A
C
P
D
DVNGALI RESPONSA
CONTRA PERV
E R S A S C L A VD J I (TAV R I-
n e n s i s E p i s c.o v i)
fententias.
Vnc itaquc libcllum refponfiones ex au-
doritate ac dodrina fandorum patmm de-
floratas&excerptas continentem, fiib nomine
& honore gloriofiflîmoriitn Princi-
pum, Chriftianiflimorum fàndæ Ecclefiz
rcdoqyn Domini H'udoui ci maximiac fèreniflimilm-
peratoris, eiufque filij nobUiffiroi Augufti Hlotharij ego
Dungalus in Dei & eorum obfequio elle dicanffim com-
ponendumque deuoui, contra infanas blafphemafque
Claudij Taurinenfis Epifcopi næuias, non quod ante
iam dudum ex quoin hanc terram aduenerim , occafio
mihi copiofa haede rereclamandi conquerendiquèaflî-
due non occurreret, dum dominicain vbique nielfem
malignis zizaniis lolioque infclici horrere cerncndolu-
fpirarem, fed ne conatusnoftri aerem, vt dicitur, veibe-
randojincertaucpro certis adfîrmando deluderentur,(ub
filentij diutina anxiaque obfèratione ora continui, mee
cens dolefque murmur muhum » ànciquamque conten-
tionemdecorpore Chrifti, hoCeftEcclefiapaflîm intur-
bisficri,qux quondam preeceflît de capice. Quidam enim
tune vt ait Ioannes, dicebant,quia bonus eft, alij autem
non* fed fèducit curbas: Simili modo etiam nunc fè-
queftrato ab inuicem in hac regione, aC djuifo in duas
partes populo,de obfèruationibus Ecclefiaftlcis, hoc cft
de imagine dominiez paffionis, & fanda pidura murmurantes
& contendcntes Catholici,dicunt bonàm & v-
tilemeffeeam pidiïram, & pene tan tandem proficere
ad eruditionem.quantum 8c (acrzliterz:hzreticus c contra
Cumparce à fè feduda dicunt, non,fèd fèdudio cft
errorisSc idololatria. Talisde cruce contenrio habetur,
catholicisdicentibus.quod bona Scfanda fit,vexillumq;
triumphale,& fignum perpetux falutis; Pats aduerfà cum
fîio magiftroècontra refpondet, no n ,fed opprobrium
tantum paffionis & irrifio mortis in ea continetur Sc o-
fteditur, ac raemoratur. Pari ratione de memoriis fàndo-
rum,caufà orationis adeundisj&reliquiis eorum veneran-
dis obnituntur : aids adfirmàncibus bonam & religiofàm
elfe confuetudinem bafil'cas martyrumfrequcnrare, vbi
eorum fâcri cineres & fànda corpora quad quçdam vene-
rabilia vafàà Deoacceptabilia,in quibus omnigenapro fide
Chrifti tormenta funt vfq5 admortem perpefli : cû honore
eoram meritis congrue condita habetur, vbiq; ipfis
interuenientib. corporales ac fpiritales quotidie languor
s diuifta opérante manu & gratia coruleante, copiofiffi-
me & przfèntiffime fànantur: Alij vero refiftunt dicentc s
fàndos poft obitum nullum adiuuare, nulliq; pofle inter-
cèHendo fucc rrere,nihil eorum duntaxat feientes.quz in
terris getuntur, illorumq; reliquias nullum alicuiusreuc-
rentiægratiam comitari,fîcutnec oflà viIiflima,quorum-
libetanimalium,reliquamve terram communem. Vnde
Auguftinus in expofïrioneïandi Euangeli} fècundum loan
nemait:De omnibus feruis eius hoc dicicur modo,qui-
cunque eminueritin aliqua gratia,alij diCunt bonus cft,
alij n o n, fèd fèducirturbas;vnde h oc?quia vita noftra ab-
feondita eft cum Chrifto in Deo. Ideo licet dicerehomi-
nibus,per hyemem mortua eft ifta,verbi gratta arbor fid,
arbor pyri Sc huiufm odi pomoru fimil is eft aridz, Sc qua-
diu hyems eft non apparer: æftas probar,iudicium probat,
zftas noftra reuelario Chrifti eft. Deus manifèftus venict
Deus nofter Sc no filebit,ignis ante eum przibit. iftc ignis
inflammabitintmicos eius, aridas arbores ignis compre-
hendet. In alia vero pane,hoc eft,in dextera,apparebit fc-
cunditasfruduum,dignitafq;foIionim,viriditasçterniras
critillis,ergotaquamaridisdiceturire inignemztcrnum. !
Ecce enim fecurisad radicem arborum pofita eft:Omnis
e rgp arbor quz non fadt frudumexciderur&inignem
mittetur r ,de, ipfoergo totQcprppre Chrifti, hoc dicitur,
corpus Chrifti adhuc in area : vide quemadmodum blaf-
phemetur à palea. Simul quidem tritura ntur, feel pales
conteruntur>frumenta purgantur. Rogamus vero fup-
plidter noftros dominos Chriftianiffimos ac religiofiffi-
mos, vtZelo Dei commori fiiæ fàn&z marri Ecclefiz '
gementi& periclitanti oportunc dignentorfuccurrere,
eamquc dirisferpentum morfibusdiutius non finant la-
niari. Cumenimdominus beatiffims memoriz Carolus
feruentilfimus v'gilantifTimusque Catholics fidei tutor
Sc propugnacor, ncquiffimz’ ciapuc vipër^ in raagiftro
huius erroris Felice, contra fibilantis vnitatem Ecclefiz !
Apoftolics aubtoritatis prsualida ferreaque confregerit
virga : redum quidem eft quin ab eius benedi&a genera-
tione fupradid® cauda befits diro cunbba fuo inficiens
nidore,eodem contundatur haftili : eaq;ad nocendum in
quantum viget maligno fè verbere mouens tamdiu teren-.
do & czdendo comprimâtur.quimdiu confumptis nifib.
dcfidatpalpitare: vtquia peruerfits difcipulus peruerfum
peftiferumque magiftrum,nön fbliim squiparare, verum
ëctam deprauando Sc blafphemandoexcellere contende- i
ritficut feriptum eft de radice colubri egredietur regu lus, '
validiori ctiam caftigatione, quam'(bus antea aubfcor fue- j
ratjCorripiatur, quoczteri rimorerahabeanc: neamplius j
maligpiffimp. fiiperbîzvÿiri:t|Dinflati talem audences ex-
cogitare praùitarem, fpofam ChriftiEcclefiam,cuius vos
Deus ptbuifores defenfbrefquëconftîtuit,diftkmâre vio-
lareque przfùmant, vt air Auguftinus in expofitione .
Euahgelij fecit ndum Ioannem. Si ergo quandovult Deus
concitare poceftates aduerfus hçreticos,aduerfus fchifma-
ticos, aduerfus diffipatores Ecclefiz, aduerfus exfufflato-
res Çhrifti,aduerfus blafphematoresfimdorum eius,non
mirentur, quia Deus conçitet, vt à Sara verberetur Agar,
CQgriofcatfe Àgar,pbnetceruitem fitam,mifantur autem
quia ebrombuentur poceftates Chriftianz aduerfus dete-
ftandos diffipatores Ecclefiz: Si ergo non mbùerentur,
quomodo' redderenr rationem de imperib fuo^Deo ? in-(
tendat carirasveftraquid dicam, quiiapertinet hoc ad re-
ges fxculi ChriftianoSjVt temporibus mis pacatam velint
mattem fuam Ecelefiam, vnde fpiritaliter nati funt: legi-
mus Danielis vifionesi & gefta prophetica:.Trçspueri in
igné laudauemnt Deum, miratus eft Nabuchodonbfor
-rexlaudantesDeumpueros,&circaepsignem innocen-
tem, & cum admiratus efßt quid, ait Nabuchodofor rex?-
Non velludçusvel circumcifus qurille ftatuafuamerexc-
rat&adeamadorandam omnes cocgerat? tarnen laudi-
bustriüm puerorumcommotus, at vbimaieftatem Dei
przfèncis inigne quid ait ? egoproponam decretum omni-
bm tnbubus & Unguis in omn 't terra. Q^ale decrecûmî qui-
cunquedixerit hlrfbemiam jh Deum Sidrac, Mifac, & Abde-
Mgo in intmturheruni.&dofnus eorum in perditionem. Ècte
quofnodb ficuitrexalienigerià he blafphemetttr Deus It.
rael.quiâpotuïttrespueros dé igneliberare Sc noluntvt
fzuiant reges Chrifttani, quia Cnriftus.exfhflflatur.i quo
non très pueri fed orbis terrarum cum ipfis regibus à gc-’
hennarumigneliberantur. •
Explicit Prologue.
C R c o ambiguitas qiis nos canto reticefe tempore
■*->coegit & ob quam certutn aliquid refpbndere , vel
referibere vfquc modo non pptuimus, è medio quafi
quoddam eft obftaculum ablata,accepta fcedula à Claudio
Taurincnfi Epifcopo compofita, quzexcerpta eft, vt
in eius fine continetur,de libro quem ille Apologeticum
vocat.aduerfus Theutmir urn fertpto Abbatem.cutn apologia
fecundumproprictatem Grsci fermortis contrarie-
tatis carens fenfu,non aduerfus aliquant perfonam fed ad
cam tantummodo,dici (bleat.
Licet autem incondito ac ruftico vtpote ab homine
dodtrinalis expert* fcientia.fit hac édita contextu epifto-
la, tarnen non magnopere de hoc excutiendo vel inqui-
rendo curaui,fèd tantû fenfus difpar, Sc catholicz contra*
rius fidei adeo memouit&conturbauit. Dicit enim can-
tundé er rare &vno fimiliter nomine idololatras efle voca-
dos eos.qui idola Sc fimulacra genriliû diabolo inftigance..
Sc per
Qaidde-
:tetufuerit
u de cult»
fanâotum
8 7 9
8c per ea decipicnceador^tnt,& colunt,credences Deos ac
Dfaseffe a,quibus cunda reguntur, velprzftantur, &
Chriftianos qui imaginem Chr.fti Sc fanbtorhm eius pin-
guiTL& venerantur .pro amore &honore Saluatpris &
Redemptoris mundi,& fiiorum ele«ftorum quos&ipfos,
licet loiige inferius.diligun t tame & honprant, quia prius
k Dep elebti ac diletfti funt, ep qupd fibi in vita fua fiddlier
deferuierüt, & pro eo omnia deuotiflime vfq; ad mpr-
tem pertulerunt, in nullum alium credentes nifi in vnum
Deum Patrem, & Filium.,,& Spiritu fan&urn, ficut in fan-
6tp fymbolo & fide continetur cathojica. Item cruce Domini
dicit efle abijeiendam & conculcandam,quafi opprobrium
paflionis , Sc irrifionem mortis, & eos qui earn
honorant aut pingunt,velfabricando adornantfalfzreli-
gionis atque fiiperftitioniscultores, infuper ltultos&la-
pideos&przuaricatoresnominat, acreprehendit. lllos
etiam deteftatur qui Romam, hoc eft beatorum glotio-
fiflima Apoftoiorum &czterorum immunerabilium ibi-
demiacentium fan&qrum loca, orationis adeunt caufa,
fide cerri non titubante,quod diuinaprzftante dementia
ob laborem arrepti propter Deiim itineris maiore & prz-
cipue per piiflimprum quos deuoti adeunt interuennonc
patfonorum,quafi plus apud Deum merentium& przua-
lentium quicquid reifte & iuftepecieririt faciliusdc citius
impetrabunt.quösillevocatimperitü hominum genus,
czeos^infipientes, & ftultos. De hacigitur imaginum pi-
(Qiaru rat jone,de qua ifte in exordio fuo proponit epiftolz
inquifitiqdiligetiusant e,vt reor, biennium, apud glorio-
fiffimos Sc religiofiffimos principes habitaeft in palatio.
vbi diuinzfcriptiirz, iandiotum librorum & probatiffi-
morum,qui eos fctjpferuntjvirorum exemplis atqjaudo-
ri täte, cum quäta & quali moderatione ac diferetione fint
habend* inuentum,confirmatum,fäcifque euidenter dif-
finitum cft; vt nemo poft hac quamuis ilolido & obtufo
defipiens fit corde nec angelis nec hominibus licet fan-
£tis,nec eorjim imaginibus nec cuipiam penitus in mundo
creature excufabiliterdiuinum poffit honorem defer-
re,nifi foli omnium creatorivni Deo Patti &Filio & Spi-
ritui fanäo. Neq; etiam c cotrario aliquis hos przdiökos,
hoeeft velfaii«ftos Angelos, velfan«ftos hominesautep-
rum imagines,Vel quicquid in honorem,laudem & gloria
vniusyeri & fummi Dei fideliter coraponitur deftruere,^
aut delete,difpicerc.vel abominari przfumat.ficut de hoc
fandusGcegorius Serenü MaflilicfemEpifcopu corripuic
& reprehenditita dices. Perlatum quidem ad nosfuerat quod
incofiderato zxlofmcefus fanttorum imagines ,fub hac quaftex-
cufattonene odorari debutfentconfregerit, & quidequia easado-
rari vetiitjfcs omnino laudauimus,fiegijfe vero reprehedimus. Die
fr uteri a quo fattum facerdotealiquadoauditum eßcpfecißiifi
non aliud, vel iüud te riodebuit reuocare vt'defpeäk alijs fratribus
folumteftnttum & eJfecrederesfapientcmlAliudefln.piäuram
adorare, Aliud perpifturabißoriam quid fit adoradum addifiere.
Nam q> kgetib.fcriptura, bocidiotispraflat pittura ctrnetibus,
quia in ip fa ignorantes videntquodjequi debeant ,'tnipfialegunt
qui tittertu, nefeiunt. Vnde &pneipuegetibusprolettionepittura
efi qp magnopere a te qui inter gent es habit as attendi decuerat, ne
dum reilo z.elo incaute faceederisfierocibus animisfeandalumge-
nerares. Frangt ergo no debuitep non ad adoradutn in ecclefiis fed
ad inftr uendasfolunmodo metesfuit neficientium eoüocatum.Et
quia in locit venerabilibusfanäorum depingi hiftori#, tip fine ra- 1
tione vetufias admifit,fiz,elum diferetione condiifesfine dub\o &
ea quaitttwdebas falubriter phtinexe & coüefium gregetnnqdi-
Jpcrgere,fed dijperfum potiuspoteras congregate, vtpafioris in t,e
mcrito tiomeexcelleret,nö culpadijptrforis incumberef', Hacaute
dH in bocanimi tut incaute nimismotus exfiquerfs,ita tuosfean-
dali^ajfe filiosperbiberis, vt maxima eorum parsd tuafie comu-
nione fujpenderet. Qitando ergo ad ouile dominicum mantes oues
adducesqnas hdbe> retinere no prauales? Qualis gut Sc quaca
eftinfanaelacio, ScVana.temericas vtq>a primxuotepore
Chriftianitatis per ann.fermeDCCC-XX.aut eo amplius
a fan&isacbeatiflimis patribus & rdigiofiflimispoftmo-
dum principibus gioriam ßclaudem Dei in Ecdcfiis,& in
quibuslibqt Ghriftianorüdomibus fieri coucefi um, con-
fttqith>^diufliimeft,vnushpmoblafphcmare,reprehen-
riere conculcare, proij cere,ac fiifflare przfumat?quafi in |
~ Biblioth.VetPatr.Tom.p'Pars 1.
tanto iam diâo fpatio nullus fie fan<ftus,vel fapietis in E o |
clefia Dei extitifletauâor;qui tamardéntiflimum in éor- !
defuozelüm,vdfubtiliffimumhaberetintelle(ftum,fic- |
ut ifte quiaudetoppygnare qùôd cæteri, quafi formido-
lqfi aufi,non funtjVel vituperate quod alij eflè vituperart-
dum,quafi ftulti noninte1foxeriint>Qijidani autem ècori*
tratio de antiquis patribus no fojuni fenélorum in Chrifto
dormientium, fèd &amicorum vfuentium imagine!
pingere ftuduerujit. Sieur (anéhis SeaerusEpifcppas no
tantü beati ftjlattini de hocad Deum migratis fæculp * fèd
& fan £ti Paulin i Nolani Epifcopi adhuc, fuperftiris imaginem
in (uadêpinxic Eccleua,cum eflent hi ambo fanófci E-
pifeopi,ambo fpiritales Philofbphi; fèd nihil horum fiint
ten tare conari. Audiens autem hoc Paulinus humiliando
cxcufàuit nolens le quad imparetn adfirrtulari Martino,
fèd feiens deuocam ergâ fe fànâi caritatem amid côfènfic,
hinc humili comparatione Verfùs hoc modo compofuit.
Diues opum, Chrifto pauper fibi pulchraSeüerus;
j Culmina ûcratis fontibus inftituit.
Et quia cæleftes aulam condebat in adtus,
Qua renouarentur fonte Deoque homines:
Digiu facramen tis gemina füb imagine pinxit:
Difcecet vt vita donarenatus homo.
Martiqum veneranda viri teftatur imago,
Altera Paulinum formarefenhumilem.
Ille fidem exemplis,& diétis fortibus armar,
Vtmeriti pdmas intemerata fiftt.
Ifte doce t fu fis redi men s fua crinfla numrais j
Vilior vt fit res,quâm fùa cuiqB fàlus
De quo (indtus Auguftin9 memorat in libro primo de ci-
uitate Dei. Vnde Paulinus nofterNolenfisEpifcopus ex opulentifi
fimo diuiteyvoluntatepauperrimus & copiojifiime fitnkus. Hic
fête totas veteris Sc noui teftamenti hiftorias,p fiias pidas
habebatEcclefias. quas per ordinéfàndo Niceræ Daco-
rum Epifcopo demonftrabat.Hinc dicit in 9. lib.quem de
virtutibus fin d i martyres Felicis metrico t ex tu copofiiit.
Nunc volo piduras fucacis agmin e longo,
Porticibus videas paulumque fupina fanges.
Colla, reclinato dum perlegi^omnia vultu.
Qui videt hzc vacuis agnofeens vera figuris,
Non vacua fidam fibi pafeit imagine mentem.
Omnia namque tenèt fèrie pidura fideli,
Quz fèniorfcripfitperquinque volumina Moyfès.
Quæ geflic Domini fignatus nomine Iefiis^-
&p0itpduca: j
Force requiratur qua nam radon e gerend!
Sederithæc nobis fèntentia pingere findas v
Rarp more domos animantibus adfimilatis,
Accipi te, & paucis tentabo exponere caufis.
Quos agat hue findi Felici gloria coecus
Obfcurum nullijfèd curba frequentior his eft,
Ruftidcas non cafla fide, neque doda legendi:
Hæcadfueta diu ficris fèruire profanis
Ventre Deo tandem conuertitur aduena Chrifto, 4
Dum (indorum opera in Chrifto miratur:yperta.
Cernitc quam multicoeant ex omnibus agris,
Quamque pie rudibus decepti mentibus errent,
Lo nginquas liquere domos, fpreuere pruinas,
N on gelidiferuente fide: & nunc ecce irequenres
Pertqtam& vigiles extenduntgaudia nodem.
Laetitia fomnos tenebras funalibus arcenc.
^ , ukv Idem in eodem.
Propterea vifum no bis opus vti le cotis
Felicis domibus pidura ludere finda,
Si forte atepnitas hzc per fpedacula mentes
AgreÇum caperec fuca ta coloribus vmbra.
idem.
Dum fallit pidura fiamem, fan dafque lege n ti
Hiftorias caftorum operum fubrepit hone ft as
Exemplisindudapiis, potaturhianti
Sobrictas,nimijfuDeuntobliuiayini.
Dumque diem ducùnt,fpatio maiore tuentesj
Pocula rarefeun t,quia per miracuia trado
Tempore iam paucæ fuperantepulantibus horz.
Sandus Gregorius Nyflen’ Epifcopus inter estera vbi de
Eeec 1 Abraham