IlifllflWIIl
dum réconcilia« Deo ditione eius'deùoti inclinantur-.
îpfà e'ft enim terra viuétium foliditate'Ghriftifiiperaquas
fundàta ; qùæ! longe alio vifionis Safràmenco, à Moyfi &
Aaron, Nadab quoque' & Abiu, vria ttfm feptuaginta fc-
nioribus, Tub pedibiîs Dei Ifrael, qiiàfi opüs faphirinum
cernitur,'&quâ(rCâehim ciùn ferenuttiéft, ‘Necmireris
intei ea, fi nunc terra, mine fcabellum pedum'éi’us, fan-
Oa. Dei Eeclefia nominâtur ; inter dum vero qiiâfi écelütti
cum ferenum eft , fub pedibus ei us ceruiiur ; quia vna ea-
demqUe res variis figurarum ænigmacibus, obmerito-
rutn efficientiam & fignificat ionem caufarum liite clariiiS'
releratur. ‘Qua de caufàiurareper terram aliquem vetuit,
qui fcabellum pedum eius, ac u coelum êum ferenum eft,
nrmitate perpétua, fàntfta Deifcilicet Ecclefiafblidatur.
Vnde fi quis terram aut coelum, vel Hierufalem illam raa-
gis ali quid exiftimat quam créaturam, errat. Si quis verb
non fe teneri iuramenco, quia creatura efle cernitur, cogi-
tet quod in his omnibus præftantfora figurata lateant Sa-
cramenta, &intelligat fedebereilli, cuiineifdemiaçra-
tioraclauduntur Sc adumbrâtur arcana. Quis enim ignorât,
quod Hierufalem ilia terrena, illius coeleftis imaginera
gérât? Et ideo quilquis per earn iurat, iufiurandum
ei debet cuius eft chutas, necalteri quam illi reddendum
reéleputatur. Sedvtfimpliciusloquar,argumentati funt
fe non teneri iuramenco, fi perea tantum ad litreram iu-
raflent, quia di<ftum fuerat, Reddesautem Domino Deo iura
mentum r#«m .Idcirco docet nihil tam vile in creaturis Dei,
vt per hoc quifque peiurare debeat, quando à fummisvf-
■quèàd infima quæque draina prouidenria cun fia créa ta
regùntûr. Hinc quoque incipit à c hr on o Dei, quod fiib-
limiuseft, & peruenit vfquc ad capillum album vel ni.
gram, quod vilius eft. Et infînuat nec per caput debere
nosiurare , quamuis nihil raagis ad nos pertinerevidea
tut. Sedquomodo noftrurri eft, vbi poteftatem faciendi
velcommutandi coloremnigri, autalbi non habeathus?
Prop ter eaineffabili ter tenent omnia, &vbique præfèn-
ti iurament um debetur veritatis. V nde quifque per caput
iurat,illi vtique debet iufiurandum, qui poteftatem capir
tishabet, & cuius figuram caput tenet. Nam caput no-
ltrum Chriftus, caput vero GhriftiDeus: & ideo quifque
per caput iurat,illi vtique debetiuramentum fuum, cuius
figura & poteftas ineo manet. Veruntamen quia iftade
fuperftitione vel etroreludæoram vénérant; refecatno-
xia & fuperflua-, completautem ad perfeétionem, dum
tollit iurandi occafionem,quae defuerant. Sed tamen quia
videtut Apoftolus quam fæpe iuraffe, & veritatis Sacra-
‘menta inter Chriftianospro fàtisfatftione alterius licet à
malofintjfrequentius conceduntur, liquet quod Chri-
ftus penitus iurare non prohibuir, fed propter occafio-
nem periurii,docuit quod perfe&ius eft,&oftendit quid-
quid vlterius fit, efto liceat veritatis obtentu, quod à male
eft, dumquifque pro dubietate alterius,vt fidem faciat,
quinoncredit,iurarecogitur. Hinc eftquod Apoftolus
fiçoe iurat, vt infirmis ad fidem perfiiadeat.Hinc eft quod
Ecciefia fiios pfo pacis foedere fideiq; aftenfii frequenter
iurare concedir. Sed Dominus docuit quod pefedius eft,
tndulfitquod infirmitatis ; refecaurt quod fùperftidofiim
erat & noxium. Quia profe&o, fieut mentiri non poteft
qui non loquitur: fie periurare omnino no valet, qui nun-
quam iurat. Idcirconcmo ficut bonum appetat iufiurandum
, fedpro infirmitate alterius quæ à malo eft, quia in-
firmitas mala eft, vtaeur iuramento veritatis fubfidio frétas,
vtei perfuadeat qùemiureneceflariafidevideritinfirma
». Aliter autem; 7
S ER.MO vefier, inquirer,eft, eft,non, non.] Quia omnino
Euangelic a veritas non recipit iu rame n t um, ifed alterius
infirmitas id/iogit, dum quilibet fimplicem non
poteftrecipereveritatem. Veramquod omnis fefmo fi-
delis reâe pro iureiùtando accipicmv& ideo inillo fèmpef
eflè débet in adfirmando, eft, eft, in negando, non, non,
fuffreit enim dicere ore,eft illtid,quod in Corde eft*,noneft
autem in ore iilud,quodin corde non eft.Quidquid vero
extra han cregulam fecus eft, certe aut ex mendatio eft,au t
ex infirmitate akerius,licecverüm fit qüodiüratuf.iEtidnondicitrquidquidamplius
eft,malum eft, fedtémpe-
’rat ièntentiam, &ait malo eft. Quia fi quippiam plus
minüfve fubtetfuerit,i malo eflècônuincitûr. Quàpro-
pterq> éftin corde,fit &inore;qùôd verô nQÂ'eift in t o r -
de,nequaquam fit,quia non débet elïè in ore.Vrtdé fi quis
verum loqui curat, calamum linguæ priusneceflèeftinâ.
tus in veritate tingat, deindidem ex éadém véritâtéforaà
in ore vemm proférât. Omne quippe verum à yérîtate
verumeft, & omne quod eft eo habet eflè, quia eft àb eo
quod eft. Siçitaq;omnisveritasàverohabet vtoïnhinô
veritas fit,&ideo non fimplicitér, fed geminatediélum
e&iSitomnisfermoveßer,eRye]il,non,non. Nequeènim viciC-
fimea con hindere licer.vt fitin eo,eft,& non,quod Apo-
ftolus denegat, fed in ea quam corde gerimus eflèntia veritatis,
eftillùd quod ore proferimus ; veritas autem Deus
eftv&quifquis veriim loquitur vtique ex illo loquitur.
Quia, ficut quidquid eft, ab eo habet efie quod cllentiali-
ter eft:ita ex illo, qui in nobis & in fide noftra Deus veritas
eft, debet ore proferri quod verum eft. Alioquin et-
iamfî verum videatur , nifîex illo habeateire » vtique
non eft.Ef!e quippe Deo fubftan tiali ter eftmobis quidem
& rebus", ac negotiis vniuerfis accidentaliter. Idcirco,
quodcunquenbs lu mus, quod innobis vel ex nobis eft,
feu quodeunque circa nos eft,ab eo confiât eflè,quodèft.
Sinautem ex eo non habueriteflè, vtique non Éft. Propter
quod mira difpofino reruni, omne quod nô eft, quia
non habet eflè abeq^quodeft, non minus verum eft,quia
non eft, quam quod eft, & partîtur eflè ex eô quodeft.
Hinc igitur confiât, quod in Ore Ghïiftiani,non minus in
'negando, quam in aflèrendo fèmper veritas eflè debet.
Sed tamen talia quæ tam ardua f un t & difficilia, quia pec-
candi via fâtislubrica eft, nemo fine fpiritü fortitudinis
euftodit ; nemo nifiefuriat & fitiat iuftitiam, partes vit*
perfediores, & confummatam regni Coeleftis iuftitiam
adimplebit.
A v n i s t i s , quia feriptum yoculumpro oculo, dentonpro
'/«ifc.JSübaüdienduméft reddet,vt*tas rudis vit*, quafi
iufliriæinitium pr*ftruatur. Cæterum Chriftus iuftitiam
perfed*vit*inunuans,addiditquoddeerat. Vndepatet,
ficut & in c*teris locis, quod «a quæ de lege fimt, inter
prudentiamcarnis, & confummatam Euangéliiiuflitiam
media fimt» Manent igitut hincinde quafi duo tetmini,
vnus qui detrahit ad eulpam,alter vero qui regni iuftitiam
perfediits impler. Medietas porto horum legalemadhuc
rudibus pandit diÇèiplinam. Non hrodicus quidem iufti-
tiægtadus eft , plus lædentL ÿ quam intulit, nùntepén-
dere. Nam prudentia carnis quæ ab Apoftolo morsdici-
tur,eft vlcifci,infidiari concupifci, quæ carnis fimt çallide
fèdari, &IÉjtera huiufmodi. Iuftitia vero legis fègregat
nos ab his, öcinirium perfedæ vit* fuos adhuc terrenos
i ncipic erudire.Deindé Ghrifti iuftitia, per quam regnum
coelorum digne quæritur , docet omnino nontenftere
malo. Eflèt quippe iuftitia Euangelii maiof;filædenti minus
iniuriarum quam perceperat quifque iuberetreddi;
nunc multum fiiperexcellit cum iubet nec refillete malo.
Vnde iuftitia PharifæorUm plus aliquid habetàprU-
dentia carnis^ longe tame n infer i u s fira eft à iuftitia tegni;
& ideo Chriftianis iure dicitur, N iß abundauerit iußttiavc-
firaplus quam Scribatum & Pharifieorum , non intrabitis in ri-
^»MWftÉ&râoî.Sedhancnemo digne,fine fpirituconfilii,&
gracia mifericordiæ,côfiimmabit. Sic enim tolérandi funt
in fpiritu manfuetudinis , quafi phrenetici & fine tnenté
homines, vt quaiidoqué refipifcânt, & fint amici tolerant
tes qui erant ptiu S perfèquetite s. Par um itaque eft Ghrifti
difcipüloirihaCparteadperfc6lioncilTiiuftitiæ,hortfblütn
ex lege lædenti »non amplius quam acceperat reinfligereî
verume tiam fi tninus äüt nihil reddideri t» quod integri tas
huius perfedlionis eftjiuxta præceptum Domini non refi-
fteremaloi Qua décatifà ftatuamus duosiuftitiæ térmi-
nos, vt medietates eorUtn fècundum proportionem dili-
gentius contemplemur.Nam i nitium iufti tiç é ft, non am-
plius, fed æquo iudicio, lædèn ti ex lege pen de re; perfe-
âro Vero » malo non refiftere, fed paratum efle ad omnia
patientifîîme toleranda* De cætero medietates horum
multrb rarnuS quam paflîis fie,aut nihil reddere.Sed priof
terminus, dent em pro dente, oeülum » pro oculo, àut
certe
v/àô7.
IniMatth.Euang.Lib. HL
cette damnum æquo pondéré pro damno exigere,quamuis
infira fines iuftitiæ claudatur, prudentia tamen carnis
pafcitur,& ex vicinitate ill ins,licet gradum iuftitiç teneat,
obfufcacur. Paratum veto efle ad omnia toleranda pro
Chrifto,neç refiftere malo, integri casvitæ,& confumma-
tavktus iuftitiæ prædicatur. Cæteruitt medietas horum
quantam multo minus exigere, hæret adhuc initio,& ali-
q u a carnis prudentia frequenter exagitaturcantum cihil
inali reddere, hæret iam perfedioni, & fi ex amore Chri-
'fticftfpiritu manfuetudinis fùbfiftit. Cumfi adfueritfpi-
ïitus fortitudinis! ad toleranda omnia, vtetiam cum ad-
poffit, malo non refiftat, plen?» iuftitia in Chrifti patienda
poffidétur. Veruntamen eonfiderandum eft,quod dicit,
mon refißere malo. Nunquid vitia & peccata mala non
ifiint, contra quæ omni conatu mentis reludamur pu*
gnantes? Aut nunquid aduerfàrius nofter diabolus malus
non eft, tui> Apoftolus Mtyrefißitefortes in fide î Hæc vtique
malafiint,fèd non de his malisdicicfermo diuinus. Nem-
pe alia fimt mala, quæ y itinerant animam ,& quibus morte
punimurætema ; alia funt mala temperalia, quibus in*
præfèntiarum affligimur, vt probetur ; probati vero non
confundimur,fed coronam exfpedemus eert.iminis.His
quippe temporalibuç malis iubet non refifti » quoniam
no bi f cum per pa tientiam cooperan tur in bonum, Pccca*
ti vero'malumteftat præcauçteac repelli, hé incegritatem
corrumpat animæ , quia fauendbus fibi cooperarur in
mortem. Vnde fi talia mrerius exteriufve nobis fiiggerun*-
tur mala,refiftenda funt vtique &vitanda:fi vero hæc tem-
: poralia, licet à diabolo vel à quolibet inferahturhominé,
non refiftenda fimt »fed padenri filme toleranda. Quod
fàtis lob verus Athleta prænofcens confirmât exemplo»
‘ qui multisadpulfus malis nec reludatut:tehtatus vçroin-,
terius peccatum perperam nonadmittit. Quod ideo di
xerim, vcdiligens leélor libercatem feripturarum in lo-
quendoaduertat; quia non fèmper calumnias hæretico-
ram perrimefeit, fèdregulas Catholic* veritatisefficaciæ
noftræ intelligendas derelinquic. Idcirco, non cuimalo,
fèdabfolüte, nolité refiftere malo dixit. Veruntamen de
quo diçeret tttalo , condnuo latius pér partes explanac.
Vnde fèqui tur:
S i quis ti pereufterit in dexîtifn maxtSam ,prak & lÜi alteram.
] Pérdextramquippe maxillam, non abs récon-
feientianoftra, quam fècundum Deum habemus, fîghi-
ficaturj in qua fi quis nos pereuflèrit culpando qüod in
nobis nod fiimum ac prædpuum eft » ofleram us vltronei
totum corpusad. aËigendum, priüfquam, quod öotifß-
mum eft, opprobria non <êrentes,amitcamus, HiS qüip •
pe tribus generibus iniuriarum omne malum præfèntis
vit* diftinguitur.Q^ia omné quod patim ur,aut in corpore
noftro cruciaribus afficimur, aut exterius datum's te-
rum affligimiir, aUt certe variis negotiorum operibus an-
gariamur, Sed in his omnibus parati ad perferenda ,pa-
tiencefque éflè debemusk Vnde Propheta , Paratum e< r
meum Domini, paratum cor meum. Cantabo & pfullamin glo- i
rtamea. Para tus namque corde eftille, qui & inrerius ’
promptus eft pari pro Ghrifto» 6cexteriuslicecihangaj
riadeuotus eft » fiquainferantur patientifiime tolerare.
Idcirco propter has duas maxillas, fètmo Prophecicus
geminatur. Aefi dicât » paratum eft cor meum Deus omnia
malignantiüm interius opprobria fiiftinere ; paratum
eftetiam exterius, pro te quæmeeXcrüciare pomme» li-
benter fuftinere, Qua decaufâlætus cantabo ac pfàllam
in gloria mea» In gloria, inquam, mea, quia deconfcien-
tia bona fecurus, confundor in nulloqUo patior. Gloria
no fit a y in q u it, Apoftolus, bac eSl tefttmonium confie tent u
nofiray quibus profe&o verbis liquec,quodquotiensin
vna earum Ghriftianus fiagellatur maxilla, femper pa-
ratus eflè debet, vt alteram deuotus ad fèuendum offe-
Ht. Vnde fignanter diélum eft, Si quis te petcujfierit in dextram
maxillam, probe ill* & alteram. Alteram ergo dixit, &
non finiftram : quafi dicat, præ be illi & alteram dextram.
Quiaiuxta hunefenfum iuftus totus eft dexter, & ficut
AodilIeinlibroIudicum,vtraque manu pro dextra vri-
tur.dum exterior & interior virtus hominis in holocau-
ftum Domino madlatur. Sic quippe reâius intclligicur.
quam vtad litteram finiftra fecks dum dextra pcrcutitut
porrigatur. Alioquin Ghriftus in paffione, quod fuos do-
cuit Difcipulos, non impleuit, qui perçu tien ti feints*
xillara,licet pari, paratus effet, alteram non præbuit. Verum
fimili quoque modo nec Paulus» cum in facie ca>
deretur, adimpleuit. Ait itaque grin dpi Sacerdotum,
Percutittte Dem, paries dealbat e. Si male locuttts fiumperbibe
tefimoniumyfitautem bene, cur mecadis ? Quidputas, nunquid
Chriftus contrarius eft præceptis fuis i Aut Paulus
difcipulus veritatis ohlitus eft quod ei iuflujn erat ex
Euangelio l Non vtique, quia& Chriftus non folum alteram
maxillam , verumomne corpus pro nobis clèroen-
terfimul de animam in cruce obtulit. Et Paulus quod-
(nori paratus cldcc pro Chrifto, poftea paflio probauit.
Qä1 canfk Chriftus hoc docuit , quod ex djperibus
exhibait, ôc non quod quifque delirus ex veebo Euangelii
friuolum fibi finxir* Nihil enim prodeft peccu-
tientialteram maxillam præberi carnis, fi noncumea of-
iferatur etiam deuçta maxilla mentis» Hoc quippe Chriftus
docuit, cum ait , D sfiu teàm e,q u ta m tu fium & buint-
liscorde.
4 Qüod a«tefn ex fe docuit qualis ^flè deheat hùmilitas,
hic defçripfit; defa^>fitenim virum Eyangelicum, &id-
eoquifquis in Eùangelio militât, debet paiatus eflè'pa-
ti,fînecéflitasincubuerit,pro Euangelio» -Hincquoque
Hiei enflas ait, Bonum e£t b om in t, cum portauerit iugum
odaleficentia fiu*ydabitpercutienti fie m a xillam , fa tu ra b ttu r op-
probrits. Quod autem faturatur opprobriis»indexceram
interius percutituc ; quod vero ^cterius maxillam præ-
bereiubetuc alteram, dexteram fcilicec, totum corpus
offerri pro Eùangelio ad percuriendum mandatür» leaf
que tamdiu verberanti aduerfàrio fuccedentes fibimet
dexteras præbere debemus > quo vfque aut inimici ira-
conuertitur in pacis & veræ dile£honis concordiam ;aut
totùs homo dexter flagelhsâc paffiombüs aflèôlus holo-
cauftumfiae. Eccehquido parer pcrfe&ionis apex quan-
tUm diftec ab anguftia legis J profedto quia lex c-arnalem ,
populutn non minus metu Vindiââe coercebat , quam
I furipfâs eorum mentes talionefieuæ vlrionis remperans ,
mùfgabat. Dominus vero in Eùangelio fidem noftram,
quæ pet dileâdonpm pperatür, rebus ipfis volens proba-
re,nôn folum yt quifque fibi iniuriç illatæ vindex foi pro-
hibcc> Verusnetiam diflïmulatione cqntutnejiæ, quam
perpeflus eft,prætenfa, præbere iubet, & quod refiduum
eft > vt ingenuus homô notier libère quod eft pro Domine
patiatur»
E t e i y inquit, qui Viât teedtn iudicio contendere, & tu-
fitcarn tuarn tollere, remette « & pallium.] Qua nimirum
fententia , non modo humani iudicii fiiftinere iubet i]
rébilsçadücis violent* décréta diripientium noftra, Ve
rum cum voluntate libertaris , fi quis voluerit violen-
ti iudicio tunicam auferre , remittamus ei & pallium,
&nolimus refiftere malo. Sane per tunicam-, quidquid
nobis ex fubftantiâ magis neceflarium eft, reifte accipi-
rhus ; per pallium vero , fi qùid ex fùperfluo exteriul
dilatatur » non inconuenienter dicimu6» ®Quibus duo-
bus omniaillaintelliguntur, de quibus iudicio nobifeum
çontendi poteft; ita vcà noftro iure in iusiÜius, fpon-
te fine vilius litis contentions diripere gaudeamus. Vnde
Paulus fuos colîaudans auditores, E tra pm am , inquit,
bonorum veßrorum cum gaudio juficepißis» ' Quod fî de ne-
ceflariis vit* indumentis accipitur , quanto magis fîi-
perflua Contemnere debemus î Nam iftis duabus fpe-
ciçbus generaliter omnis pecuniæ habitus contem-
nendus elle monftratur. Vnde quidam intérpretum
pro pallio veftimentum interpretati funt. Et JLücas vei>
favice,prius veftimentum dixit, deinde tunicam ne
prohibeas. Ex quo patet per tunicam neceflària quæque
intelligi debere; per veftimentum vero omniaqu*
fuperfiint : tanquam fi diceret, qui vult ea quæ tibiad
præfens copiofà affluunc tollere, remitte ei & fi quid
vitæ necefTarium habes. Indumentum namque habitus
eft hominis : habitus vero etiam apud Philofophos,
vniuerfâm fupelledilem defignat poflèffionis.- Omnis
itaque tunica veftimentum eft , fed non omne veftihan.
t8.t.
MM.xl.X9,
E
Thrtn.fr
^ 7-iOy
Ürè.io.}4. •
H