Tfal.117.
I f * !*•
Htbr. I}.
Iféd.119.
PrffM .5. c
Matth. 5.
D
Ilixca ruinam hanc omnia mala qu^prius contra Eccle-
Ikcndinaicabarn: prxdlcuntur coiTuetc, vtbonarepcntc
coniurgant. Quîpriasfimat eqiius impatiens ad libidinera.
corraitineolaxaria.confargitcaftitas.&incipfthabcre
fcffotem Dominutt) : qui prias èrantmiiliftccUes, &
filios bonoram operumnon habentes, euettuntut & generanlfpmtualciTvfôbolem.
Etdicirafcis:T;^'n(i^(M
noutlk ohmmm in cinumtu,mmjk tun. Cameliquigraui
gibbopcemuntur, rummaiicquidem, fed vngulam non
nndunc, : lignilicafit eos qups grauia peccata deprimunti
leguntfctipturas, fed quæibi fcripta flint negtignrir. De-
fignant & Iudieos qui legem Dei niminant.hoc eft medi-
tantur .-fed vngulam non diuidunc, quia in patrem Sc folium
& fpiriium fan&ura non credunt. Afini funtim-
de quo Dominas : Ambulate dum lucem babetis : nec poteft
habere gaudmmdefpe futurorum, ideo non venietfuper
eum imbèr coeleftis benedidionis. [ Hoc erit peccatum
Ægypti, &peccatum omniumgenitum quamnafeenderuntad
celebrandam feftiuitatem tabernaculorum, ] Amonitarum,
fciKcet Moabitarum ^ Ally riorum, Ghaldæorum, cætera-
rumque gentium .-per quas defignantur quieliguntper-
manere in errbribusfuis, & nolunt, wtedi de terra fua vc
veniantad focietatem Ecdefiae, &efhcianturlfraelitae&
ciues coeleftis Icrufàlem. [ In die ilia erit quodjuperfremim
equieft fanttum Domino,&c.~\ Hebræimotefuoiuxtalite-
ram dicunt quod quum rexeorumyenerit inauream Ie-
rufalem, pace cunda obtinente, non erit opusequis aut
èquitatu, fed cqui & ornatus phaleratumad cultum Domini
mundi, non refiftentes palfionibus fuis. His omnibus
vtileeft vt corniat in eis quod molcftahat, qüatenusfiir-
genctfs manfuetum in fe fufcipiant Deum a quo inducan-
tucin coeleftem Ierufàlem. [Etomncs quireliqui füerintde
vnmr',is Genttbus qua venerunuontra lerufalèmafcendentab
anno in annum, vtadorent Dominum regem cxercituum,& ce-
Ubrentfeftiuitatem tabermculorum. | Feftiuitas tabcrnacu-
lorum qu* Grace <nù)vtnnyla. dicitur, agebatur menfe fe-
btirao decimoquinto die menfis , iii memoriam illius'
temporis quandoindeferto vbinpnerantdomus.inta-
bernaculis hofpitabantur perfeptuagintaannos. Etnos
myftice quamdiu fumus iri certaminc & noui'mus nos elfe
peregrinos& hofpices fnperjcrram, habitamus in ta-
bernaculis, conferences quia non habemus hie manen-
temciuitatem, fed futuram inquirimus , & ad earn toco
defiderib fùfpiramuSjdicëtes cum Pfàlmifta : Heimihi,qüia
incolatus mittsprolongatus est. Qqum veto peruenerimusad
patriam poflumus dicere, Reati qui habitant in domo ttia.Do-
mine, infecula feculorum laudabunt te. Ez:VnampetijkDami-
no hanc requïram, y tin babiternin domo Dominipmnibus die-
bus vita meaiT unceelebrare conueniet feftiuitatem raber-
naculorum , hoceftin memeriafemper habere tempus.
liberationis noftr* ,& æternæ illiits quieris quae poftfe-
culi aerates nobis feptima tanquam in vero fabbato pro-
mittitur, fiimentes nobis ligni pulcherrimi, id eftfapien-
tiæ immarceffibilem virorem, in cuius laude dicitur : Lignum
vita eft his qut apprebenderinr earn. Ramos quoquepal-
maruminquibus fignnmvidoriæ& pramium continé-
tur: ramos etiam arboris denfarum frondium quam myr-
tumludaeipucanc, vtmortificemusin nobis incentiuavi-
tiorum, quod etiam fignatur per falicesde torrentequM
.fimul præcipimur fumere. Namferturàmedicis quodfi
quis florem falicis cum aqua mixtum biberit, omnis tepe-
[cet calor, & vena libidinis fîccctur vt vitra non gencrec.
Quicrgo feftiuitatem tabernaculornm vult celebrarede
huinmodi arboribus fibi vmbracula faciat > ficuc facie-
bant olim IudaeL [ Et exit qui non afcenderitde fanttlijs terra
adlerufalem, vtadorentregem Dominumexerc tuum,nonerit .................. ^
fitper eosimber. 1 Ierufalemcoeleftisciûitaseft rëgisDomi-j quit, lebetesfuenntverfnnphialas, & carnâhsfeniusin
ni IefiiChriftijdequa Apoftolus: lll4ifoqait,quajurfumeft fpiritualis intelligentiae fubtilitatem tranfierit : tunc ye-
lerufdlem,liberaeftqUaeft mater noftra. Ad hanc quicun-
1. _: -------HZ, „n-o^onxlpri* Mnn pnim in nil.
tranferentur , vt in eoqtiod dicitur, iuper frenum
eqnioranem bellicum ornatum intelligamus.Secuhdum
[ myfticum fenfum frenum difeiplina coeleftis eft magifte-
rii jqua infaniens libido & petulans lafciuiarefrenatur.De
quaPfalmifta : Inrtjamo&freno maxtllas eorum conftringe.
Hoc frenum in oreequiponitur, vt relidis errorisanfra-
dibusreda gradiaturvia, & mollit ad fedendum terga
pf«beat Saluatori. Talia ornamentaôctale frenum auro
argentoque , id eft fenhi & eloquio decorata , fanda
funt coram ,Domino & eius cultui proprie confecrata.
Sane quod in libello exaltationis fand* crucis legitur hoc
tunc imp'letum fuiflè , quando Helena Augufta mater
Conftantini Imperatoris clauos dominie* crucis iuffit
fieri falutaresin freno equi regis.beatus Hieronymus pib
quidem fenfu, fed ridiciilo dicit confidum elfe. [ E t«runt
lebetes in domo Dom ini quaftphrala coram a lta ri: & eritoninis
lebesin le ru fa lem & in lu d à fa n ftificatus D om inoexercituum .']
Lebetes, id eftoll**re* ,in quibuscoquebanturcarnes
vidimarum ,|eruntita fàndi dignique veneràtione, ficufc
phial*aure* in quibus liberationes &aromata,Domino
offerebantur. Per quod oftenditur quod omnis traditio
& obferuad© Iudæorum conuerterida fit in fenfum fpiri-
tualem, & virulenti* carnium fuccedant aromata fpiri-
tualisintelligenti*. Dehisphialis dibit Ioannes fevidif-
fe'vigintiquatuor feniores habentes citharas & phialas
aureas plenas adoramentorum,qu* funt (inquitjoratio-
nes fàndonim. Et in Canricis Canticorum dicitur : Dile-
ctus meus afeendtt in bortum fuum ad phialas orornatum, vt pa-
fcatur in bonis & lilia coüigat. Phial* namque aromatum,
funtreceptacula ànimarum plenavirtutibus St variarum
orationum aromatibus: de quibus quotidic Domino bonus
odor diffunditur. Quum ergo lebetes conuerfi fu-
erint in phialas & carnalia fpiritualibus permutata, tunc
omnis lebes confecratuserit Dominoin Ierufalem & in
Iuda, hoc eft in Ecclefia qu* eft vifi© pads > & vbi firnc
confiantes, hoc eft laudantes Deum. [Et ventent omnes immolantes
, & fument ex eis }& coquent in eis y & non erit meïca-
tor vltrain domo Domini exercituum in die HlaJ\ Quuni, inque
vult venire, neceffe eftafeendere. Nonenim in hu-
mili loco.fed in excelfo monte fita eft. De qUaDominus:
Non poteftciuitasabfcondi fuper montent pofita. Ciuesitaque
Ierufàlem afeendunt vt adorent regem Dominum exercituum.
Qui vero non font dues, fèd de familiisac tribu-
bus quales funt Iud*i& Iferetici : ifti non afeendunt. Et
idcirco non venir fuper eos imber prædicationis Apofto-
y de quibus didum eft : Nubibus mandabo neplnatitfiiptr
eos imbrem. Quoi erfifamilia Ægyptinon afcenderit & non ve-
neritjtecfuper eos erit, feilicet imber. Ægy ptus tenebr* vel
Moeror interprètamr» Qui vero Ægyptus eft, id eft in te-
nebris ignoranti* Dei vel feelerum conftuutus, non poteft
afeendere ad Ierufàlem non habpns lümen pr*uium,
nient omnes immolantes Domino, hoc eft feipfos holo-
cauftum acceptabile fedentes : & fument & çoquehtin
eis carnes vidimarum, vt quicquid in-eis cameum & flu-
' xumeft excoquatur igné fpiritus fàndi. Nam&inlege
prohibemur carnes agnipafchalis crudas comedere, hoc
eft Pafeha cumlud*is carnaliter celebrare, tune tanta è
phialis exibit.intemplo Domini boni odoris fragrantia»
vt nullus fi t qui meteimonia audeat exerccre, & vendere,
ibi oues & Boues & columbas. Timebunt enim ne ficut
tuncfecit flagellum defuniculis& omnes ciecit de tem-
plo yfoc nunc fpiritualiter veniens omnes nefa-
Ûos excludat metcatores à tenv
plo fupern* Ierufàlem.
,
FINIS ZACHARlÆ TROPHETÆ.
PROOEMIVM IN
m a l a c h ia m PROPHEt
a m .
Alachiam vUimum duodecimHebrd
^ putantejfe Efdram Prophet am d r fa cer
dotem. Hic prophetaUit eodein
tempore quo d r Agg&us d r Zacha-
g nas, nec tempusponitur in titulo. Interpret
atur autem angelus Domini)
ßue angelus meus : quia tanta fu it autoritat is, v t quic-
cjuid dixijfet itacrederetur acfi ah Angelo Dominidi-
tfumfuijfat. Vndenonnulliputauerunt cum natura An-
gelumde coelq defiendijje, carne indutum ad commouen-
dumpopulum qui nuper de captiuitate^euerfissfuerat.
MALACHIAS PROPHETA.
C A F. 1.
Nvs verbi Domini in manu $Ulachia Tropheta. j
Iamin præcedentibus didum eft vbicunq,
7 Onus ponitur inProphetis,pondus ebmmi-
' nationis fitte alicuius aduerfitatis peccanti-
bus incidit. Igitur & hie onus verbi Domini
dicitunhabet tarnen aliquid confolationis, quia non dici-
tutcontra Ifrael,fed adlfrael, vteaqü* fequuntur non
contra pópulum Ifraeliticum Ventura dicantur, fed ad ilium
vteapræfeire poffer quæ nuntiabancur ventura. Hic
autem Ifrael,duas tribus Iudam &Beniamin debemus ac-
cipere. Ex quo enim decem tribus in captiuiratem dudæ
hint quç Ifrael vocabantur,reliqu* du* tribus indifferenter
Iftaelappellaci coeperant. Quod verb dicitur;Z» manu
Malachia , manum pro opere pofuit : quia bonis epëribus
donum prophetiæ promerebatur. Qui enimlauatiilter
innocentesmanusfilas,& excutit manus ab omni mu-
nere, meretur fpiritu m accipere prophetiæ. At in illis vel
ad illos quibus àxàxxa’.Manus veftraf anguine plenafunt, nort
fit ferrao Domini.[oi/m vos dicit Dominus. EtAixiftis: In quo
dilexiftinos? Nonne frater eratEfaulacob dicit Dominus, & di-
lexi lacoby Efau autem odio babui?~\ Qma præmiferat onus
fupplidorum quod portare çogebahtur, fiibiungitquare
ifta roererentur. Dilexi inquit vos, fed neq uaquam mihi
vicem diledionis mutuam rependiftis. Vt enim habet
prouerbium,A»/4»r«« non redamaretamoriseftimpendia per-
dere. Quiadiligentem fe Dominum non dilexerant, mina-
tqrillispoenam, vNtfentiant,per tormeta quem noluerunt
fendre per beneficia. Sariçquum dicitprætento tempore
Dilexi, negat fe diligere in præfenti dum prætetitam con-
fitetor diledioiiem'. Quum ergo dixiflet Dilexi vos, illi ea
temeritate qua peccâbant» tefponderunt : In quo dilexifti
«oi.?tanquam oblitlbeheficiorum qu* irtnumerailhs prç-
ftiterat.Quibus Dominus ïefpondet: Könneftater er at EfaU
lacob,&c. Vt inquit taceam cætera, & quomodo vos nu-
perrime de captiuitate Babyloni* liberaui : vthæC &alia
præter rtiittam,altius repetam, & ab ipfà concepdone ve-
ftraoftcndam quomoao vos dilexerim. AntequâmRe
beccalacob&E(àu pareretfin Iacob vos dilexi:in Êfàüau^
temldùmæOs odiohabui. Etpofut irtquit montés élus, fcili-
cet regioilem Seir in folitudinem -, & Vrbes eiüs feci efïè de-;-
fertasab hominibus &àdraconibus & beftiis pofïiderii
Si autena dixeritEf/o;W,qui eft E Taüybeftruftifumus, fedite-
rumreuertentesodificabimus vrbes noftras- J/foquidem adifi-
cabunt fedêgodeftruam.Oàiûm 8i diledio Dei non finit hu-
Hiano niôre cogitanda car nalitcr, fi eu t enîm Deus omnes
qijos yreâuit ^iligit : mifere tur enim omriiüm Sc nihil eö-
tii odit qu* fecit. Ergo odiüm Dei ex'prdèfeiehtia nafeitur
tutiirorumautçx openbiis» EosÈnim diligit Deùs quos
videt repugnaturos VitiiS,& obedituros diuiliis mandatis.
Illos veto Deus odifïe dicitur quos videt feruifë peccatis,
^deftrudtaiam vitiaiteriim vellèextruère. Hæcfecun-
dum hiftojdam ab Hebræis dicüntüt qui etiam per Idq-4
ïhæos volunt intelligi Romanos ccideles &fànguinànosi
quia Edom Rübeus vfel fànguineüsinterpretatur , quor3
imperium in mùndi terminofic deftruehdum,& ad ipfos
totius prbis poteftaS f ranfiturài Allegoricô fenfu : Efau &
Iacob fratres de vna ftirpe generari vitiorum àtqjvîrtutuhi
figuram prætêndunt .• qu* dûo licet fiât con traria, ex vno
cofdis fonte pfocedunt. Nam qüià m m fumuisarbitrii
pro noftra yoluntàte aut ad vitia defledimur aut ad virtii-
tes.Primogenitus eft Efàu,quià priora funt vitiapèï infan-
tiam, àdolefcentiam, & iuuentutcm i pbft nàfcitur Iacob,
qui fiipplantàtor interpretatur : quia errores fragifioris it-
tatisætasfirrtiiôr ïuccedens corrigic Ôdùpplàntat. Vnde
behe maior Frater hifpidus &agreftis Venator & fyluis a f-
fiietus dicitur fuiflè, minor lenis & fîmpleic, habitaflè do-
mi perhibetur, Jtaqué fub rîomine Efiu Deus vitia odib
habere aflèritur,non natutarti qüarti bpnam fecit :&pro-
pterea fines eius ponirin folitudinèm ï vtomne malum
extirpetur & vitia non luccrefeant. Quod fi impudens
malitia ea qu* hint deftruda rürfus ædificare con'etur,
Dominus iterumdeftrudurumfeprbfîfetur. Quodfacit
duobus modis,fiue quiirp corfrguntur peccatores,fiüe
quum percinaciter peccantes iüfta vltione damnantùr.
[Filins honorât patrem s&feruus Dominumfuùm>&c!\oL cfî di-
ceret : Licet priufquam nafeeremini quafi fi,lio$ Vois in Ià-
cob dilexerim, tarnen intelligitur prb nominè véliitis h'è
appellate, fciliçèt an Patrem an Dominü, Si ergo Patrem,
cur nonredditis debinim patri honorem ? fi Dominum,
quare contemnitis ?cnr me hôrt ficut dbminum timetis?
hoc ad illbs dicit qui de càptiuitate riüperreüetfi, &nec-
dum reftrudo templo vel ciuitaté in peccatis tâmen pri-
'ftinis remanebant Dèum hec àmbrë hec'timoreveneran-
tes. Spiritualiter voluit Deus primo vt fimus folii eiu's vp-
luntarie illi ôbfèquiutti dantes^nec non timoré,fed ambré
illifertiiences.Quod fi hoc nplumus,vult vtfàltemfimus
ferili, timoré fiippliciorum récédèntes amalo,& bona fa-
cienteSi Ergo àfiliis quæri.t pater honorem,dferuo expetit
Dominus timoremiinîtiumënimïàpientiçtimorDo-
mini;& à timoré ineipientes,ad filialern tranfeamüs amo-
tem. [Ad vos ôfacerdotes qui dejpicitis nomen îi\eim. Etdixiftu:
ïn quo dejpeximus te? In eo quod offertisfuper ait are meumpd-
nempoüutum. Etdrcitis': In quopolluinmte ?Ineà quod diciiù:
MenfaDominideJpeétaeftf\Âdvos inquit ôfàcèrdotes meus
fermp fpiritu aliter dirigitur, qüi homeh m'eum defpici-
fis,dum meis facrificiis derogatis : & quum reüerïï de Ba-
bylone debùilfecistota métereuerti ad me, præteritis cri-
minibùs iungitis contemptüm fàcramentorum mëorùmi
Sed illi qüafi rtefeientes hoc,feifcitàntùr adhtic abeo qui
cünétâ nouic, Itt quo dejpeximus ? Et rdpondèt Dbminüs-
offertisfuperaltàre mium panent poüutùni,pànes feilicet Dtb-
pofitionis, quos iuxta traditioncs Hebræorum, ipfiJîfcer-
dotes ferere,ipfi met e te & molete&deçoqùere debent:
quod fpêrheti tes àgete fîtmebaht qüalefeiin que pahés 8c
fiipra méfàm Domini fâbbatopohebattt,qüivfq; âdaliud
fàbbaturti leruabantur:&dicebatürpanis fan<ftus,dè qub
non licebatederëhifi fàcerdotibùs. Ait ergo, 'ojfertisfuper
altarememnpanem polluêunr. 8t dum meà fàcràmenta malé
tra<ftatis,mé cuius funt fàcramentayiblatis.Qupd verb fe-
quitür; I« quo dicüùrmenfa Domini dejpecta eft, poteft fieex-
pohi j quod illùd altare quod fecerantreueru décaptiui-
tatembq état eiüs gloti* cuiiiS erat ântiquüm. Ideoq*, di-
cebantdefpeëta effë menfàmDomini itanquam réligiô-
lii deelîèt fariëtitas cui deerat ambitio, quum è contrario
DeÜs non àltatis ornatum ,fed offerentium deuotionem
requirat.Sed &altiote fehfii irierepàt di uinus fer mb fàcér-
dotes & miqifttôs Eeclefi* quod nègligentërcradtehtdi-
iiina myfteria, 6c offerarit fuper abate Domini panem pol-
lutum,feilicet quum indigni ad abate Dominiaccedunt,
dépollutacohrcièntiamundum fànguinëm bibunc, &fà-
crbfàhcftum panent inquinatb brépercipiiint:ficqueficvt
de fpiciat ur menfà Dei q U* per fe fanâraeft p rop ter min i-
ftrbrüm vilitatem. Sed alio intelleifturquando prædicaror
qui fpiritualem panèm,id eft dbâtiham populis diuidere
debetjblanditur porentibus Si diuitibüs huius feculi, ea-
que loquitur qii,^ illis placeanr,nec peccantes iuftafeueri-
tatë corripitipanëm ytiqi doëtrinæ polluit, &ipfb Dorai1
ÈccUj
ho con