6
Dan.}.
c
t?
t.Cor.f.
Remigij Àntifidâoretifis ___ Epfc.
autcmquæ adliteram de Chaldæis §c rcgc eorum dicun^
curvpofUmtetiam ad diabolum referriî quem Deus in iu- 1
dtcium:pofoit, & quafi fprtiffimum carnificem : vcper
eum malos fuppliciis afticiat«, bonos autemafïli&os pro-
bet.[Mundifuntocult tut ne videos malum ,-&refpicere ad inb-'
quttatem mnpcteris,8cc.] Scio induit Domine quia malum
■&iniuftum non libencer alpicias, necpoteft quifquam
iudicaredeiuftitiatua:verumtamencur permittis Baby-
lonios tantaagere &ab impio Nabuchodonofor iuftum~
opprimilfracb [tjusneergonon rejpicisfuper iniqua agentes,&
tacts deuorante impio iu fito r tm ] Iuftum autem diciraus;
Ifraebnon quod perfe<5kus-fit,fedin comparationeoppri-
mentisimpiiiuftusvideatur.[ Et facies homines quafi pifces
maris,&quafi reptile non bàbenspnncipe.lSicmmqqiz^iCcès
maris & icrattonalia iumcnta & reptiiia fine principe
font, 8c inficmiora deuorantur à fortioribus, 8c qui habet
-plus virium dominaturin alterum ïiîte inter homines nihil
valet ratio, fed fortitudine ciïndta fiunt. 8c quum rua
prouidenda regantur omnia, non poteft lean quare im-
piusvincat iuftum. Hoc autem dicit ,-non quod fie fondât,
fod humanæimpatientiae foicepit perfonam, [ Totum
vi hamofilbleuatdt', traxit iüud in frgena fua. Quia dixerat,
quod erant homines ficutpifoes maris, foruae metapho-
-rampifoium. Sieur inquit pilcator mittit hamum, rete &'
fegenam, vt quodhamocapere non p»tucrat, rete com-;
prehendat : quad autem rete euaferityfegenis latioribus
.citcundctur. Ita rex Babylonis quum cun&a vaftauerit,
&omnes genres bello & dolis quafi retibus ceperit,
gau debit: &immolahitfagenafua&ficrtficabtt rctifuo > idolo
videlicet Belis foie ftatuæ aureæ quam ftatuit in campo
Dura profonds Babylonis: cut quad vidimas immolabit
pinguüîimas, omnes videlicetnationes quas viceratcogens
ad ^ulturaeius. Inipfts enitn idolis incrajfatdeft pars
eius. Et.pereas creditfo omnes habete diuitias &efa eius
■elefta,id ef: principes & reges, quos velutimagnos pifoes
cepit, & foo fobiagauit impe rio: & propterea non ce fiât
im pugnare & iugfoace omnes gentes. Iuxta tropologiam
diabolos defignainr, qui regem Babylonis mifijinhu-
manum genus*, & piimtim hominem traxit de paradifo
•& circumdedit eum fegénis , id eft multiplidbus falla-
ciis, & per eum omnes homines conftituit peccatores.
& cibus eius eleâus , quia dedignarut quoique viles &
feculares tentare, fed fen&os quofque ac perfeétos ag-
gredirar: & nunquamhumanum genus perfequi ac ded-
perecelfet. .
. , . - C A P. IL
SVfper ,cuftodidm meant ftabo , & figam gradum fuper mit»'
nitionem : & comtempUbor vt vi :earn quid dicatur mtbi
&c.] Conqueftus fuerat<primoPropheta,&relppnderat
eiDominusdicens : Ajptciteingentious : ad quam Domifo*
relpcwfoonem teroperauk quidem -quæifcionem , tan--
quarn fuperioris diîti agens pcenitenriam,& blandiert- !
' do dicens,Deus meus nonmoriemm : nihilominus tamen
* idipfum iiçet eum quadam-veneradone fdfcitatus eft
dicens ,/fjMMndi funtocult tut vt nmvideantmalum, quare
non refpicis fuper inique agentes\ l ^ &c.vNunc veto dicit
, expeâarefo quid Domiiius relpondeat: vr quad fibi dictum
fuerit, omnibus d^icatur .Super euftodiam meant
Jlabo : hoc eft in fublimitate Ôt celiîtùdine propheriæ
meæ,vc vidcam poft euerfionem rempli & ciuitatis ac
populi capriuitatem, quid foquatur. \ Et répondit mïhi
Dominas t &dixit: Scribe vifum & explanaeum fuper tabulas
vtpercurrat qui legerit eum.’] Secundum quod Dominas
per Efeiam dixerat, Adbuc loquente te disant, Ecceadfum,
nu ne Dominus refpondec : & prophetæ præcipit vt
foribat vifom, ideft propixeriam* èc explanet eum ; id eft
diligenter. & tnauifefte foribat in tabulis-cordis : iuxta
Apoftolom; qui»loqujtur ftd Corinthios : Epifiola mea
j voseftisfcrïptamçorjibus. noflris.: 6c ideo hoc præcipitquia
j viho adliue proCiil eft in tempore conftimto., fed quum
I finis xerum vendit probabitur ver a fui de vifio. Mari
ifc (le autem pjtopheria hæc eft de adt.cntu Chrifti:
& quæftio-dlia foluca eft quam Propheta fecerac.
Curmali dominarencur bonis : quia videlicet tam diu
miquitas re^natura qflet in mundcfc Et (pirkuàliter Na-
buchodonofot omnes quafi pifee» Ca[>turus, dotiec ille
per inçarnationemvenirec. [ Si morarnfeterit expettn iüum,
quiavenbensveniet & non Siinquit pro ar dore explendæ
vifionis moram tibi facere vifus fuerit ille qui vc-
niet, ftoli delperare, fed expeóta patienter, quia veniens
certiflimeveniet. [ Ecce qui incredulus eft, nonerit refta-ani-
wa eius in femetipfö. ] Si qqis inquit incredulus eft 'huius
meæ proniiffionis, & fluôfcuac dubkans venturum hoc
quod vidit-morarinon.eric anima ciusteôka, fedin fide-
litads formidinc deprauabitür. Aliatranslacio dicit, Non.
placebitanimie meæ, id eft^dilplicebit mihi.-Si; utem di(-
•plicet ille qui non^redit, ergo iufius qui cred it me^pco-
miiïioniviuetinjidefua. [fyquâmodo vtnurft pôtantem decU
pk, fie erit vir ftiperbus,ér non decorabitur. quta dilatuuit 'ÿuafi
infer nus animam füam, &ipfe quafi m ors & nonadimfîebttur,
&«. Hic iam mam&fte Nabuchodonofor pronuntiatuc
mteritus. Sicutinquit vinura pôtantem tnebriat,vtne-
que pesneque méns foum tencat, officium ;ficyiriüper-
bus,velgeneraliter omfiis, vcl fpecialiter Nabuch.odo-
nofor, non decórabitur, neevoluntatem foam producer
ad e(fe<fttim : quali enim mors & infernus non (à-
tiàbitur occifis : & on^nia rapiens f ' nullum foum aua-
ritiæ ponet finem. [ Vailliqui muttiplicat non Jtia :-vfque-
quoaggrauat contrafedenfutn lutum ? ] Et Ipecialiter/çontra
Nabuchodonofor , 6c generaliter .Contra ömnes auaros
farao dirigitur. Ömnis auarus non foa multiplicar,
quia diuitiæ quas per fas vel nefàs coadunauit, cum eo
perfeuerare non poflunt, fed ad alios pofleflores tranf-
eunt. Pulçhre autem nimias diuitias denfom appellat
lutùm quia animae fynceritatem •confiindunt i Óc gra-
uilfimp iniquicatisv pondéré mentem premunr. .
quid non repent? confurgent qui mordejtni fe? 3 Medps & Perlas
infinuat qui contra Babyloniorum regem confor-
gentes primo momorderunt aliquid detrahentéS luxu-
riæ eorum : pofte* laccrauerutit & difcerpfosunr, in-
terfeóto Balthazar, & omnibus regni principibus dif-
perlis. Tune fuit eis in rapiham vaftator tonus-brbis,
& (poliapis eft ab omnibus populis qui eius crudelita-
tem euadere potueriirit. Hoe aufem euenier oitpropter
fanguinem hommts,id eft ludæ, & iniquitdtem rwwj.fobaudl
Ifrael : cïuitatis,AA eft Ierafolem, & omnium habirantium m
ea, omnem populum dclïgnans. Illud autem quod foprà
pofitumeft, vel increpanris eft vox, vel ad Prophctæaf-
feótum refpicit, defiderantis citum malitiæ & foperbiae
t e rminum. [ Vaquicongregatauaritiam malam domui fua: vt
fitmexcelfo nidus eius ,&hberarife pntat de manu malt, &c.]
Ad hue contra regem impium loquitur qui congregat
auaritiam domuifuæ,nccintelligitdiuirias male acquifi-
tas eau (lam elfe fuæ ruina: ifimulque arguitur foperbiæ,
quod ad âuium fimilitudinem in excelïo pofokzridam
foum,arbitrans poffo liberare de mapu fcnali >id eft, nun^
quam venturqm foin hoftium pdteftâtem. Malam autem
dicitauaririam pecunia* 8c diuiciarum: quiaeftScbonaa-
uaritia.id eft cupiditasfpiritualium diuitiarum (apientiae
&fcientiæ Dei : licet aurraro autnshquam nomen aua-
ritiæin bono pofitum legatur,{Cogitafticonfufionemdomui
tua.]Dum inquit ponisinexcello tuo nidum tflUm,ni-*
hil aliad egifti, nifi confufionem'cibi & pofteristuis, qrfia
hæc (blicitudo finem habebit ignominiam. [ Cottfeidifii
populos multos &peuauit anima tua.] Inhocinquit qüo4
plürimos interfecifti, in tuam ipfius anim am dclaeui fti : He
in tantam crudelitatem exarfifti, vt lapides deftruâratum
dukarum&ligna euer(brum& combuftorum parie turn
contra tuam crudelitatem -clatfiarent. Lignum autem
quod eft inter ifofturas.illud hiftotialite t dèugnat lignum
quod ad continendos patietes in medio ftrudutæ pont
(biet. Nofanduraquodin (eptuaginta interpretibusha-
betur, Searabeus de hgnq cLmabit,mufeam iuxta literam de-
figtlans,quæfoletiniundutïs parietum velhyemevelin
cempeftate latere : vtfit fop (us: Èciam tôufoæ in foMmini-
bus abfoonditæ contra tuam fopedxjam'&auaritlai’n cla-
mact.. [Va qui adficat ciuitdtcm in fangüimbus ,^ r praparat
Ttrbeminïniquitateiticc.]> Adhuccoritra' Nabuchodonofot
Expoßtfo in Habacuc, Prophet dm.
tfrf I
W.iö».
formo contexitur, diciturqueei ; Væ qui ædificaueratBa-l
bylonem in lànguinibus Sc mortibus plurimorum , 8c
tnceuia illius ciuitatis in iniquitace conftruxit.Nimquid non
funthat, (cilicec qu»dicuntuf à Domina’ exercituunt ? Non
I iniquk attendatitr perlbna loquentis, nee ex vilitate per-
| fonæ putencutcontempIandaelTe qua: dicuntur: Domini
I enimfont verba quæ ab Apdftolis dicuntur. Laborabunt
I enim populi in mtdto igne, & deficient incenfa. Babyloniifru-
j ftralaborabuntyt extinguant ignem& nitenturinnihi-
i lum: deficient enim populi caduci & lailabuntur,nec po-
rerunt fomej accenfom ignem extinguere. Quia reple~
! litur terra vt cognofiantgloriam Domini, id eft quum Ba-
' bylon fuerit euerfo, manifefta fiet omnibus potentia Dei:
& fiait aquae fundum maris-contingunt,fic vniuerla terra
gloria Dominireplebitur. Inquibufdam codicibuslegi-
tut negatiue : N«?» funt hac à Domino exenituum. Ec eftfen-
fus: Ta ' ^ ædificacio quae fit in lànguinibus &ininiquita-
te nojïèft à Domino. [Va qui potum d*%amicofuo mittens
felfuitm & inebrians vt afpiciat nuditotem eius.] Tradunt He-
bræi i:->c loco rem fabulofam magis quam veram. Se décidas
inquiunt, fex captus eft à N abuchodonofor in Re-
blatha quæ Antiochia eft & erutis oculis duftus eft in Ba-
bylonem cvbi quum quadam die eonuiuium régio luxu
cclebraret, iuflic ipfi Sedechiæ dari poculum quo venter
potantis folueretur influxum, ficque introduétum ante
ora eptdantiumaiunt compulfom viventris ftercorefu-
i lié poilu turn: & hoc elfe quod dicitur : fVa quupotum dot
amicofuomittensjelfuum, & insbrtans vt ajptciat mditatem
eius:] Quod videlicet rex pocentiffimus ad tantum dede-
cus lit addu6lus,vnde mi nat ur eis Deus quod ipfi qüoq;
bibiturilmthuiufinodipotionemtfed melius hæc non de
purgattua potione,vèrüm de malis,quæ pafturus erat Na*
mic(iodono(brintelligimus.Calix enim'velpotio in fori-
pturis pàffipnem vel'afïliiftiûnem (blet defignate.Inuehi-
tur ergo Propheta contra regem impium quod oblitus
lîiæ conditionis , 6c quafi ipfe non effet hoftio, neepoffèt
[»aci quæ aliis inferebac, inebriaret omnes homincjfelle
&amaritudine malorum, & eorum nuditatem, id eft ignominiam
alpicerec , &ex. illorum miforia exaggerafet
poréritiam.Eftautem metaphora ebrii hominis:quod fic-
ucille nudatur,eiu(que ignominia âlpicitur, itaNabu-
chodonofor inebriarit omnes calice furoris cunélolque
fooliatosdimiferit,&quondam glorioles in extremam
foruitutem redegerit, hoc eft enim Replétus efi, fobaudi a-
micus, ignominia pro gloria: bibetuquoque & cotifopire. Quia
foquit plurimos inebriafti,bibe tu quoqvde calice Domini,
inebriaberis calice, id eft foppliciis dexter a Domini : Scorn*
nia quæ ablbrbueras egerqs, & de feblimi gloria ad extrema
peruenies màla. Quia iniquitas Libani operiet te. Libanus
pro templo ponicur, quoddelignis Libani ædificatum
fit.Hinc& alius Propheta dicit: AperiLibane portas tuas.
Dicitergo quod iniquitas Libani, id eft euerfio templi &
vaftatio lànéluarii eum depopulabicur arque vaftabit.
Seruat autem tnetaphoram quia Libanurh pto templo dixerat,
& pofoit «inimalia pro lacrificiisac hoftiis-, dicens.*
Vafiitas animalium, id eft vaftatio' facrificioriim quæ in
templo offerebantur: deterrebtt eoi,id eft Bâbylonios.duia
iniuria templi Sc lacrificiocum quæ iam cellàuerant ofrer-
ri,deterruit & perdidit illos de fanguimbus hominum, id eft
propter iniquicatem terræ promilfiohis & ciuitatémle-
rulàlein & omnium habitatorum terræ. Iaxta tropolo-
giam interprètantur hæretici, quæ omnes inebriant araa-
ris & peruerfis dogmatibus: dances amico , id eft Ibcio in
fide potum non de fonte SiIoa,id eft mifli> Chrifti foilicet
qUem Deuspaterin mundufn mifit, fed de riuô Ægypti,
id ëft tenebram m Sc rticeroris, dum riiiiis reâ:eSichor,id
eft turbidus Sc Geon yocatut. Dicitur ergo illis quod ipfi
qüqquepro Gloriàfintignbminia,quutyi eorum peruerfa
doitriria fuerit reuelata&per Ecclefiaftlcam'foncentiam
damnata. Operiet autem eos vaftifas Libarti.Libanus veto
jjr^ce thus dicitur .thureVero muiiditia oracionisexT
pnfoitip-. Vafticas ergo Libanieds operiet, qiiia eorum o-
tatio, quæ èft lpeciale Dei focrificiû vertetur illis in dam-
natibnem, iuxta quod Pfitlniifta de.fiida dicit. Oratio eius
fiat inpeccatuiv. QUi(lprodeftfcutpttlefinxiJfe& imaginentfàl■
fam) Miratur régis Nabtichodonolbrftultitiam.qui iulfe-
rat fieri ftatuam auteam habens fiduciam in fimulachro
quod finxerat,quum vcique einihil pc odfefle pofiet.Intef
foulptile& conflatile hoc differentiae eft, quia fculptile
eft ligni,1apidis vel marmotis, Conflatile vero metallorum
quæ pofifunt foldi igne& cohflari ; quod nonfolumde
idololatris, fed & de hæreticis accipi poteft. quorum fcul-
ptiliâ font praua dogmata,quæ ipfi cofingunx, Sc pro ven-
täte venerantur & adorant falluatem [y a qui dicit ligno,Ex*
pergifeere: Surge lapidi tacenti nunqutdipfe docere poter hi] Hoc
generaliteraduerfos omnes diciturqui idola venerantur.
Væ enim ætérnum eric ei qui materiam ligni vel lapidis
fiue cuiufounque alcecius rei pro Deo colic, & inuocans
dicit:Expergilcere,quum forma tätum lit inan?mata:nam
Idos Græce vel idea forma dicitur. Inde ditninutiuuidolu
formula vocatur. Nunquid ipfe lapis quem in uocas, te do*
cere pot erit Sc prædiceré ventura 'recce ijle coopertus eft auro &
àrgento.AHKTMaç hoeponitur. Ecce ifte lapis quem adoras
ô idololatra, coopertus eft Sc oblitus auro : &Jpiritus,
ideft vitalis flatus noneft in vifeeribus eius, foil, idol! vel lapidis.
Dominus autem quem veri adoratores adoramus in
templo fuo eft, non manufaóto, fed velin ccelo vel in vno-
quoque lanótorum, iuxta Apoftolum diôentemi An ne-
feitis quo mam templum Dei eftis & jpiritus Dii habitat invobis'i
Vnde Dominus in templo làndlo. fooi id eft in vniuerfità-
temundi eft continens®efts omnia. In ipfo enim Viui-
mus,mouemur &fumus. Eft ergo Deus in murudo, non locô
inclufus, fed foa màieftate localiter implefts qmpia, Cut-
rens per omnia, circumple&ens omnia .Oratio Habacucpro
ignorationibus. Quia fopra temere caufetus fucrat cum Domino,
dicens : Vfqueqaô Domine clamabo & non exaudies ? 8c
poft pauca : Quart non rejpicis fuper impia agentes ? Audierat
quoque Dominum relpondentem : didicerat Nabucho-
dolor vel etiam diabolum ad hoc fundatos ■& forte poli-
tos, vtpereosiudicentur Sc puniantürpeécattÂes .* nunc
agir poenicétiam, 8c plangit quod temere fit loquutusco-
tra Dominum ,'pofoitque veniam foæ ignorantiæ : & hoû
eft quod fcribicurin titulo pro ignorationibus. Nature
Dauid rogac Dominum : Deliéfa iuuèntutis meet & ignoran-
tias meas ne memineris Domine. Quidam pu tant hoc pr o ig-
norationibus, oftendere quod Propheta oratDominum
pro humanis erroribus & ignorantia, vtfoblata çrroris
ealigine lux vera patefeax.
C A P . I l î i
Domine auàiuiauditionem tuant,ér timui ] Auditionefû
dicit vocemqiiam intrinfecus audiebat. Taie eft illud
Efeiæ: Domine quit credidit auditui noftro f & alibi: Dominus
aperuit mïhiaurem. [Domine audiuiauditum tuum &ti»
«MW.]Audiuiiniquïcaure mentis poenasqttas Nabùcho-
donofor vel diabolo mcmbrilquè eius præparafti, SC qui-
bus væ illis æternum corn minatus es,8c timui feelératilfi»
ma iudicia tua. Domine opus tuant, fcilicet audiui, id eft tny-
ftetium incarnationis tuæ: opus enim Dei eftvt beatus
Auguftinus diçic, Verbum taro faäum eft. Quod etiam de
refurreâione poteft accipi: Audiui inquit opus tuüm qui
mori dignatus es pro nobis furgeûs à mor tuis.I« medio art *
norum viuiftca illud : hoc eft, In^lenitudine temporis impie
quod pollicicus esttu enim dixifti: Adhuc vifos ptoCül
& apparebic in finem: ergo quum tempus quod conftittt-
tum eft a te venerit,viuificaillud opus,ne moriatur formo
tuus, fodopere impleacur. in medio annorum notumfacies.
Quum venerit tempus SÊöpera promilïàc5 pIeUeris,tunc
móftrabis vera q pollicitus es.[£>##w* iratusfueriïmiftricor-
dia recordaher is. Non quod D e vs more humanoiniraob-
liuifeatur, & poft iram mifericordiæ recordetur,fed quod
nobis in aftli&ione pofitis ita videamr,ficut Pfelmiftain
rtibiilarione pofitus dicebat: Vfquequo Domine obliuifceris
mein finem ? Simulqüe confideranda eft Dei dementia.
Non enim diciz, Poftquam petnai irrogaueris, (cd quum tra-
tusfueris mïfericordia fecordaberisiaon enim femperperctt-
titquiirafcitur,fod tantummodo comminatur. Tafoeft
ßf illud Apoftoli: Reuelatnr ira Deifuper omnem impietatem
Supra t.
H
p « » '