___________________________
Sonuôcâhdi gratia,vc pompatice propter fauorem vuIgi,
veluti ad fpcétaculum procédèrent, non (ans liquet. Ta-
mennec dubitandum, cum mulca fupcrftitiolà egerint,
quod & iftamhabuerint con fuetudinem ; de qua Domi-
nus loquéndtacccpta occafionc.monetfuos ne-iadtanria-
rum appetant ^«conia fiiutiliypocriee i&ciuiity fed‘otai
nia ad laudem D ei, hiimiliter ac religiofc in confeientia
gerant. Ergo hypoCritarum notnen ex antiqtiis theatrali-
busaflùmptum eft difeiplinis, quiaerant firoulatores^fi-
muktor qiiippc Grxee hypocrita fonare probatur) qUi
tanquafti -oratores'in condone, fabulofe age bant partes
perionarum in theatris, Sc omnia negoda corum tragica
vclcomica, ac fi eftent ipli quotum perfonas gerebant,
monftrabantur. Narrabant enim,non fuas,fed eôrum hi-
ftoriasic continentiam, motus quoque& voces eorum
ac vultus, videntibu s ob fauorem vulgi vicilfim reprxfen-
tabant : ita fane & illi qui bona opera fidto laudis officio,
non ad Dei, fed ad foam gloriam, oftentant. Agunt enim
partes iuftorum, Sc perfonam eorum, cum fine fimulato-
res ob faiiorera hominum affiimunt \ non quod habeant
iuftitix opera, fed quia fimulant fe habere. Alias autem fi
iufta efient, non ad fe, imo ad Deum > cun d a quae faciunt
bonireferrent. Nuncautem quiavtmimifecundum tra-
gicam pietatem in theatrids ludorum, coram hominibus,
diabolo aditipulante,permulcènt fe, Sc cupiunt iufti vi dc-
ri, vbi cum Rex militum ve^erit, inuenient non fe fui(fe<
quorum partes agebant infuperfide, fed fccnicorum imi-
tatores quorum (peciem tepebant in corde. Qua propter
quifquis appétit vided exteriu s, quod noneft incus, vd.
que hy pocrita eft, & ludineator hominum; quos cum de-
cepit fimulationc fua, noneos fed feiplum perdit. De quitu
s fequitur:
Amen dico vobii, qutareceperunt mercedem fuamJ] Hoc de
h isd id t, quos iam in fynagogis ôcvicislaudeshumanx
pauerant; cum quibusetiamhi colliguntur, qui eorum
imitatoresfilerint, Amcnquippe dico vobis, qüia recentrant
mercedem fii^m.Suam lcilicet,& non Dei.Suam Id-
licet, quia quam quxfierunt laudem, ferentes penfom er-
roris & pcenam quammerueraUt, culpis exigentibus rc-
cepere. Nota quam prouide Magifter veritaus omnes iuftitix
partes tangat. Priusigiturquidagas. Deindenetua
laude deceptus ex eademiuftiua, cum hypo critis damne-<
ris. Poftremum infinuat illud quod potueris quomodo
agas, vt in futuro exinde poftea coroneris. HiUc quo que
eft quod fequitur:
T e autem/oriente eïeimojynim, nefiiat Jinifira tua quid
faciatdtxtratua.'] Non quod natura corporis iftud fecundum
litteram intelligere permittat; fed vt a t cam euidend
Quod eft » erte dicere,ftefciat vMumfekifeni^âirt fù-
perbiæ,velvanxgloriæ,feu qupdcunque'ex ilia parteefti
quid agatvirtutum dextera.Quiaficuttcnebta: lucem nè>>
feiunt: ficoportet vitia virtutes nefciasu. Immo ficut lux
cas fugar, kafugentur vicia lucetedx operationis. Hæc
ideo me dixifl'e 1'ufficiat, ne aliquis fûperftitiofeVclitafiè-
rcre, tarn occulte quod.roandàtur nos facere debere, vl
nullialteri,vcinobis fcireliceat;pr«femm cumdidum
fit, Sicluceat lux vejlracoram bominibrn> vt glorificmpatrem
veftrum. Pratcrca funt plurimi,qui quamuis fecretevi-
deanturbonaagere, tarnen feit finiftrailiotum quid dex-
tra geratur, quoniam permifeent lucem tenebris, &ità
confundun t bona qu® agunt,vt omnia obfciitcntur tene-
bris.&ptiuentur luce. Nequeputandum quôdfohimde
gloria dicatur, nelciat finiftra tua : on\nia enimvitioruin
membra finiftravirtutibUs funt contrar ia. îdcirco quid-
quid nobis vitiieft pro lege peccati inurum,prônusne-
feire de bec adus boni operis,idcft,in nulloadmittit, vt
qux lucis funt obfufeentur;fed cunda circumfpc de con-
uenit in lucem ckrefeete.
Vt Jit, in(\\iit,ekemofjinatuain4bfconfo.j Ablconkau-
tem eleemofyna tunc rede fit,fi nullis tenebris mifeeatur,
quiàrcnébræ femper extenores fiint à luce, lux véro fem-
pèr interior. Et ideo quidquidintetius fit, id eft, in luce,
femper in abfeonib eft; quod vero in tenebris,id eft,vitiis
admifeetur,femper exterius,& veritatis luce priuatur. Ip
qua nimirum luce,id eft. in abfeondito, quodcuhque fit.
quia Deus lük eft, approbatur luce; Videre enim Dei,ap-
pro bare eft. Et quidquid in luce eft, non reiicitur, quia-
quid vero exterius, id eft in tenebris, reprobatur. Multi
quidem multa (uper hoc capitulo fingentes, opiniones
varias edidcrunt.Nam quidam eorum per finiftram paga-
nos, quidam vero inimicos ; & quatnplurimi vxorem debere
corporisfecreto,aliudcogitare com pcllat. Quisvnquam
dixerit, quôd anima qua: to ta vbique ih omni loco cot-
poris eft, po ffit no A fendre finiftra manu quod agaturin
dextera ? Nam ficutcompatiUntur omnia membra,!! pad-
tur vnum membrum :ita fentiurtt omnia per yiuificantem
animam, quidquid fentitur id vno. Anima enim qux eft
m omnibus membris,non minus felt in finiftra quidaga-
tur in dexteta ,^uam quid in toto: quia vbique adefttota,
&ideofeit acfentitomnia. Qijaproptcr cogimur alium
requircrc fenfom,& docemur,vbicunque fiede membris
loquitur, ft cut iam fopra fecit cernimus de manu veïoeu-
lo, velficutde his qui fe caftrauerunt propter régna cce-
lorumfnon debere fecundum litteram accipcre.fedper
hocmyfticasdoàrihàriünefficientiascogitare.Nififorte
hoc loco hyperbolice dicatur, neîciat finiftra tua quid
dextera tuafaciat, videlicet vtkam occultofiat, feltim vt
nec finiftrx id feire liceat. Quid igitur fi per finiftram
eleemofyna porrigatur,aUt fi dextera prxcilafuerit, nun«'
quid ea manu quidpiam dan non licet? Conftat igitur
vtralque fccilfe Deum, Sc ideo non quod per earn fit bo-
num, Deus odire rede creditur, fed quod per earn figni-
catur, malum. Habet enim interior homo nofter fuam
dexteram,habet & finiftram : fed vtinam totus homo no-
fter dexter efiet / Per dexccram quippe virtu turn opera .
defignantur, per finiftram verovitia. Ideodicitur.nefeiat ]
finiftra tua, nulla videlicet viriorum operatio, quidagat
dextera tua.
intelligi fimxcruht fed repugnàntîa fehfiium cogunt
ea refpuere ; & hanc quam-fequimur intclligenriam tc-
nere : licet fuperius per dexteram Vxorem veiahneum
fcandaliiantcs nos pofièàcci'pi, & abfcihdi à nobis debere,
dixerimtis.Seruatutaûtem idiomàloqutnjfi, vt quid-
quidin hoc iermone gcneraliter ptopofucrir, ipecialitcr
exfequacur. Nine éft qüod fijpra Chriftianorum iuftitiam
coepic impiété, & tam \ PhariCeorum diftitigUCre, quatn
profedo vetuit vt videamür ebra'm liominibusCjthiberc.
Nuncautem candem iuftitiam ficut per partes implcta
eft: ita per pattes qüômodo fieri debeat, explanat. Nam
eleemofyna pars mftitix eft.fi cut pluri ma qux lequuntur.
Et ideo dicit, te autem/aciente elcemofjndtn, nefiiàt finiflra
tUityqutdfactatdektro tua. Ergo Pharifaifaciuticelcemofy-
nam, itavteidem finiftra commîfceantür vanæ laudis o-
pera. Idcirco docet inlpccie, quod pàulb füperiüs docu-
crat in generC. tllinc quippe pluraliter didum eft ohmi-
bus , Cauett né iufiitiom vefirim faciaiu cot am homtnibus.
Iftihc vero fingulariter, Te anient, inquit ,facienteeleemojj-
nam, nefeiat finifiratiia. Vnde daturintelligi, quod 6c ibi
vnûsin omnes, & hic ônVneS fimülin vno accipiuntur.
Omnibus tamefi cauendum, vtin fecretO cOhfcientix,
cotamDeociinda fideliteragant; hon modo vttempo-
raliacaueàntur, & omnis commoditas laiidSS, vel retribu-
tio exteriorum rerum, Veru'm Omnis vitior um fucus alifc-
ratur. Quiafinefeireiubet,quid àgatdextcra.multominus
finiftra operari poteft, quod plâcear, vel quôd repUte-
turin dextera. Hxcigiturdifdplinafilioruifteft. Idcirco
cotam patemis vultibus femper in abfconlo confcientix
virtus iuftitixexhibénda eftNonquod non videantalce^
ri qux geriftms, fed vt nihil fendisadmifeeacur operibus,
immo ad laudem & gloriam patris proficiant vhiuerfa;
nihilque ex eaquxratur aliud commodicatis, fed abfeoii-
dantur omnia,vbi & vita noftra abfeonfe eft cufn Chrifto,
& magna mulcitudo dulctdinis fibi timentibus refetua
uir. Ibi quippe rede abfeonditut noftra cbnfeientla, vt ibi
fit cor noltrum, vbi & thefeurus nofter. IbienimDeus
pater conlpidt, ibividet &approbat, ibi fibi placent o-
mnia. Extraquodfecretum, nihilvidet&approbat nihil 1 eft quod placeat, nihil quod lAaneat. Idcirco ncceltc eft,
| vt pro Chrifttf Sc in Chrifto fiant omnia; qtiia nihil eft
1 patri quod extra Chriltum , vbi fibi bene complâcui?»
placeât
in CÀiatth.Euang, Lib, 987 ■
placeat aliquid, vel videndo comprobet. Hinc eft quod
fequirur. •;%
E t cum or a: if, non eritkficut bjpocriu. ] ac reliqua. Qux
nimiriunfententiaconiuiigicurad priorem ex ipfe con*
iundione fimilisordo loquendi reiteratur. Prius dixerat,
Attendee ne iufiitiom vefiram/uctatu coram hominibus,ac fub-
dirur » Et cum oratis, non, erttif ficut hypocrite. Quia ficut
Pharifxi fimulatoresj id eft, hy poentx fiebant, ica Sc in or
rationegloiiabantur,acliiperftitiofe fantum. Vt videren-
turab hominibus, iu fynagogis , & in angulis platcarum
orabant. In angulis autem, quafi abfeonlbres pcecum fii-
arurn,&tameninplateis vtviderentut: ac per hoc ex v-
troque^mplius gloriabantur.Quos fepeinfirmiores qui-
queadfpicicntes putabanteos die aliquid quod non
rant. In angulo enim orac quifquis a re d a con feientia de-
fledens, tenebris fe obd ucit, & a bfcondi fe fimulac. Sed
tamen quamuis iri abfeonib 01 are fe fingac,.in platea ta-
men orat, quia publicam &latam hominum famam e-
latus captac, nec dubium fupcrftitiofe ad litteram ifta eos
obferuafie. Nam &nos frequenter non lolum in publico
irt ëo cubiçulo mécis, vbi nec pâtef, nec hliiis,nec Spi citüs
fandus venientes, adhüc recep ti funç, heqUermâttfioneni
apud eum fccere? Quapi opter quifquis infra cuhicülüni
cordisDeum, vt iuilum elt, vult orare, prius per fidem
oftium pulfenti apc nat, Sc deofculetur eu m per caritatem
atque intra cnbiculiim genetricis lux, vbi doceatur ab eoj
deuotus iriducat. Aiioquin quid prodeft ordre Vbi non
elfe vclis quemorasf Quod li ride ïam tenes quem diligis
ex to to corde tuo*&eX tota anima rua, ôc ex cota VtriU-
te çua, redeintcascubiçulum mçntis, vbi Déus Trinitas
per fidem colicur.per caritatem ample d itur, per fpern
quoque profundius fohdatur: T ale quippexempliun iam
facrum eft, ficut aiç, Apoftolus, Templum Deifianclum efit
quod t fin vos. Quidigitur. prodeft introire orandi graciai
quonulluseftrcligionis locus? Idcirco quia gratis venit
Chriftus pulfens ad oftium, lùfeipiatur, 6c per tftricatem
interius tacita confeientia ample datur Deus Trinitas
tumvtiqueficutpræcipitur, claudatur oftium ,6coretur
Deus parer. Oretur autem non ftrepitu verborum tan*
tum,fedfideacfpe6ccaritate intus quod quxrimus imvelinquolibet
angulo,fedvbiqueoramus, profedoquia | petretur, Hxc eft, inquam, vcra religio Chriftianitatis,
femper & vbique non minus orare quam & gratias a-1 «0« vc vlcra;ccelos, aut infra^bylfum, y el circa fines terr
. i 1 ^ , r .?■ , / . , 0 t* _____________J_ r\.........rartunquærendo Deum ani•_m__u_s r(.e difhindJ—at ,f/e-dJ i;n__c_u_s
quem, diligic fide teneac,6t eilHçm victiicibus quibuseum
colic attencius exorec. Sic traque dececadorare eum, qui
nec loco claudicur, nec fine termioatur. Hinc qüoq; mu-
lieri Samaritan«, yeniet, inquit, tempus quan do vert adora-
toresadorabuntpatreminJpintu& veritate. Acfidicat, adora
bunt patrem&filium 6c Spiritum fendum, quia DëuS
T fini tas non aliubiquaminfejpJb,adoratur6c coin ur.Fe-
lix plane cubile, quod tanta capacicate tidei dilatatur , Vt
immenfum 6c incomprehcnfibifemapprehédac: vbi qui*
cubique ingreifus orac, nihil hxficans expofeat, quoniam
in fe habet per fidem quem orar,. à quo perfacile deuotus
obtinebitfideliter quod orat. VndePfelmifta, inquit, A-
pudmeoratiomeaDeoviumee. Arque paulo lùpenus, H<tC
recordatusfum, &effudi tn me animam meant. In me, inquit,
effudianimam meam, quia intra me eft quem fide tenet,
cari tare diligic, fuper quem fpe certa innicor, 6c cultu reli-
gionis feppliciter imploro. Sic icaque de Anna iegitur,
cura mulciplicarec preces coram Domino , 6c Hçliobfer-
uàrctoseius, Quod ilia loquebatur in corde fuo, tant unique
labia illius mouebantur& voxpenitm non audiebatur.Qmd pu-
ras, nunquid vt videre tut orabac? Non veique, fed .claulb
oftio, feilicec cacita c onicicntia, vc exauduetur in cubicu-
lp, Deum cui præftofunc omnia rogabac.Et ideoexaudi-
ta eft, quia cum eo qui vbique præfens eft, largicerliens,
in fefeinterius verfebacur. Ciauip itàque oftio Deum orat
quiiquis ea quæa foris improbefe imeoergune vi fpiricus
6c obferacionis euftpdia^fanditus ne furrepant, repeliie.
Appetunc enim npftrainteriora. 6c obftrepunt ad cordis
oftium vifibilia, 6c omnia quç huius vitæfunç temporalia.
Propterea obferanduui eft, 6c totus interior homo in-
trinfecus colligendus, qua tenus cubiculum ingrediatur.
Dequolponfalæcatutin Cancicis, quod incrodüxcrit e-
am rexin cubiculum fuum. Ex hocquippe cubiculo ao^I-
lum peruenitur. Ex ideo fidelis anima prftis fefe ingredia-
cur,Deumque manfionecordis fufcipiacjvc deinde pel
îpfum adiplumltibiiedaquindoquepercingat: 6c quod
quncipe, cuncreipfa iam m patria bcace fruacur. Quia licet
pro gratia æterna nobis conceda.tur, gloria, in confei- ;
entia tamen fibi vnufquifquegerit quid veiit adipifei de .
iuolaboreinprece.
. Hincquoquefcpiptum eft, Extdtabuntfanfti in gloria,h-
tabuntur in cubi.il/ik /««.Exultab une ergo de gloria pro gracia
gratis percepta, lxtabuntur in cubihbusi'uis, feilicec in
confcienciis.'quiain eis dum eifentin agonepofui, Ghri-
fti gratia gaud ! um eft pperaca.’ Qua de cauià m onec Magifter
veritatis, y.tiqgfedi&tur vnuiquiique cubile cordis ,-ôc
ibi incipiat orare, vel operari, quo polfic poftealxtari. V-
nufquifque enim in fe tantum gloriam habebit, 6c non in i
altero. Hæc autem omnia Magifter vitæhcinftiruit, vc fi- -
humerudiacjôc idpqait,Claufoi^lto orapatrem tuum. Ac fi
dicat, lie oravt fiftus^6cfecundum quod renatus es ora.
gere iubemur. Quod fimili modo âcapiepdum , lîçut
iam lùpra 4 e iuftitia expofuimus. Non enim, prohibée o-
rare vbique, fed fignanterait :
C v m autem oratis, non erttis ficutfypocrita, qui amant
fianies orare, vt videantur ab hominibus, $c. ] Nequaquam i-
gitur nefas efyquocumquè loco Deum prare ac videri ab
hominibus, fed ideo orare vc yidearis, & ibi conftituere
finetn orationis vt lauderis. Quodbene feqpentia demô-
ftrant, Amen dicovobisreceperunt mercedem fuam. Earn; vide*
licet mercedem, qua vifi6claudati (apt praneçs, quafi re-
ligiofi. Non quod veralaus noceat, fed ideo orate vc vide-
aris, 6c lauderis ab eis, quod hypocritarum eftnon modo
nùllamerçes eft ( quiafrudus praua intentione intus
euacuatur) verum etiam vitiuro nmulationis-, 6c irrifio-
nis contra D eum augetur. Deus enim non irridetur, feit
vriquè, quia latior eft corde noftro, quid fibi, quid vanæ
gloriæ in confeientia appendatur.
T y autem, inquit, cum orabis, intra in cubiculum tuum.~\
Singulariter nempeedocetur,quod lùpra ficut & de iu*
ftitia pluraliter effertujr.Vnde datur intelligi, quod hic y-
nftas pro vniucriàli Eccleûa colligitur, neque ratipne ca-
retquodfæpevniuerlaliapræcepta, quafi ad vnum diri-
gupmr, dumpluralitas ineo teneatur. Vnde eft iftud in
pe.uccrpnomio quam Ixpe, 6c in aliis quibuslibet loci s,
Et nunc ffrael audi pracepta & iudeia qua egq dof<o te,vtf>ciens
ea viuas, & tngreduris, &pofiideas terrant. Narn fiçper om-
neratçxtuin ipfiuslibri quafifingulari perfon^e loquitur,
vtvnitas totius populicommendetur.Quid4 eniq;magis
ynum elfe poteft, quam corpus Ecclefix, qux ipultis ex
partît» tis coûnitur? Significantius enim quia ypa cantate
Chrifti fui ci tur, 6c fide generatut, atque ypp Spirit 11 làn*
do iegitur 8c viuificatur , per vnum v^eflalitas expri-
mitiif,6c fie omnibus veluti foli fermo diuinus intimatur.
Vc pe^ fioc ynus in cunâJs,fif çundi in y no fifiapl animenr
tur, e,x qfio maxima communio Ecclefix ippnfttatur. Tu
■autem»wnv/Xp(fttn orabis. AcCi dicat, quia^ipp.ium Ecde-
fiarum vnpm eft corpus.,iddrço tu arnica mea, Sc ipon-
ià qux mi hi corpus es, qqgtie$s, oras, ip,traî'n cubiculum
tuum.Çubicumaût dj^t fyci;etius mépris vbi
nemo ÿjâere pot qujt^fitin illo, nifiIpiritus hominis qui
eft mep.ffe,fi$C;q]dppe cubili Dauid monédo canit, Oux
diçififcinqpit, incordibusyeftris,&in. çtfbibk,u?,yeftrù compunpèrea
yellefignificati,
du,fii qq^f^rde projnim,^us,qqa.fi intrpffiisjviu§ cqpungi
ipbeîpiqf. : riU%;çfgo, ç ji^ ili? p q ilà jtlà p ie p tia
patçi^f§4içf?ps, ^Ôpodlànè..qfti-1
um^pç.rfidçniapçfij^dfqpqip Çaùfi.çfyipqnfelpqùi-'
tur9J>ejfulf0 ofiij meiaperui dileéto thep. Ejjliàt fRUftC. Chri—
ftus ^d qftiun?, ^uopéps per afpiratiftnf1wM01**
.mentemp|Scit,cuiuspr£fè^^çut,'qpa|n^pe.b}aqdientisatfe^
uïngèminat^tatiiÇ®1??» Aperimfbifinprmeqiami-
camea, columbamea> imniqcuùtamea, qux nifi.pullânti aiiCot.
•p,erueric, v^fuaintrorfiisinferedii;. C^idn.|>rodeftorare 'Paternitaseius tejdofff^t , qua fiducia vel quo affeiftu
~ ‘ ' '' Bibliothec.Véi.Patt.Tom.y.Vafsir ~ " O 000
j.if,
P
loan.4. i j .
Pfal.^t.9.
Ibid. 4.
t.Reg.t. if.
G
Cant. 1. 4.
H
oiàre'