1 1 * 4 'Ambrofii Amberti
iMatth. j.
Apoe.j,
comprehenfibilis matter in diuini tate. Inuen turn autem at-
qUeapprehenfum deofcula'ri, eft eaangelicis mandatis ad.
eius amorem incitari. Hmcetenimin Canticis canticorum
dibit: ofculetur me ofculo oris /ai.Sufpiratis itaqj S. ecclefia ante
tetaentum mediatoris Dei&hominu, quae ofculis pro-
p'hetaruiam eratfubarrata, verba orationis eloquio fpiri-
tTiflantti ad pattern facit.vt filium dirigar, vt fua iftam pne-
fentia illuftret vt eidem ecclefiae n on iam prop he tarum ore
fed fao ore locationem facia t. Vnde de eodem fponfo in e-
uarigelio' feripcumeft eum lederet»in rnohte, & fublimium
praceptorum verba f&cerec.Aperiensosfuum, dixit. Ac fidi-
catnrrTunc osfuum aperuit, qui prius ad exhortationem
ecclefia: apemerat oraprophetarum.Quod autem foris in-
ueritu m &apprehenmm,,m domum macris Case & in cubichatitas
quatuorprindpaliu virtummfummYperîici^tfeü
et très ordinés credentium,qua\uor euangeliorû præceptis
ie fubdant:re«fte per huncfeptenarmjri numeru vniuerfelis
ecclefiafiguratur.Occurriteti^adhucipfiusfeptenariinumeri
adoftendendâ ecclefiam aptiffima ratlorquçdüm fe-
ptem qualiratïbus humanam vitam viuere docet,nimiriim
orbem terrarum in eie&is eode numero conclüdit.Hotno
iraque,quia ex anima conftat 5c corpore.in feprem quallta-
nb. retinétur. Nam tribus fpiritaliter1&quatuor corporaliter
viger. In dileéfcione etehiro Dei trib. qualitatibus fpi-
taliter excitatu r > cum ei per legem & euangelium dicitur:
Diligesdommum Deum tuum ex m a menre tua ex tot a anima tua
& ex totavtrtutctua. Corporaliter Veto quatuor qualitatibus
continetur, quia videlicet ex màteria calida & fn'gida&
Pfdm
lohan. J. '
Heb. j.
Pro h. j.
buïdrogenimcisfuæ, ecclefia Iponfumlùumduccre fe fa- humida&ficcicompommr. Quia ergofidelesqurlitoi
t«ur, nomffimam ad Chnfium conuerfionem Iudæoram (lis feprem qualitatibus vigent, non immerito hat ratione ihlmnarpvitvriir AnnmntnnnanwaMnimhnamiinJi »» I r r ° . vniucrfatis ecclefia per fepcenarmmmlmcriim cxprimlUir
Snntautemqaampiurirnafiuefcriptntahlmteftimttniafii
ne fidei argumenta, qua; fandom ni ecclefiam in fepteiiatio
numéro expreflam demonfttant.Sed iam ifta dtbentfiiffi
cere.prafcrtim cum&IWdemlocutionibtisquæad fe-
ptemfiantangelosecclefiamm,apertiIfime declatetur.ad
omnempertinete ecclefiam qnæ nattantut. Sicplane ifta
conucimusinon vt funditut ab Ipecie ttanfeamus.ad genoa
fed vtmipfafpecie genus oftendamus. Nam ftecialiter
ad leptem ecdefias lohanies hçc lacramenta de eVjifflcu.
ptarnandauit. Sedquiageneraliteradomnemeleaorum
ecclefiam pettinetentquæfcripfefat,idemipfeapernfEme
demofttauitSicetiaminipfoIohanneinuenimusfpeciem
m fpecie,muenimus etiam genus in-fpecie.Quia in eo quod
audit vel vicjet, & fuam & praedicatorum formam fpeciali-
tergenc;&in eo qupdaudfia vei vilain Tua perlbna difcit
genetalisecclefiæfigutampratendit.Quidl!tantem,quod
.feptenanonumetomyfticeecclefiafignatainAfiâeHede--
teibitur.requifamus.Afiaquippeintetpretaturelatiq. Ei
. ° au[em •" tojpturadiuinanon fcmperpto vitiommo-
nsaccipiturjfed aliquando culmen virtutis defienat; Quia
enimvirmtiscnlmen elatio defignethinc maaime'clî'et,
etum fi teftimonia fcriptUratum non occurtetint, cum e-
ledtus qmlque voluptatibus.mundi ac vitiis fetuite dedignatur.
Annonelatlonisçonîucontraregnumpeccatiere-
Cturapronuntiabatur ecclefia,çü eidem àdominoperpto-
pne&malcerctm.Ponamteûifaperbiam feculorum ?AcCi apettediceretunSicutfeeuluminfiiisprincipibusmeaniomta
contemnens, omnes fub fé ppfitos mentis elatione
conlpratmc te meis præceptis afttiHgens,omniaviiia;omnes
volnptates, om nolque i nfimos honores derpicerc fa-'
aam,ac tuis pedibus conculcanda profternam. Cui etiam
tutsu prophenca vocedicitiSu/hlkmtefaptrMtudineutr-
rt. quali quædam nanqueinfetiofa terra finit; damna,cô-
tumeliæ, egeftas, a^ieftio.quæ ipfi quoqup dileaôtes'ftculi,
durapetlatævi? plaiiitiem'ambulant,vitandocàlcate
infinuare videtur.Appropinquanteetenimfine m.undi,ap-
parentibus etiam Enoch^cElia, ad Iudoeos Chriftum
clefia reducer.
De quanimirum vjîiuerlâli ac feptiformi ecclefia in hac
reuelatïoneperïôhannettî dicirur.vidi&eece in medio thro-
rtï&quatuor animaliutfi,&inihcdio Jèniorum y agnum ftantem
tanquam occifumjiabejiteni cornuafep tew & nu los feptem, qui
fmtfeptemJpiritus 'Dei wijiiin oninem terrain. Quod eft thro-
nusjhotfanimalia fiocleniores' id eft, vniueriahs ecclefiaw
In cuius medio agnus cum feptenv cornibus oculilque ft*
ptem, quæ(vt ipieexpofuit) vnum 'ùnt, ftare perhibetur.
Quid enim eft, agnum in medio throni & animalium & fe-
ftiorunS feptem cömua feptemqqe oculos Babere, nifi fe-
ptenariaipiritu flanfti.operatipnes vbique per orbem in fua
C hriftum ecclefia mortedeuiófca regnarefHoc enimfigni-
^cat, quod feptem agni comua,vel oculiin omnemterram
miftireferuntur.
Ipfaquippe quæà Ghrifto tanquam rhronus praefidetur
tattquam ai^jnalia pafcitur, tanquam feniores iudicio po-
feftitishonoratiiriplavtiq*, fuper eum aedificata in feptem
cornibus fortitudinis regnoexaltatur atque in feptem ocu-
lisihgnis& virtu tibus illuminatür Jftis iiquidem exaltatis
porhibiis/ubaudis,ecclefia virtue ipiritulIandH in regni
fortitudinem eleuata, peccatorum cornua confringi narra-
tur, ficut feriptum eft : omnia cornua peccatorum confringa3 &
exaltabunfur cornua iufti.l(tis ociilis radio lûpernæ lucisfplé-
denribusiipfe fcilicçc ele«ftorum ecclefia fignis & miracuhs
fulgenteinfidelium cæcitas confufe eft domino in euange-
lio dicence:LKwen venu in mundum.&dilexerunr homines ma-
( Z* tenèbras quam lucem.De hac eciam fandlorum ecclefia per
noji ceflant. Alcltudmes autem terra fin it Itïcta return bladinaen
ta fiibditorum,diuitiarumabui)dantia,honor dtfiib-
Iimitasd,gnitatum Quæquil'quedumadhücperimadefi-.
denaincedlt comfo altaæftimat.quo magrtapfiitat. Atlf femelcorincæ]
eftibUsfigitnr,moiquamabieaafint,cemitunquæaltaputabantun
Namfieutcum montfm quifqtie
conlcendit,eopanl.fpetcætetafiibteriicentiaderpicic,q
ad altioraplus gteffinn tendit! ira quiin.fiimffla intenti,
E g « » , SalomonemdiciturïSapieyitiaa'!ificauit(ibidomum>exciditco-
T j U 1 lumnas feptem. Quern enim almrn fàpientiæ vocabulo inter-
ligi voluit,nifi eumde qup Paulusaiti Cbriftum Deivirtutem
& Deifapifhtiam? Quam veto domum eandem fepientiàm
&difieafleinnuit,nifi ilfem de qua idem egregius prædica-
tor dicit, Qiiædomus nos fumus ? Vtautemoftenderet,in
feptenario numero firmiratem & decorem ecclefiæ defi-
gnari,ftatim fubiecit&ait: Exciditcolumnasfeptem. Colum-
nas etenimfeptem exddit,quiaabampre præfentis feculi
duragendlium corda feptiformi fpiritu implenda feparauit
atque in fortitudinem caeleftis ædificii erexir. Hæc igitur
famftarum feripturarum teftimonia lacis indicant, in fepte-
nario lâcratoque numero vniuerlàlem ecclefiam intelligi
debere.fed haec eadem alüsadhuc fidei argument« ftu^sa-
mus approbare.Septenarius itaqifè numerus ex ternario &
quaternario conftarevidetur,cximpari videücet&pari.Pri-
mus quippe eius impar,ternarius éftc primufque pat, qua-
ternarius. Ternarius autem numerus ideo in diuinis libris
perfeótus Babetur, quiavel tfinitarem, qu® vnus & verus
6ft Deus vel fidem,ïpem & charitatem.-vel ëtiam tres fideli-
um ordines,virginum feilicet, continentium,& b or o urn
coniugatorum, demonftrat.Quaternarius verp quanquam
in mulds perfe<ftus habeatur, principali tarnen intentione,
fiueptopter quatuor mundi notiflimas partes, fiuejpropter
quatuor principales virtütes.id eft,pnidenmm,remperan-
tiam,fgrtitudinem atque iuftiriam: feu etiam propter quatuor
fluminaparadifi,quatuorqiie redéptoris noftri euâge-
lia, confummatus innotefeit. Quia igitur fine rrinitaris go-
gnitio quatuor cardincs caelrcoprehendat,fiutfficles,(pes êc
c . • » o ~ .......3 quïin-uimmaintentione
efle dcprebcndit, fuper terræaltimdines elcuamr & öuod
haccX05“ nS,[U b eLione, in
t u ^ f l T ne’W h a C ccclefiainfiné
v o ndcidemmentoaffirmamus. Quod&fi hoc loco p
êcdeSr^;ratlone‘il^ll;reP f ’u« I'n n fciIicetqubfi,na om Iii
' “ ash umA’r “' r ,fCdq" 0 d “dümih' ,ationis ^
t ù Z Î n p a ‘ a ‘,a am m hu!m mull(^ prouincia ih ela‘
nonepofitaioramoqetBrecclefia,vteadem elatione teiea>
lcni nigo Chriftifiibdcndn tnitis aocedaf De fuperbiï
te[namgraciam"vocans,ifimflïiiiaïnreddlr?UOt^ e ^C^ b*
Jn ApocalypfintyLibér Pfitoies. ffl
fed fbla gratuitaDei voluntate de talibus fimiftorum nu-
merus aggregatur ,tedle Iohannes ad feptem eCclefias q u i
iii Afiacommoranrar,feripturis, titulumlalutatioiiiyjrx*
mittitjdicens:
Gratia njobis &paxab eo qui eHy& qui erat, $■ qui
ventures eft: & d feptem ftintibus qui in conjpcftu thro1-
ni eiuefunt> & k lefts Chrtfto.
Oquaiji multos in elationis faftu conftitutos cernimusj
âuos tamen gratia cæléftis fubitoilluftrans,humilimos fait
Sicq; fit»vt hi qui adhucante humânoi^bulos elati ap-
uarehc » ialn in confpe6fcu diuinitatis, cui nee prætçrita nec
fiitura fuccfcdunt tempora, humiles approbentur. Hihc
oüoqite ad beatum Iod per increpationem domihus dicitl
Kiinquid ingrejfus es tbefauros niais, auttbefaarotgraridinis ajpe-
XiJîiyq'taprsparaui in t emplis hofiis, indiempilgna&belli ? Dé
quotiimitum B Gregoriuslatamedidicexplattàtioftem.E-
go vèro vt in præfatione hnius operis præfatus fum, cum
de his feripturarum teftimoniis quæ ille expofuit j àd cotl-
firmandasmeas fententiasafTumo;, prôpriurti ineisexpô-
néndi laborem tefugiens, ttonnuhquam illiiis vérbis &
fenfibus vton Sic autfim inftar eiufdém beàtitractatoris ,
ftyli.nieurtitjuoqüeetfi minus làj)iensihformâreftüdeo,vc j fequentecùftodinUir , ne ih infimo calcaneo à fèrpbntë
Gratia enim dicitur gratis data j fiibaudis , non merccs
i'eddita, fed Venia gratis collate.' 'Hac nanque gratia inful-
gente, exinimicis ad amicjtiani creatorisfiimus reduifti, ex
impiispii effe<fti,eX fetuis peccati,in filios iuftitix adoptati.
Hac pfxueniente quotidie illuminamur, vt viderepofli-
hius quo greiTus borti operis ponere debeamus. Hac lubnec
ab ipfis pritdentibus facîlë pdffit intelligi, qiia coneate-
hiordeamur. Hacad bonum opus ijicitamur : fed iiicitatij
hifi ilia adiUiietitquæ incitauerat,idem opus perficere notl
valemus. H i ne Pau lus dicit: Veile adiatet mibi, perfitere duteni
bonum noti inuenio. Vnde igitur cibi veile àdiacet j nifi quia a
gtatiaaccepiftijficuttniplèalibidixifti, jQuidhabfsqtiodnon j
accepifti?Efgo ficut velIe adiacecPaiilo, quia à gratia hôçip-
fitm accepit:fic perficere bonum noh irtuenit, hifi ipfà gratia
adiuuerquæ veil dédit. Vnde&id?m Apoftouisriir- ■
fum ait: Deus eft qui operatm in vdbis & veile &ptrficerepto boHd
voluntate. Hane enim gradaih Iohannes, hanc Petrus 5 hälfe
Paulus, fidelibus fefiptüri ,'in fiiisVoluntinibus titlilö falu-
tationispræmiferuntj vt videlicet populos gratix exhorta-
türii omnem falutàtionis fummam in naceflë monftrafent.
Et notandum quodnön dicitur,pjjfrvotó & gratia ' fed præ-
mittiturgratfä, ac deinde fiibiungitur, & pax. Vilde feieh-
dum quia-nullus àd päcem Dei recónciliatusvehifëpote-,
rat j nifi htlnc gratia mifericördite pfaicdlidèt Vt enim ad
pheem DeiVenifepoftimus, hac-filmus ptætienti. Hoc au-
temïlöbis quærèrtdumëft,ciirihdàtiônègratj^ nomihato
filib & lpiritufan<fto, perfona pätrisTeticetur:vel cur vniiS
idérHque fbiricüs paf ris & filii, in fepfém fpitifibus deferir'
bàtut : Vel cur, G(vt verum éft)cum pâtre &filio in thröh’o
amborumrehdetlpiritusjin confpeótu thron i effedîcâtur:
cur etiam perlonà filii icerato ponatuh Ait'autent Ïohan-
tie$:Gïatiavobis &pax ab eo quiefi y efr quierat, & quivenürus
efli cpiód omnino ipeçialiter vnigëriitó Dei filio‘afl?gwä,hr
dhm eft.Etënim quià cum patre & fpiduifaniStö idçnVfortrs'
éllèrttialicef eft qui ëftinéc aliiid in eô;eft’qùâm eft, çurrriti-
tabilitas nulla aceitlir,vrßt in illo modo ett,modp noh:uCiti
Pauihsy e ipfofatetur,didens:Nö» fitit inillo,efi & nùtàfediejfi
i»i/^/Wf/Quâhquam ehim omçï$ crêàtitte peréutàcon-'
ditp,habeat quandà'm elfentiam fuam', ad dompatäfiphpl'n
i tamen eiusqui creauitehm , non elîè'habët : quiaeóipföj
'quÔcréaturaeftjmutabilisoriTitino'eftiHihçperîIlàlhViftânî
DfeÉ>dieitui i»ifw tU dom ine terrain futidàjit, & opéra MdnpUui ■ J jyd.ust,
tuarumfunt rali.lpfîpéribltitt, tu autempcYmanes, & onitiikftcût '
veflïmentumveterafienu ÈificutopertbÛUmwatabiseOs,&mu:
tabuntur. Tua ntem id. nt'ipfe es,&anni tüi non deficient* È rat verb*
natiohe illiiis Vferba theis admifteantun Quid itaque aliud
in niiie Vel grandine, hifi frigidà at duraintelligenda flint
corda prauöriim ? Sicht enim fefuote charitas, ucfblentirt
fecrh elöquio,frigore maligna defqçnarii ScriptUgi hahquë
ëfti Stoiiifrigidamfecit cißeriia aquani,fiefrigidamfecit toalitiarii
/'«Äiw.Etrilrfumi Abund. bitint qiiitas,refrigefietthantas multoJ-
'rum.In frigore ergo niuis, Vfcl in duritia grdndinft\ quid ad-
cipiaptiuspoteft,quâm vitapraiiórum, q u i ôt totpore fri-j
gëfcic, &per duritii mâlifiam percutir? Sed quia omnipo-
tens Deus feniftos fuôs de talibüs elegie j & quam multos-
adhuc ele&os,inter prauorahi vicam repofitos habeat, apte
in niue vel granâinéthefturos ft perhibét habere. The-
làuri quippe <wn tüc 8étf-4@-iidëft,àpofitiohe nôminàhtur.
Et plerolque in vira frigida dum latentes réfpicit, eos & ad'
medium cumlibetediidt* & iuftitiæ nitorë bandidos per
fupernâmgratiam oftendic. Scriptüm quippë eftrlrfWrfWx
me y &fuper niuem dealbabor. Quos iftdiem belli ptign*que-
praeparatos habet,dum ihtra lùipræfentiç’firturh regit.Sed
cum repente eos eduxerit , refîftentiæ aducriariorum pe
btoraillorum verbis & redargutionibus quàfi qhibtlfdàm
gràndinibus percutir; Vndealias duftun.1 eft ,* Erqfulgort iti
conjpeâueius nubes trânfieruntygràndo & carboHesignis.1?i& fill**
gorenubes tranfierunt, quia prædicatorcS fàtiâiVniüetfà
mundi fpatia mitaculorumplaritate peicurruntVqui etiam
grande 5c carbones ignis vpcaèi funtîquia&per côrreptio-
nem feriunt, & perflammani charitatis accehdhnt. Ipfe:
quoq; liberafàftbtôrumincrepatio, naturagrandihis con-
ueniénter eXptimitùr, Grandoènim vehiens * percutit : li*
quata, rigat. Sanifti autem viricorda audietttkim & terrCh-
tes feriunt, & blandientes infundutit. Nàm quemadmp-
dumferiant,prophcta tcftatürjdîcefis : Virtutemterribilium
tuôrumdicenty.&magnitudinem tuamniirrabuni. Etquertiad*
modum blahcfientes rigehti fequutus adiünxit i Memor'idnr
abundant:<e fuauitatïs tlueruâabunt, & iufiitia tuaexultâbunt.
In niuëergo velgrandine habentur thefaüiS fquia'plerun-
queiniquitatis torporefrigidijàlupefhagfâtià'alfumpti, iu
fànôba ecclefia iuftitiæ lüce fùlgefciiht.Vnde âpérte eftfivb-
d i tu m : Qua prop ar am in tempusJtoftis jn diem pügnè& biUtiN ix
quippe vfel grahdöfueratSaulvis pér frfgidàr» iftfehfibittte-
tem. Sed nix & grando dontraadüéifaribrufh p e lo ta fe-
ftus eft,vel candore iiiftitii^vel diftribfei elox^Ciii eorreptio*
ne. 0 qualemhunc!thefearu ht itfhiuc vc 1 grandihe* habuit,
qiundp illhm in^er prauorum Vitam ppifthm » iatwtùftde-
lebtumidommus latentem vidif. 0 ad quanta' atkiêrfiitio-
rum pe&oraferiendahanc inm'anufitagrahdinem'fürhp*
fitter quam toe fibixefiftentia cPtda profttauit.NeftlP ita*
que defuisoperibiis extoliitttr, nemo defperêt eosquos
adhuc frigides videt,qüiaThefeurosDéi in niue'& gtendine
non videtk Quisenimcrederer, qiiod perapoftolatusgfa-
tiam » ktpidatum SrephanumiUepræcederet,quiinmofte
ehtaPmQiumlapidantiuna*vèftimeiitaferuaiht^ Si èrgôad
ifta-dona vél iûdicia oecurtaresürrimus v nullps omnino
lde(pèramustnecillis nos inçdtfde noftro prifeHînüS j;qui-
bûspro tèotporé pra^lati fiamüsv^Q^uia Ôdfi iâm vîdemus
Quantum præcéflimus, nefeimtrs quanatei düm -cürtèrê
cteperint-, ptcCccdamusf SicUt itaquein niué&gfandine
thefauri-Dei ab fco tiditi perhiben tur,fic riimuhrwfeptifor-
. mis ecclefia in elatione pofi ta non indonuertienterintelliT
■gitttr.Etquia nullis (yt dihkum éft) præcedentibus mëritis»
i Btblioth.Vet.Patr.Tom.y.Pitisz.
Philip.).
quiaânteqttafr d è bea ta vifginë n^cèfetiur in
icuÂâà dum patrëitéthppte fëd£:Yfide'& Ibjiann'és^in^e
IôqU«Ut,iihcapîtecùân'géliifinitàèîcôruïseft : InpriAtipioêi
rat verbum, & vcŸbimtitat a u A Deum. & Deitterât verhilift. ' ’Éèft P”**-1
er*t inptrhctpio apu4Diàth; Ômniapér ipfuinfaâafurtt y &'ftnè
ipjdfitàilih ehnibil. A't'qu'ê'^pft pauca ‘. Érverbuk caidfaytirtij
esl-.&bab'nauit in nobis. Imgua feiliciétihëaffiatiörië
liUSVëfttüruséftad'ihdicandós yiuós dt hrortÜÖS ,vhi' qtte‘
etiâm venir iüdiéatiâniûrtelibhsiinqtiafënïèaüitâaMèXK^,
ram patris, fiëutfettpfumëft :
bis in caluMy fie vetweiqüentadtttodtim vidiftii tutti euntem mMi
lam .c«m itaque haië-riôh'hifi fîlio congfuefe'viaâahtüf^^C
céftùm fit, quiâ fictif^ frliô&ipirituiànÊfco, fië’àpatré'peï
filium & feirîtümhâtiëgtetiam ecclëfiâ ii^ortint à‘cèé|)ë^
rit : quid nbi vult i qtfôd hoé lpco'ih eiüS datiötiëpérfÖhY
patris filetur, nifi tjüià mosëft 'diiiiriatti ? vr
vbivnàiVeldùàîdëiriHrtàte piérfonæi^o'pei^tibhë vëlaâ-
tibheponunturvqâântumad diaînftàds'âtttnètfàtiônèm, '
tôtefimültrinitàs)ihtelligatur.f‘Néqüe enim qüià üé roîafi :
lii perfona in euari^Ilo fiiolohartriès diêit'. tex pîrftioyfeà
dataeftygrdttf&vetitdSperîefiuMCbriftutyjuftdèfiCïâeptJo
hac opératione patrisperiona feparandabft, cum Paulus
B - j . ,X . fideli