ïiS s Pâfchafii
Mare.I o.
c
Pfal.no.
quea©cepèrat,duplicàtamreportant pecuniam. Vterque
nduciaUter deuot us accedit * eu m traniit de Koc mundo ad
DeumV Vcrifque eni m vna vox à Domino profertur * vna
laus j vnaque tnerces fedditur.. Ergo vtfique eorum diei-
tür, Eugejerue botte & fidelis, qu'm in modicofmfii fidelis, fupra
m tdt ii te confia mm yintraingaudiurnDominttut. Vna igitur
Vox.exultantis eft cum dicitur eugejvrtakus, quid bonus
& fidelis vterquè vocatur/ ïdcirco, quia eadeiü <|i<fta font
ambpbusjfe&e qu*ritur,he forte quinûnoremhabuitvir-
tutem,& totamillarn quam habuij: fecundumquod opor-
tuir, eam exercuit, nihil' minus hîf>itiirus fit apüd Deum,
quam ille qui mâiusaccepit, & plus in maiorivirtute eon-
ftitutus, aequtfmiti Neijuaquam igitùr hocdïxerim^quia
vnufquifque, licet vnum fit gaudium quod percipiunt, v-
naque vita ô^eternitas, tarnen in eodem gaudio & in eadem
vita,fecuftdum propriumlaboremfoafinguli recipient fti-
pendia meritôrum. Et noüfiçut quidam voluüt, vt vna fit
claritas, & vna gloria omnibus , iuxta-illud qui modicum
nontninorauit, & qui multum non abundàuit. Volunt
feninî dogmatizare & oftendere ex eo qùod di&um eft. Di-
Ttges Dominum Deum, tuum, ex toto corde tuo, & ex tot a anima
tua, & extota mente f«<*,quod talem diledionis habeat mer-
cedem, qui minorem animae capacitatem habuerit, quam
& illc qui maiorem habuerit cordis, vittutem & eminen-
tiorem animam. Vnde aiunt hoc lolum quaerendum, vt
quidquid habuerit homo veiacceperit ex Deo, toto ytatur
go ad gloriam & laudemJDei. Bona quidem exhortatio 8c
locuples yirtus animi, fed qui plus omnibus,\uxta Pauli vo-
Cem, laborauerit, fatendum fide eft, quod mercedem reei-
pict vnufquifqUëiuxtalaborem fuum. Etnotandum quia
fidelis feruus etiam & bonusappeilatur. Quod fi bohusdi-
citur quilibetfidelisfcruus, ex donograti* & participatio-
neboni,multo magis Chriftus Deus bonus eu, qui eflèn-
iialiter eft bonus. Et non,ficut Feliciana hærcfis calumnia-
tur,quod non fit paffus fe bonum vocari,quia nemo bonus
nifi folus Deus. Ac per hocfecundum hominëm,ideo non
fit veÂiSjfedadoptiuus, feu nuncupatiuus Deus ; cum inde
potiusfe velit Deum oftendere, quia Magifter vocabatur
bonus, & dicit, quid me dicis,l)one, cum nemo bonus nifi v-
n us Deus yNon enim fie le bonum vùlt intelligi, vt boni di-
cuntur iftifcrui,ex accidence bono, fed quia effcntialiter
ipfe bonitas, quia Deus eft. Et ideo non fètimuitbonum
dici,quod iftègarrit; fed per hoçfeinfinuat elle quod Deus
eft,quiain corn paratione eius,nemo bonus eft.
A c ce d en s autem,& qui vnum taient um accélérât, ait,
Dominefcio quia homo dur us es, metis v binonfeminas, & congre-
gas vbi non Jparfißi> & timens abij, & abfcondi talent um tuum in
terra, ecce babes quod tuum eïl. ] Accedit autem, per relurrè-
fftionem, ficut & abiit priüs per Übeltätern arbitrij; non vt
fecum cum gratia quam pefeeperat, laboraret, fed vt in fua
Cgnauia & torpore quiefeeret, fuis abutensrebus. Vnde &
nunc accedit non deuotus & fupplex prqvenia, fed ingrat
s calumniator exprobrans eum ,quem benignumeonfi-
teri deberèt.vt qui in fordibus erat peccati,adhuc fordefee-
ret, f Jxt^ illüdiP^opheticum, ai exeufandas excufationes 'tn
peccatis. Qui enim deouitfuam ignauiam'8( inertiam confi-
terkcôc orare pat rem familias, è contrario, durum eum vo-
cat Dominum,calamniando. Sequeprudenti confiliofè-
cifte,nedum lucraquæreret pecuniarum', etiam de tâlento
forte fibicommiffp periclitarctur. Nam rer um præfentium
natura non habet quod eiinfort, &dicit, Metis vbinon femï-
naßi, nunquam enim meffem finefemineinuenics, neque
congrégÂi polïè qu*fparlanon fuerint. Sfid quia hic 1er-
mo totùs parabolicus eft, debcm us figurate eum accipere.
Diximus quofdam intelligere hune feruum.pôpulum de le-i
ge non ignorantem Domini aduentum, & Gentium (al u-
tem inuidentem,ifiinfidelitatequoq5 permanentem, quip-
pe cum feiat me tendos illic iuftitiæfr u<ftus, vbi lex fata non
fit, & coiligcndos exigentibus qui non ex Abrahæftirpe
(intdifperfi. Et idcirco durum eum vocat, quiaaliudexigit
ex lege, quam eunjiènfum carnalem, qui iuxta literam ab
eîs, ac fi in terra dcfollus, maieforuatur ; cum fit in Gcnti-
bus finedifperfione colleturus ,& fine (ationemeflurus.
Vnde & magis dum Cxcufàre nititur/fine venia reus mon-
! ftratur, cur prædicationem fibi commiftain occultauerit,
Ratberti
yel talcntum fuffodcritfub literse tegumetttis, & rerum fi-
guris obfeuratum. Sed quamuis ifte fenfusplanior videa-
tur,melius vt dixi,adomnes hie feriiap perrinere probatur,
quirationem percepcrunt humanam, vt pofiti in honore
ration abilitatis, intelligcrent, & ad confortium Angeloru
ex rqtione fe transferrentj ne talent© male feruato rationis,
iumentis compararentur infipientibus, & fimiles fierent
eisw Veruni^amen ctfi de omnibus itaaccipiendumeft,qui
rationem percepcrunt humanatn, maxime tamen cauen-
dum,qui pectmiam verbi habent & locum regiminis, quia
v&illislfominetiuxta Apoftofomi nifi ptsdiCauerint & e-
rOgauerint pecuniam Domini fui confcruis fuis, qu* com-
miflà eft eis ad erogandum. Vnde & inter credentes ifte
feruus non imraèrito connumerâtur. Quiànèmo creden-
tium inueni tur, qui talentum fibixredituin à Domino non
pcrCeperit, licet non fideliter omnesagant in fide, Quia
aut in fuis volunt verfari & defitefeere voluptatibus, aut
eeitelatere, vt non cpgnofoantur quid perceperinc. Idcirco
licet foruare videantur talentum quod habent,nihil
tamen adduntoperis, nequenegotiantur ad lucrumDo-
minifui, neqüefiducialiter agunt ineo quod acceperunt;
ita vtneefibi, necaliis profint.Vtvitam acquirant fempr-
'temam. Ergo qui huiufmodi font, ob fuam pernictem
quamuis videantur rimorem Dotninihabere -, & fapere de
eo quiafeuerus eft peccantibus&rmplacabilis,ramen quia
mulcapremunturfocordia, torpent ignauiter,& quafi talentum
feruan t non ad lucrum,led fibi, vt totum quod vi-
uunt eis tantum profit inpr*fentiarum.'
R e s p o n d en s autem Dominus eius dixitei,feruemale
& piger, feiebas quia meto vbi non feminaui,& congrego non Jpar-
fa. &c. ] Qu*dam qu* obiecerat hic malus lëiuus, repli-
cat bonus Dominus, qu*dam veto tacet. Non enim con-
fitetur fe durum eife, ficut ille arbitrans calumniabatur.
Quia non ex fua natura eft vt (èuerus aut dur us dicatur,
led quia ille miforicordia Dei abufus eft,ad negligentiam,
& non ad cortuerfionem foam, ficut Apoftolus air, Vide bo-
nitatemDei,&feueritatem ; in eos quiceciderunt leuerita-
tem, in te autem bonitatem. Et ideo nemo fecurusfit &
dicat, quod non curat, nôn dicode peccatis delinquen-
tium,verum etiam de commiflàgratia,fi nô ôperatus fue-
rjt in ea. Porro de reliquis verbis, quafi confenfit quod
metat vbi non (eminauir,8c congregat vbi non fparfit. Sed
qu*rendum ,qUomodo intelligatur iuxta hunc fenfum.
Quia ficut nemo habet quod non acceperitj ita nemo o-
peratur,nifi in eo quod pèrcèpit. In eo forte opgraturfru-
(ftumiuftitiæinpræfentiarum, quern fruétum metetiu-
ftusin vitam æternam. Quia (eminauit in (piritu, de quo;
maiora recipiat lucra. Qu* lucra cum metuntur diultoj
metit ea cuius eft poffeffio ipfe iuftus. Iuftus autem difpo-
fuitaededit, & feminauit in pauperibus,& egenisforte
fubftantiam foam, feu verbi pecuniam. Dominus aurem
in fois membris, aefiin fé coUigit, & congregat vniuerfar
diîm fibi computat, & fihi arbîtratur eflè collata, qu*cun-
qiie pauperibus fois fideliter font impattita. Vndè diftq-
rus eft, & in alia parabola, Quamdiu fecijlis de hisminimis
mets, wftw/itf^.'Veruntamen cür eum vôcet maium in
propatulo eft, quia de foa culpa calumniam Domino fecit.
Piger veto, quia talentum fibi creditum noluit du-
pliedreî vt in âltero fiiperbiæ, inalterofoëgligenti* con*
demnetur. Vnde congruam fibiaccipitrefpbnfionem,ac
fi dicerètj quràcrudelem & duiüm me noueras * & aliafo-
âariqu* non dederâm, ibique metërc, vbi non Peucrimi
quare non tibifftiufinodi mentis cogitatio incuffit timo-
tem ? Qnia feiebas me non folnm eà diligentius requrfi-;
turum, vt dares pectiniam meam fiue argentUmmimmu-
lari^ Vtmmqueenim.,ytdixi,iip>ve<flt Græcus ferroofi-
gnificat. Etide® totah*cpafebolade pecuniadifo0* Ver*r
bi,&:doâ;rinapr*dicat-ionis accipitur; qu* eft Eua.ngelij
di(penfetio;& (grmo eloquiorf? Dei,qui dati debui t num-
mulariis&'tràpéziti^td eft, fanâis Dodlofibus perfingU-
las Ecdefiasy ficutfecerunt Apoftoli per fingulasProuin-
tiasPre$byterpS&Epifcopos ordinantesj vd'cunftiscre-
dentibus diuina traaentes-m^fteria", qufpoftènt Domini
fdipëcuniamduplieérejÇcimagincmfurbmiRegisincôr-
dibus fingulbrum,ac'fi in nummis,bene rn(cuipere,& cum
yforis
Matth.I
A
B
D
Ktb. 4. I I .
In Matth.Ettdng, Lib. X I.
vforis omnia reddere\Vt quidquid in (ermone didicerant,
opere Complerent, & deterrenisac caducis cadcftiaSex-
rernajfibiatquealiis lucrarentur. Tollite, inquit ,talentum
abeo, & date eiqui decern talenta fecerat. Secundum prio-
remintelligentiam facilis eftfenfus. Quiaablata font omnia
a Iud*is diuini verbimyfteria,qui Chriftum non rece-
perunt, & commifla font Apoftolis&Apoftolicis viris qui
ex Iudsis crediderunt, & his qui maXimein verbo labora-
uer un t.-v t intelligam us,licet in vtriuique labore aeqüale fit
Domini gaudium fidelibus & bonis quod donatur omnibus,
qui decern leu.quiquatuorde quinque & duobus re-
tulerunt talenta,tamen maius deberi premium ei qui plus
in Domini pecunia laborauerit,ficut Scriptura diuina do-
cet, & non ficut quidam volunt, vt nihil plus habeat qui
maius,neque minus qui parum laborauerit, tantum vt ex
tOto diligat & duplicct quod percepit. Quamuis enim
metat in Gentibus,vbinon feminauit verba legis, 8c con-
gregec eos ad (idem vbinonipatfit, non tamen fine meri-
to fidei premium pr*ftatur. Quia ficut non aliunde quam
exdomoDei&taientofibicredito,.qui(que laborat, fic
non remuneratur nifi (ecundum labörem fuum & gratis
largitatem. .
O mni enim habenti dabitur,& abundabit-,ci autem qui non
habet, & quod videtur habere, auferetur ab eo.~\ Quoniam
quicunque reftam 8c integram non habet fid cm, etiam
reliquas virtutes,quas videbatur habere perdet. Eleganter
itaque ait,quod videbatur habere; quia quidquid fine fide
eft,non virtus led peccatum eft. Aufertur ergo ab,eo quod
videbatur habere, cum declaratur in examine iudicij Dei,
quia non foit ex fide quod habuit, qua iuftificatur impius,
& in qua iuftus yiuit. Et hoc eft dicere, auferetur ab eoj
cum ei non imputatur opus ad iuftitiam,neque mercesiu-
ftitix in retributionem. Nam 8c cum multi naturaliter
multam habeant efficaciam menus, 8c acumen prudentis J
ingenii, fi negligenter bonum naturae per defidiam corru-
perin t,perdunt hi tales bonum natur* premium quod eis
fuerait repromilIum,& vident nonnun quam tranfire ad a«
lios qui multo labore 8c induftria compenlanc, quod minus
eis foerat a natura. H*c lenten tia quamuis non (ads
clara videatur, quo modo tollatur quolibet padto a malo
feruo talentum quod perceperat, vel quomododetural-
teri qui decern plus minuly e habuerat, vt habeac etiam &
fiocluper ijla qu*acquifierat> tamen polfibile eft inre-
munerantis ofncio,vt polfit habens inprefentiarum ab undare,
quia facile eft per incrementum pofte ditefeere fide-
lem& bonum leruum, vel per incrementum munificen-
ti*,vel per laboris opulentiamjled non video quomodo a
non habentefqui videbatur habere, auferetur ab eo quod
nonhabebat; neque quomodo ddraralicui quod non eft,
quia in eo qui habuit , illud exinanitumeft. Nifi forte ita
intelligendum fit, quod habentibus Euangelii gratiam,etiam
legis honor pro fide Chrifti, 8c lucro Euangelij adda-
turj& ninc inutili feruo,non habentifidemGhrijh,neque
legis myftcria,qu* videbatur habere auferancur; auferatur
& littera qu* occidit,quam gloriabatur fe habere; auferatur
& honor legis , 8c omnia eius obferuatio foperftitiola.
Cxterum torpentibus in fide (phrifti generaliter,&negli-
gentib us,quomodo conueniat h*c fententia, quoniam \-
pfi omnes in feruo ifto accipiuntur, d iligen riori eft inqui-
fitione perfcrutandum.Interdum vero rateorquod potes
eft Deus, 8c efficax eius diuinitas, penetrabilior omnigladio,
pr*cidere abco.&auferrc fofficientiam quam .habet, qua
.fe fimulat, dum ignauicer yiuit 8c verfatur in yolupcatipds
carpis,& dare gratiam 8c mcritorum prxmia e iq u i eciani
Vf Paulus & multi Sandfcorum plufquam acceperant, fob
labpje & induftria, vltra pr*ceptorum Dei fibiattributa
talenta,fopererogarunt,quia 8c hoc ip(uin^|^cerentgra-
tis acceperunt.To///«,inquit,ab eo talcntum,Wdate et qui habet
decern talenta\ vt puqyfidem ab habete quam videbatur
habere,fed non erat fiaes, aaufineoperibus mortua erat in
femetipfo.Qu* nimirum fides 8c gratia fidei datut haben-
ti,&abundabit ineademfidei gratia, quotidteoperando»
& firmiorinueniturjneoquod habet^itque abundanrior.
Similiter &qui habneric anatufa, vt dixeram, efficadata
mentis, Sc ingenium, cum excrcuerit eum in fide Chrifti,J
Biblioth.Vet.Patr.Tom.e)tPars i. , :v :' r- r -
118$
accipir idip fum duplidter,& eX gratia Dei fit abundahtiof
&fortior,inëöipfo, qiiodhabebat. Quod fifilétitqiiis
perfedus in (enfo iuxta SalorobnémjinterfilioS hominfi, fi abfueritab eo gratia Dei Sc làpiefitia, Vt nihiluttl tfipütâ-
bicür.Similiter Sc de rfoini ingenio,& de atte,atque Viftti-
teaccipiendumeft*Vnde fi volumus hoftrütil elle qüod
habem us eXpëo^gamus vt detur hobis virtüs pérfeaiof,
&abundetin nobis quod perfediilS eft eX gracia Del, fie
forte auferatur 9 turbis & detur alteri,& accipiafc alius,iux-
ta Apocalypfiin,locum noftrum fi permotum fuetit cart-
delabrum noftrum de loco fuo.Idcirco pet diligentianl ô-
mni inftan tia again us, vt Sc id tèneré poilimüs -, quod aèci-
pimus,& ex eo aliud acquirere qüo abündemUs. inUtiterrt
autemferuumproijcitein terebras exterior es, illic èrit flettis&
Jlridordentium.Dc qua fententia iàm fupràAiximüà,Verürt-
tamen quia Formidulofa eft valde, cogitaildttltéft quid ill
eoculpatur,cui no dicitur quod rUâlialiquidfeCerit, licet
malus dicacur,(ed quia piger 8t inutilis fuit Sicut& fopra
quinq; Virgines fatuS.non ob àliud repellUntür.riifi qüia
oleum fecum non tulerunr. Nam & ifte lèrU.us ideo inutilis
vocatur, quia de talento Uicrura non obtulitdomino
fuo.quod totum in fodario.id eft,in Carrie repo foit. Et id eö
à rortoribüs milfiis eft i» ienebràs exterior es, quoniam & iJ
pfe lumen in le Deum non habuit. Deus autem lumen *-
ternunj eft.Êtquiaabeo non illuniihacur.eXtraipfiim eftj
lion localiter quidem, fed pcenalitetjnam in Deo ténèbre
non font vil*,quoniam ip(è totus lux éft. Et ideo hic malus
feruusjcû ab eo repellitutY in tenebras exteriOres mif-
titur.Quia 8c ipl* tenebr*, nifiexteriusà Deo effent, vti-
que tenebræ nufquam & nun quam effènt.
C v m autem venetit film bominis in Maiefiaie fiid,& omhel
Angelicum eo.tuncfedebitfuperfedem Uàiefiatisfitst, & congre-
gabuntur ante eum omnes Gent et,&c< ] H*c nam que parabola,
nifi diligentius eXcufià fuetit & pettràdata, videttrt e (le
Valdemanifefta, fimplex quoqüëniftoria Sc aperça -, quûfi
exhortans homines ad beneficia humanitaris prxftandâj
ad dandam eleèmolynamj^ad largiendaiti gratiarri.(pm-
netninhumanitacemin paucis çohde'mtiàns , & omüeiti
parcitatem pii operis reprehendèris. Qüapropter quia à
muleis fimplex videtur eflè hiftoriâ, & à muleis pr* euh-
tftis,quanto terribiliot tantd obfcuriôr, quxrerg opotret,
qutdin fe làcramentoram habeat difficultatis ? Maxime
propter eos qui nihil aliud in hoc fef mOhê eXiftittiàfit qil*-
rendum, quafnèxhdrtationem hümanttàris, &largitaris
ratiam.Siçut & in parabola quani modo ttaftauimüs, ni- \
il aliud quam dilpefilationem Verbi , Si talentiimprxdi-
cadqms.Nam qüod deaduemünoiiiffimo loqüâtut, në-
mo qui ambigat.Quando BliUs hominis, qui &filiüs Dei,
qui alfumptus eft in glôriàm patris quo prius 6c lèmpér e-
rat.reuertetur huefic quomodo abiit,ad illdiciürti, ifl'fpe-
cie & pulchritudine foa< Ica vt côrpu s eius fi t , & appai eât
iri clànrateiflcornlptionis *tern*. Nolittan'sfôrfflatus tâ-
tum coram tribus aifcipûlis, ucüt in mofitè tiiottftratlïs
eft, lèd glOrificatus in gloria Déi patris cotahivniuerfel
Gcntibüs congregatis ante eürn iam per reforfetftioneth
carnis,quandô apparebit, quiaiudic<tus eft in mündiS, Vf
iudicet &'ipfe mtihdum.Ët fedebit itideX lilpCr fedefiiMa-
iéftaris fux,& tunifegrëgabitpaes abhosfdis.ideft.boîios
à malis. Attende tibi iedor omnes retro parabolas ; & in-
tclligeqüafo myfticéfontprolat*. Natti retro Angeliiaiü
zizaniain vnîûeriahi Çôllegérûnt', 8c fegregaüéruntàttiti-
co.Iam pifeesboni collefti font in vafis, malos foras mi-
(èruHC. Iam virgines fetuXïepul?* funt.lam fi rüus inutilis'
& malus mifitàln tepebras exteriorés,feu c*tera quat Ion-
gum eft enurrieràte.Et qüid eft qaod nühcad extremum i-
'pfeperfe, acfi|udex ,in fede Maieftatis luæmfroducita/,-
& collpcantfo ante ëum omnes Gentes.quas ipfe per fe di-
' iudiû(t,& fejgfegaf à£fi paftor,&diüiditouésabhoé'dis; I-
pfë nam que eft paftor bonus ,• qui ait, Gbgnofco meds, & c(t-
gnofeunt mcmïsCÈt ipfes qûas ipfe per fefoas elle Cogiiottes®
rit ftatuetin dextris, reliquas veto omnesinterh'oedosin:
finiftris repfobandoin iodieiO,depufabif. Et ideqin hoc
iïouifiîmoexàfoine,&in hacyïtim^ôrànitrm pafâbolafru#
non aliam,qu3feipfomintrO(!üdtptrfbnarHÿ Vt ÜîOnftra-
ret feipfum qui pro' omnibus iudicandtïs erat, quam po-
H h h h h temf
m
Q
v
tsati.ic.it