Pfal. 1381:
’ T fa im . 4 i-
K^Ambrofii Amberti
dendi ratioriem dè contempta eadem prardicatipne tem-
p9 adilenerit.Qui(fergo hoóióco falcis appellationc figua-
tur, nifi poteftas ditiini iudicii?Poteftas ênim diuini iudiçii
quia intra (e-omniaincidcndo coniplechitur.reéfcefalcisvo-
cabujodefignatur. In falce n.qaicquidinciditur.quaqua-
Ucriiim fledaturjincuçcadit.Etquiapoceftasfùperniiuditii
nullaicnus euitamr,intra ipfam quippe fumus | qaqKbet
fagere conemunredte cumiadex vtntarusüftcnditur,fal-
ccmrenete perhibctur: quia cum potenter ad omnia o büi-
atjincidendo circundatiEflc fè intra huius iudicii falcem vir
de'rat prophera, cum dicerer : Siafceudcroin cdumju illices:
fi défcendèrqad infernum, ades. Intra quandam falcem fè,
viditfcum éx nullo fibïlocö patere fugæ aditum cognoiut,'
dicehs:^«M nequeab oriente,neque ab accidenté, nequeàdefer-
tii ,fobaudi^patbtfugiendi locris. Atq; mpx ipiam
fùpernar potentiæ oiiinimodam çqmprehenlîonem fub-
äensair.^oniam Dette index eft.Ac fîdiceretrFugiëndiyia
yndiqidëêft,qiiiaille iudicat qui vbiq; eft $equitur:Éf 4/w
angelus exiuit de templo.clan:ans voce tnagnaàd fedentemfupra
nubemiMittïfftcèmtuamdciïiaw^rmeteqiftayenic horavtme-
iatur.qiomamaruitmeßisierra.Etm'fttqmfedebaifupranubem,
falcem fiwn in terram ,& mejfi eft terra. J Vc fupr am è minimus,
ipfè eft ifte angelus qiii ^e templo exiit, qui eft & qui
fuper nubem fedet. Sedideo alterum voçat, vtinnube,id
ëftjin écclefia.ahgelijnomë transferatur: quia nec ratio po-
feebat vt dicëretur-, clamauit angelus qui ledebat iüperîiu-
béft »ad eandèm nubem .vt fàlcem fuam mitteret in terram?
fed yr aiïgcius ad angelum,id feft,caput ad mébra filai Quid
eft autem,iftüm angelum exirè Je templo ,nifiredempto-
rem noftrurnà fècreto diuinitatis fuæin forma Humana in
ftidicio omnib. apparere ? Quid vero eft,angelum ad angelum
vt metàt, voce magna çlamare*- nifieundem redem-
ptcr.m noftrum eçcjefiæffiæpoteftatemiudicanditribue*
re? inquit, mcùmiudicantes dùedtcim tribus ifrael.
Quod autefe iègerë teriç angelus arüiflè dicir,finem vniuf-
çuiufq; adueniile defignat.In qua fc. lègete » quia & in cul*
misariftisq; fragilibuspaieæ>&in grams frumenta cogno-
(cuntur inefle^ rede Hóe loco bonoriim & malorum debitors
fines fignificarimaturitate meflîum dicirwus* Dicatur
6ig<S :Mftt qui fedebàtfuper nubem,falcem fuam in terram, &
tuejftefi terra. ; Acfi.dicçrëtur : Ecclefia cum Domino fer
dcns. iudiçiô poteftatisinter,malo? & bonos difeernensj
cun«ftà examinauit. Nouifîimi enini examinis tèmporè
peraÛis cum beftia Ipûitaiiter prxHis jiagaci difcretioiHi
iudîcip inteisbonos & malos eqclefia dilcernet : tunçque
Döiiblfttatalüinine, iucém a ten’efc>fis diüide.t, cum aîïos
alterna claritatë perfr,ui,aliös denfifiimis tenebrisoblcuta-
ri,iuditio poteftatispiftæ 4®creuerit,%quitur: £ Et alius an-
gelus exit&t de templo quad eß in edè# Itabens & ipfe falcem acti-
tam.Et alm angelus de altari, qui habet poteßatem fuper ignem
clamauit vocemagna adeum qui habebat falcem acutam> dtcens-
i Mitte falcem tuam, & vindemià botros yinea te'rrayqttontam mature,
funt vue eius.] Qui habet falcem mëffonanfeyt iatn dixi-
mus,ipfe & vindemiatoriam. Et.quidixitmellbri, $ mete:
iple & vindemiafori j vindemia: quia & hoc figuratimva-
let,tritura areas ad meftèm,qu odlâcus veltorcularad vua-
: rum expreflîonem. In qua icilicet locutione, & fi tempus
exurendi paleas vinaceaq;proiiciendi,necnon & frumen ta
ac vina re co ndendi ad u em lie audi mus : tarnen in melle atq;
vindemia non duo quædam,fedvnum fignificari feimus^
Et hociüxta cotiuiëtudinemiâcrieloquii,cuiüs.figurata lo-
cutio multis in 1 ocis fimilis reperitur, vt eft illud Apoftoli*
Dei agricultureeßtSiDeiadificatioeßis.Quamobrcra fihOcfi-
gixrficat leges terrae^quod botri vine« terfæ vtique hoc eft
angelum me tere, quod oft vindémiare. Quid fit autem cæ-
lum,quödque.tefiäpuun in cælo, quidvejitangelum exire
de templo, alterum que ad eumyt me tat yel vindemiet cla-
mare,iatius filpra exprcflimus. Cur au tem is qui imperat,
alteryocetujt,cum vnum fintr& qui iiibet, & qui iübentis
voçi ob témperatjid èftjChriftus öc e ccle fia,cap ut videlicet
&c membtajioc iam diximus.Necnon & illud,cur ynusho-
tiun qui imperat,angeiusde altarf elle dicatutiquoue mo-
do fuperignem altans poteftatem habeat, nifi fallor, indi-
icuirum noft prateriuimUs.Quapropter infcis qüaé iam difc
lèruimusjimmoraudüm non eft,fed adindiicufta tranlèund
iiin.Sequitur:[Er^/i7ir angéltu ftlcemfuam in terram,&vin-
demiauit botros VMeeterxa,&.mifttrtnlyicwn iraDumagnum>&
calcatusefi lacus extra «aiwmw.JQiud igitur eft,( a ngelü falcem
mitterein terram, He vindetniare botrOs vineæ tcrræ
vclmeterelegeterateri£,nifi(vtprçfati iumus)Domiiium
& ëçclefiam iudicioin timje_dift:rét'ionis » zizania à mundis '
manipulis,paleas àgranis,vinacea à vinoii. reprobosab 6-
ledtis feparare.? £r »ji/îf^nquit, w lacum ire Dei magnum.Qùis
mifit.nifi Ghriftus &,ecelefia/,Quidmifit,nifihoequod vel
meiruitvprvindemiauit? Quomifit * nifiinlaÇum.iræDeiî
Quid eft autem laciis vel torcular irae Dei, nifi eâde ira,tor-
cùlaris vel laci nomine defignata?Qnçvidelicetira.i.diftri-
Êfcæaniràaduerfionislèntentià.mirum in rnodiim dum pu-
tribilia conteritjimputribilia tantummodôprobauhoçeft,
dum eiinffcos vlcimo ludicio examination ele£tos,(e.d fo-
los'ïeprobos calcat.Quamobrem*tacetur hoc in loco de v-
uis bonis vinum eliquantibus, ac iolummodoilliinlacu
calcarireferuntur,de ^uib.pro. vino languis exircriarratur.
Vnde& idem lacus vel torcuiar,illi ft.quiin.lacum vel tor-
Cülar,mftcldicùntur,extra ciuitatemfJ-extraecclefi|)calca-'
n narrantur.Quod ità quo q; elle exempIariagKeca demon-
ftrantjin quibus leciindum idioma linguæ ipforum torcu-
lar non vt in noftris, tieutri generis foeminihi pofitum
reperitur.magnumverO mafculini. QuO videlicet in raifto
non torcular magnum vocatui>led maghus inrOrcularmif-
fus fuiflenarraturjantiqüus videhcéthoftisitbtumque eius
corpus tanquam vna perlona. Vnde 6c idem reprobdrum
princcps,draco magnus vocatui : eiufque locietas |pfbpter
immanitatem leeleris, magna ciuitas conlequenter appel-
latur.Non autem h*c noltta^cpnie&uraàftdumüs»fed len-
lum patrumquiante.nosiftatra6lauerunt, lequimur: &vt
vniushorum verbis Vtâmur, diccndo, inquic, iræ Dei lub-
audisjtorcularis nomine defiguatæ.Sententiam Hie pro ira
pofuit,qûam fiiperbp dicit infÜdbm, quern etiam magnum
Vocat.T«,inquit, humiliqftijicutvulneratum fuperbum. Qui-
que breuirer exponendo,estera percurri t,dicen s; Extra ci-
uitateiÿ,extra ecclefiamj futura videlicet difeeffione fada,
foris eric omnis homo peccati. Calcapo hie torcularis vel
tritura areæ inurilia content, imputribilia probat : vt ignis
vala,& iuftps rentatio tribulationis.Sfquitur:[Ertxi«if fan-
guis de lacu vfque adJrenos cquorum, per Jladia mille Jèxcenta.]
Quid hic per fiinguinem , nifi vindidtam accipimusfim-
guinisfVnd.e,exiit ifte languis, id eft vindiétalànguin,is nifi
abillalencentiadiftridti iudicis , quadiaboli corpus,fiue
pro interfedtione martyrum,leu pro corruptionibus vitio-
ruro dâmnatur î Quo excreuit ? Nimirum vfque ad frenos
equorum.A:cfi diceretu'r; Non folunl pedes cetigit *' id eft,
extrema atque vlfimâ,verumetiam vlque ad frenos equo-
rum,id eft, v.lqüe ad redlotej popuionirtl perUenic. Cum
enim perlècutionis illatæ -y corruptipnisque perpetratæ
poenas diabolus cum fuis coeperitluere: languis làndto-
rüm quondam effulus, carnali umquè corrup tion u m atque
omnium vitiorum eruofj vfque ad eum & principes ej us
non,incongrue dicitur inundare. Quod autem per ftadia
millefèxccntahiclànguis'émanaflèperhibetuf ,omnis malorum
lùmmain eodem numéro comprehenditur, lècun-
Apte. n.
Apec. 16.
PfilM
dum fuperiorem fcilice t in telle dtum, quo quaternitàs corn
quaternata, •quatuor cardines cæli comprehendit. Vt
enim fupra meminimus, quater quadringenti, mille (èrt-
centos faciupt» Potëft autem per lacum iræ Dei,infèrnus
defignan:vt jfte fit fenfus,quod inutiles atque hyemalesra-
çgmbsnonvmum,fedlapguinem,rèddentes,dmatufiiSvuis
lëgregatoSjin laci profunda angélus milèrit, arternis calci-
b us co n terendos. Nifi enim yoCa bulum laci infernum dé-
fignaret,nequaquam propheta dicetctiLoqUentur potentifiu-
ma robuftorum de medio infant, qui cum auxiliatoribuseiusde-
funder un t , & dirmierunt incircumcift iyterfeftique gladio. Ibi
AlTur & mulcitudo eius * inciccuitu illius fepulçhraeius:
omuesinterfedU ôc qui : ceciderunt gladio, quorum data
funt fepulchra in nouifiîmis laci. Et rurfiim : Ibi Hflatn &
omnis multitude eius tpergyrumfepulchrietus. Omnes hi inter-
fçéli ruentesque gladio, qui dçicenderunt incircüncifiad
terram vltimam, qùi poluerunt terrorem fuum in terravi-
uentium;qui portauerunt ignominiam fuam cumhisqul
Jeicenduntiniacum»HincP^lmiftaDominodicit:^'<*/«<r/?^
teçch.
lyfalto.
Àpttsm.
Cap. X V .
Apoc.i. >
Sfocd, 17.
Apcc.it.
Apte, v f
me à defeendentibus in locum. t)c quo & re^enune dicitur:,
Calcatus eft lacus extra ciuitatern. Ac fi aperte diceretur: Quia !
nunëreprobi intra ciuitatern, id eft, intra làii&am eccle-
fiam, cadèfti difeiplina conteri refugiunt : ab ea proiefti,
tune «ternis contufionibus pleâendi eru n t,quando ilia ex
difciplinæ verbére ad paternam hacreditatem tranfierit.O fi
nuncvellentcum ecclefia vindidam de commillîs recipe-
re,ne in pofterum cum coeperit ilia lætari, cotitingeret mis
extra eam affligi atque crücian. De quorum perpetuis tor-
mentis aperte nunçdicitut:Exiuit languis de lacu vfque ad
frenos equorum per ftadia m ille fexccnta. Tanquam dicc-
retur:Nullilàn«ftommlatebit quæfit interior mors repro-
borum, quahdo vïndiéta ^nguini s a minimo vfque ad maximum
exterius apparebit. Sèquirar:
Et v 'tdtaüudfignum in ulo)y magnum dr mirabile>
arnelosfiptem habentesplaças feftern nouijjîmas, quo-
niam in ipjiscotifimmatà efi ira. Dei.
Quifquisdiuinatiimfcriptürâ^um locutiones intelligit
lanëtorumqué patrum ftnfibusiriüigilat, minime haric A-
pocalypfim iuxta literamac,çipi pollè facile cogholcit. Et-
quia frequenter idipfum propter minus iiïtelligentes répété,
prudentem leëtprem admoneo, vt patienter imo liben-
ter feratfi quod per hoc faëtum paruu forum lùcrum intèP
Ügit. Sicui auté faftidiolusin hocfaâoappared,hunc vtad
fuperioreshuius hiftotiæ traétatores recurrat,admoneo.-in
quibus non folum jerudiri , veruméciam ( fiftildiolus eft )
arriplius valet exerceri. Si quis vero prbptef exçèllentiam
magnitudinis j fenfiim illorum(vtdignum eft)non valerat-
ringeiehuncvtad me veniat,inuito.Quietfiprôpterdim-
ni eloquiialtitudinem eiulque figurât« locutionis minuti-
as.prolixam forte expofitionem in curret,nil tamenin ea ad
intelligendum difficile inuenie t. Ad ho c enim in his raeura
ftudiurri inludat vt ea qu«dilïèro, tanquam cibum denti-
bus tnanfum,in patuulorum corda traiieiam. Quamobrem
ncc verborum circuituseuito, dummodo tàm lubtilis elp-
quentiæprofunditates,prout dominus largiri dignatur, le-
gentibus pandam.Ob quam caufam opusiftud, paruulo-
rum Ipeculum vocari dècreui.Suiifenim plcrique, vtfepe
iam diximus,qui nil in hac reuelationc nifi quod in fùpèrfi-
eieliteræfohatffigurariintell^gunt.Qujintantum inrèlle-
<ftu fiint pauperes,vt nec ipfum li teræ textüiti dum legunt,
agn o (cant. In qiio locis quibufdam remota litera fenfus Ipi-
ritalis aperitur ftcuti per angélum nérlbham domini geren-
tem Ionanhi dicitur:Sepièmftellasquas vidifti in dèxtera mea,
feptém angèüfühtfeptem eccleftarum Et iterura longe inferius:
A quds quas vidiftiybi me etrix'fedetJpo;puU funt &gentes & lin-
gKÆ.Rurfum autèm funt quidam, quiéunifta quæ in ea har-
rancar,fpiri talem habere intelligenriam credunt:lèd tamen
vt literçtextüs fonat ita fecudu mâteriales formas ea Iohan-
nemvidiflèaffirmant. Qupdomninonequaquamicàelîè,
fi fub tiliter inlpicitur, ip fius etiam reuelationis verba infi-
nuant.Et vt de multis pauca dicamus, ecce Iohannes mu*
Uerem feâlïeritin carlo vidillè,ibique peperilïè : draco nem
vero ante eam, vt filiuin eiiiid^inraret, ftetiftè:ièd fili utn
mulieris,adthronumpatrisraptumfuffle.Siènimhociux>'
taliteramaccipitur,qttid magis ùiendàcius, cum in cælefti
patriacarnales genèrationes&ipfi carnales intelligamusî
Qffique poll paululum narrat ptçliiim magnum in carlo fâ-
âumfuiflè,& draconem fuperatum iftterrâmruiflè.ac de-
inceps mulierëm pe^ècu turn fuifte,ip fa m q; in fblitudinem
fiigiflè Si enim draco de carlo deîeétus,in terra corruir quæ
neceffitas muliërem compulit,vt de eçlo i n fblitudinem fil*
gerct?Aut quomodo eam in carlo perfecutus eft draco, vbi
etiam locus inuentus non eft 2 Rurfum idem Iohannes fè-
pdmo angel o phialam in aere m effund en te, grandinem ta-
lentiponderisde cælo fîiper homines dicic ruifle, atque
homines propter plagam grandinis Deum blafphemaflè,
Si enim ( vt apud Latinos pënfàtur) (èptuagintàduarum li-
brarum pondus grandinis fùpéf homines çadit, quomodo
vel vnum momentum viuerë poflùftvt Deum pro irroga-
ta plâga blafphementfLonge autem inferius eidem Iohan-
^ * 2 2 ; I 1
ducabmt, &ipfamigniconcremabunt. Nunquid nam cornua
quippiam poffiint manducare vthonio vel animal? A tic nu-
quid aliudfunt carnes fornicariæ, atque aliud ipfa, vt prius
carnes eius cornua & beftia manducenc& fie earn ighi concrement?
At fi hoc eft fornicacia quod qarnes eius,eâ fi pri-
usmànducant, quomodo pofteaigniconlùmunt? Reftat
ergo vt intelligat nihil in ea hiftorialicer fafltum narrari,
féd myftica facramentafficut in Cianticis çanticoriirh) fub
Velamine locutionis tropiear figuratçque conteg;i,ac proin*
de in hoc fàcrato angélorum numéro eeelefiam Dei aç-
cijpi» ,
Sed huic noftro intelleâui hifi fub tiliter ènodetur,il-
ludcofitrarium eflè videcur,quod Iohannes in fubfèquen-
tibusvnum fè eifhisfèptem plagasnouiffimashabentibus,
adorarevoluilTeteftatun Aitnanque-Etvenitvnus defeptem
angelis habentibusphialas plenas feptem plagie nouifsiéis, & lotu»
tus eft mecum dicem Verity oftendam tibi fponfam vxorem dgni.
Et póft pauca infert & dicit:Eg<? Iohannes qui vidi & audtut hac
&poftquam audiffem & vidiffem cecidivtadorarem antepedesati-
geli,qui mihi hac oftendêbaii& mihi dixih Videnefecerit, confer-
ùustuus fum, fratrum tuorum habentiuht teftimomum lefu3
Deum ado ra. In quibus verbis patentérinnuitur, qqià ange*
luseftquém Iohannes vultadorare.Sed cum conftet, quia
harc Appealy pfishon per plures |èdper vnum angelum I0-
hanni'iit reue lara , fieuc initiüm & finis libri demohftrant:
quid lî b i vul c ange lus iftè vnüs ex ^feptem, aliunde Veniens
& Iohannem dôcensîErcerte idemlohannes angelo ofté-
denceqqiad eum miflusfuerat hosfeptem angelosincælo
viderat.Quafiergpifteangelusquieidemlohariniillosfeptem
oftendcrat,dec locum dimittatque fohannem aliens
ex feptem venieÂ, reliqua quar nàrrantur, eundefn do-
ceat, abfit vt credatur.-maxime cum.dpminus in fine iftiüs
reuelationis npn de pluribus,(èd de vnô àngelo^cat : Ego
Iohannes mifîangeliim me um teftifiçari vobis in eccjeßis.
Quar cum ita fine necefle efi vt quafiter ihoeï%i debeanta-
periamus.
Gonflât nanque & verum eft, dominum Iefûm Chri-
ftùin imo totafn fimul trinitatem, per affiimptatn angeli
creattiram pmDiahæcfâcramènralphanmreuelaflè: ëun-
demque angelum, modo capitis hoftri, modo puèdiçato-
rum eius,modo propriàm géffiflè perfonain: Iohanné vero
cui apparuic, nunc pfar<ftcatomm nuncauditorûnuncprp-
priam formamtenuilTe : açperhoccum idem angeliis v-
nuSèX fèptëiü eflè perliiberur, non iam ad propnetacem,
fed adfiguram pertineré vidèturvSéd nec illud ad propriàm
Iohannis refertur perfonam, quod ad.fe vnum exTèntë angelis
yeniffe fatetur:fèd ad eius ciiius typum tune ille pór-
taflè coghofcitur. Neque enim yel ad angelum proprie, Vel
ad Iohannem p?oprie pertineré vidéntur,quæ in hac reüe-
latioriehatrantur^xcepris duobusinlpcisi quibus & Iohannes
vultadorareangélum:&: idem angelus nè fedebeâC
adprare,pfohibcc:qubd idem Iohannes oftenflit, Cuictïm
certumfic,quiaab Vno angelo hæcei myfteriareuelàtà fint;
qgjrdam fè narrat aduerforum vocabulorum perfonis vel
atmiflè vel didiciflè. Aitenim: Et vidi cum aperuißetagnus v-
num dbftptemfignaculisaitdiui vnum ex quatuoranimaltbus»tan-
quam vocem tonitrui, dicens: Veni & vide. Et rurfu m : Rejpondit
iriquit,v»«j defenioiïbus Jices mihftîli qui amiâifunt fioles ajbis,
quifimt & vnde veneruniiEt di Xi illi: Domine mi,tufcü.Et dix ic
mih\:Eifunt quivenerunt de magna trtbulationey&laueruntfto-
lasfuass&dealbauermt eus inftnguine aghi.O beate euangeli-
fta Johannes,quid fibiyolunt hæc tua verbafNunquid non
tu dixifti de hac Apoçfaiÿpfi,quod eam tibi Chriftus per angelum
oftenderit? Vt quid ab aliis difeis hoc,quod tibi ab v-
no ange|f> reuelatum fuifïè fàteris.? Die ergo quod verum
eft,quia(ficut te veritas doçuit)hoc eft in figura' vnus ex feptem
angelis, quod vnum ex quatuoranimalibus,atque v-
nùs defènioribus : & hoc tu ipfè iàeadem figura es , quod
eft vnus ex feptem angelis, quodque vnus de fènioribus, '
vel vnum ex quatuor animalibus,ynum fcilicet corpus dominus
& ecclefia, caput & mem bra.
Sed quiagenus diuiditur ih fpedes, ru doâorum for*
___ . . . r. mam hoc infloeo figuralitef gens : angelus vero 'vel aniangelus
dlcitcDecem cornua qua vidifti & beftia,pdientfomi- J riimal velfeniofV domini redemptoris. Sicut enim domi-
cartam,&defijatam facient illam&.nudam,& cames eius man- nus riofter mîrns montium , ouis ouium, paftorque
Apte. n.
Apoe.it.
Apo. 19 ér
Apoc.ii.
Ap.i9.gf ;
Ap. 6.
Apoc. 7.
B:Umb. v a . rm .Tm .y.rtrn. Q a d id -