A
Deut.} i.
iuXta Ixx.
B
lohan.s.
Gene. I.
If* 4 f. c
Apoctd. i i>
I. Cor. rj.;;
D .
Pfalm. 861
K^Arnbrofii Ansberti
quanquam& ( fi dici pöflit)id'em Bims dextera luafit, ficut
cum patris verbum loquitur, feipfom infinuat qui eft verbum
patris.De hac certe manu paterna voce dicitar.Tollam
in telum manum meant, & turabo per dexteeant meant. Ac fi di-
ceietur: Affumptam verbo carnem ad c®los eleuabo,&
per vtranquenaturam ideft verbi& hominis , quxquc fo-
tura fimc roborabo.Qubd autemin Deuteronomio pater,
hocin hac reuelauqne filius facere perhibetur, quorum
naturavna qqorum poteftas vna, quorum operacio in di-
uin'itate vnacQgnqfcitur. Leuare igitur ad c&lum manum
angelo fuit, redemptorem noftrum foa virtute ad ledern
paternam eucher? carnem quum ex virgine lump(ic.Iurare
verb eidem fuit per viuentem in feculaleculorutt),feipfom
quod eft verbum patris, & carnem qu® totum Kominem,
qui conftatex carne&anima,demonftrat,vnam perfonam
verbi& hominis Deum verum oftendere. Velcerte idem
filius,quia non a feiplo,fedapatre eft, per viuentem inle-
cula feculorum iurat.quia omnia illi tribuit ,a quo fine initio
aeternaliter natuspdrmanef.Quarnobrem cum & pater
per dexteram fuam iurat, & ipla dextera per pattern iucat,
tcquales fe per omnia eile demonftrann De quo vno &ve-
to Deo re&e nuncfubdituriOj« creauitcaltm &eaquainiffe
funt,& ten am & ea quahieafimt,&mare & ea qua in eo pintf]
Quibus nimirum vti aduerius haneticorum inianiam aptif-
fime conuenit,qui hon verentur allere ce., qu®dam a bono
Deo,qu®damvero aprincipe fiufta tcnebrar& Et alia quidem
aftruuht in creaturis bona, alia verohialaextitifle. A -<
ptiffime igitur1i®cc®ieftis reuelatio,cun<ftaqu®in creatu-
tis font,ab vno Deo fa£taafKrmat,dicens de .illo:Qui crea-
Uitcseium&eaquaj in eo funt,& terrS & ea qu® in ea font,
& märe & eaqu® in eo fonn& vere concordansautoris fui
euangelio,quö dicitunl» prim ipio er at verbum, & verbum er at
apudDeum,&Dmeratverbum.hoceratinprmcipioapudbcuni:
omnia per tpfumfaäafunt, & fine ipfo faäum eft nihil. Igitur fi
nihilfa&u efttSneipfo,& omnia fotta font per ipfum, cori-
ftat quia aminimis vlque ad maxima,a verm i cul is ylque ad
homines vel angelös,cun<ää per illumi creata font. Abfit
aütemvtabono conditoremala crearentur,de quo feritur,
fecramentum Dei conlummari ».non ad confomptiö-
nem diiftum,fedad perfe&ioneminteUigeredebemus.fic-
utifinem confommaturn,non confomptuin jGonfumtna-
tur etenim làcramétum Dei,quod pernciatur promiifomj
non quod defînat ablatum. Quodque h®c pet feruos eius
prophetas euangelizata fueÿint, nullus qui verba prophe-
tarum legit,ignorat.Siquidetn penetota intentio ptophe-
tarum,principaliter de primo 8c fecundo Domini aduentu
acconlummationefeculi's fuit. Quapropter cuius iam primus
aduentus redemiteledtos, cuius tuncfecundusad rc-
gnum perd ucet red emptos, huius in hacperfccutione non
incongrue myfterium dici tur conlummari.Sequitur :
Et audiut vocem de cdtlt> iterum loquentem mecum,
&dicentem \ Vade&dccipe libfum apertum de manu
angelifiantUCupra mare S'Jupra terram. Et abtieid an-
gelumydicens eivtdaretmihi librum.
Ecce vox ilia qu® paulofoperius velpiopter minime
credirarosjvelproptercredentes paruulos,vocesloquen-
tium tonicruorum claudere iufierat, nunc ad apertum K-
brumqtiocertumeft voces illasprodifle, fariótam eccle-
fiam in lurs pr.Tdicatoribusinuitat.Vqx autem interna atq;
Ipiritalis intelligitur, qua Deus omnipotens prsdicatoru
cordainfirruiti vtfegis &prophetaru.m in Chrifto manife-
ftatam intelligant veriratem, qu® omnino perituris, vel in
feptem tonitruis vel in feptëm elauditÜr figillis. Hi etenim
qui reuelata facie gloriam Domini fpeculantur,ad apertum
librum inuitantnrjd i vèro quorum cotda velamine fegun-
tur,fignatum feptem-figillis librum, fignataqüe dcea qu®
feptem tonitrualoquuntur, vel videre vel audire- proban-
,tur,quatenus vna eademq; diuini verbi pr®dicatio, aliisfit
ada jfertio facrameliti', aliis verb exiftatadumbratio vela-
menti.Videtur etiam nobis, vocemillam de c®lo allatam,
qu® ad apertum librum ecclefi® doéto resin uitat, ipfum
focarnatum Dei verbum ihtelligidebere. N on autem mi-
rum, fiipfe filius Dei, de feipfo tanquam de alio ad eledtos
loquatur, cum frequentifiima fittalis feripturarum loeuptum
eft : Vidit Dèiu cuncla quafecera t , & er ant valde bona. tioBéne igitur vox non de terrà^fed de cælaïonuit ;quia vt
Quodautemidem Deus omnipotens in Ilaia loquitur & Iohannesdieit,quideterraefi,deterraloquitur:quiautedecalo
dicittEgoDominus,facienspacem & creans malum: non ad con- • veniF,fuper omnes eft,& quodvidit & audiutt,bocteßatur.Red:c
ditioncm çreaturarum,ièd advitium refertur male vtentis
creator®,quibus bona Dei malaexiftunt, ficuti befti®,fer-
pCntés,mulc®. pulices 8c c®tera, fi qua font fimiiia, huma*
no genéri cöntiaria.His igitur duobüs vèïtribus feripturarum
teftimoniis coufutatà hxreticorum ftultitia , videa-
mus nunc quid angélus per illud incommutabile fecrame-
tum iurans affirmatDemqne fobinfertur, [quia tempus turn
•non ertt jfy in diebus vocis feptimi angeh j cum cceperit tuba cane-
te,confummabitur ntyft'eritm Dei, ficut euangeli\auitper feruos
fuos prophet ós. 1 Septimus angclusac feptiiqa tuba ,finis eft
eccleliafticæprædicatiônis,incuius confommatione fecu-
dus Domini ac manifeftus Iperaturaduentus. Vnde 8c in-
ferius eodem feprimo angelo tabacanente^Dofnino quo-
que ad iudicium^apparente,diciyir.Aduenit irajua & tempus
mortuorum&inc & Ap o ftó lu ^ id t;^ uouiftma tuba, cdnet
•éhirn tuba, & monuirefingentincorrupti^ed quærendü
nobis eû fi fecundümliancfententiam, cumlànâa pr®di-
catio finem acceperit,&jrâ Dei ac tëmpus mortuoriim ad-
uenerit,tempus iam non erit:quid fibi vult quod Pfalmi-
fta loquitutdicens: Erit tempus êèrum inaternunt ?. Ntinquid
nam contraria fibiinuicem fenriunt Dominus &Pfeîmifta?
Sciendum proiride,quia & iuftis quos ærernitas immqrta-
iitatis fulcepëritinéqiiaqüam tempus varietatis fucçedet:
iniuftis vero,quos ætern us defeâus aflumet,quafi témpo-
tamutabflfottispccurrent. Quiaenimpet momenta tempus
deficit,nomine temporis congrue malprum d efectus
vocatur.Sine omnimodo banquedefedtu deficient hi,qui
avifionis infini® conteinpl^rione feparanttir.;Quodergo
de iuftis Dominus denegat, hoede iniuftis -Plàlmifta afhr-
tnat.Quamobrem innouiffima tubanonmalorum,fed bo-
nonen tempus defoturum.prædicifur: qui cum ad®terni-
tatem Deiperuçnerint,nequaquai^ tçmporis,;rnutabiUta-
tivel miferiæ fubiacebunt, fed ftabili firmitate inhærendo
æterno,fient etiamipfi æterni. Illudautem qèod fobiungi-
VPX de c®lo,quia nemo afeendit inc®lüm, nifi qui de c®lo
defeeifdit, filius hominis qui eft in c®lo. Grelfos. autem,
quibus landla ecclefi a in fois prxdicatoribus ad angelum
pergitvt libellum accipiat,non corporales,fed fpiritales
lentiredebemus,mentisfciHcetdefiderium>quoDeöpro-
pinqüare videcur. Iftis grelEbus nos ad fe venirevpoffe de-
monftrar,qui iam non in terra per carnem fermobem facit,
fed de e®lo clamare non definit. Ait enim r Ventte ad me om~
nes qui laboratis & otteratieftk,& ego reficiam yos. Quia vero
iubentis vocem paratiffimusfeqiiitur effedtus lanClorum,
refte fnbi ungitur:[Er abii ad angelum ydscens ei vt daret mi hi librum.']
Qniaquoqueis.qui ad promifla inuitat, neminem
fallitjbene etiam póft petitionem euntis fobinfertur:
E t d k it mihkAccipe librttm d r deuora ilium ^ fa c ie t
amaricari 'ventrem tuum ,fe d in ore tuo erit dulcetan-
quaritm eï.É t dciej>{ libtum de manu angelt, & deuoraui
eum, & er at in ore meo tanquam m el,dulcis.E t cum de-
uordjjem cum,amancatm eß'ven termens.
A cceptum librum deuorare,eftferipturarum in tell igen-
tiam in lecretis recondere vifeeribus. Samfla ante (criptu-
raaliquando cibus ,aiiqpandp veto potus eft. In rebus e-
nimobfeurioribus, qu® intelligi nullatenus poflTunt,nifi
ehoden,tur,cibus eft. Qijicquid enim e:q>Qnit,ur vcjntelli-
gatur, quali manditur v t glutiatur. In rebus vejrp apertio*
ribus,pptuseft. Pptum enim.noninandendo glutimus.
Apertiora ergo gc manifefta bibimus, qu® etiam npn ex*
pofitaintelligere valemiis^ Quanquam autem fenefti pr®-
dicatores ip Iohannis perlona iam tunc reuelata^infélli'
gerentde Domino feripturarum fecramenta, tarnen quia
adhuc ea qu® in ipfo manifeftata claruerant, qualiter ad
eum pertinerènt, expöfijione indigebapft. neqiiaquam
erdem
Pfdm.llt:
pr.l-vt
Muret.
JnApoialypßm, 1
töf
UDent. f. I
\C0rint.7,
IWem.
eiderti lohanni de lacro apertoq? libró dicitur accipe & biï
befed àècipe &denora.Acfi apertiusdicetëtür: pertraéfca
& intelligc, id eft, prius mandei & tiinc deglüthQupd fan--,
élos ecelefiç traétatores poftmodum diligentérfeciflè qüis
ignorer?Quorum volumina orttnino tót,qttót nort fomiis
qui legamus. De quo adhuc libella fobiuhgitur : [ Etfaciet
amaricari ventrem tuum fid in ore tuo erit dulce tanqüam mei.] .
; Vtin myfticis lolet locutionibus fieri, ordo ifte verborum
præpofterus inuenit ur.Prius etenim in ore cibiis alïumitur
& tuncdeitiom in intériofa Ventris tfianluStraiicituri Qui
videlicet in principio huiits verficuli præpofterâtur Vied in
fine eiufoem mutatur cum dicitur i ^Etaccepi librum de manu 1
angéh,& deuoraui eum, & er at in ore meo tanquam mel,duleis,&.
cum deuorajfem eum, amaricatus eft venter mens. ] Ex ote er-
og prædicatio emanat, de ventre vero ftercora exeunt. Et
qui alii pet ps çÊçlefiæ nifi hifigurantür ,'quiinlege do»
mini meditantur dieacnóóte: nifi hi qui cum Pfàlmiftà di-
cere probantur: Quant dulctafaiicil&s meis eloquia tua domine
fuper met&fauum on meo fQuivero per ventrem, nifi car-
nales vóluptaribus deditide quibus nimitum eleóli dicunt,
Adhafit in tetra venter nieus) Venter etenim in terrà adhæret,
cum catnales qflibuslibet terreriis cupiditatibus irihiant.
In terra venter adhæret,cum reprobi'peccatorum fordibus
tanquam irt volutabro luti femetiplbs 'coinquinant. Ex
quorum videlicet numero plures inueninntur, qui ea qu®
fendi praedicatores edilferunt , acutö febtilitatisiingenio
^pereipiunt. . \
v, Tanqxiam enim per os injventrem éibus .manlus de-
\ Icendit, eum per lanótos 'ecclefi® prædicatôres diuina-
‘ rum feripturarum1 *notitia ad • eos qùoque pérüenit, qui
I terrenis cupiditatibus dediti earnaliter viuunt. Vnde
I &traiedus liber qui in ore tanquam mel fit dulcis 5 invert*-
■ tre amarefeit. His etenim quibus tetren® voluptates dul-
1 cefeunt, præceptà eloquia. Dei amarefeunt. Quid enim
illis amarius, quam quod iubet dominus ,El0tt voncHpiftèi
vxoremproximt tux,noil dom urn,non agrum,HoMferuum , non an-
cillant,non bottetn,non afinum,&vntuerfaquaiUiasfünf ? Quid
illis amarius, quam quod monét apóftolu£ Paulus, Tempus
reliquum modicum efti fitperefivt qui habent vxores-.tanquxm non
habentesfintt & qui emunt,tanquam nonpoßidentesv& qui vtun-
tur hoc mundo * tanquam non Vtantui;.'?■ Quid illis amariüsi jj
quam quod'Cæleftis magifter^dicit,^«/ non edit pattern &
mattem&vxorcm épfilifà &frattes érforttrès, adhuc autem &
anmum fttam, nonpotefi mens effe difcipulus Etrurfom :*Siquii
V dtpoft mevenire Abneget femetipfum,& tollat ctueem fttam quo*
tide, &fequatur me. Qui enim voluerit animam fuamfcluani
facere perdet illam. Ruriumque: Qui non baiulat erucem faam
quotïdip iér venkpoft me, notiefl me dignus. Quid illis amarius,1
quam quodidem admonétdomimis , Intrare pér angußaüi
portam| quid JWHtófdicD Vobïs) quarent in tr d r e n o n pöttt- '
r«»f?Poteft autem perosfimül-&vfcntrem,vnaea.demque
mens hotriiriis defignàti. Vbi', naihque-dulcés Vel amari
fontcibivfiiliirioreVVbidulciavelamaraDefel'óquia'i nifi.
inmente>Acficquödammódoin hisqu®ärtimämoble-;
dant,duk:ia:in his Vero quæ affligurit, à maraoccurrurit.
1 Qnodergo & in ore tanquam mei düici$,Sé in ventre'aiöa-
: rusiibèr someftus fuilfe perhibetur t tale eft-qualè fi dice-
( retur : Et inhis qU® foaiiia étant, animus tfelèdatuS gau-"
debat :& in his qu® alperäigeirietismösrebat. Ec certe feri-
; ptura lacra 8c o s & ventre pTerumque vriu'ïö eflé-deugnat'
ideft cordis interiora,4nehtis feeïeta » Vbiveldulciä vel -ä-
mara fiiint DeieloquiaiNifi enim per o s i n tériótacötda fi»
gnarentùç y héquaquam Pfelmîftà de repföbisdiceret: In
eordelocuti font mala-Ernifiper ventrern ïneUtis. feefetä-
figuratentur, nequaquam leççmiâs próphetavötttréfedo^
lerediùflèt^Ventremmeùmi'àit'sWntremmeum'do/eo.Qïïô'ô
1 quiadelpirkaJ i v entfeloqùere tur,ipfe âperui tdieeri s : Sen*
\fus cordis meicontürbatifttnifbJequ'e eriim ädfeiütehijpöpülf
I pertinebatyfiptophetaventrem fe corporeum dolèrepræ-
îdicareti’r/‘:c;!vr . . •T/'1
•Sed ventrem doluir,qüi»öifthftis äMidi5 n&fofen^ît.în,
I oteigiEqnprædicântis tanquam- niel duicisfirlifeer,quiariij
mirumimenseiusvelinhisqiiæfecretôfegit’Vel in hivqü®
pnblicealus;pr®(hcatjdeledäturi;SedcitfoSihVentreama-
irefeit,quia proculdubio cufo eàndépr®dicâriôrieniVidîée
d-Mjbl'toth.Vet.Pat.Tom.&.PätS i.
d piurimis contemni, eiulHem men tis affliction em fentit*
Hiric eft qiïbd beatus Paiilus euangfclif dulcedine oble-
Ctatus,eum eandem mellifluam fuauitattm cernerecà I11-
d®isfepelli,ta<ftus^dolorecordia, ûv.TriftitiaeJltnihimagna
& i6ntinuus dolor cordi meo» optabaiw ipfe ergo ànatheina effe à
Chrifiopro fratribus meis, qui funt cognati met fecundum carnem
qui funt ifraelita. HincMoyfescuntvideretlegem per fe da-
tarn, àbeadem incredula nationc de pici, torus in mcerb-
rem conuerfus feque domino humiliter pr6 fternens,dicC- v
bat: St. dimitt is baricnoxam,dimitte:fin autem,dele me de libro its
quo me feripfifti. Quàfi enim làcra eloquia vni eidemque
prædicatori 8c dùlcia 8c airtara font, cum vhüs idemque 8&
dele Ctat u r i n illis,quia i ufia fob t:&conttiftatur,quia à*m ul-
tis contempta.Vel certe acceptus libér & cOmeftusin ven-
tre fit amamSicùmdoâior ecclefi® ipla lua lofcutibne quoll
dampoenitentesatqueconuerlosalpiciens, mentisafteCtu
iHisçohiüngitur, quatenus iuxtaegregiumpfsdicatbrem
doleatcum dçlentibus,fléàtque cum fientibus. Vel certe
liber acceptus in ore tanquam mel fit dülcis, cum legenti-
bus vel audientibus nobisgaudia Vir® in eopromittuhtur.
Amarus veroinventre, cum^carhalibus noftris defideriis
aufteta in illo opponuntur præceptà, per qu® ad «ternam
ddlcediriem péiucnitür.TanquâmelinorefitdulcisjCum
in eo vel legimus Vél Audimns,Fulgebuntiuftificut filin régno
patris eorum.ln ventre autem fitamarus , cum in ebdem vel
legimus vel auditrtusi N iff efficiaminificut par unit, non iHtràbi-
tis in regnum cdorttm. Quafi mel iriore fit dûlcis, cum ineo
' feriptum legimUsvelaudimus : Nuncfilii Deifumus, & non-
dum apparuit quiderimus. Scimus atttem quia cum apparent, fi-
mileseiirmusyijuoniam videbimusènm ficutiiff. Amarus vero
in ventre,cum inibi proponitur: Qui dieit fe in Chriftoma-
nere,debet ficut ille ambulauit & iplè ambulare.In ore tan-
! quam mel diilcis fuerarapoftolis, cum audirent :/» regene-
\ ratione cum federitfilius homintstnfede maiefiatisfuafedebttis &
vos fuper throws duodecim, iudicantes duodéçim tribus Ifrael. In
ventre àufem àmatus, cum idem filius hominis propone-
ret: Qui vultin vobis effe maior, fiat omnium feruus. An non
tanquam rn'dtâu^sfttefo^libèriftéinore.filiorum Zebe-
d®i, cum au ditaglorià fegni fa tu|i, mteruenieqte frta«e,d
doininop oftulafehf yvtvnusa déxtriseius ,aiius afiniftris
inregnojilius federedebuiiret.'Sed videamuSquemadm o-
dumihcoeis inamaritudinenlfuit CohUerfus. Aitcnim il-
lis. Poteftisbiber e calfcem quern ego bibitmusfûm ? Gui çumre-
IpOnderent, pefumus': conrinuo fabieciv^Calicem quidem
meum biberis, fiden autem ad dexteram meamvelfinifiram, non
'èfi}m0ùm ' tiare.xob&ifidquibus patatum'efii pdtre wrp.Tah-
quam eis alife verbis diceret;Benë quidem liber inbredul-
dsfuitdeauditaglormtegni, fed necefteefevt in ventre ai
maoefeat,exaUditapqÉàîamyfterii:Sequitür: d
àiâf mhi-Oportet te iterum, prophet are populis
& jgptib#*. Û & *egibus mult is.
rr Stxlet aliquando in^feriptura fecrafic res quælibèt fob
^>eci.e dbrtaon.lhjMi, vttamen non ^edaliter vel vni vel
paucis, fed omfobus generaliter teongruat: aliquando au-*
tein4fel|)eçialiter y el y ni vel paucis, &cundtis generaliter
cçpueniat. :f --f '. - 4' , ;j;.
c.^am;qupd,apoft9ii a fejqatofe audiun t,Erée egoVôùfcum
fumomnibusdiebusvfquffid confummationem fecuh: non Ipe-
d^i^rfflisjfeddmnie^defi® quævlquead Confommatk)'-
nen^fecuhfofopcedentibusmembtommfoorai^genera-
tiombus ’perfeuèrat, gertefolitèr congruinTale eft'&illud
^UodyauluS^ quirefidui fumus in aduentu
dlmm,riohpraücïiiemus eos qui domierunt. Qüôd vèr.o PetK)
didz\xc,Tibiddboclaues regni cdorum i&j^&mque''^ut^u.
fàprrteïrdmieiït lijgaium tyin edits: &quOdmnquejolueftsfüper
f^M>«,«riryô/ttfà’»i^f»£,i/tsr&illüdqùbdfimîliïbèùÜbne
ad/düôdècim ap ©ttoldS' profertur sQuckünque alligaueritis
pèr terrantifoluiàeru}n f& iH calif : & fpecialiter AtilUs^pcgeft'e^
reromnibtis rei^'fideïjÉÊfæ^116^^opéràriV^ ecclé-
fi® dbâidribîts 'âptahturi 'Gürautémifta' præfoifëdirt'nè-
celïàrio pandam.
Exod.jt.
V
Roman.
Matt. IJ- ;
M a tth . iS Î
l.lohan.}.
.lohan.z.
Matth. 19,
Lues il.
Math. to.
Mn loh an-
Matth- 18 :