mani corporis nacuraro, integer & illæfos in aurasfùperaS
vittütt Pominica^praefigura.tionis poft triduum-euafit.
Hoc ergo poteftatis iuæ fignum .Cnriftus de fe ednftitu-
tum denionft rat, & foim pleturum, vtpnefiguratum eft,.
repromittit. Quod yel inefficiciter perpendac pius animus
, & nrudènter intelligat rcfirabile facramentum & o-
mnipotenria plenum. in prophetia tuncpromifliim eft,
& in Chriftpmirabilius minccompletum. Quoniam i'pfe
eft qui reli&is Iudaeisjper fe Nmiuita^ id eft, onjnes gen-
ees,yenic prædicare adposnitençiain>ôC faluare in ialutem.
Jpfè cftquifuamptte ventps mitigat, & rempeftates plaçât.
Ipfe quiffeculi iudido traditus eft,& ab hominibusdi-
iudicatus.Jta vt Caiphas.quafi infbrte dicat,Expedicycv-
nushomomoria wr,netotagens pereat. Vnde deuoratus
°iut».iisd .mp£te,pr oiedtus eftfoa vt vfque ad inferna
quail inptpfondum apyflr deicenderec, totumqueeum
abyffus vallarecEt non dieo quod draco iffe qui eft in mari
& formants eft adilludendum, énm abfbrbuerit, vtin
;foum traiiçeret corpus,ieftyrtperivneretillaEftim, nefciens
quod non effet ei datusadviftum , fed vt viuus & viâtor
Lremearetad fuperos defepulehro, & vt daretur indicium,
quôd Iopasjn eiuswenifïèt præconium , mox poft tri-
dpum ex aby tip de niorte, contra conditionem homi-
nis , quern afliitiipierac, non retentusatqueincorruptus
emerlit, .ac ymu*. Proptetea quia eius mors & habitus
plçha font vjrty tummiraculis , & fignorum facramentis,
fyoluit defcintelligi futurum,quod promiflnmerat adex-
emplùm-, yt eoair.plids côgnofceietur èxProphemé fi- -
. gno,quo fignum ruriïfsreformabatutmjiominisexeth-
plo. TuncrelifisHits, abiit. Nonficutlocis aliis dicitur,di-
. miîfis türbis abiit, fed relidtis, vt aliquam differen tiam fa-
ceret-in negotio.Quia infidelifatis errorinfblehtium ani-
mos obdurarat, idcirco non dimififfè cos didtur, fed reli-
quiffe. • V
E T cum venijfet. trimsfretum, oblitifunt difcipuR eius panes
accipere. Qui dixit iüü.intuemmi&caueteàfermenta Pharifto-
runi & Sadutetorum. ] Quod autem obliti font panes tôlière,&
quod eis præccpit cauere à fermento Pharifieorum,
res in caufa eft, quia per hancOccafionem docetnon fo-'
lum A poftoJqs,verumetiam & nos,quid fignificentquin -
que panes Çi, feptem, necnori & quinque: milh'a homi-
num, & quatuor niillia qux pafta font in eremo.- Quia
quârauis magnitudo figuprum perfpicua fit Sc mirabilis,
tâmen longe altius & mirabilius aliudfpiritaliintelhgen-
tia dëmonftrant.V nde docetquod fermentum Phariiæo-
rum & Saducæorum non corporsdern panem, vt Apofto-
li æftiroarunt, ièd tçaditipnes peruerfas, & hanericadigni-
fieat dogmata .ficut & dbus quo nùtriti font fifti Ifrael in
eremo veram do£trinam,& panem,Chri(lum,quide cce-
lpdefcendit,fignificat. Sed iurequæritur, quomodopa-.
nes non habuerint fecurn , qui mox vt impleuerant feptem
{portas,aft enderunt in nauiculam,& venerunt in fines
Magedan, ibiquë audiunt nàuigantes, quod cauere
debeant àfermerito Pharifeorum &Saducs:orum, quos
dar.ique panes cur iecum non habuerint, Euangelifta di-
dt,quia obliti foift,inquit,eos tôlière, Sed quomodo eo-
\ |,rum potuerunt obliuiici, iola diuiha difoeniatio videtut
’ efleincanfti.Etideoeis proponitprouerbiümdefermen-
to , vt irideVenirent ipii&nosad gemina; paftionis intel-
lfgentiam. Et exhocfermento di<fto,quia Apoftoli aliud
cqgitabantquod panes non acceperint, abioluta eft o-
mnis obfcuritasKuiiis myfterii &declarata deltas, qUsip-
la cogitationeshominum nouit. ^Quod au te m abftine re
Apoftolos iubët,ne admifceanturdqdtinæ Iud£eorum,o-
mnipptenter docet, circum ipeifte lateqj intelligendum,
quia omiii5iegisoperaineffedumfideipofirafoncf&in
ptæformatiqnè rerum futurarum conftituta, vt in quo-
rumcunqnëtempora feu states, veritas clarefceçetfigno-
rutn, nihil iam y|tra in veritatis iimilitudine aut fpei pofi-
tum adumbraretitraliquid,‘,& æftimaretur fuperftitio Iu-
dæoium feu d eutèr o fi s veiu ni quippiàm promittëre. Et
id eomagnum'eft docurnen turn onfrii Ecclefis Cathpli -
e s , y&'càùëàtîd ab prnnfqu od extra Ch ri ftuni & éxtrale-
gèiti foiriraleiA e"$: ne verÿas Eu^nge’lics'legis.in aliquo
.cprrUmpatur. Sedfi forte fragihtas aut obliui.ohumana
fubrepferit, vt feptem (portas aliquis,fecum fomçEe prs-
të^miferit,cauéat ne fimilis eorum efEciatur,vt ÖDfiuifca-
tur bèneficiorum Dei. Quinimo*audiatbënigniflîmium
Iefom ihcrepantem & dQcentem,quoniarn Omninpobli-
uio donprutn Dèi fogienda eftwEt fi cpntigerit,recordati
oportet do&rinarum Dei de quinque & feptem panibus,
quoniam qiiidehis tot miliia ûtiauit hominum, potens
eft & recreate, non ex panibus tantum, verum & ex do-
driha stern* refedionis',: quibufeunque ad tempusin
naui,autin via,obliuipfubrçpfèrit,ita fl obtulerit ea, qus
pro delifto obliuipnfs in lege iubentur« Sed quialongam
iam diuviäm cucurrimus, &latiorescircumiuimus cam-
pos,non eft nobis amplius in his immorandum, neproli-
xä Oratio,ne accu rata leâio, fàftidientibuî:nonplaceat,.ôc
labors,ntibus ac volentibus difcere,impediat,quiafspe
importuna narratio loquentispaticntiamfatigataudien-
ti s. Idcirco monere leàorem. meum debeo, ne partem
paräbölarum. benigniflimi Deifurdws audiat, quia de his
didtum eft, Qui habet aures audienduaudtaf Ne purariones
Dei' ingratus recipiat, pe âd conuiuiageminæ refeëHonis
faftidiofus veniat, ne pro h lia intercelïor indeuo tus accédât.
Vnde grauiflïmam ac fimplicem difpiitationëm no-
ftram, nemo defpiciat, quoniam nulla innoftroièrmone
eft ambkio laudis,nullapompavanieloquii: nihil quod
feftiuum refplendeat, nifi fola intelligentia: nihil quod
puerile refbnetlubricum,vel quod ferueatiuuentutis.Et
vt credo & ppto, nihil quod fènile iure derideatur, quia
iàmmihihuüaplumealeuitasplacet, nulla laftea vbertas
& infantilis deleëfcat. Nam litteraruniftudiahumanarum
iam olihi^>mifi, '&' ideo nunc nihil dealienigenis ftudiis
cap cioliim nequë ornatumtrahbiennonem:quianonad-
ulterinamdefidero doéürinam, neque populiamicam ex-
daman tisLVpcem. Ideo fratres mei,vt in principio propo-
fîieram, quia oratio noftra non habet fucatam pulchritu-
dinem ,habeat oronaturalem iiitus virorem ôcimaginis
fosveritatem,yteaput fuum nuliis verborum-floribusco-
ronet.fèd fola&fimplicifulciatur intelligentia. Et fçquu-
ti fumuslefum per ineffabiliaparabplMumdocumenta,
& virtutum miracula. Refpiremus paululum, vt ad ea
quæ reftant pertraftanda, infatigabiles regrediamur, fi
quomodo prim um beatiPetri ffdèm à Deo Pâtre infpira-
tampercipiamus.
p r æ f a t i o l i b r i
o c t A y I.
O tvm eft ppinibus, etiam.qui fscularës
litteias legunt,pfoseffofë^âhdamfàpien-
tiam maxi me.duiinâm, qua meloq uen tiam
humanam ; quoniam ficut ait Cicero totlus
fæculieloquentiæ rex & magifter, ü quis o-
miffis fèâi'fliinis atqug honéftifoinis ftudiis rationis Aë
ojfficii, confiimit-omnem operàm in exercitatiohe dicen-
di,is inutilis fibi,pernicio.fos patris ciuis alitur.Quivero,
inquit, ita fèfè armât eloqueritia, vjtnon oppugn ar pcom-
modà,fedpro his pfppughare ppffit,ismihi videtürfois&
publi cis rationibus vti 1 iflimusVnde & mihi licet rip hà-..
beam tançam loquendi facundiam f quia intellîgeqtia ex
partèrlimnatum fèripturamm prsftTtaeft,nëmo me^us-
foreprehendat,quiayolui/ratribus,quibusm.etoturiiçle-
beo,in hoc negotio defoiuire, & fugaces foptenriarum
fenfos.fâltem hisquiminusincenigunt.eommadincitan-
da ingënia, litteris alligare. Siquidem ûmplici eloquio,
quia omninp^fte màgis decet , quam artificiofoingenip,
qus diuina font, eripdare decreui. Ne vendibilis magis
culparetur oratio,quavtiIis Ôc pçoficua legen,tibus pro|>a-
retuK»Maxime in prpeeffu fermpnis id fètUàndUm,vbi pô
caro & fanguis aliquid opérât ur, neque ecuditip humana
valetpfed patris infofîo, quiper feriietipfiimproprinm fi-
h'um foum beatifïïmqPètro reuelauit in carne,& aqcuit
arcanafora!nentifoimy.ftepa,qusnunquâlinguàpptuit
referai e humana, neq; intelligendi formam rationemPue
moitaJibtprsftäre,qusprsftitafontprincipiApQftolorü,
vt plenif&me cognofceiet invup eod eni qjC hriftO q>fcm -
« a — S :
_ ' ' ' • _____ in Matth.EuaHfrLib. VIƒ ƒ.
pet Dei patris filius fuerit, & fèmpefiùs patris in eonomenqÜeftianfèrit.
Hsc eft auterii vera & inuiolabilis fidës
ex Deo pâtre Petro data; ne fî nôh fèmpër filius, hbhfem-
per & patër fuerit. In qua fide profeëto bftinis Ëccfofia
fundata & conftabilita confîftit, Deürn Dëi filiü crederis,
cui eft de patris sternitate curil co vna sterriitas, vriaque
virtüs,&vnapoteftas; Hancigiturèdem non èloqueritia
humana dpçuir,non Philofbphiafscularis, riohfacündia
fermonismon vllius ardis difcipliriài Èt ideo ftüîtürii, eft in
ëa parte fermonis fuaforiafèntentiarum verbadëptoriie-
re, vbitoturndjuinairifpiratio operatur : quamüis caiiere
debeamus ne boriis &fan€tilîîmis dociimentis amara&
venénàta dulcedo mifcëarar, quoniam vaideâbiôluta&
plana eft bead Petri de Chrifto confefüo, vtriullilicëat
aberrare à fîde,npq; dëclinare à vero. Vridè poftdeclara-
I08y
&pcr<JCre,0 )rtastcidificare&f lantiir<i. Quscnirainirt
omma de errorevehiebattt.quiahominescrant.&icteb
ms omiflis tranfeähms ad alia.qudhiam plas*dificatfi-
deS, q ü i Peno reuelata eil, quam locaijnirtälttcimtts
toganö ptofiolitaMl, &relicäis etiam errotibiis de Chti-
llo, Sc opmiombus fogülorum, ne otiofwn videämnt
protendere tra6latum,ad Apoftolorum interroeationem
quauiterlogantutäl Chrifto, veniamuii.
i ® ergo,inquit,quem me effe dicttUf] Acfi jicerclhdbi.
gnus Magifter, quja illi cantum homiries de filio hominis
9 • Ö,“ ‘nf “ a e torwithomo meiiidx, vo s
qui plus emsquam homines,quafii me efle crtdiiis > Hoc
quippe ea confeqnenribus trxtuque ferhionis ä Domina
oftenlum ell.quo4 rrare à iide,nçq; declmare à yero. Vridë poft déclara- iqre fint aboellari CAupmd ftoliuej.qvu.-aiTq1ü ä«ft i hom“ inecs?,rIecda dii
maiellatemChrill1 volens dminalàpientiaÀpoiloldS j 8 P /U » l « r t » ^ y i t i f c c f c ,V o s e f e ^ f iK ^ S
introodduucceerceeaaddffaaccrraammeenntcaarreeddeemmpptaioonmiss hhuummaannas:,,c eafosüpiict düeftis.n.iemme^i__cerc" T ,a
eis oftendere,huticfeiuspafîiones,riuric epsipfbs Apoftd-
los & önines eledtos per Caftie paffiones & niortiheatio^
ries carnisjire debere poft Chrifturii.Donec rarfiis redeat
ad confueta operadpnis fus miracula,élaborai diuina vir-
tus vt eüm omnes intelligantDeum verum &hominem
&paffibilem&immortalem. Suisque vt itä loquar,vten$
argumentis,non in humana fapieritia perfiiäfibilibüs verbis,
nec fecundum introdu&iones dialedfcsartis, qua$
Grsci Ifagogas yocant, fed miro &ineffabili modo intro-
ducit ad fe, nunc infpiradonibus ad diuina intelligeridaj
nunç qus humanitatis efos funtdemonftrandä jnuheie
venwrum repromitténs in gloria Patris,deiridé iè glorift»
catum oftenditin monte,&fiç npuo généré,vt ita lpquar,
^gendi ,& dicendi procurât vt eum intelligent yere qüi
nam fitvnus & fingularis, velquid fit,aut cur venerit. Vt
vidcànt, credant & cogriofcant myftèria redempriöfiis
humans, fîcque eum fèquendo vtadeurii pérüciliant,be-
nigniffimus magifter inuitat.
E X P O S I T I O N S IN
m a t t h æ v m :
LIBER O C.T AVV S.
Hn it Iefus in partes CaßtreaPhitippi, &ititér-
rogähai difeipulos fuos dicens, Quem ditunt ha-
H mines ejféfilium hominis ?] Magna & éüidenS
1 “ eft intelligentia de Chrifto, qiiam Commen-
dant Euangelifts, & ideo locum defedbit
quofadafit iftainterrogadOj& reddita tanta talifq;&.' tarn
admirabilis refponfio. De quo fané loco, quiatnulri d it
putauerunt, fuperfluum duxi aliqilid dicere, vel diu lo-
qui.Quia non opus eft,riiu fol ummodo, vt d ixi, quod Euangelifta
nunquam IocUm & tempu$defcribéret,fihôri
magna & eximia forent,qus in his locià diétavelgëfta
font,de quibus & ipfe narraturus etat.Interrogadit autem
Iefus èo in loco difeipulos fuos ita diceris, Quern diciiht homines
effe filium hominis ? Quidquid igiturdeilloquilibet
fènfiffèt.rio aliud quam de filio hominis interrogat quern
eum effèdicerent. Quiaprofeëtovultintroduceredifci-
pulos, qùidquid alii fènferintj.primum ad fîdém,vtipfum
eundemque filium hominis,Dëi filium verëfèrftiantiCfe^
dan t & intelligant, & non (ficutvêtus errat noràter repul-
lulafïë&veteres cineres remouiffe dôlnimus)vtvnum &
J ipfom Chriffcüm in duas diuiderétperfonas , diceretqüè
humanitatem Chrifti per adoptioncm irt DeUfn effe, &
Verbum Patrisquodcarofà^umeft, verumcdiifitèrcri-
tur fili um, Sicque düas naturas in Chrifto duos dogmatf-
zabatfilios, duafqüe perfonas finge bat. Cum hic de fîliô
hominis folummodo ipfe interrogat, & Petrös adintër-
rogata de hoc ipfp refpondit.
T y es j in<\üksCbrtftus filius Dei p/w.jMhilque interpo-
nens & nihil difeerrtens de ynitate perfona?,fedtotû quod
eftin Chrifto vetum Dei filium çonfitcfiir< Nec mirufft fi
errafocifte de quo diximus- , quia homo eratj ficut ëlrrâaé-.
tune & ifliqui eum autioannem diccbant propter Herodis
follaciàm, ant Heliam,-qiiia veriturasadhric eflè creditur,
àut Hicremiam, proptei I quod ad cum dixerat Deus,-
Ecce confit uï fejkpergentes&t egna. Eradfeare St démolir»
A/*/.ii;.ii;
du cftis .queiü médlle teftamini ? Vel, quem rncàllimi-
tls! Artende grùdrjns lcCtor,quam mira & (lunendaintcr-
rogaho. Nâm totam dculis eorum nihil aliud iplc quaffl
homoapfarekar, etiam Te elle fflium hominis, quod verë
erat,dicebat,& camdn ab eis aliùdrequirebac. Iddrcdnès
quàquam dixeririi qqod de le reqdifieric illiid quddipfe
confelltrs ell, quod edram octllii, & in Codem toco erat
qüdd ruanu palpari poterat ; fed dCriiltû e n t de qud qüi-
terat, m qiid & vfq;ad quidfuudamentaEcclelîæ iacien-
aàerautj&fidesdmni uni commendanda. Vnde tiiiiabiliS
omnium & inauditatefpdnliobeatiPetriemicüit, srttdfUtti
quod état in Domino canerct, Sc quod in Chriftd
qttiÇeUsèrakïideret.NecKaminem,quildquCbaltirca
eo, aéliegàuitëflè hotniriem, quem cërriebatprsfèntemi
& tâmen vitra, fine dilatione, qiiamvllus ePruiricorifité-
batuf.T« és>inquit,fili/jsDeiviui.Deiim viiiiim forte appel-
latin comparatione eorum deorütiî qui pntabanttlr dri,
fed mortui eran t,&non funt nifi idblPruni pbrtehta.Pro-
pfêtea & beatuâ Petrus plus quàrri homoérat, qtiia vltiâ
hôminem fàpiebat, qui cum Dëi filiurii inhomiriefri vi-
deretvitra hunianos oculoS vidit&intelleXit; EtidèPaB
foïq ppmirio latidatiis eft, qùia noh id qiiod e* came &
fànguineerat,tantum întendit.fed Dei filium etiàm ih barris
réuelariqne confpiciëhs,in vrià éademq; peffonacon-
feffuseft. Neqüeenimdixit,inteëftverus Deifilius.fîcüt
5 rat inPropheris, vtalius eflethbminiS, &alius
Dëi filius. Sed rrioX y t air, Quem dicunt homines effefi'ium ho-
f«'i»»,fîrie ylla dilaridriëaut iritefpoficiohe confeiTuseffi
quiloqiiebàtUrei filius homiriis, îü ü Chriflusfilm Deivi- {
ut.VtiqueiuxtaI6 anriem,quiâ Ÿérlûm caro.factum efi,&ha- t o i : i*.
bitauit tri nobis. Efterg6 filiusDeiiDeuséxDed,&homp |
ex homineivnus iil Vtroqtte plenus gratis & veritatis. Ac-
cepit riàmqtie nafcètîdo hoc quod hori erat iiaturil eft
yerbum qupd femper iri pâtre érac.àtqiteira fiiiüs sterniis
riatus eft, quiainebUÔaliud nàtum ëfl quam quod Ster-
rium eft.Hunc igiturafluriipfiffècptpus qupd erat in pro-
patulo>& hotriinem fa6tum,perfèQ:a beatiPetri cphfeflîd
èft & abioluta ; quia fîcüt aeterrtitâsifiatû'ræribftrs corpus
dteepit: îta cogriofceridiim eft riatürairi'cbrporis noftri
îçtef nirarisÆflùmeré pptuifîè virtu tem» Vndè quia infîdè
ifta,fu.nmum bonum çonfiftit vajde jtètftecej&rium
difçipulis reqüitit, qüem fc homines effe dicerept ? & ad-
lëci.t, Filium homiriis ? HSt enim firmiffimé cPrifcfïïoriiî
tériéridaeft tâtio, & prsdicahda fidës, yt fieüt Dei filiunt,
ita & filium hominis iri Vnaeademq; perfona credamus
St âdoremus Deutn ; quia alfèrum firie alée’ro nihil fpecie
tribfotad fiüritem.PprroqriPd Pettus priorprs Omnibus
refpondit, prioratus officii cft:& ardpr fidei nimius, vt vni-:
ta9 commeridétur Eccléfis,i& fidës tenêdtüf Pmniom A-
poftqlp:rùm,dcfi in capite vrio; TuèSi inquiisChrifûsfiliui
Deiviui. HabeSin hcfc e'xempld tôta(n'Triniratem,& ve-’
ram corifèflionem CatHoIicé veritatis, vbi Deus pater
prædicatur,& Filius Deiviui, vmftusi Spiritü fnhétbÿH
in tell igat u r vn a v'irtu s,y ria natüra, ynâcùof'eraéio 'ÿrini- ,
tatis.Potro quod add idit Déi excelleptitièeft,qpat* vtc |
pâratiohem capiaèemnliis qui non funt dii. Ÿerum quod
mains èft, etiam de cum his qui âliquid èflè yidëritürtsé
graria,quoniam féeundüm efriineritiarriqaa fopetéWiineÊ
«minibus habemi bris in fe yiram DetKyirius die« riff quia