} À '
I A
m* ; I J Siilip. i»
h Cor. i;.
Pfalm.84
È
homo». 14.
Philip, 1. s
c
‘ iniquuiô
i.T im . j.
D
È t audtuit tèrfà mttliercm, &apeihüt terra os fourni
é r ah for huit terrajlumen quod rtîifit dracbex orefoo.
S oie tin fàcro eloquio terr* nomine, humana naturà
defîgnari. Vhde&primo homirif peccanti dicituriTmv* ei>
&in ten Am téuértefis. Quam videlicet naturàth ipfè cdn-
ditôr fufcipefé dignatus eft, ficut de iîlo feriptuni eft: cum
informa Dei èffét, non iàpinam arbitrais eftéjfefe aqualembeo:
fedfemetïfpumexinanikttyformam ferai jciîpiettSi in fimilitudi-
nem homihumfaftust &babitu inuentus, vt &0W0.&rurfus:F4- i
tins eft primus homo in animàm viuentem, nouïfiïmus in fpiritum \
viùificàntem. 8c iterftm, Primus homo de terra terrenusfecundui :
nomode cAo caîeftis. Q ti* videlidet humàna nâtüra, in- A- i
flammàledidionisfencentiàm-in Chriftoaiiteni benëçli-
dionis gratiam côhfècuta eft. V nde per Pfàltri iftarti dicitür:
B'inedïxifti Domine terr Am tuam, aueniftt captiuitatem Iacob.
Hocàütèrhin loco,quid aliud tërtæ vodabdlo defîgnari
crédimus; nifi humanam inChrifto narûrâm? quæ tem-
porepalfionis, perrecutoriim impetus fuftinuit ex carhis
infirmitate: fèd tertià die rcfîirgens, abundantia vit* fuæ
mortis priheipem dëglutiuit. & mandantes pafsiortum flu-
dusablbrbuit potëntia diuiniraris;&quia de êo feriptu eft,
Àd hoc Chrftusmortum eft & rcjùrrexitjt & viuorum & mor-
tuorudominetur.Et de quo rurlum dicitur, Dédit illisDeus no-
rnen,peftfuper omnenome>vt in nomine lefu omttegenufleiïatur
caleftiuiierreftriü,& ïnfernoru: & omnis lingua confit eattir,quia
Dominuslefus Chrifttisin gloria eft Dei/wf w.prçualente vido-
riàeius in c*!o & in terra, quia impetus perfècutionü iti fè
fÜicipienSj fùperauit, eledorum eeelena non finitur flu-
roineperfecutiomsincorpusdiabqlitrahi. Ac fi ipià terra
flumenabforbens,diceret : Corpus meum quod eft ecclé-
fia,proptereahon poteft flumine perfècurionis dimergi,
quia prior ego pafltones eius bibi,bibenfque fuperaui.Fru-
ftra ergo draco flumen euomit, quod iam terra abforbuiri
quia nil vitra amplius præualebit in corpore, quam quod
præualuitin càjpitë. Sed quiaidem malitiofîis vtiniquo vomit
confilio, cam nec in corpus fuum trahere, nec de muni
do funditus eradere valuit, perfingulas hanegenerationes
perfeqùi,ardlius lion deûititi reûe fitbiuûgitur:.
E t trains draco in muîierem, ahiitfacerepr&litimcum
reliquis defemine eius, quhcuflodiunt mandata Deiy &
habentteftimonium Iefu,&Jietitfuperarenam maris.
Quanto nanque à præcedentibns diuino munetefobo-
ratis vinci tut, tan to amplius in fubièqucntibus ecdeft*
membrisdefieuire probatur. Hinc eft enim quod cum ab
homin|expuIFus exire dicitur, cumieptem aiiis ipiritibus
fe nequioribus reuetti deicribitut. Etnotandum qüi^ ira-
tus draco, cum his tantum prælium inire dicitur, qui & de
femine mulieris naicuntur, & mandata Dei euftodire &te-
ftimonium Iefii habere videntur. Stynen enim mulieris,
verbum intelligitur praedicationis, quo incredentium co'r-
dibusproles eoncipiturcælcftis. Tunevero naicitur, cum
baptifinatis vndaperfunditur. Hune enim nouum homi*
nerft qnotidie molitur extinguerc diabolus, qui leges eius-
contémnens, Dei ièmandatishumilirer fubdit. Quis autê
vflqüam Contra fuos beUum geritî quis fibi obediences
eJcpugnatJHinc certe, hinc probare le poflunt homines,v-
tf üftl euftodiant mandata Deÿ& habeant tçftimonium Ie-
— rï*n!lî ue ApoAolusiOmnesquipie voluntviuere in ebri-
fto liJUyperfecutîonempatientur. Si ergo quiiquam pérfècuri-
ohem non patitur,adhiic pie viuerç non probatur. Si pie
viuere^nofa videtur, ab àduerfario perfeqüi dedignatur.Sed
cum videafhus homicidàs 8c maleficos, fures &Iatrones
tormentisàffici: fuppliciis confumi, quoraodo tantum e**
le&ûSperfèctitipnem patüermqdminus hocloco pro-
nùnçiatf Sed fcienduth nobis eft, quia aliud, fit fubiedlum
quempiam ram volueritquUqiie>inteifici: aliud vero fibi
repûgnânti perfecutidnem ingerere. Cum his ergo ( vt di-
w ïmeft ) Iblbrnmodo bellum draco facit, quos fibi repu-
gnare videt: quia nequaquam bcllu m fieri poteft, d ifi inter
duas pàftesàltnnlccus concertantes:
( Vbienim non eft quipercutienti refiftlt, 8c fi vnus ab
altëro fuëcumbàt, prælitirii hon fit. Sic efgd iniqiii ôuiîi-
bet&hiala tolerant, fèd nequaquam aduerfus eos diabolus
bellum intorqüet. Sèd iam videatrius quæfintmanda-
taDei, 8c qüôd teftitn onitim lefu. Aliüd fenimfunt mandata,
àliüd teftimoniai Mandata nanque Deifùnt, quibusad
bèiie viueiidum inftruithur. Vnde eft iiludi£>i/igej domtnum
deum tuum ex tàto cordé tiïo>& ex iota anima tua,& ex tôtdmefr
te'tua, &prôximum tuuthftcut teipfum.fnquibus duob.màn-
datis,fecundum Apoftoltirti, tota lex pèndet & piopheta.Te.
ftimonium vero lefu eftj qüo tèftificatifunt prophet*,imö
fpirituftàniàüs pér prôphetàs de Chrifti'& eCdëfiæ facra-
mentisi Hiiic eft illud primi prophetantis^ tcftîmohiutni
Pelinquet homopatrém fuum & matremfit am, &adbarebitvxo*
rîfita:&eruntduoin carne rna.Qüod Apoftoius exponens,
ait; Magnum efthoefaeramentum. Ego âutetoi dico iH Chrifto &
inecciefta. Ergo mandata ad châritatém, teftimoniüm vero
ad fidempertinere probatur. QuamobrCm proies hüius
iiiulièrts, charjtatë 8c fi#è contraatltiqui adtlerfàrii ïtiachi-
namenta erigitur. Ne aütem d ubium fit, vtruiii nam tefti-
monium adndem pertinéar, angelus Iohanhi infetiUs déclarât,
dicens: Hicpatiéntiafimftorum eft qui euftodiunt mandata
Dei &fidemlefiu. Sed cum prius fit crederë, âc deinde
fidem operibus fulcirè: quid fibi vult, quod hoc loCO mandata
præponunturfidei , nifiquodaperteinnuitur, quia
quamuis ad cæleftem patriam via fides fît, tamen charitas
qu*in mandatis confiât, maioreflè videtur, Àpoftolo ac-
teftante qui ait: Nuncautem mantnt fides,fpes, charitas, tria
bac: maior autem bis iftcharitas.Ex idcirco quæfidei altitudi-
nemiupergreditut,iuré eidem fçpë antefcrtur.Notandum
vero quod idem teterrimus draco contra fan dos prælium
eXercens, non fuper petram, noii fuper iolidam terram,
fèd fuperarenam ftareperhibetur. Cundis autem liquet,
quiaièrpensin petraveftigium imprimere nonvaletmi a-
tena vero quæque loca tétigerit, figna fui corporisrclin-
qüir. Quid autem flint corda iàndorum, nifi quædamfoli-
ditas pecræ.? In qtiibus idcirco malignushoftis veftigium
imprimere nô valet, quia peccara voluptatisea nequaquâ
èmolliüht. Quid vero fiintiniquonim mentes, nifi qus-
dam aren* mobilitas? In quibus idem antiqutis aduerfan-
Useofoeditatisïùæ veftigia informât, quo eas per terrena
deleda menta fiuidas inuenir. Ibi ergo flat, vbi molli ter q-
fcére Valet.*non ibi vbipetræduiiriâfèntit. Hinc eft enim,
quod êum Dominus fub quadam figurata locutione in lo-
cis humentibus dormire perhibet. ' X.oca ergo humentia
funt, terrenorum hominum mentes, quas humor camalis
concupifcentiæ,quia replet,fiuidas facit.In quib.malignus
aduerfarius iniquicatis fii* veftigia tanco altius imprimit,
quanto in eifdem mentibus per tranfîtus illitîs qüafiinflu-
xa terrena defeendit. Loca quoque humentia (une, opera
vôluptuofà.PeS'quippeinarida terra non labitur,fîxüsve-
' ro in lubrica, vix tenëtur. In locis ergo humentibus itei* vi*
t*pr*fèntis faciunt, quiln hacredi ad iuftitiam ftare non
pofiùnt. In his itaque locis humentibus hoftis n otter dormit,
quia inreproborum hominum lubrica dperatione re*
quiefeit. Quem ergo |)ominus in locis humentibus dormire
perhibet, hune ïbhannes fuperarenam ftare affirmât.
Sequituti
Et'vidiâemari bejiiamafiendentem habtntem capita
Jeptem & cornua decem, drfoper cornua eius decent dia-
demata: & fuper capita eius nomina blafphemU.
Hancbeftiamquamnunede mari, fuperius de abyflb
atcendifleiam dixerat: quatenus nobis oftenderet. hoc elfe
in fignincatione mare, quod eft abyffiis. Videamusergo
^odadremmagwperanerevidetu^quidfignificecabyffusr&
tuncdemum quç fit h*c beftia)requiramuS.In fàcro
emmeloquioabyffi nomme aliquando infcratabilia Dei
ludicia, aliquando hoc ipfum fàcmrn elèquium aliquando,
inietm profündum,aliquando defîgnanturinfidclium edr-
^ k r u 0leC^ e?*qUCrefiftcntia‘Abyisinomineincomprehenfibiha
D ei ludicia figurantur, Pfalmifta atteftante,
lÀ D°un!?° dlat:Iudkia t»**bjJ[us Multa.Iudichcnim Dei
fcote abyftocomparantur.quiaim men ficasacprofùnd iras
comm a nobis non comprenendituy.
-- _____ . Huius
Dw*. (
Muttb.
Gnu. i
mi.fi
Aftc».
F,
Af>d[
m à
H
Rem*'
wm
kuch.)-
B
Wi
w«ttb. i6.
P/àf.118.
Pfalm.iy
Pftl. 103,
Gm.j.
tjf^tortiêhfitàtem abffTlpenetrâre non quiuerat Apo-
ftolife.q0^ ^icébat: O altitudo diuiiiarum fapientia & fçientia
Dei q»*m infirtttabilia fiunt iudicia eius , & inueftigabïles via
eiusî Eiüfdem abyffinomine fâcrum ëloquium figuratur,
ipfo Pfalmifta dicente: Abyffw abyffum inuocat in pute cptara-
ttarumtUtrumÀbjfiîis nanque abyflum inuocat, quia ver,
tus téftàificntum nouum pr*ftolatur : invocecatarada-
eft,in voce prædieàritiüm.Qip veluti cataradæ cæli
conftitumituri dum quibûfdârti retinént], qujbufdam ve4
robéhedidionis imbrem é^unduht. An non cæli catara-
âam modo claüfam > moefoapertam in Elia cQgnófcïmus
quioratioriç orauit j vc non plueret fupér tertami&nort
pluitannistribus8çmenfibuS fèx:&rurfumorauit, 8ccx-
lum dédit pluuiâm,&téfra dédit frudumfiiüm^Qjjod tue
na tranfeendens. Sicut inmalo frequenter terram accipi-
mus, propter terrenos terrena qu*rentes: fic&pe in bo-
num,própterillüdquodafalu^tore didum ed:lgnent vent
mittere in terram,& quid volo nifiviaccendaturhemm vtique
fandorum cordaeflè defignans.Hocäutem in loco terram,
ecclefiam intelligimus.Et qu* huius terr*,alia eft ftabilicas
fuper quam fundata, noninclinabitur in feculumfèculi,
.nilï Chriftüs qiii hacfuper fè conftrui voluit?Hmc eft quod
Petrb figuram eiufdem ecclefi* gerenti,dicit:f a es Petrus &
fuper banc petram adificabo ecclefiam »iMwi.Tanquam dicèret,
fuper mé adificabo «.Qüodenj rh Pfalmifta de Dominö did t,
Fundauit terramfitperftabtlitatem «ifi.hoc ipfè Dominus Pè-
tro aif.T« es Petrus,&fuper banc petram adificabo ecclefiam mea.
Ét quod ab eödem Plalmifta dicitur, ‘non inclinabiturïn fecu-
M a tth . 16.
Pfal.10).
hifton^K^ ; ^ » mjhnnc.,feiritahter fieri cernimitó, cum lumfeculi:hocaDomi»oconfimafur.titportaïnférinonpraua!é-
prædicatores fandinuincquidempropterpeccatum popu- '• bunt aduerfus eam. tlincper Paulum dicïmnFundamentum
H prædieatiohisi|nbrem retihèiit,nündvero proptërele-1 aliudnemopoteftponereiprateridquodpofiiumtftquoieftyCbri-
(ftoseundem lan te r effundunt. Hinc eft quod Iezechieli | ftüslefiti. Terram autem abyfTus circiimamidansopérait,
_ AdhJrefcere factam lincuam tu- quia ecclefiam Ybdiqj perfèquentium turba circundedit. ;
Cuius altitudp caciimina montiü tranfeendit, quiaapofto-
los etiam eadem perfècutórum riumerofitas interfeat. V el
certe terram fimul & montes abyfTus operuit,quia ante ad-
uentum fpirituljanóti, propter metum perfècutórum,neq;
apoftolincq;alii difcipulimanifèfte Chriftü prædicare au-
debànt.Quia ergo propter metum hominum filebant , fuper
terram 8C- montés ftabantaquç.-fèd quia adueniente fpi-
Matth.16,
ICçr.y
ritùfàndo flipet dilcipulos, metus populi perfèquentium
çohtem ptus eftj bene illicfubditur : Ab increpationetùafugi-
ent,àvoce conïtruï tui formidabunt. Abincrepationé etenim
Dei aqu* fugerunt, à voce tonitrui eius fôrmidauerunt;
quia vt didumeft^dueniente fpiritufando fuper difcipù-
los,aliiexnoiiis lingiiis,fignis & virtutibus,métu e tiam fi-
delispopuli.tcîrritijfrementesfiluenint: alii fàlubriter cbn-
uerfi,crediderunt:&coeperun t apparere montiumcacumi-
na ac terr* foliditas in eis, qui duaum fuéra K perfècutio-
num fludibus adoperti.Si'cq;adimpletum eft, rjuodin eo-
denrplalmo fiibiedbm eft : Afcen lunt montes & defeendunt
catnpi in locum quem fundafti eis. Acü aperte diccretur : Apo-
ftoli fiuçcredentes, qui métu perfèquentis populi tanqiiâ
quibufdam fludibus fuerant a doper ti,in fublime erigen-
tur:& iidem perfèèutorés abyfllmore intumefeentesi vi^
ribus exiccati,atquearide effedi, in imis apparebuntcam-
pi.Quis autém locus eoru m fit à Deo illis hindatas,exponi
neeeflè non eft, cum videamus ços ih loco fûbiedionis &
fèruitutisnuncvfque manere, quidudumin fublimlfolio
regni ftare videbantur.Huic fenfùi.qucm de perfecutorum
multitudine fubfiguraraabyffilocutione fequimur, Ionas
prôpheta concinit, qui ex v oee capitis noltri dicit : Abyjfus
vallauitmeypelagus coopérait caput, meum. Tempogp etenim
pailionis, humani gene ris're dempto te m abyllùs yallauit:
quia à perfècutôribus hinc fputa,illinc flagella : hirfe male-
dida.illinc fuftinuit probra.Pelagus vèro opèruit caput e-
ius, quia ab eifHem perfècutôribus facie velatus, arumdine
ccrebro perculiusjlpinis etiam fuit coronatus.Ifta perlé-
quentium abyflus Chriftum operuerat, cum diceret; Sdl-
uumme fuc D eus, quoniatn, intrauerunt aqua vfque ad animant
meant. Quid autem hoc loco abyffi vel maris nomine figu-
retur,de quibus iftabeftia alcendere dicitur>cum quid fî-
gninceteadem beftia fùbciliter imieftigauerimus, necella-
rio proferemiis.Nuc ergo'quæfit prædida beftia, quibus-
ve modis accipiatur.requi ^imus.In alia enim fcaptura cum
nomen beftiæ'fifigulari numéro ponirur ipfè niàlignorum
fpirituum princeps per illud defignatùr : cum vero pluràli,
autvniueriàd*monia,autbeftiales hominum motusde-
monftrantur.Befti* no men c um fingulari numero ponitur
màiignorum fpirituum principem defîgnac, ficutper pro-
phetamcôtra Èphraim àicitar.Beftiaagrifeindeteos. Veffîc-
utlfàias ait, Mala beftia non tranftbitper earn. Cümaùtemplu-
rali,vniuerfadæmonia figurât,, ficut Dominus ad lob de
iniquorum cordibus dicit: Omnes beftia agri ludent ibi. Ei»f-
dem nomine befti* pluràli numéro pofito,bcftiales h^mi-
num motus exprimuntur,ficut beatus Apoftolus a^ : Sife-
cundtim hominem ad beftiaspugnaui Epbefi, quid mib prodeftfi
mortui non refiurgunt.V el ficut gentilis cuiufdam*eftimonio,
vfils loquitur.dicens: Cretenfêsfemper mendars , màtabefttay
" o J
ptophét* à borriino dicitur : Adhitefcerefaciam linguam tu
ampalatotuo,&erisriiutus, neçquafivir obiurgans: quiadomus
exafperanseft.EcceprópterexaQierantëm domum,repro-
bos'feilicets cæli cataradtam çlaufam. Videamus nunev-
trum ne propter eledos aperiatur. Aitnàttque: Cum locu-
tusfutro ad te, aperiam os tuurt, & dites ad e os: Hac dicit Dominas
Deus. Vel certe accepta pipteftate ligandiatque folueh-
di‘, more cataradarurri quibufdâm claudunt, quibufdam
vero aditumrëgni cçlêftis aperiunt.Rurfum abyffi nomine
fignantutinferni profiinda, ficut in euangelio legimus le-
gionem ab homine abiedam, Dominum poftalaflè , ne
eosimperaret in abyflum ire, quin potius permitteret in-
trôire porcos.Hinceft quod Plalmifta de perfècutôribus
eccâefiæ,fludibus eos comparai! s dicit yAfcendunt vfque ad
calos,& défcittduni vfque ad abyffos, Vfque ad cælos nanquë
afcenduntiqfiia ÿfq; ad fdmmæ^nditatis viros perfequen-
doseïationis vento eleuàntur.Se d vfque ad aby flos defeendunt,
quia vnde temporalftcr fuper Bonos eriguntur, inde
ad inferniprofunda dimerguntür. RuiTus abyffi vel marisi
nomine,figurantur infideliiim^corda, Chriftp.ecc'lefiæque
contraria,fiCutiufto viro narrante djcïicinjus,qüidefàpi-
entiaDei pâteis ab.ipfisfiidum p>cïhibéi;AbyJfusdicit,noneft
ihmè:& mare loqu tur, non eft mecum Ac fi aperte diceret:
Infidèles 8c reprobi vita 8c moribus loquuntur, quia æ'ter-
na Dei fùpiehtia nec in illis,nec cum illis inuenitur. Iii illis
enim non eft,quia per refpedum gràti* longe abeft, quibus
tamen per tetributionis vindidam præfèns adeft.Hmc
enim fcriptum c(t:Longéa péccatoribus falus. Gùm illis vero
non eft,quia eam omnino neque eflè fufpiciantur. Vnde
Pfalmifta ait:DÎAf tinfipiensincorde fuoynon eft Deus. Quiae-
nim abyffi nomine . iniquorüm atque infidellum corda fi-
ghentur.éôdem Pfalmifta teftante didteimus, ijui de Domino
\oqaitiU',dicens:Fuhdauit!erramfuperftabilit'atemeiu5.
non inclmabiturinfectdumfeculi. Abyflus ficut pallium ami-
duseius, fuper montes jftàbunt aqu*. In quibus fcilicet;
vetbis quafî hiftprmliter inchoâire videtur. Sed fèquentis
vetficuli finis indicar,non Hæchiftôrialiter, fèd myftice di-,
daintelligi debere. Gum enim dicit, qui fundauit terram
fuper ftabilitatem eius, noii inclinabitur inièculumfècüli
ac deinde fubiungit, Abyffus ficut pallium amidus eiiis
terr* vtique amiètüs adderet autem,luper montes fteterüt
aquæ,& non ftabunt,totüm iuxta literam accipi poterat.
Sed meliusofténdimusq.iiemadnsôdum fpiritaliter intel-
ligaturi fi qualiter abyffiis ficut pallium terræ amiduShiftorialiterraeritjdemonftremus.
Terramnanq; fuper ftabilitatem
fuam confiftentem,in diebus Noe legimus dudum
abyflb adopctcam fuiflè,ficut in ipfà hiftoria dicitur : Rupti
funt omnesforitesabyfti fnagn.t, & cataracte c ali apertafunt .Quç
vtiq-,abyflus dum eam vndiq;circundedit, quafî palliuma-
midtiiseius fuir.Cuius etiam abyffi immenlitas non folum
.ad cacuinina montium peruenic, verumetiàm quindecim
cübitis altior illis fuit.Sed fi hoc prôpheta féeündum litte-
ram,ÔC non fecundum myftiçttmfèrifùm injelfigivoluiflèt
liequaquam vtpræfati fumüs,çum diceret, abyffusficut pallium
amidus ewàiaddcret,fuper montes ftabunt*aqu*,fèd fte-
terunt. Videamusergo quid figniflcethæc terra,quid ftabi-
litas eius,quid abylTus eam amidàns,ac montium cacumipfal.
103.
pfal.10).
M a tth . i7;
Pfal.SC.
0,6 i??
.C e r .if.