miferiquodChriftus non venit turfusmundum fccete,
mane t enira quod fecerar.fed venit qüod petierat{Autna-
num fcilicer genus ) fàluare, propter quod hare omnia o-
lim crearat. Qua dc caufafecit quae ad Blutern pprtmere
nofeuntur, & fecit in exteriote homine vilibiha vif tutnm
figna,quatenus per hscc mens auida fatis difceretquid^n-
terius requirent. Interius namq; in anima, qua pa‘ te homo
raelior effe ctcdirar, totus ceciderat> idcirco V«tut«
nofcuntuijfacratus hincinde redditut numerus, & my fte-
riorum virtus yberius aperitut. Porro quod tnàte- tëpefta-
repermotumVetbo ferenatür j fit ytomnes cum Chrifto
fànitatiredditi,poflint,pertingefe ad portuin làlutis.Vnde
prius,vtdixi.duo parantutdikipüli,quorum vims pro culpa
fuar infidelitatis reiieitu r , alter vero Chrifti gratia libe-
racusad vitam tranfponitur^ Quo tranfppfi to , legiones
^ dæmonum Cüm fiiibus qUos tenebant, in mare demergû.
tur. VtdutttVêtusIfraelad patriam reuehitur.equitatus
Pharaonis mediis obuoluatutfluiftibus. Et mita Dei di-
fp en(àtio,vt totus homo çuretur,agitur. Nam iq.muto,
labia & guftus,in furdo vero aures purgantur, & aperitut
auditus.Iu carconamq-, tenebrarum caligo difeutitur, &
illnftraturvifus. Porro in leprofo foetor narium reiieitu^ôc
pulchrirudorotius corporis inducitùr , vt fit confefiioin
loquela, pulchritudo veroinreparationedeçoris.Deinde
fébricitante focru tadlus in manibus purgatur, redditut
mitioatomare, vrcumGbrifto fuffocacishoftibus, quâ-
tocius adpatriamreuehatur. Talia quidena & buiufeemo-
didiligenspetfcrutatorenucleatius perpende, &videbis
quod neççonclufio.fine Saçramëto, nèc virtutés fine my-
ftcrio,nec dcxftrina fine narrationis intelligentiapedetcn-
tim,dum adhuc tenera in difcipulorü cprdibusfidcs enu-
tritut, & continuatim delctibuntur. Sed qpia cpncluditnr
ab initio praedicationis Chrifti periocha Sacra meti, velim
co n e ludatur & liber explanationis>vc in principio ac fi no-
uæ natrationisarticulo,animus reparatus, vberius ea qu*
fequunt ur.deledc t,& deleftando plenius appréhendât.
operantur Gilutis exterius, vt ad falutem homo ex beneh-
cio prouocetur interius,& diligat audorc vit*» aecredat,
& quacrat ab eo deuotus mcdiCinam falutis. Q u o d It
ritur adhuc,quid Chriftus,quod nuliusaliusiecent;pauca
de plùribusjhbeatcecenfere. Compleuiç n.Prophetamm
omnium êxfevaticinia,qüod null us alter fecit. Natuselt
de Virgine.in cui,us ortufydps nouum refulfir,& per viam
magos ad eumdeuotosadduxit. Angelorum exercifus ad
oius cunas paftoribus audienribus canunt, Gloria in excelju
i>w.Et Gabriel fatetur ,Eccetuangelt%o vobisgaudtum magnu
quodent omnï populo,quia natus efivobis bodie Sahutor. Porro
talia&.tantade nullo alio à fæculo leguntur. Fecit quidem
virtutes quas & fui vates, vt veri Dei Prophet* probare-.
Lturiprius fecerunt ; fed poteftatiue & riullius inupeatione
alcerius,rant* ac tales funt.vt ànullo-aliquo, vnquam faaæ
legàntur.^tpredidunve rat. Et hjne eft, quod multotiens
aic.curansomnem languorem &omneminfirmiratem eo*
rUmquifuaquoq; virtute dédit çtiamteftibus Euangehj
potellatem fi milia faciendi, ftdber fidem & invocation e
nominis eius,quod,nemo alter fecit. Ea tamenfolumtrio-
do degeftis eius feribuntur quar ad fidem fumciant,& my-
fticanobis infindentvirtutum documenta. Quapxopter
prudens ledor, veliro ne faftidias ,dum omaiadiuims re-
fpondent muneribiis.Quandoquidem fi omnia qua: incar-
naiüs geffit, Ioanne tefte litteris mandarécuH-nec totus ea
çaperefufficeretmundus . Et non diçotantarum.infigniâ
rcrum,vçrumnec paqusin iui^pofteaoperatuscftmem-
btis.Vnde & quam mirabilis iure prædicaturin lanclis fins
quibusnon modo fimilia,fed ctiam horum maiora pote-
ftatenrdedit factendi. QuaOropter ifta au* ob eonfirma-
tioncm fidei, 8c dodrin* teftimonium, ietmone dccurlo
»arrantiir.magis myfticis vt proficiant dicuntur hincinde
Sacrament s,quim vtgeftorumopertimexhibeantquan-
titarem. Quorum conclufio maior eft fine prefi nitione
nuineti,qùam numerofitasfignorumfîneintelligentiaSa-
craroenti. Suntenim ab exordio fignorum in hoc Euange-
lio viennes ferme decem aut eoamplius,exquocoepitle-
ïùs-ligna facere,quia decem leguntur curati homines,mare
veto & venti yetbo imperii mitigati. Gonflât etenim
decem pfagis olim pro fui cordis duriria Ægyptum fuiife
perçu fiarn,& ad extremum omnem eorum equitatumin
mare demerfiim,quibus in modumplagisnofterhicmun“
dusdacebatattritus.IdcirCo vt tuncad curandum dccemin
m ontcprecepta danturùta nunc furfiimdifeipuli amplius
'•yam Moyfes & perfediusin fubliraioribus enidiuntur.
fedrfumvero deeem curationes diuinitus exhibentur,
P R Æ F A T I O LIBRI .
S e x T I ,
X P o s i t i o mea, dilefli flimi, multorum e-
rùditiffimotum eft Do d o rum , quos anti-
quior tulit aetas ,& firmauit audoritas verita-
tis. Sedjproprio comöiehtjataro ftilo nouitas
-------- facit efte meam; ita vttradarus qui de omnibus
colligitur,vnus vere videâtur & Ipecialiter eflè meus.
Q u o communes plurium Do d o rum fenfus fide &intcl-
led u Gatholicorum, proprios eflefeci. Noneilim myfte-
ria diuinæintelligentiæ,(Eufcntentias SaluatorisDèimeis
tantum explanare probauiauftbus ; quod multi fecerunt,
qui nolueruot fapere, quas facta interius Scriptpradiuini-
tusinfpiratafàpir,fed earn in multis peruerfe fùis applicu*
erunterroribus. Etideotànto longe oberrauerunta vero,
quanto minus palato cordis guftare potueruntlàpientiam
interiusdiuini verbi,quia magis humanis conlënferunt
conatibus, quam vtfc&fenfus fuosdiuinisfiibmitcerent
eloquiis. Hinc malui Catholicoram Patrum fequi vefti-
gia, quos cceleftis fapientiz eruditio fàle condîuit,atque yt
dixi eorum dodrinam meam feci.vt vobis eraditinïmis in
ftTrfumvero decem curationes diuinitus exhibentur, lege diuina, nonaliud quam quod probacum erarafferre.
ytoliovexabanmrnumeroplagarumjeodemreleuarétur , Etfialiundealiquidveritatiscqntr«i, noneorufuitapud
fhedicamine falutis. Hincfortaflfis dicitur, mans omnem [ quos peregrinabaturipfa ventas.Quimmo noitrumerat
Umuorem,quiainhisexemplumdedittotiusfanitatis, du eamrecognofcere&reftituere, fmsadmodumvtfloreret
omniadolorumgcneracuraile pnrmonftratut. Leptam ! inlocis.Sedqma fexturn in Matthio Hbram eudece pa-
C iliV.rimTTmndiriamm.paralyfin diffolurionis, febrtm ramm.plurimBm^perfeaionemintelleaasnoftriyale-
:m«ndii,DimoniSvexaaonemJfluïuminfidditaris,root- feo*doJShomo<bto dicfubpcrfeSo numero de bmo
tis incurfüm.cïciutem ignorantia:, furdiötemqne & no- ten* forraatnS.& ^imagmem Dei CTcatus, reducamr ab
dumlingu*loquendi.C^fidiHgentetmfpieias, potto-!exotdionatimtamChri(bv%adhuncocum per hneax&
aodoóknnebeatitüdincspropieteatotidemcüEauonüm viamqu*Chnttuseft:vtmtelligat6delisammaareenöo-
iieilera(ëquuntur»vtfiticnfiis euideötior,quicunquc h fi ] nes incordefuo, d e vittutead vinutes quotidieprohci-
óèto beatitudines animocompleuerit, omnem,fanltatem fcens. Qniafie omnia Chrifti opera delcnbnntur.vt nobis
'reccpifle,omnem b fe infirmitatem euacuaffè. Q n * n im i-' ipie per ea CAilitUSV via ettè monftretutt lliuuiuvtua; Quomam - ipic p r --- fic yenit --------
ad
nos /aliens fuper montés, tranfiliens colies, profpiciens
per canCellosjVt nos fèmperad altiora euocet. Idc irco pru-
déns ledorveniatprimum in Effrata, vbilonge diu audita
eft copulanuptiarum. VhdeDauid gtatulabundus non
vult fomrtutn dare oculis,neq; requiem temporibus fuis,
dpnecinueniatlocumDomino,quivbiq; cltillocalis, dc
Taberfiaculum Dei lacob, quod fibi ipfi Chriftus in foie
pofuit. F.cce audiuttuHs earn, inquic, inEffrata,id eft.inBeth-
leem,vbliiatus eft Chriftus. Ad cuius cunas multitudo
fr- r- 1 ____ * __ _____ * ftr ----- tJ ll— * eMnClion* /'rsll/>c nrnlniripnS runvfigna fi duo in vnumiunguntur, furditas videlicet*&
lingua! obligatio.feptem connUmerantur, ficuti & in ora-
tione Dominica preces fub eodem numero conftitUun-
tur. Ac perhocfianimaduertaSjOttinia diuinis concimint
Sacramentis; vt & denarius numetor.efpondeat in perfo*
nis,odonarius aucem in morborum generibus; quia dum
fimul duo paralytici ifinguntur, in eifdem vha infirmitas
curatur.Kurfus cum duo D*mqniad (anarttur,vnus hoftis
expellitur.Vbi du feptem,& odo^arq; decem gradatim diipicpci
Angelo-
14-
'M
Angeloiumcanit, Gloriain excelfisDeo, &interrapax ho-
minibus bona voluntatis. Quern paftores Verbum prædicànr,
8c contuentur Verbum carnë, quod inprincipio erat apud
Detim,quodDominus oftendiceis: Exeat primum de
Baby lone,id eft.de confhfioiie, quo longe diu male iacuimus
vulnerati, fidelis anima, & videacvbi debet afeende-
re & adorare cumMagis fuaque defèrre fidei munera.Quo
enim alicubiexul Paradifi iacebât, nifi iu confufione fua ?
Etvbi primum afcendereoportet.nifiaddomumpanis?
Quonianubi panis viuus ille defcenditde coelo. Ad quam
qui peruenerit domum, iam vltr^fàmem non patitur ver-
bi,quia in eo viuit quicumque viuit, qui panis eft viuus &
verus,acde ccelo defeendit. Deinde quia in Ægyptum vé-
ditiçramus multis prxgrauati oneribus,firo deferturnutu,
quafi patrocinaturus, vtnobifcum'noftros mcerores, &
mceftitias fe participilfe infinuct, &fuftinuiiremulta pro
nobis Cum quo cceleftis anima muitis aftli&a tribalano-
nibus^canguftiis, reafcendicin Iudæam per Dei gratiam,
id eft ad veram conEffionem, vt confiteatur in omnibus
mifericordias Domini,&mirabiliaoperum Domini,fide-
lisenarret. Poftmodumnittriturcumeoin Nazareth.id
eft, in flore boni open s, quat enus & ipfa cum Chrifto flos
voceturconuallium, eo quod florueric inpalma, vr fruâu
ferat iuftiti*. Sicque adulta poffitalcenderc, iuxtaalium
■ Euangeliftamad Templum Domini in Hierufàlem, vbi
femper moratur lefus, quia in his eum oportet verfari qux
patrisfunt. Veruntamen etfiipfefit fapientra Deipatris,
interrogac ramenScribas &Sacerdotes de lege, de Pro-
phetis} npn yc docearur, fed vt exemplum præbeat de fe,
quid in hacaetatepuerisfitagendum ; ita vt m irarenturo-
mnes de illo fuper prudentiam inrerrogantis, &refponfis
eius. Ne cablque myfterioeft, quod duodennis fuiflèlegicur,
quia in eaætate omnegenus humanum incipitfenfu
acratione vigere, & carne pubefçerc, vttotam fc transférât
anima ad coeleftia,& difeat interrogate quædiu na funr,
contraque propulfantibus fibi in animo viciis & inte rro-
ganribusintusin confeientia, vt pofiicprudenter refpon-
dere ad fingula. Ne forte quia in eo tempore aperiuntur o-
culi, qui male aperti leguntur in Paradifo.confundaturiu-
uentuserroribus. Quapropter dcbetafcendereadtem-
plum , ibiqueinterrogate quomodopoflic proficereficut
»tate^itagrariaSd fapientia, coram Deo & hominibus. A- *
lioquin lefirs nihil gratia nihilque in fàpientia fibi per æta-
; tcsprofccit, qui fimul totus, etiaminvtero virgiiiis,gratia
&fepientia DeiPatris fuib Vnde loan nés, Er vidimus eum,
in q u it,^« ^ vnigenitum a pâtre, plenum gratia, & veritatü. Et
ideo, pro nobis eft, quod ipfe proficere dicitur, quibus
plcnus venitj quaterius & nos exhortemur crefcere virtu-
tibus, vt quantum x. tas augetur coram hominibus,tantum
gratia & fàpientia Dei quotidie intus ere feat in moribus.
Sed nenos^xtollatiuuentus & virtusfapienti*, quæfuos
nonnunquam inflare folet,veniendum eft addefeenfum
IordanisSiquidé lordanis defeenfio incerpretatur,per qua
fane defeëfioné fignificatur humilitas.Vt humiliemus nofe
ipfpsin omnib’.quianô noftris meritis.fedgratiaabluimur
in Baptifino ac fàluamur.Deinde iam faluari ducimur cum
Chrifto in deferm, vc difeamus pugnare finguli contrain-
uifibiles hoftes,&contra vida carnis,perabftinentia& cu-
ftocjiam noftre mends, fi quo modoad ti iumphum vi&o-
riæ perringac apirna no’ftra,depulfo inimico. Omnes igitur;
ifti proceflus anirnae noftrefunc afcenfi’oncs.vt fequamur
Chriftum fide indefeila,cum bonis opedbus. Per quos ni-
mirum greffus anima pludmum exercitata inueniac gratia
piæinfticurionis, &perdngatad çulmen vircuris. Sed quia
poftquam Adam expulfiis eft de Paradifb, hùmana çôditio
jcligataeft inçaftellis vidorum : Propterea benigniffimus
fefus omnia cii cuifie dicitur, & in omnibus viarum anfra
ftibusperambulaflè. Verum qua ætate id lefus cceperir cô-,
hderandum cenfeo, vc difeat prudens anima, nihilprius
defeprefuraere, quim erudiarur fiib difeiplina Chrifti-
•jeq; lobu m preoccupet regiminis, antequam difeat quod
docere debeat iam m^turus. Hinc fancitum p u to , nemo
I resbyçerorumantc triginta annos ordinetur D o fto r &
magifter , circa quam ætatem ccepic benigniffimus lefus
flreuire caftella 6c predicare verbum vire. Æxorfiis eft
auteroprimumiuxrafines Zabulon, idettcitca noiäutnä
profluuia,hoceftiuxtaobfeuriora Prophetarum amigma-
ta. Ibiquidem fedentibus in regione vmbremortis,lux
orta efteis. Quos cum illuftrarecoepifTctSol iuftiriæ, pro-
uehit eos ad fiiblimiora, vbi foli queunt afeendere difeipu-
li, & docer myfteria coeleflis viræ, quæ non nifi in ccele-
ftibusanimo capiuntur. Sed quia plebsinualida illuc eum
lequinequiuerat, yeniens deorfiim curat languores ani*
marum,&pertendit vfqueCapharnaum , quat fnterpretarur
viiia pulçherrimarqiiatenus de rancis (qualoribus,ad
incolatumagri,&pnlehricudinem habitatiouis perueni-
ant. Ex quoproeedens, vtad fines Gerafenorum pertin-
gat, nauem alcendir,& docet fuo exeraplo, fluflus huius
,vir* & procellas non timere. Haber namqSe Chrittus
nauem intelljgibilein quam re g it, & in ea pias prouehit
mercedes ad patriam. In cuius nimirum puppi, tanquam
bomisgubematortranquillorequiefdtlbmno.Cuiusita-
quçexcitaturmotu ,.in creparven t°s,q u atenus luistratiquilliratem
refimdat. Tranfiens quoque ad G enres li-
berac animas , quar mulris vexabanmr Drcmonibus , &
coacludic,vtdixi,periochaialutis, quod curauerit & do-
cueritomnes. Veremiferadc infelix nimium dicipoteft
anima, quæ in rot ptoueiäibus oullam recipit faniratem.
Sed: tarnen needeiperer, quoniam adhnepiuspaftor,quafi
in alio narrationis exordio j vifitare dignatus eft gregem
ouium fuarum, yt omnes ad medicinam falutis indefeflus
perducat. Hæc ideo interdum dixerim, quatenus ex his
potius animus potiora comprehendat , & difeat in Euan-
gelio nihil aliud hinc inde renitefcere, quam vitam. Si-
quidem Chriftus nobis à Deo via fa<ftus e ft, & veritas ac
vita. Propterea in his quæ geflitfemper via necefleeft re*
quirat'ur, teneatur veritas, & fruatur vita*
E X P O S I T I O N IS IN
M a t t h jE V m :
T i b e r s e x t r s.
B l DEN s autem lefts turbot, mifertUseUeü
quierant vexati, & iacentes ficutoues non
habentespaftorem. 1 In hoc fane capitulo
complecur illud Ezechielis vbi dicit etf
perfona Domini, Ecceego ipferequiram 0-
uesmeas, & vifitaboeas, ficut vifitat paftot
gregem ftum, in die quando fueritin medio ouium fuarum dtß-
j putarum. Vexabantur autem variislanguoribus vitiorumi
& iacebancproftraci fub pedibus inimicorum; quia ex per-
fidia prius pium amiferantpaftorem, & multis dsmonum
laniamentis cruciabantur difperfi. Propterea ergo circuit
Dominus omnes ciuitaces, docens &lanans,vtomnesin-
,ueniar,&iacenteserigat,qui nequiuerantftare. Viditau-
tem turbas, non in vno qtiolibet loco, fe^ dum circuit vi-
cos & caftella, vbi difperferat eos ventus infidclifatis, pr<^
pterquod circuiflè legitur. Ertauerat enim omne genus
humanum ficut buis q u sp e rie ra t: idcirco requirenseam*
inuenit vexatos & iacentes ficut oues fine paftore, quia
oberrantes verum amiferant Saluatorcnr.'Vexatas quidem
a Dsmonibus eas & iacentes inuenit,,d urn premebantur
variis vitiotum languoribus, nullum habentes procura-
torem; fed omnes luporum morfibus laniat*, iacebaht in
ftrato magns infirmitatis. Alioquin eas nifi prius re-
quireret, & mifertus vidiflet , hadenus in mis totus
grexiaceret languoribus. Nunc vero fanata Infirmitate
fortiter fert ledum infirmitatis, re fedi omnes virentibus
herbis, v ta d fo n tem fatictaris quandoque pertingant*
Tunc ait,
M e s & I s quidem multa, operarii autem paucl. negate
ergo Dominum meßüvteiiciat operarios in meffem ftam. 1
Mirafipurarum fatis & ornata varieus. Quos oues prius
fine paftore fignac,eofdem meflem fine operariisappellat*
Oues quidem, licet a pafeuis paradifi rcceffiflent, mulcts
ex caufis vocat : Meffem vero * propter naturam
- feminist
Ë
Luc. 9. j 6
6
\Eteeh.i4 ,
'll. Hi
n