! Matth;zj.
eft landos cjui intelligunt Venientis maieftatem: quique
licet fandi fint commouebuntur,id eft, timeb ut cius pra-
lenciam. Valles autem, id eftpeccatores, &qua:frirfum
lunt non q uxren ces, n on poterunc fu ftinere eius pr*fenti-
am,fed fcindccur quicquid durum eft in eis, & inftar aqua;
defluet:& hoc erit propter impifccatem Iacob,idefthaere-
ticorum: &pefccatum luda > id eft eorum qui in eccle’fia
pofiti.cofitentur fe hofle Deum,fadis aucem negant.Iux-
taaliumintelledum. Egrejfuseft Dominus de locofanttofuo,
id eft,dereliquit Iudaros in quibus quondam habicauerat,
propter peccatum quod in Chriftum commiferunt , ficut
ipfe eis minatur: Relinquetur vobis domus vefiradeferta. [Cal-
cauitfuper exctlfa terra.] V enic ad Gentes qua: per eius gra-
tiam excelfe fada: frint,& a terrenis fubleuari meruerunt.
Cbmmbti lime montcs,id eft philolophorum dogmataSc
regu pOtcmia perturbataeft.&confumptain eis omniim-
pietate creuit iuftitia.deftruda fuperbia ereda eft humili-
ras. [Etponam Samar tarn quafi aceruum lapidum in agro»quum
plantatur w«M.]Quia primum peccauic Samaria,id eft decern
tribus,& relido templo Dei fecit fibi vitulos aureus,
idcoipfa primum deftrudaeft venientibus Aflyriis. Pona,
inquit,Samariam quafi aceruum lapidum. Quia ciuitas Sama-
riain montefitaeft, pulchrtJincumuloslapidum ponen-
da dicitur,vbinon tantuparietes &a:dificia,fed ipfa quo-
quefundamenta vfq;ad extremum lapidem fubruantur.
SculptiIiaquoq; &idola qua: coluerant,& operum diuer-
forum congeries,pr*diciturigni comburenda. Quod ve-
to die '.t,[Vfj3ad mercedem meretricisreuertentur, ] hoc eft vc
quomodo in terra fua fornicati lunt cumidolis qua: fee e-
runt,fic vadantadaliam fornicatioms terrain,id eft ad A£
fyrios,&ibi fi milirer idolaadorent. [Super hoc planum &
vlulabo,vadamfpoliat*&audits,&c.] Quiavenityfquead
ludam, &terigirportam yfque ad lerufalem. Hadenus
deSamaria, nunepraedirit mala Iudixae qua: fimilierrore
peCcaueta^, AlTumit ergo Fropheta plangentis affedum.
fFaciam planftum quaji draconum,&luctum quajifirutbionu.j
Sicutdracones quum ab elephantis vincuntur,terribili
iibilo perfonant:& ficut ftrutn iones ob breuitatem pen-
narum longius volarenoripofTunt,quandofua ouaimme-
mores relinquunt inareniscahanda pedibus beftiarum,
& li nonpenerint.pro cantibus Iudum faciunt:fic& ego;
' lophilus fentiat.[No« eflegrejfa qui habitat in exitu. ] Et hic
fimiliter vcrbiim Hcbraicqm pofuerat,id eftSennan.Sen-
na n.interpretatur exit us, per quod fignificat captiui tatem
iam iningreflu& in foribus efle. Quod autem dicit, Non
eftegreJfafigtnRcat quod non fua fponte vel voluntate, fed
coada & nolens dfida eft in c a p t i u i t a t e m . domus
vicina accipiet ex vobis. ] Et hic ipfum verbum habetur He-
bræum in textu addito commentariis Hieronymi, i.e. A-
zel. Ordo eft : Domus Azel accipiet ex vobis plandû, A-
zel interpretatur vicina fme ex latere. Domum ergo Azel
domum luda dicit,quæ vicina erat Samariæ, quae icilicet
domus Azxlßetitfibimet,id eft capriuacaSamaria,luda per-
mariftr in ftaiu regni lui proteda à Deo propter Ezechia;
quia conftrmataeft in bonû /hum,id eft quiahumiliata eft
ad profedü fuum,quando Raplaces blafphcmauit Denm
viüemê.iQuahabitatinMaroth.yiÀeikm amaritudinibus :
hoc n.interpretatur Maroth. In amaritudine n. & triftitja
populus cum rege Ezechia morabatur, Sennacherib eos
obfidente.[Quia dgeendit malum a Domino inporta lerufile
Nam rex Aflyriorum vaftata Samaria venit contra Ierula-
lem, Quando& Rapfacesmifluseft deLachisad Ezechi-
am,\ft (è traderet Aflyriis infultäs Domino, 6c di«. és:Quod
ft poflèt liberaretpopulum ftuim de manu Aflyrioiü. fr«-
multus quadrigaßuporii habitants Lac bis. ] Lachis ciuitas eft
Iudæ,quæpnnia à decern tribubus idola accepir, & per ci
idololatriam venit vfq; ad lerulalem. Et eft fenfus : O Lachis,
etiam ad te perueniet equitatus & tumultu,s Aflyrio.
rü qui te vertet in ftuporem,[jQttw inteinüenta funtfeelera
Ifraelyßc per tequafiperportam impietas decern cribuu
migrauitadleruftilem,[Proprerem emijfariosfuper hareditateGetb,]
Non fold,inquit, fuper Lachis quadrigæ ve-
nient & tpmultus, fed & ihper Geth qux metropolis eft
Paleftinæ.Emiflâriosa.vocat latrunculos quos rex Aflyriorum
mittebatin Geth, qua» erat d orau s id olo la triæ vrbs
que mendacii, quaein deceptionem fueratregibus Ifràel.
[Adhuc baredem adducam t ibi qua habitas in Marefi,J id eft in
hæreditate. Hæredem a. vöcataduentüm hoftium.Dici«
ergo Fropheta quod ipfe adducatiAflyiipsqui hæredita-
tcpolîideant Geth,eo quod fueritin deceptionem regi-
buslftae!. [VfaadOdotlamMcnietgloriaIfrael] Odollaeras
ciuitas nobiliffimainter vrbes ludæorum, ad quam etiam
inquit Propheta,amiflisfiliis& in captiuitâtem dudis va- ! perueneruntexitus Aflyrioiû.Et quidam codices babent
dam fpolianîs Sc imdus^quia dejperat a ell plaga eius > nemp« i gloria ljael,yt fit fenfus : Vcniet& ilia captiuiras de Geth
Samanæ,& idem peccatum atqjeadcm poena,quodfub- j vfq}ad pdollam,quæfcil. eft glor:æ Ifrael. Veheisepcr
uer te rat Samariam, tptigit ludam &peruen:t vfyadporram ! ironiam act ipiendum eft,vt fit fenfus: Ilhrd malum de La
lerufalem. Sicut enim Samaria fubuerfa eft ab Aflyriis, ita chis & de Marefa & de Geth perueniet ad Odollam Hie
lerulalem fubuertendaeftdChaldcis. Hire omniamyfti- J diftinguendum eft,&fie rropiçè parum preflà vbce infece
referenda funt ad hæreticos,quibus minatur Deusfub- j rendu. GloriaI.raeI,ideftignominia&cfedecu^eft»oDU
uerfionem vtilem vtquumdeftrudafucrincperuerfaeo- \ luslfraëlis. Hæciuxtaliteram. Videamas breuitcrqnjd
rumuogmata,& îllo igné fiiccenfà de quo dicit Dominus: myfticè contineant.Geth interpretatur Torcutar M s i
lgnemveni mitt ere tn tei ram. Planganterrores fuôs,refpl- ficathærcticos quifeextollebanr,dicentesfe habere vimi
uant de pedibuscalciamenta , hoc eft mortuo'rum opera I Sorech.id eft,vinum fpirirualis feienti* & diuinæ cuuim
abnciant. Maxime autem Prophetahic infuper eos plan- 1 æquèvinumeorum, id eft dodrinaeorum effet de vinea
git,quierrorem fuum etiàmad ludam,hoc éftad virosca-
& defubm banis Gomoirhæ. Ipfi ftmt &domuspulueris^
tholicos volueruntintroducere.fed non potuerunr. Per-
uenitenimad portas,id eftadaures populi Dei,fed ciuita-
uirerrcnafipionr&cibusfcrpentisj.itft
diabou.cui diâumefi : Terrain emiedts'mrmÜrn, drelas.Hos
tem non potuit penetrare-.hoceft, mentemin fide folida-
hortamr Propheta ne | extolknt.feiagantpoenitemiam.
Kunnonvaluitdecipere. [Noliteannuncidrein Geth, Uchry-
mis ntplaretts,indomopuluerûpuluere vos confjergite. j Geth v-
dicenstln domo pulneris vos pnluereafpergiie, ne quum
tempus rltioms venerit,(kdomus quæpulchrav.oÊis videbatur>
na de quinque ciuitatibus Philiftinorumeft, de qua fuit
Goliath Gethæus. Scimusfänim quod Phiiiftari inimici
cecidetit,fimulpcreatis:d:callusvcfter labor tt-
fèmper erant Iudæis. Dicit ergo Propheta: Noliteannun-
fuxnvidentibnspræbear. Sedquahabitat inexituddett,
tiarein Geth malum quod pra dico futurum, rie la;tentür
eeclefiaqushabuatinfpepeteipiendiregniccelcftis,»«
e B e g re f. finem dmmarfifcripturarmn, nee tranfaeffa eft
inimicinoftrijachrymis ne pldrctisflicetpedus dolorem
patris ftatii talplanäus domui vicina ac. ipiet ex vobis. 1 Vicina
habt at,di Annulate flctum,ne inimiçi gau deant : in domo
domus eft ecclefia,in qua domo non funt hæretic-,fed vi-
puluetis,idcft qusruiturâcft & in puluerein. redigenda,
emi eius fmt.Ex nobis, inquit Apoftoluscx/cr*«/ ibi vos puluere confpergite, non in piateis, ne hoftes ve-
fed nonewM
ftfi videantSc brtentur. [Ettranfite. obis habtiattoPulchra.J
«»»fcryic.nàergo eftdomusbæreticorum,ee;ieÂ*
Prö Pulchta,textus qui additur Hieronymi commentariis
fidelramrredûperarcnampofità.nqnhabetfun'darocntri.
Et elt ienlusîO hærenci qui tantü eftfs vieilli ecclefia'.fcd
habet ipfarn didionem HebraiCam.nempe Saphir. Tam
enimSyra qilàm Hebraica lingua Saphir dicitur pulchra :
cotarempereng.mmi,plangitevoliietipfos,qm.iexyob
acelpietinimiçiis& vltqrdiaboluspundlü-h quo nomineSamaria VQcatur, quia in pulcherrimo & v-
is e .vo se-
berrimo loco fita erat. Dicit ergo ad ea: Samàriapulchrà
nus eanira vert, aiperditiorii. Aex vobis diabolus,aijtra-
0 & rertilis quia conjufaesignominiajxc träft &fîçpergeadca-
d.t. cius,mahuouemaccipiet vospuniendi. Omeßttit# i -
ptiniratem.-vtft poçeft fieri, vicinus quidem inimii.us. ASodomorum
mee qura mfirmara eft in botro,ad iuprrioraiungendum eiliv-
Ecclcfta
\T{*h».*7‘
tfalm.it.
Ecclefiaftcticftbimet,quiainveritate ftabilis perminfi/:
infirmataeft,id cftafflida diuerfis cribulationioiis, fed illi
in bonum fuit, quia quo magis infîrmabatur > eo amplius
in ride roborabatur.fecundû Apoftolum qui dicit: Quan-
doinfirmor,tunc fortiorfum &potens. Hinc Pfàlmifta de ea-
dem ecclefia dicit: infirmata eft, tu verb perfecifli earn. Hæc
ipfàecclefia habitat in Maroth, ideftin amaritudinibus,'
quia preflà perfèquutionis pondéré nil drilce habet in prç-
fènti. [Porro defeendit malum à Domino in porta lerufalem, ] id
eft in fide hæreticorum vfqj adaditum pcclefiæ, fed ec<;le-
fiam penetraré non poceft:quia intrinfecus le continet in
cuftodia mentis,& non egreditur foras ne videatur ,.ficut
quondam Dina, de qua dicitur quia egrelfa eft vt vide ret
mulieres illius'tegioms. A Domino autem malum defee-
dere dicitur,quia non fit nifipermittente Deo,qui ad hoc
in ecclefia finit eflè hieretic os, vt vel probentur velexer-
cearaturfidcles. Sequitur : Tumult us quadrigafluporU habitant
Lacbis.Principium peccatt ejlfilia f y i . Lachis quç interpretatur
deambulatio,ipfosfignificathæreticos vagos per
diuerfa errorum dogmata difeurfantes, quique circumfe-
rjintur omni vento doiftrinæ.De quibus dicitur: Hi in cur-
ril>ftsi& hi in Et hi ergo prindpium extiterunepeccati
fili*Sion,qu*fpeculainrerpretatur,quiaomnis cccle-
fi a calamitas & omniserror & omnepeccatum ab héereti-
cis pioccffit fPropt erea dabitmijfariosfuper hareditate Geth}
EinifTariivel dæmones, vel vifibiles hoftes fiinc, qufiufto
Dei iudicio mittuntur fiiper Geth, qui» Torcular interpretatur,
id eft,fuper hærericos qui fe putant habere vinu ple-
nilïïmæ veriraris: fed domus funt mendacii, & decipiunt
quofeunq; poffunt. Quod autem fequitur, [Adhucharedem
adducam tibi qua habitas in Marefa. ] Marefa Latin è hæredi-
-ratem fonât,fîgnificans eos qui exhæreditate Chrifti,hoc
eft de federate ecclefiæ tradudi fuerant ad hærericos. Pro-
mittitur ergo eis, quod fi conuerti voluerinr adducat eis
Dominus hæredes, fcilicct fàndos dodotes, qui eos ab
erroribus ad hæreditatem Domini, & ad Ccdefîæ perdu-
cant focietarem. [ Vfquead QdoUam venietgloria Ijfatl. ] O -,
dollainterpretaturTeftimonium hauftus vel hauftionis \
eorum. Non,inquk,glorienturbaretici : veniet enim gloria j
Ifrael, id eft iadàntia hæreticorum vfq; ad Odollam,id eft ,
vfque ad teftimonium exhaurient atque ebibent rrenfii-
ram operum (uomm.[Decaluare&detonderejuper filios de-
litiarumficut aquila.} Hoc fpecialire rad Samariam, &ge- j
neraliter ad omnem populum Iffaêl dicitur, qui captiuus ,!
dudus eft. Iubetur ergo vt decaluentur,ficutmos erateos
qui in ludu erant facere : & tondeahtur ac plorent filios i
fiios captos ab hoftibus: fed & hoc tempore videmus ple-
bemludaicamdecaluatam & omnem gloriam qua ante
florueratreceflifle. Myfticæ dicitur animæ peccatrici : O
animaqua? quondamfruebarisparadifo, & volabas vta-;
quila contemplando cceleftia, affiune habicum poeniten-
tis: & plange filios tuos,id eft opera quægeffifti, quia ça-
ptiui funt lub lege peccati.
C a p v T . II.
VT Æ qui cogitatis inutile & operamtni malum in cubilibut
V veftrisjn luce matutinafaciunt tllud, quoniam contra l5e-.
urn efl manus eorum. J Væ populo Iudæorum, væ etiam o -
mnibus qui cogitât inutile,hoc eft medi tantu r quomodo
Dominum offendant: & operantur malu in cubilibu^, i.e.,
difponunt male facere. Dennitio autem volunraris pro ef-,
feduaccipitur operis.-quicquid verb iriali node tradaue-
runt,quafi differre non liceat, mox vt lux matucina clarur?
eritfeftinant opéré adimplerc:nec confiderant quia côcra,
Défi eft manus eorum,éiq; repugnant. Profèquitur Pro-,
phetaexponens quæ fint ilia quæ cogitant & agunt, & di-,
tit:[Concupieruntagros,& violenter tulerunt:& rapueruntdo-
nu>s,&alumriuibdtur v'trum,& domum eius,viru &bareditate
«iri.jHæc quæ tüc fiebant,etiam modo,quod cftdolendû.
amultisaguntur Vndemoxiuxta fiibfèquitur vlrio. [id-
cinohac dicit Dominus: F.cce egocogitofuperfamiliam iftamalu,
vhdi non.’uferetis coda Vf/îr<*]Qu.:a,inquit,vos cogitaftis in
utile Si egbcogitofiipervos malammon quod flagellum
Dei fir malum, fèd quiafùftincntibusirialum videtur. Et
wie malum erit, vt notipoflïtis leuare colla veftra preflà
pondcreca p tiuitatis. [/«die iüafumet urfuper vos parabola, &
5 7 9 ,
cantabitur canticum cum fu.mtate diceiium: Depopulationeva-
Jlatifumus ']Quod hicquafi canticum frequétabitur, & loco
prçuerbii allumetur. Quod autem fequitur, Pars populi
mutataefl,templum fignifiat, quod inter omnes Gentes
ftndius erat,immutatumeflèinruinam.(2«owodo recedetà
me, fcilicet A flyriu s,ç««w retiertatur qui regiouesnojlrasdiui-
datîHæc funt quafi verba intuencispopuli. Sennacherib
enim res Àflyriorum,quum venircr aduerfiim lerufalem,
audiuit de Tharacha rege Æthiopiæ dicentes; Egrejfus eft,
vtpugnet contra te. T une receffit à le rulàlem, ira camen vc
poft vidoriam reuerfus fit populus. Ergo liis quieum re-
ceffiflè putauerant,dicebat: Quomodo dicitis, Recede ta
nobis Ailyiius,qui mox reuertetur vt agros noftros diftri-
buat'‘.[Propter hoc non erittibi mittensfuniculuminccetuDomi-
«i.]Quia inquit.hæc feciftis quæ prædidafunt, ô familia
Ifrael fuper quam malum ego çogito, non habebitis partem
in coetu Domini, hoceft in hæreditatc iuftotum.Pot-
efthoc ergo &ad captiui tatem quia cito fada eft referri.
Quod ideo hæc omnia paffi funt, quia contra Dominiim
fuperbierun t,& Chriftum cruci adiudicauerun t. Pote ft
& moraliter referri ad animam peccantem,quæ in fècreto
cordis cogitât malum,& opéré perficit : idcirco dominus
cogitât fuper nos mala de quibus rion poflùmus eleuare
ceruices,& redè incedere. Vnde mittuntur Apoftoli,qui
cum Ieremia plangant nos & fumant friper nos parabo-
lam,& cum Apoftolo Jugeant multos ex his qui peccaue-
runt,& non egerunt poenitentiam. Pars etiam populi Domini
diuifâeft friniculo,quum animæ çredentes per diuerfa
vicia à dæmonibus diuiduntur,& aliis funiculum àiiari-
tiæ,aliisluxuriælineam ex tendit ,hæreditate& agni fàn-
ditaris flagrantes virtutum odoribus, fecundu quod Ifaac
dixit: Ecce odor filii met ficut odor agri pleni. T raditi funt régi
Aflyrio & Babylonio,id eft Diabolo. [NeLoquatnini leque-
tes:Nonfiillabitfuper i f os, non comprehendet confufio, dicit do-
tnuslacob. ] 0 domus Iacob, nolire nimium pîæfumcre de
mifèricordia Dei, iScpolite dicere quod adhuc mulridiefir,
Deus bonus efl&mifèricors, nô veniet friper nos malum
captiuitatis quod timemus. Qui enim omnibus copiofris
eft in mifèricordia,ri obis etiam cletriens erit, riec propter
nos folos ab breuiabi tur bonitas eius.Non enim talesfunt
ccgitationes eius qualesfimt hominum , vt ficut homo
conciteturin fuçorem. Vel quafi verbafrinc illorum quibus
dicitur, N e loq uamini loquentes;[Na»»e verba mea bonafunt
cum eo quireftegraditur:] Intrôducit-Dominum re-
fpondentem Sc dicentem-.Bonusfutn,\t dicitis,&vctba mea
clementiam fonant, fed ad eos quireda via gradiuntur«
Sed vos non fblum non agi tis redè,fed contra me confur-
gitis&tyrannico fpkitu aduerfàmini. Deinde commémorât
ea quæ fàdehant.'[De/«per tunicam,palliumfufSulifis]
fpoliantes veftimento,id eft diuino auxilio ‘.[eos qui fmpli-
citettranfibant & innocue,conuertifiü in bellum,Jfiue eos qui
maiotum acquiefcebant om]xotkm,conuertiflisin beüu, vt
non reciperentedida magiftrorum, nec fuis dodoribus
crederenc. Sed & nobis moraliter præcipitur, nepute-
mus nos in hoc placere Deo, fi verba eius in feripturis le-
gamus. Tunc n. bona frint verba Domini & pro fri n t legé-
tibuSjfi opéré impleancur,ficor labiis confènriar. Tunica
aucem&palliû indumenta frinc, de quibus. Apoftolus :
Tanquam eleâi Déi vif era mifencordia induite. Vel quodo- :
mnia bona hæretici vel fàce^otes praui à populo fiblcre- !
<Jito male viuendotollunt.[Mulieres populimeïeieûfik de do*
mo delittarum fuarum, <fyparuulis eorum rulifis laudem meant
in perpemuni. ] Non fblum ea feciftis,inquir,quæ dixi, fèd
etiam matronas oliip delicatas feciftis ire in captiuitarem,
Vel etiam VrDes defblaftis,fugatis& incerfedis habitato
tibus, quas per meraphoram Mulieres & filios appellat
Defolatis ergo vrbibus nullusremanfit,velfàltem paruu
lus,qui laudem Deo canerec. Surgite ergo &ittin captiui
taté,quta in bac terra non habebitis reqttie m:pr opter impie ta té
veftram vel propter feelera & immunditias fuas corrumpctur,
fubaudi terra eorum captiuitare quæ longo durabit tem-
pore.Autcorrumpeuu-putredinç,ideft,Babylonica&:Ro
mana captiui ta te. Sed moraliter mali principes ecclefiæ
mulieres, id«$t fimplices animas Sc per fè infirmas malis
fuis excmplis dedoqiibus fuis,id eft.de ecclefia eiiciunt &
Biblïotb.. Vet.Pair.Tom. 9.Par s z.
In Thrtnis,
fcilicet la -
mentatio-
,.Cor. i t .