Luc. j.,
i. Cor. 7. j
Ibid.
B
€
ibid.
Trou. 18.
Matth. 19-
C
ttH - !■
Can. 61.
b
Cap. 18.
HwcrnariRhemepßs Archiepifcopt
Virgo nonpeccabit: Qupd squedemafculo 5c foemina irttel-
ligitur, çommuniseft enim generis hic& hsc virgp:& hoc
demonftrat lublèquenter Apoftolus dicens, TrtbuUtiànes
tarnen carAishabebànt hùiufmodt: quam îenteritiairt & in yiro
&in foemina èxponit Ambrofiüs. Htetiam quôdriôefcïnli-
dtumihhisqmfiriecülpäädcöhiugitiih venire poterant*
& mains bonnm fnbire ptoporiunt, bonumque minus,
quod iicuit, inlicitum fàciuhr, vnde fcriptum eft Nrnopo-
nens manumfuperaratrum, &rejpiciens retro aptuseft regno cotloŸum.
, s . v . y * r s /* • Qui igitùr fortiori ftudio intenaeral, tetro conipi-
èère conuincitiir, fi reliétis bonis amplioribus ad minima
retotqüetur. Fit‘&interdurn, Caulàhon contemnenda îri-
terüehtehïe,qüô'd eràtînlicïrurti licituin,éum légaliser îfti-
tum cpniügium diffoldi pfertrtitcitur caulà inhdelitatis,
Vnde Paulus dicit,Siÿ«h [rater vkorèm habeà'tinfidelefh, &
htcc confentït habit arc cum ido: non dimittat Mam* Et fi qua mu-
lier habet VtrUm ibfideknt, &bicconfenfit habitat e cum ilia, nott
telinquàt virttm : Et poft pauca, QUodfimfidelis dtfctdït , ‘difcë-
Velcum caulà fornicarioriis vxôr.relmquitur?4equa
item Paulus dicit, Hu autan qui inmatrimbnioinnâifiiiit,pr&-
Xipio non ego fed DoAiiüus, viéôremà viro non dtftedére quodfidif-
çefimt,mancreihnaptam,&Viïum ïxofém non dimittere: Quod
sequa lance penlàtur, vt fi dimilcrit,itt coeh batii permane-
at: qüs difi hndïiô intèr fidèles pöft initum coniugiuih fie-
tinon poteft, nifi caufà fornicationis &amore contineh-
ciæ: & fit qiioderat inlicitdm ihdiilgenrià; licitum, ficut i-
dem Paulus ift mitiorihu s etiam de magnis demonftrat,di-
çcns, Hoc Untern dtcofecundum indttlgenttam, ndnfecundam irh-
perium, cum vir & nauliërpröprer fornicàtionem fepatati*
ri le continere non poÏÏunt, ad iauicetrt rteondlientur. Inlicitum
enim erat, Vt ad vriiônem carftis, qüamfodàuerattt
Fotnicântes, reùenirëfit, qui in çotitinentia permanerede-
büëfant,prælèrrim cuirt dicat fcripturâ, Qui tenet adultérions
ftultus & tmftlts eß : lèd.vtlànâus Augüftinus in libre dé
bono côniugali dicit, Propter maiusmalum, toletatur ‘ijuol
minus eßprauum: Dominus enim dicit,quià vir & yxoirpror
' pter fornicàtionem ab inuicem fepàrâti, fi aliis le c'oniun-
xerint, adulterant,& qui ïuxerifttfe aliis,mdéchahtur.ldinC
&inlibro de fèrmone Domini in monte, & in libris retfà-
dationüapertiffimedicit,qùod& demonftrat înnocen-
tius âd Exüperium Tholoiànum EpiicopUm i ficu^fùpra
pôfîiiniuS, kanifeßum eßentm[vt icetfi Augüftinus dicit);
peins efeadulterium, qudtnfornic.itionem3 nccidei botta eritfir-
nicatio, quia petits eß adulteriâm3 Quànum peius efl àlienum mx-
trifhoniun yioUreyqUani meretrici adhxrere. liée bon um efl a*
dultcrium, quidefl peior iüceflusi pciusïfi enitfl cum matre,quant
cum aliéna vxoreconcutnbere,&donee ad eapètuenidtur,qu<t (fie-
ut dit Apoftolus ) turpetflà 'idM dîc'ere. Et beàtus dicit Gregp-
riuSyDumâüorum Yitiàrüm languor irruitt& hbcleniùs,illüafor-
tajfegradins premit,ei d'm'trum vitio ïettius fub celeritate fubue-
nitur, per quodfeftine admteritum tendit ut: Et interduû périctilà
quod leuiusefl prudenterexpetitür. Vit & inlicitamvënta licitum i
cum publica m pcenitentiam agent adôlefcens , vt Leo, dettion-
ftrat, timen s lapfum incontinentia luueïiiisÿcopulam ÿxoris eligit,
. ne %=rimen fornicationis incur rat, rem faciens vemalem fi plater
coniugenïnttllamomnihocognouùit. in quo Regulation conflitUi- v
tür.fed qûidfltintolerabitius aflimatut. Tirànfitur & quafi itt-
licite , d e inficito ad licitum, cùm de incèftibus nefariis*
quos Agathenfc defîgnat Concilium, quando cUm pjÿni-
tentiæindulgentiaadeompleXus^xorips ttanfiri permit-
titur.Sic&deconcubinalibus modis diccndiim eft, qüâ-
liteï hon de bono ad bonum atque honeftùm, & non de
bonôàdbonum, quamquam non iàtishôneftü,& de ttia^
lô ad aliqUûd bonum,fed non honeftùm tranfitur.Bonum
efietiitft at^j hohefttiMante innqptos, fi in virginitafe perA
martere nequiiterint ( ficut fupra O ftendimus ex Apoftoli-
catraditiorte, ûnÂo Euatiftoicribente ) nuptialem con»
innétio nera expetère. Et bonum atque npneftu tti eft * coe-
libes, fi le continere non poflurtt (ficut iànâus Leo demo-
ftrat) legale inire cohiügium» Qualiterautèm hon de bono
ad lÿanurti atqi hofteftutti, id eft, de Concubina ad vxorS
tranfitur,idé S.Léo ad Rufticum Narbf nenftm Ëpifcopû
demonftrat, dicerts, Üon omnis mulief Vito iunclavxor eft m i,
quia net omnis filius hares eftpatris. Nuptiarutn autant fadera interingenues
furit legitima& int ft aquales, 4 rtnultoprius hoci-
pfum Domino conftituente3 qmm initiumRomani iuris exifteret
itaque ah ttd eft yxbt» aliud concub 'mi, ficut aliud ancilla> altitd lir
bei atpropter qüod etiam Apoftolus ad manifeftandäm häruin per-
fo"drum diftretioriem3 leftim'oniunt fonit tie Genefi, vbi dicitur
Abraha.Eiiceaticrldm, &filiurn^ eiits: non enim hateserit filius
ancilla cumfilto meo lfaac. Vpde cuntficietds nuptidtutn itd ab »-
nitio confltttttafit, n praterfexuum coniunäionem haberetetiani
in fe Chriftt &Etclcfufacramentum, dubium toon eft earn multe-
rein non per tin'ere admatrimonmm,in quadocetur touptiale non
fuijfemyfterium. Et itein, Anallam vel concubindm d toro abii-
cere, & vxorem cert a ingenuitatis accipere, non dup Heat io con-
iugttyfed prof dins eft boneftatis: quomam paterno arbitrievir'tt
iunäa car ent culpdflfi multeres,qua d vir is habebantur, in matri-
moniononfuertint quia aliud efl toupta, aliudconctibina.De non
bonoautem ädbprtum^ qüdthqüamnpn laris honeftum,
tranfitur, ficut ifdem Leo vbi luprä demonftrat . quando
concubina forte ingenua ^\<fta, fi fuerat ante ancilla, & do-
tatalegitime, & publicis nuptiis honeftata videatür, ficut
& omnis yxorlegaliter coniugata, poft defponlarionem
legitime dqrari, &publicis honeftari nuptiis debet. De
irtalo afitem ad aliqttod bonum, led non honeftum * tole-
rabilitetfeftinapilr, fieüt lanihis Auguftinus in primo li-
bro de nuptiis Sc concUpifcehtia dicic, Sane toon tantum foe-
eunditas. cuiusfruäus in prole eft, nec tantum pudicitia * cum
vinculumfides eft, verüm et'tam quoddam facramentum nuptia-
rum commendatuf fidelibustoniugatisi Vnde dicit Apoftolus,
Viri diligitevxores veftras ficut & Cbriftus ddexitEcclefiam, H u-
!u s proculdubio factamen ti res eft, vt mas & feemina con-
hiibiö copulati quandiu viüant infepäiabilicer pcrleue-
rent, nec liceat, excepta cauia fornicationis , k coniuge
coniugem dirimi: ho c enim cuftoditur in Chrifto,6c in Ec-
clefia, vtviuenscum viUeiite in sternum hullo diuortio
feparet ur in ciuitute Dei noftriin minteJantte eius, hoc eft in
Ecclelu Chrifti quibulque fidelibus congregatis, quifiint
fine du bio memb ra Chrifti, yt cum filiorum procreando-
ram cauia vel nubailt feemins, vel viri ducant vxores, nec
fteriiemCdhiugemfasfitreiioqilere, Vt alia fcecunda du-
catur. quod fi quifquahi fecerir, non lege huius fieculi,vbi
interuenienterepudio fine crimine conceditur cum aliis
alia copulate Connubia, qltod etiam landium Moyfen Dp-
minus propter duritiam cordis illoruni Ilraelitis permififle
teftatur, led lege Euangelii reus eftadulterii,ficüt eriam
ilia fi alteri nupieric: Sc vfque adeo manent inter viuentes
(emelinitaiura nuptiamm, Vt pocius lint inter le coniugcs
qui ab adulcerutto feparäti fun t, qUam cum his quibusaliis
adhslerUrtc: cunt aliis quippeadulteri rton efient , nifi ad
alterutrum coniugcs permanercii t. Denique mortuo viro,
Velfceirt^na,cum quo vel cum qua Verum connubium foit,
fieri verüm connubium poreft, efim quo velcum quaprius
adulteriumfuiqvidelicetficognario, aut habitus religio*
nis, Velimpudiciriapellimi ernninis ■, fiue aliquid huiul-
modi non obftiterit,
Et item vbi fupra A üguftinüs, It a mdnet et'tam inter Viuentes
quiddamioniugate, quod necftparatie.nec cumdtero capulatio
poßit auf er re: mxnet Hütern ad noxam er minis, non ad. vinculum
feeder is,jKut äpoftata anima vtlut de coniugio Chrifttjecedens,
etiam fideptrditafqcrametotum fidel non amittit,quoa lauacro
fegenerattonis accepit: redderetur enim proculdubio redeunti,fi
amifijfet abfeedeni, habet boc autem qui recejferitutd cumulum fitp-
plicii, non ad merit um pramii. Etinlibrode bonoconiugali»
Bonum igitür HUptiarum pir omnesgentes atque otnnes bomtnesin
caufagenerandi eft, & in fide caftitatis: quod autem ad populum
Dei perlinet, etiam infanftitatefiteramenti, per quam ne fas eft etiam
repudio difeedentem alteri nubere, dum vir eins viuit,nec [altem
ipfa taufapariendi. qua cum fola fit, qua nuptia fiunt, neca-
retoonfubfequente,propter quatoifiunt , foluttur vinculum nu-
ftiale,nifi(oniugis morte: quemadfnodum Ji fiat ordinatio chri
adplebem congregandam, etiamfiplebis tongtegatio non JitbJe-
quatur,manettarnen tniflis ordinatis facramentum ordinatio-
nis,&ßaliqua culpa quifquam ab o$cioremoueatur ,facramen-
to Dominifemelimpofitonon carebit, quamuisad indicium permanente.
Ecicemin prsfato libro de nuptiis & concupi-
Iqentia. Qutbus Veroplacueritexconfenfuab vfu carnalis concu-
pifeentiain perpetuum continere , abfit vt vinculum inter illot
l
Qal. 4.
t
Ephef.
èf*L
Matth.
G
H
T)e DiuorHo filô t. É t'fètb . 101
ft«.
coniugate rumphtur, infiko firnàus erit qiio m.tgis edpaäafecum '
inierttnt, qua cariusçoncordantiufqueferuanda[tint, non volu-
ptariis corporum next jus, fed volltntariis affeäibus artimorttm.
Bis Icripi uiarum teftimoniis, atque fandfcorum ditflis ma-
nifeftacur,qüomodo concubinam,cum qua adulteralle di-
rcitur,fi voluerit,irt coniugium fibi Ibciare præüalbàt »videlicet,
fi aut vxorJegalicer accepta, ßcinnoxiaerga iliumin-
uenta, morcua fueritcorpore, vel fi inuenta fuerit animaa-
deo mortua, vt ipfius cum ea copula inceftus Sc hullo con-
iugiinominedeputandus legaliter comprdbetur. Ntc tarnen
talis coniundtio, fi huiulmodi concübinarti in coniugem
fumpferic, reprehenfiöne atque offenfioni^ macula
carcre.videbitur, dicente beaco Augüftino in libro de bong
coniugali, Quod ergo (inquiens) pracipiunt coniugatis Apo-
ftolijm dlnuptiaruimquid autem vernähter i oncedunt, aut quod
impedit orationes, non coguni nuptia,fedfer uni. Itaque fi force,
quod vtrum fieri polric iguöro, magilque fieri non poflè
exiftimo, lèd tarnen fi fortead f mpus adhibita concubina
fihoslblos exeadem commixtionequæfiiierit, nec ifta fic
coniunélio vel eorum nuptiis prsponendàeft, qüæ venia-
le illud operantur. Quid enim ntnuptiarum ,#conlideran-
dumeftinunquidnubentnim&irtirhoderatius nuptiis v-
tentium Î Nequeenim fiagris iniqueaeperperam inuafis
itaquifque vtatur, vt ex eorum fruäibus largas eleemoly-
nas raciatjidearapinam iuftificat. Neque enim fi'aiius ruri
paterno vel iüfte quæfito auarus incum bat, ideo cul panda
eft iuris ciuilis régula , qua'poftèlTor legitimus fadtus eft.
Nec. tyrannicæ fadtionis perueifitas laudabilis eti c, fi regia
çlementiatyrannUÿ fubditos tradlet. Necvituperabilis or-
do regis poteftatis, fi Rex crudelitate tyrannica lceuiat. A ■
liud elt namque iniufta poteftate iufte veile vti, & aliud eft
iuftapoteftate vti,ita nec concubinæad tempus adhibits,!!
filiorum caulàconcumbantyiuftumfaciuntconcubinatum
lùum.-nec coniugatæ, h cum maricis lafciuiant, aùptiali or-
dini crimen imponunc. Polie fine fieri nuptias ex maie
coniundris, honefto placitoconfcquente, manifeftum eft.
Semel aucem initum connubium in ciuicate Dei noftri,
vbi etiam ex prima duorum hominum copu?a quoddam
Sacramentumnuptiægerunt, nuilo modo poteft nifi ali-
cuiuseorum morte dillblui:manecenim vinculum nuptia-
rum etiamfi proles,cuius caulà initum eft,manifefta fterili-
tate non lublèquatür, ita vt iam firientibtfs coniugatis non
le filios habituros, feparare là tarnen vel iplà caülà filio-
rum.atque aliis copulate nonliceat: quodfifecerint, cum
eis,quibusle copulauerint,adulterium committunr.Quo-
niam (vtlàndki Patres de bono coniugali dilfiniünt ) bonum
habt nt.nuptia, & quod bonum efl. peccatum non eft;ac per bit 'qui
contra bonum nuptiale facit, peccatumfucit cam adulter non corn-
wiffif.Diffiniunt etiam, quod bona& àDeexonftitutaac bette-
diftafuntnuptia, quas etiltmfuaproejfinrtaconftcrauit, in q'üibus
eftfides,proles,facramentum.ln fide attenditur, ne prætet vinculum
coniugale cum altera vel cum altero Concumbatur.
In proie,vtamantecfiilcipiatur,benigne nutriatur, religio-
feeducetur: nec tantum gaudeant parentes quia lobolem
genuerunts quantum vt loboles in Chrifto regeneretur.In
lacramento autem, ytcôniügitim non leparetur^ ôc dimif-
fus aut ^imilïà nec caulà prolis alteri coniungatur. Hæc eft
- régula nuptiarum, quavelnaturæ decoratur'foecunditas,
velincontinentiæ regitur prauitrfs, fient lànûus Augüftinus
in libro de bono coniugali, & in libris.de nuptiis 6c
concupifcentia latilïïme & fhcundilfime Iàtis oltehdit.Vnde
omnimodis obiêruandum eft,ne concubins, vel cuiuf-
libet alterius foemins copulam ëbniugalem Rex ( lùper
quo volueruntconlûlereconlulentes ) aliqiio modo expt-
tat.antequam legali virorum inlu ftrium imiicio»& làcerdo
talidecreto coniunx, quam legaliter accepit^ iplo etiam
coniugis nomine iudicecur indigna,aut diùino iudicio mi-
gret à corpore;: quia ficut in libro Hefter manifeftilfime le*
gitiUiRcgirfa Vafthi potentillîmi Regis Affueri, licet fero-
cifllmusluerit, cum eius animoS'Contemptu & contuma-
cia oftèndilïèt,nequaquam lola ilhus indignatiune & furore
ex imperii honore depofitafuit, fed publico iudicio 6c
fentencia principum ac iudicum Medorum atque Perlà-
rum, & polidepofitjonem illlus Regins periudiciumpublicum
lis Régis , inter quas Héfter pulchritudine & décoré
enituic, lîcque règiam copulam meruit , quod etiam anti-
qui Romani legitimo iudicio fieri debere legibus luis anti-
quitus ftatuerunt & feruaùerunt, non foium iam effedti
C hriftiani, lcd etiam* cum adhuc eïïcrit pagani| ficut aper-
tiftime oftendit lex Antonini pagani ImpèratOris, quam
beàtué Auguftinüs in libro de aaulterinis cOniügiis hoc
modo fcommemorat&commendat dicens^tfilwf «fcjjWicer,
v t inter Virkm & vxorem par pudicitiafornid feruetur, & pot tus
eligunt, maxïmeque in haccâufa, niùndi legibusfubditi ejfe quam
tfnrifti,quoniam iurafbrehfia noneifdem quibusfàminas pudicitia
next bus viros videntur obftringerè, legarit quid Imperator Afitohi-
ntts,non vtique Chr ftianus de bac recdnftituerit,vbimarïtüs ‘vxorem
de aduiterij crimine Hccufare noA finitur, eut moribus fuis non
pYabuit caftitatis exefùplum, ita vt am bo âabin ntur, fiartibdiparlier
mpudicà confit et u s tpje comic erit. Namfupradicti ItApèta-
torts bac verbafunt, qua Àpüd Gregorianumleguntur, Sanefin-
quit) lïtterameanullu parte caufa praiudicabünl. Ntquè enim fi
penes te culpafitit vt matritnonium fblueretur , fecundüm legem
Iuliam Eupàfia vxor tua nuberet,propter hoc referipto meo
adult er ij damnata erit, nifi confiât ejfe com mjfum. HabebUnt autem
ante oculos boc inqairere,an cum tu pudtce vtueres', illi quo que
bjnos mores colendi auliorfuifii.periniquum enim videtur ejfevt
pudicitiamvir abvxoreexigat, quam ipfe non exhibetiqua res pote
fl & vir um damnare, non ob càmpetofat'ionem mutui criminis
rem intervtrumque componere, vel c 'ait{km faâi ’tollere, si bat
ob feruanda funt propter decus terrenaciuitatis, quanto xafitores
qu.zrit coeleftispâtrix, & fociètas Angelorùm ? Hæc de legibus
pagani Imperatoris Anconini beatüs Augùftirius commémorât.
wÂam, quæfits funt puellæ, q u s placèrent oen-1 acvelut
Ica Reges Medorurti,aCperlàrum, atque Ro-
thanorum>&Iudiceslsculi,cumeftentpagani, &ndolo-
rumcultores, naturaliter qus legis funt facientes, etiam
ih caufis confugum non ,crudelitatem 5c læuitiam, lèd s -
quitatem & iultitiam deternere ac diffiinirç 8c te here de-
berc docUeruht. QuapropterHtrteridüm et!Regibus, E>
pilèopis, & iudiéibus Isculi quOd in Euangelio dicitur de
Niniuicis,& Regina Aadd,quoniatrt[urgent iniudicio,& con-
demnabunt generatïonem peßimam ; condemnabunt vrique
non poteftàteiudicii, fed comparacione melioris facti. Si
Reges illi ac iudices Idololacræ fie ordinem iudicii lèrua-
Uerunc, êc nos fub Chrifto iudice viuorum ac mortuorum
quocymque intuitu minus debito d iudicii ordine deuia-
trtûs?ïn Numeri quoque libfö prscipîtur , vt fi qua millier
Veladulcérïirea, Velfaltàfulpîcione fuerit apperiça, & vir
eiils zelo aduerlïts'éàmfueric cortcitatus, adducat illàm ad
Sace'rdotes, & diuino iudido vél damuandam oftérat Vel
liberandam.
VhdeSulànrta'cÜih Rllô adulterii crimihe aééülaretur,
■& publïéo lüdicio condemnata, Sc publico leaitur ablblu-
tâ. Et ilia mulier in Euangelio, quS Vetaciterin adültêao
fuerat deprehenlà,primum iüxtâ legem ad Phari&oS, qui
poteftatem iudiciiinpopüloéxerceBattc,deinde etiam tbn-
.. tandi graciaad Domini indicium perdudta eft, vbi eius âd-
mirabilipietàre, &àlapidarionisfuppIicio, 5c i crimihis
teatu meruit liberari. Sic&leges Chriftians fiiritînlpiràh-
te Domino conditar, quib usjÄgaliter initür Conîügiüm -, &£
Iàcerdotalis audtöritariseftlàndtitas, qua behedictiöhem
luarn Dominus irt patadiio primis pàrentibüs p’èr (è da-
tamconiugibuslegalitercopularis, vice lüà per cos, qui
illiiiJOsappellahtur^cUcenre Prophetà i Ôs Hoininiloiutvm
Ift'tbc ipfo Domino j Gum fipaRauèrisprtiïofamavili,qtiafios
tiieum«•«)viritim vultlargiri, i& infinhos poenitenitæme«
ditamentd lànare. Et liber dicit Ecclefiafticus. de lèruo,
quanto minus de vXore ; Ÿeritm fine iudicio nibii facias graut.
Eft 5c illi Régi aliud obiêruandum, ne ante Hgitmiattt pcenitentiam
lècundû leges Ecclefiçfiilceptajn atqjperadam,
& reconciliationem adeptam,coniugio,multomïnus eide,
de qua agitur,contubinæ le copule t ; quoniam nec Dauid
Rex fine talis e^co€tionispoenicentiaBethlàbe'e , Cum qua
adulrerauit, inconiugemhabuit, vt&filius, qui ex iplo
adulterio natus fuerat, confelrim diuino iüdico, licet pro
eo multum ieiunando & flendo petieric, lit perluftüàac
morcu, ,& ipfe pçÂteagrauiffimis cribularionibus, aCrÊgni i fui athilrione per filiüTuû Ablklonitaadflid9 eft ÔC Vexât9,
brriace ignis excoCtuS atq; purgat9, vt vere lola
diuina
.Reg.iz,
.Esg.ip
I il i
i i f j l
i I I !
S3-if!