeta-
mus, quia theos;Abraham Sc hi aidios alithia, ideft, Deus
Abraham & fempiterna veritas : acperiftera,id cft,colum-
ba,'illius numeri quamitatem quam « & «»expient : pâtée
proçuldubio, quia patris Sc lilij arque Spiritus fiuidi vna
eft uàtura, yna,;ætçrhita s, vna maieftas, v na poteftas. ;Gon-
gruusliquidem atque vtilishicvidetur intelledus, fed &
illeper omnia ftarepoceft, quenijjræmiiiinus. Dei enim
filius in naturà diuinitatis eft primus äc principium ctea-
tur^-quod fignificatur in [«fid élk -in luicepta humanitate;
nouiifimusacfinis e(hlegis,qnoddelignatur per «,ipfe a-
pud patremj^eusantccempora, ipfe inter homines homo
infine cemporum» Quod e.tfi verbis diflimilipus » tamçn
eoc^em fenfoidem Iohannes ceftatur in luo Euangelio. Aft
cmruiju principioeratyerbum, &verbumeratapud Deum, dr
Deus er at verbum : hoc er at in principio apud Deum. Omnia pet
lpfomfaftqfimt, drfiue jtpfo factum eft nihil., Eçce et principiu
H I H M E i 1 i S ...__=______ to?
elenientorum.Moxqj poftpauca lutiungit: Etverbum caro
fattum eft, dr hdbitauipin nobis. Ecce » finis elementdrum.
In nisenim totius lalutis Ghriftiana: furnma confiftit,vt ft;
in vnoeodemq; Chrifto &per!eda deitas, Sc vera creda-
turhumaniras. Sequitur:
Be ait qui laisantftotasfudspaifit poteftaseorum in R-
gnovita,dr per port as tntrenl in ciuitatem.
Quid enim eft ftolas lauarc, nifi quotidianis {amends
vitre innocentia m, quas aut ipqnte aut contra votum ipfe
corruptione carnali, quamuis vel modice ycl multumin-
quinarur,diluere ? Sea feieudu quia ille a priftinis inquina-
mencorum lordibus perfedelauat ftolam fuam, qui poll
lachrymaru tempus ad iniquitatem no recurrk. fed ftatim
ad ciiftodiam mandatorurn feme tip fum couerdt, vt tanto
iam conditori fuo placere ftudeat poll pcenitentia: ludum
per obediendam mandatorurn, quato ante couerfionem
eidem dilplicc-batimpCEuirens per inobedien tiam manda-
torum-.Quamobrem in ftola Candida vita fignificatur im-
maculara. Eft autem &alia vitas lauatio, in Chrifti fcilicet
confeffioneeffulliolanguinis, quse non lolum maculas
detergit peccatorum.verumetiam dignitatem promeretur
filiorum Dei.Qua; fit autem fi ue illis liueillis pro ablutio-
heftolarum merces,aperjtuf cum prqtinus fiibinfertur, vt
fir poteftas eorum in ligno vitas. Lignum vit«e ficut lupta
iamdiximusi lapienda Dei patris eft, videlicet Ielus Chri-
ftus Dominus nolier, vnde fcrip'tum eft; Sdpientia lignum
vita.eft his qui apprehenderint earn,& quitenuerit earn, beat us.
Quas ell auceni ills poteftas quanlhabent eledi in ligno
vitas,mli ilia de qua idem Iohannes, cuius Sc hasc Apocaly-
pfis eft,in Euangelio luo loquitur,dicens: Quotquot recepe-
runteum,dedit eispoteftatem film Dei fieri, hu qmcredunt in nomine
e'm ? Cum itaque ad gloriam filiorunJDei peuene-
rint, Sc hcereditateminChrilloaccipientpaternam,&pb-
teftareregnandipotientur fempiterna: ipleq; erit'illis in
prasmium, cuiomnem nunc debiti honoris exhibent fa-
mulatum. Viide &fuperiuscum dixilfet; Egofitientidabo
fontem aqua vita gratis: lUcoadiunxit, Out v'icerit, poftidebit
k hac^& ero Hit Deus, dr illeent mihi filius. Quid excgllenriusf
quid Beatius dici potuit f Ecce femedplum proeiustfide
decertancibusdure in prremium reproraifit i fed poteftati
eorum ad fruendum cradere per hibui t,fe filios exferuis fa-
cere teftificauit.Quod autem hi qui ad tantarn dignitatem
perueniunc,vt lignum vitas (ideiljDei filium poll labo-
ris certamen in pnemiu acCipiant, per portas in ciuitatem
intraredicuntur: ficfubaudiendumell,vtinplurib.portis
vna principalis porta, id eft.Chriltus in fendis prj^iicaco»
rib ns inteliigatur. Vnde & Pfelmiftacum plurali numero
dicetet,apente mihiportas iuftitia, & ingrejfus in eas confitebor
Domino: ftatimfingularinumero intuiit, dicens:Hac porta
Domini,'iufti intrabunt per earn. Cum,enim fideles quihbet
pgr ora d odor u m adieu m intrant regni ccelor u £m mir urn
per ill um ingrediuutur, qui per cos iqqUiyidetut. Hinc
Paulus dicit: An expermentum quant is eius,qui in meioquitur
Chriftus ? Ipfe eqim eft principalis ac fingplaris portacd?-
leftis, qui dixit: Egojiim oftium,per mefi quis mtrotent ,fdlua-
bitur: dr tngredietur &-egredtetur,&pafcua inueritet. Etrur-
fiu m: Eiemovemtudpatrem nifiper me. Sedhasreticfi qu i per
has portas introife nolun t,red aliunde alcendere cupiunt,
id ell,no per v eras fidei dodrinam, fed per falficatis figme-
taadicum regni coeleftisinuenifle feiadant, tanquam lures
& larronesamurorum cuftodibus longius propullan-
tur.Sed & omnes quifidem Apoftolorum verpotenus te-
nenc,fidei yero opera non habent.aditum per quern ad £-■
ternam valeanc incrare vitam, non inuemunt: quia feri-
pcuni tkfEidiSfineoperibtaociofaeft. .Oftium enim quod fi-
des aperit, opus reprobum claudin Vnde£filliqui etiam
per fidem prophetauerunc,per fidem dasmonia eiecerunt,
per fidem multas virtutes in Chrifti nomine fecerunr,
led tamen ilia fidei opera quas ad recernam vitam perduett,
non habuerun t: in extremis ad ianUam beatas ciuitatis pui-
lantes.audienrj Nunquamnouivos,difeedtteante operarij info]
quit at is. Vnde Sc hie quoque in fecrgto cceliiam receptis
clectis,fubiungitur:
Proui
Apot. in
Pfot. Ü7.
Matth, ji ,