Paßhaßi Rat her ti
D k F v N c t o autem Herodi, tcce Angélus Domini
infomnis apparuit lofeph in Asgypto dicent : Surge&acci-
pe puerum '&mu. rem e u s ,& voie in tcrram iftaei ] Hero-
dem autem hic non eum debemus accipere , quem poftea
lohannem legimus decollaftè r fed eum de quo iam
fiipra difteruimns , cuius fuifiè filiuS'idem ac fuccelîbr
non ambigi ur. Toile , inquit, puerum & matrem eius,
puerum fane & non filium , mairem pueri & non vxo*
rem fiiam. Porro in lomnis iubccur r: dire * fi eut & an-
tcapræmonituserat infomnis , vtinÆgyptum defienderet;.
quianecdi»m.piiblicercue!abatur,cuiAngeluidç-'
uoteferuitutis ofiicium deferebat.
f v,n c t i funtenim, inquit, qui quatebant a-
nimampueri. ] Vbireûè innuitur.quodRcgecrudebex-
ftin âo , compl ces eius ilico pericre, qui pari ter. in ne-
ccmChrifii, inuidiæ aut timons> adulationifve gracia
traélâui runt. Mienm igîtur, quomodo di&ùm fit, quf
quærebant animam pueri, cum Dominas dicat, Nolite
timereèosqui corpus occidunt, animant autem non pojfunt occir
dere. Si enim ani ma inuifibilis ôc împaJpabilis non pot-
eft occidiarmisiflis corporeis > quomodo reéte quæri-
tur ad perdendum , præièrtim cum.fit poft exicum car-
njs etiam immortalis ? Sedanimam hicfimpliciteraut
pro lola carne pofuit, aut certe, quod roagis reor, pro
vira prælèn-.i ; quia nonnunquam anima in Scriptuns
pro vita hac temporali accipitur. Vnde refte quæfillç
animam pueri cenfètur, qui prælèntem eius vitam ex-
tingueremoliebantur. Sed¬andum, Chr.ft.im animam
habuifle , quod Apolliriariftæ contradicere conan-
tur. Pluralirer autem rorfitafi ideo dicuntur, etiamvt
pce hoc fæuitia Herodis atrocior pertrabfcaretur. Ferunt
enim, quod idem priufquam moreretur, iuffit fiiper fii-
nusluum omnes Iudæorum occidere nobiliores, lâltem
vt per hoc cogerenrur Iudæi fleie ac.fi mortem ipfius.
Quod forte volens Angélus innuere, D e f u n â t inquit,
qui quare (tant animam pyeri. Poftunt & pro vno per Syqec-
dochcm, quamplurimi fignificantius mortui appeilari,
vt per hocomnis ordo perîecutorum cefiâftè perlcqui da-
riusdefignaretur. Quodefunfto, lân&a Dei Ecclefia in ;
Chrifto viuens, per amplius 6c perfeâius ad coeleftem j
Hicrufalemquotidieinuitatur. Hinc lâmtypum Ecole- J
fiæiure ptæmifîmus , dum non modo illius vox ploratus j
quoque.auditur, qiue nullum habuît'deamifiis filiisdo-
lorero iam defun&a , fed etiam per earn huius Ecclcfiæ
Yoxquæ diu ftcrilis iam nunc foecunda fublimius audita
lignin catur. N on quod non fintqui per Martyrium mortui
putiban ur , præièrtim cum æternitatis augmento
tranfuedi credantur ideritidem ad gloriâm. Sed quiaeos
rctincre non valuitomnes, quos parturiuit, veleis per-
fuadere ad, fidem de tyrannide quos ad præmia melioris
vitæiugirerinuitab.it. Confolatione cniraeget, vt di-
ximus, resamifiâ, Scnon auda; quiafelicius transformation
melius poiwgaudium affect, quàra racerorem, &
lætitiâm fruentîbus ilia concernât. Vnde beatus Euange-
ilifta huiufmodivolens confîrmare figuram, fubtexendo
quæ fequuntur, addidit diccns.
S v r o e n s accepit puerum & matrem eius, & venir
interram IfraeL Audiens autem quod ArcbeUusregnaret in
ludaa proHerode patrefito, timuitillo ire. Et admonitus in fo-
mnif tjècepûn partes Galilaa. Et ventent habitant tin ciuitate
quavocatur Nazjtretb. ^ Seruari iraque typicnm narratio-
nis.figuramredediximus; quia Ioièph Apoftolorum gc-
rit fpeciem quorum officio Chriftus circumferendus c-
rpt paffim per vniuerfam hanc meeroris ac rribulationis
Ægyptum. Hivero ranquam defundo Her ode, videlicet
populo Iudæorum , fub eius regimine in Paffione
Domini infidelicatis vitio perempto , Iudæis prædicare
funtmiffi, ad quos Dominus velue adouesperditas f ç-
ratd redus. îsed manente hæredirario infideliratis do-
minatu, metuunt&recedunt.admonitiper vifum fàndi
Sp ritus; donum gratis in Gentibus contemplantes ; ad
eas transferunt Chrftum olim Iudæis tniilùm. Alio-
quin quomodo lofèphaudieas quod Archelaus regnaret
in ludæapro Herode pâtre fuo, rimuit illuc ire, fi per Angelumafcenderemonebatur
? Nunquid vit iuftui tirttg-
redebiiit , quod pit Angelün» iitipetatur î Aut G in-
firmit as eius fu it, vtpro infideiitate timeret, quomodo
rurfus vt in GaUIæam tranfèat fine vlla reprehenfione
moneturper Angelum ? Reuer,ti ergo ad ludæam iubc-
tn r,& timet, mGahlaeàmverb regionera Gentium admonitus
tranfire penitus non reculât. Aut enim eum
timere itatenus, fi forte iuftùm eft, non oportuic, aut
certe per Angelum præceptio mqx mutanda inferri non
dcbuic. Vndeliquiao confiât, typicam in hoc rationem
feruatâmfuifle. Autfortehocitaincelligendum putamus
quodlofphaudiens, Vadeinterrain îfrael, intellexeric fe
primo iuftum elfe ire in ludæam, hand dubium quin i-
pfâm pucabat cerram Ifrael. Sed poftquam corn périt illic
regnare Archelaü, noluit le periculo fubiieere; præièrtim
quodæftimaflèt Chriftum Sc partes e; us »de quo refpon-
iâ Angelica talia monuerant, aliubi non eftè habitandum
quà min Hieruiâlera, vbi templum Dci erat & Prophcta-
rum omnium célébratio. Quo profedo iturus eilet, fi
non Archelaus ibidem viceparris regni iam feeptra mo-
uercr. Veruntamen Angélus cum dixiftet, Vadein terrant
I fià e ly non ludæam, (èdGalilæam voluitinrelligi, quam
eciam Iudæorum populus incoîebat, in quanimirum Nazareth
confiât fuifiè. Galilaea namque metropolis erat ci-
pitas, ad quam, velup pars in toco Nazareth pertinuifiè
probatur. Porro vidèns Angelus errorem de pietace de-
feendere, & timorcm ac fi de prouidentia, monuit eum ire
in Galilæam ciuitacem Nazareth , non murans vifionis
præceptum, fed mamfeftius corrigens pietatis errorem.
VndecontinuoEuangelifiavr apertius commcndaretfic
prædeftinarum adiecic dicens; ,
V T adimpleretur quodferiptum eft per Prophet as, quoni-
am Karrens vocabitur. ] Ex quo colligitur aliud piius Angelum
nequaquam præçepifiè, quam quod hinc inde
pr.t deftinatum erat. Non enim rcrum euentum fècutus
eft ipfè pi ocellus, fed proceflum eius pallim confequutu^
eft return euentus. Non fimpliciter quidem^ vtreor,
proceftusqualibetcaulârumlpeciein aliquo transforma-
tur ; fed in omnibus prædeftinationis veritas itatenus ad-
implctur, vt typiçe gtftarum ordo dodrinarum penein o-
mnibusfiguratarumrerum Sacramenta afièrret. Vnde
nimirum paruuli pritnum ideo trucidant u r, quorum nulla
hifi in nocentia exftitit caulâ ; vt omnes intclligant martyrium
, neqtie ex reacu culpæ conftare, deque ex merico,
aut vlla eledione, nificxDei gratia cuipiam prouenire.
Et reuera hic omnia fie contexuntur, v t & veritas pate-
at,&Sacramentorum typica fufFragentur eloquia.Hinc
.fane adhüc mouet aliquos, quod Lucas réfère, monarchi-
am regni Herodis diuilâmin quatuor partes ; quomodo
verum confier, quod Ioièph audiens Archelaum regnaf-
fè in Iudæa, timueritillo ire, & non magis in Galilæam,
vbi Hcrodesalius , Euangelio telle, regnaftè perhibe-
tur. Sed hancquæltionemlolèphus, &alii quamplurimi
loluunt, dicentes primum Archelaum , totius regni
poftpatrem monarchiam fulcepifiè , atque illoinfolc-
lcente deiedum fuifle à Tibcrio ex patris folio, diuifiim-
que regnum in quatuor Tetrarchias.Quarum vnam, Galilæam
videlicet, fratri eius Herodi eontradidit, quam nec
dum percepctat, quando Archelaus adhuc omnem regni
monarchiamfuocrudeli vexabat imperio ; lcd pofiea
iufio Dei iudicio Lugdunumexilio deporcatus eft , quæ
Galliarum efi ciuitas, Et hinc eft, quod Ioièph antea eum
velut hæredem crudelitatis prouidus metuebat, Vtimplt-
retur, inquit, quod dtüum eil per Prophet as, quoniam Na^a-
raus vocabitur. Si enim cuiuslibet Prophetarum lacis præ-
fixuminScripturisteftimonium habuilTet, nequaquam
ficut didum eft, per Prophetas differenter dixiffet. Veruntamen
magis fènfum, vtreor, de ipfisfiimens Serf
pturarum locis,fuæ expleuerit afièrtionisfidem,quoniam
hic velue fàndus fandorum Nazaræus iure vocarur.
Nam ficundum Hebraicam vericatem feriptum in Elâia
legimus, Exist virgaderadice lèjfe, & N azur aus de radice con\
ftendet. Ergo Nazareth non minus germen noucllum,
quam flosca m pi inter pretatur; de cuius radice germinis,
vt reor, làndus fandorum, fcilicet Nazaræus ntincupaln
Màtth. Euan?. Lib. I I.
tiue,adfignificandam æternitatis fuæfubftantiam , legi-
ttirafcendiflè. Quo enim redius nutriretur, quam in
Nazareth: ex qua nomen darecur, quo eflèt indicium ,
quia ellèntiaiicer ipfè fândicas in (anditate nutritus, San-
dus Sanftorum rede fit appellandus ? Hinc profedo
liquet, quia ficut elegit tempus quando nalceretur,& locum
in qm>nafceretur: ita Sc ciuitatem rede dicitur ele-
giflé, in qua etiam ad explananda luæ incarnationis my-
fteria lîgnificantius coalelceret. Eft iraque vfquC hodie
in Galilæaviculus contra regionemin quinto aecimo e-
ius iniliarioad Orientalem plagam, iuxtamontem Tha-
bor, nomine Nazara.quem multi pu tant eandem Naza-
retdudum fuifiè ; fed paulatim deficiendo ciuitatem in vi-
culum c'ommutatam. Dominus autem in ea ideo enutri-
tu r, vt per earn quis fit, qui nuncupandus eft, ex ëa pleni-
usdinofeatur. Nam Nazaræus variein Scripturis facris
accipitur. Siquidem in lege Nazaræieranc, quorum vo-
cum ad tempus erat, auc certe à primordio vfque ad finem
Nazaræi ftndificationis liiæ fie bant gratia. At vero de
hac ciuitate qui forte eflènt lege patriæ, fimiliter & iph,
Nazaræi aut certe Nazareni quamlibet ob diftindionem
funtvocati. Inter quos nimirum Saluator Nazaræus voluit
appeilari quatenus idem agnofeeretur, qui per Danie-
lcm ruturus prædicacus eft Sandus Sandorum. Nam
6c difeipuli primum fimt Nazaræi didi, poftea vero Chri-
ftianitatis vocabulum lortiunrur à Chrifto, & generaliter
omnes Chriftiani hadenus nuncupantur, de quibus red
e canitur, Quod candidi facit fint Narrai eius, Iplen do-
rem Deo dederunc, quianuptiali vertefiint induti. Cæ-
terum quidam hæretici Naza*eni fiint vocati, eo quod in
Chriftum credidétint,itacamen, vcomnia veteris tefta-
menci infticuta fèruare conrendanr. Sic enim Chriftunr
prædicant fulcipi debere , ne legalisvmbram videancur
omitteré. Quorum quia fchifma fpecialem elegit vitam,
Ipèciale fibi nefeio quo audore, Euangelium inuenerunt,
quod Nazarenorum proprie nominatur. - Qui quafi de
religionegloriantes nomen fibi fânditatis dederunc , &
rei tadi funt, non credentes omnibus Chriftum ad iufti-
tiam pofte fufficere. Vnde fuperftitiofi conantcs noua
vetenbusaftùere, peioremoperati fiint fcifltiram,'&fa-
di fimt fine Deo, qui fine fide inueniuntur. Porro Euangelium
cum dixiftet, quod veniens habitaüitin ciuitate ,
quæ vocatur Nazareth, vt adimpleretur quod didum erat
per Prophetas, quoniam Nazaræus vocabitur,ilico adiun-
xic, dicens.
I n diebus autem illis venir Johannes Baptifta pradicans
in deferto ludaa, dicens , Panitentiam agite, appropinqua-
uitenim regnum calorum. J Ex quo non modica quæftio
videtur inter vtrolque Euangelirtas generari. Nam Mât-
thæus continuo vtinfantem vel puerum éx Ægypto rë-
uocatum commémorât( ftatim quafi irïdiebus illis Ioan-
nem Baptiftam veniftè confirmât; cum Lucasannàquin-
to-decitno imperii Tiberii Gælâris , procurante Pontio
Pilato ludæam, Tetrarchaautem Galilææ Hërodc, Phi-
lippoautem fratre eius Tetrarcha ltureæ & Tfàchoniti-'
dis regionis, & Lyfania Abilinæ Tëtrarcha, lub Prihcipi-
bus Sacerdotum Anna &Caipha, fâdum faille verbum
Domini fiiper loanncm Zachariæ filium in dclèrto mani-
feftius déclarer ; atque infinüet iam time lefutp ferme an-
norum fuifiè trigint a, quando mox baptizatu s ab èo raon-
ftratur. Vnde nimirum confiât, intelligerenos debere
aliös hos dies tenaporum, quatfdo Scripcurà tefte .Archelaus
adhuc ludæam regebat ; aüos, quando Lucas per ter-
renas poteftares, more Hiftoriographôrum, expreflîus
præconem Chrifti ad pvficahdüm veniftè déclarât.
Nam tune Chriftus, vtconiicitur ferme infra odoanno-
rum erat, nunc verotam circa crigin ta annorum fpatia ver-
fabattir. In tantum fiquidem iplâ tune commütàta fimt
temporâ, vt & Iudææ Pilàtus præfiderec y 6c regnum per
Tctrarthias dîuifiim fiib Principibûs fâcerdotUni Anna
& Caipha cômmemoretur. Quo profedo patet, Mat-
thæum per quod hocait;, ln diebus ittis, non; tantum pu-
eritiæ tempus infinuallè , fed omnes diés quo coeperat
habitaré Nazareth, vfque dum alcenderet &*ipfè de Ga-
lilæa » vt baptizarctur àlohannc , contiguos voluit de-
5 4 3 '
Ibid.fi.
monftrare. Iil quibusdiebus cumadlitic Nazaieth pa-
rentibus fiibditUs habitaret, venit Iohannes prædicans
Baptifmumpcenitentiæin defertôi Nam 8t Lucas hoc
infinuat dicens , Puer autem creftebat& confortabaiur, p tenus
ftpientia i & gratia Dei erat cum illo. Et ibant parentes eius
per omnesannosin Hierufalentindiefolemni Pafcha. Acdein-
ceps. Cum f actus ejfetunnorum duodecitn , afendentibus illis
in Hïerofolj/mam , ftcundum confuetudinem dieifefti ; confitm-
matijque diebus, cum redirent remanfit puer le fus in Hierufalem.
Et cum requifijfent eum inuenerunt eum in medio Doftorum. Ac
deinde feriptum eft, quod defeendit cum eis & venit Nazareth
,& erat Jùbditus illis. Ex quo nimirum datur intelli-
gi, quod in eifdem diebus., quibus à principio ccepit ha-
bitare Nazareth, adhuc eo ibidem commoraifte, venit
Ioannes in delèrtum parare viam aduentus eius, & prædi-
cabat poenitenriam , - & quod appropinquaftèt regnum
coelorum. Atque eadem primum veritatis præco an-
nunciât, quæ demum per lè iplâ Veritas auâoritate fiia
prædicat ob làlutem hominis. ac commendar. Quippe
quia vox præibat verbum, rèéfcum erat vt primum annurl-
ciaret, quod poftea ex eodem verbo conlonum fonuiflètj
prædicans in delèrto Iudææ, ac dicens , Panitentiam agite*
appropinquauit enim regnum calorum. Porro, dicens, rctu-
lit ad hoc quod ait, panitentiam agite ; prædicans vero, ad
itlud quod dixerat, Quia appropinquauit regnum calorum.
Neque enim duo panter verbageminari poterànt abfque
intelligencia, vbi nec apex vel iota v«tcat a myfteriô. Pce*
nitentiamigituragere, eftprioris vitæerrores in fepuhi-
re , deinde promiflionibus regni cçeleftis Ipe animos ad
fiipeinaerigere, arque ad melioris vitæ aftus ftudiapro-
upeare. Nihil enim ad perluadendum animos audito-
rum magis valere poterie, quam fpes æternæpromiftionis,
& metustormentorum, atque comminatio diuinæ Ma-
ieftatis. Quæ nimirum fatis ad perfiiadendum.apta con-
fpiciens diuina prouidentia, voluit dicendo Panitentiam
agite., monftrare, quod prima fit miièrorum virais, vt
per poenitentiam dilcanc in lè perimere veterem homi*
nem »Stodiflèvitia; quod nifi quilquefcccrit,non modo
virtutes apprehendere^ verum nec fuppliciorum poterit
exitio liberari. Pcenitcntiæ quoque virtus timoré con-
çipitur,lèdiplèrimor,diuinainfpirantegtatia, tantilper
delàpienri.igcncratur. Hinc namque feriptum. eft, Intti-
um Sapientia timor Domini. Siquidem poenitenria à puni- jÉccU.s.
endo re&e vocari creditur, qua quifque punit quæ nôuit ^
fe illicite commiliflè, quod nemo digne valet agere, nifi
periâpientiam illuftratus coeperit inter bonum malumve
difeernere. $ed timoré corn motus dum malafortiterin lè
puniendo reluâatur,ncceftè ( ft Ipe gratiæ fubrigatur,quatenus
pçr hanc ad eàquæ digna fiinr inhiare cônlùefcat.
Nemoigitur confuel'cereredc potcftquæledanda fiint,.
finonprius diftuefeat quæ contraria prohantur, & peri-
munt virtutem conamina. Idcirco mb hât délibcratio-
nc, quicunque fâlnbrifer vult agere poenitentiam, fi®i-
per rimoremdiuini examinis, & metun^poertarum ante
oculos ponat. Deindépudore vëlatusiugiterante De-
um,atqueverecundia coopertus, dolorem cordis flèti?
bus attempëretîquia fine dolore nulla quèühtëflè vulneta '
fi vitaliamernbrorum hón fuerint circummbrtua.Quodîî
iraq; vulnus cordis nondoluerit,en)cirtuufft ëft illud,& ed.
magis eftincurabile quod nec le fèheit, néq; fuperuériiën-
tém medicinam lènriendo valtrlufèipc're. Quod filèntire
coepèric,érit diuinæ gràitîæiquod fentiéndi reddiditpniiifi
libertâtèfn. Deinde libèrtàs
terdcbètinfiftere.ytmèditinamqubridièëkércettdöVpri-
ftinamanimusægerd'Medicorecipiairlâhitareiji. Hiniç
namqv eft quod veritatis præco talé fâJuris àntidbtum jari-*
guentibus propohitiAriwiéWfMffijinqiilt; agite, appropinqtia-
uitenim regnum calorum. A c fi patenter dicëtèt,puniat vnul-
quifq; mala prions vitæ opera,& câuïei^bôenitenriæ pu*
trida vifeerum fécët y ulncrâ, qubniàiri. appfôpfhqüauîtla-
nitas quamjterdidinius, & fôcultàSftei^ Vfrédife vàïea-
mus vnde eeddimusfAppto^iriquâU’èenirii regnuin ccb*’
lorum.Qjiod nifiapptopinquaflet,nëmb noftrum à'd eum
redire quiuilfèt, quoniam priuâa pedibus & C^Càfi ÎÜ-
mine,etiam viamquæChriftus eft^tialèfâni perdiderainds*'
Kkkk 4