Pajcbußj Ratberti
fignificanr. Exiuit namqtie de domo fuà qui feminat v«r-.1
büDeijVt ieminaret in gentibusr'fic h.de fe loquitur quali
de alio, quoniamipfe eit folüs fator vniuerforü, & lernen.
Et idcoablqj vllo cognominefe ihfinuac,quiaiple eft qui
broprie & fîngulamer feminätor dicicur. Simul obferua
banceftè primantparabolarum, qux cum interpretatio-
ne fuapolrtaeft. EtCauendum, quamcunque earum Dominus
exponit, & rogatus k difcipulis, proprios fermo-
nes fuos ipfe diflèrit, ne velaliud vel plus liiperftitiofeali-
quid velimus intelligere, quam ab eo expolitum eft. Pör-
to hanc parabolam quidam hçreticotumad comproban-
dam hxrefim luam allumunt, très volentes incroducerc
nacuras, fcilicetlpiritalem , animalem,atque terrenara,
tum hic quatuor latioftes connumerenrur.vna iuxca viam
alia intSr petrolà, tertiainter fpinas, quartavero qua;in
terra bonafruélificaflê dicitur.Quarum intelligentiam ab
iplb Dominoreqüiramus. Interim vero difFerendum pa-
rumper, donee cum ipfis diicipulis, fee re to eandem audire
' poflimus. Et accedentès dilcipuli eius dixerunt.
Quxrendum itaque quomodo accedunrdifcipuii eius,
cum Ielus in naui fedebac? Nifi quia intelligendum. eft
quoddudum cum iplonauem conicenderint, ibi cum
epftantesfuper interpretatione parabolx feifcitati funt.
Etnotanduui, quia 8c iüiaccedentès interrogent, & tur-
bx liantes audiunt. Ielus verb Maieftate fua fecurus fe-
det in naui, quali dotftor & Iudex. Idçirco iftbs docet
accedences fide, inter medics tentationum fludtuss illos
difeernit, &tantumraodo in parabolis audire périmait;
quia necdum erant idoneiferre tentationès,quîa necdum
probati. Ec icteo ait.
V on is datum eftnoffemyfteriaregfiiCalorum,Mis autem i
non eß datum. ] Aüdiant Pelagiatii, qui fine gratia Dei
quidquamfe habçre ia&itant, quoniam nihil , line do- 1
no Dei percipitur. Vnde Apoftotus, Quid halfest quod
non Uccepifti ? Propterea nemo pïxlumat de fe, - quia nihrl j
habet ex fe, nili Ibla delufta. Accédât igitur alacet tide de*
üotus, gratia firm us in charitate, vtaudiatcum Apoftolis
in naui, vt intelligat quoddatum eft illis, quia qtiod illis
& datum eft, omnibus eft repromiflum; Magnum igitur
eft quod illis datdmeft,nöffe» quia hoc eft vit a aterna, vt co-
gnofeam tefiluntverttm Dtum, & quern mififti IefamChrtftum.
Cognitio quippe hxc magnum eft lacranventum, vnde
di&umefl,RegnumDeiintravoseft. Ecquiahocverecre-
fciw.17.11. diderant Apoftoli, habebant non ex fe, fed ex donq Dei
iàm illud in quo eftvitaxterna.Proptereafequitur.
Qv 1entmhabet dabitureit & abundabit, qui autem non
habet, & qnodhabet.aufereturabeo,'] Id eft qui habet
fterium regni Dei, & fidem iiitegram ( qux ex me eft )
poffidet, ficutiVos,dabitur«i augmentum gratix, ficut
Apoftolus ait, fecundum menfuramfidei, quoniam ra-
dix omnium virtutum , & fundamehtum fides eft* fuper
qiiamxdificatur omnium virtutum ftru&ura, quam
quihabuériti dabitur eifdentia, fecundum menluram
fidei.Dabitur& charitas in Spiritu lànéto, vt augmétum
Capiat verus Ghriftianus,&dona fecundum magnitude
; nrem fidei »' iScabundabit etiam vfquead plenitudinem
ft charitatisi quam qui no n habet, id eft , veram & redam
fidem, quod habetauferetur ab eo.- Vetuntamen è con-
trariohictangit Iudasos quigloriabantur in lege , Sc tur-
bam in parabolis audientem, quia fidem qux in Chrifto
eft necdum habebant Jdeo quidquid per legem polfede-
rant, aulcre cur a b eis. Täiigit etiam &eosqui videntur
haberepernaturxbonücerteautlimulatas fine fide vir-
tütes, qu ia auferen tur ab eis, quoniam^ fine fide impofiibile
efiplacereD'eù. Nequepoflunt quidpiam fepienter intelli-
gere,qui caput nonhabentinlefipientke. Sed ne force it-
nquis putet fidem habere cbm credit in Chriftum,fine o-
peribusiuftitiXifciat,qtriafiôpusfidei hon habet, fides
mortua eft. Etfi habuerie opusahquod boni fine fide» i-
pfümqj opus Vacuum eft, quia non eftin Chrifto.Qiu aût
nabtcChnftüm infide fecundum opus fidei y tique Sc pattem
habet.Qüi autem patrein & filium^ vere & Spirimm
làndum habet; quorum eft Spiritus. Quia quod line-fide
eft, peccatum eft, telle Àpoftolo,idcirco vere qui hanc
norrhabet, quod vtdemr haberc, auferetur ab éo. Hxc
igitur de hisloquittir qiii ftànt In Ilttore, & diùidüntut
ab Ielu propter tumultusfeeculi.nec audiunt ad liquidum
quxdicuncur. Proptereain parabolis eft eis omnequod
audiuritfecundum Ilaiam Prophetam quiait, AuditHm au*
diet is, & nonintelligetis, (évidentes videbitis, &non videbitù.
Haccquippede turbispropheratafunt, quae non meren-
tur audire Sermohem,auditu cordis, quoniam de Chri*
fto nihil aliud fentiebant nifi quod oculis carneis videbanc.
Carnem quippe Sc corpus videbant* fed non di*
uinitatem eius facientem ca qua: diuina étant, intelli-
gebant. Audiebatut quidem vox patris dicencis, Hie eft
filins meus dileâus , Sc non aüdiçbant, quia diccbant;
Nonne'hic eft films fabri ? Propterea accedamus & nos
cumdifdpuiis adlefum, Sc rogemus dilcretionem para-
bolarum, ne cum turbis fiullra antes &oculoshabere
videamus.Sed obfeurius eftvalde,quod in Ilàia iuxta He-
braicam ventatemlegimus vbi totum imperatiue poni-
tur: Audite audita, Sc nolite intelligere, Sc Vide.te.vilu, &
nolite cognofeere. Ac demceps, Excaca corpopulihuius, &
aureseiiuag^rauatScocvdoi eius claude, feu extera. Hie
tamen non imperatiuedicitur, fed indicatiue.Sieut&Lu-
cas in adlibus Âpoftolonim poiuit. Vndè fequitUr:
I n c k a s s a t v m e n tm i f t c o r p o p u li h u m ,& a u r tb u s g r a -
u i t e r a u d i e r m t . ] Proquo valde mirorcur Matthxus vere
Hcbrxus, Hebraico lcribens fermone, hot loco con^a
conluetudinem liiamiuxta Septuaginta hoc pofuerit te-
ftimonium inagis, quam iuxta Hebraicum. Sed Sc Hieronymus
in Commenrario liio fecundum Septuaginta
hoc expofuit. Nihil tamen de hac varietate moiiitquxlli •
onis,nequein hocopere.nequcinexpolitumlfaix, nifi
forte,quiavnusidemquéeftineilclein interpretibns fen-
lus. Sed tamen facilior fecundum Septuaginta, quoniam
difhcultas eft in Hebraico, quo modoipfe Deusprxcipi-
atpopulo,vtauditüaudiat,'& non intélligat, 8c yidehs
vidcat,&non agnofeat. vel quomodo Propheta intro-
ducatur ad DominUm fuis p recib us age n s : E x c x c a , inqui t,
c o rp o p u li h u iu s , & a u r e s eitis a g g r a u a , & o cu lo s e ius c la u d e , n e
j v r t e v td e . i t oculisfu i s , & a u r tb u s a u d ia t , & c o rd e in t e t t i g a t ,&
c o n u e r ta t u r a c fa n e tu r . Quodli diuino iudicio fad um eft,
Sc audoritate, quod imperatum ell, non video eps elfe in
culpU qui non Vident, lcd magis ille qui eXcxcauic eos,&
dedit oculos ad non videndum. Vnde Septuaginta magis
liberumarbitriumleruare videntur cum aiunc, incraua-
tumeftcor populi huius, Sc auribus grauiter audierunt,
St octilosfuoscomprelferunr, feuextera. Vt ex Ibis adi-
bus iufto Dei^udicio, ad diuina intelligenda. indigni iu-
dicentur.
Sed ablquehocteftimonio,. quod nunc conamur cx-
ponere, maneteadem quçilio in Ecelcfiis. Quia feu fit
didum imperatiuo modo.feu indicatiuo, vnum eil,quoniam
nullum Dens condemnat line iufto iudicio liio.
Neque prçferibit vt poffis dicere,quod ipfefitaudorma-
li , fed qiubus vult miferctur, Sç emoiUt vt conuertan-.
tür, & quos vultindurat. Non quod'Deusçliquem excç-
catne vidèat cordis oculo, auc induiat ne conneaatur,
fed quiaiam cxcum Sc induratura iufto iudicio liio rclin-
quic»necilluminât vt videat lumen vitç.nec emollit vt
conuertatut Sc fenctur. Qmpropter cum hçc loiuta fue-
ric quxftio, foluentur Sc exterx in quamplutim.is locis,
autcum cx tens hoc loco & ilia indiliolubilis eric. Quoniam
fecundum Apoftolum, conclufit Deus omnia jubptcca-
to, vt omnibus mijereatur,Adtnitim quoque Domini làcra-
menta, in t ulit dicens, O altitudodiuitiarumfaptentia-& fei-
tntia Dei, quam inferutabilia funt iudicia Dei & inueftigabiles
viaeius.Wcruntamen in hoc loco ttia conliderare oportet.
Vnum , quod pto magnitudine feeleris etiam ifti qui
excxcantur , Sc prelie runt aures luas -, ne audirent
verba vitas, pcenitentiaindigni iudicati funt, aliud vero,
quod li conuertaturquis, Sc poenitentiam egerit, & au-
dier 11 re d ç fidei Sacramenta, verum quia lànabi tur à Domino
» Sc. laluus erit, licet in quoli bet fàcinore de ten tus,
tertium vero , in omnibus illis qui pereunt, qui grauiter
audire dicuntur , Sc daudunt oculos fuos nc vi-
deant, vt fenentur, feiendum quod non naturx vitium
eft, fed arbitrium malx voluntatis. Sequitur.
ifti.t !}■
In CMatth.Eut
V b s t R1 autem beati oculi, quia vtdent, & aures quia
audiunt. ] Ergo ideo beati, quia datum eft illis nolfe
mÿfterinm Regtii. Et miralocutio, Beati,inquit,oculi
veftri j quia vident, & aures , quia audiunt. Nun quid
.hon omnês videbant Sc audiebant boni malive , etiafii
Sc beftix? Quod Lucas Euangelifta manifeftius infinuat,
dicens, Beati oculi qui vident qua vosvidetis. Idcircoexhoc
loco régula fumfcnda eft, quatenus locutionis mododi-
uinanim Scriptutam apertius intelligamus. Quoniam
eis datum Star, nofienyfteriqm regni Dei. Etinde erat quod
videbant, St audiebant in corde, in quo turbx & hi qui
foris Hint, excxcati erant. Sed quia omnes oculos car-
rtiS Sc aures habebant, ideo iam fiipra cordis require-
bat dicens i Qui habit aures audiendi, audiat. Quia illi
beat! funt oculi, qui poflimt Chrifti cognofeere Sacramenta
, Sc quos Iefus leuari iubet in fiiblime, vt canden-
tes iam fegetes alpicianti Verum & illx aures beatx, de
quibus IlaiaS loquitur, Dominas appofiiic mihi auricu-
lam.NecnonôtIob,Aùdituaui’is,inqiiit,4udiuiti. Neque
etlim nifi au re audi tur. Sed ideoiute audire fe dicit, quoniam
intns erat quod aitdiuit, intuS qui loquebatur.intus
per quod audiebat. Vnde Dauid, Audiam, inquitj quid lo-
quaturin me Do minus Deus; quoniam loquitur pacem in populo
fuo. AHbqUin nulla beatitudo eft, audire & videre quod
audiunt&videntvniuerfi jvehitividerunt Chriftum boni
malive in carne, Sc audiunt Éuangclium cunâi qui ve-
niunt ad Eccleiiam, licet non intelligant qux leguntur.
Porto quod fequi tu ri
Q v 1 a. multi Propheta & iufti cüpièrunt viderè qui fide-
tit, & non viderunt, & audire qua auditis & non audierunt.]
Videtur huic loco elle contratium quod alibi dicitur, Abraham
cupiuit videre diem meum, vidit Si gauifus elh
Veruntamën non dixit, oijne^Prophètx Sc iufti cupie-
runt videre qux videos, led multi. Vnde inter mültoS
pbterat fieri.vtàlii vi derin t ,al ii non viderint.; Sed reniera
rium elide his quippiam definire, aut meritaSanftorum
difeernere. Nam Abraham vidit in xnigmate, vidit in
fpecie, Apoftoli autem in iplàcompletione véritatis. Et
ideo bead,quia quod futurum illi cemebantin fpiritudfti
iam compretum videbant in Chrifto, Si ad VolUntatem
interrogabant eum de omnibus, & conuefeebanturei ill
-ornnib us Sacramentis. Et tan to perlpicacius cundfci n o -
uerant, quanto prxfentius eius fruebantur eloquiis &
doilrinis.
O mnis qui audit verbum regni &non inteBgit, venit malus
&rapit quod feminatum ell in corde «w.] Ex quo oftén-
ditur, quia qui non inteiiigit quod audit, vere nec auditu
auris,quia non capit qux audit fenfii carnis. Vnde horta-
tur nos vt diligenrius audiamits qux dicuntur in Scriptu-
ris diuinis. Venit^nalus,inqnjt>& rap:t quod feminatum eftin
corde eius. Malus igitur bonum lemen rapit, non aliunde
quam de corde, in quo feminatum eft. Non quod vlla di-
uerfitas litterxfit,id eilanimarumcredentium. Sed quia
fecus viam cecidit, ideo, volucres cceli comederunt iüud. Secus
viam ergo cadit femcn verbi, quando ipfi dxmones viam
libifaciunt in anima, vccll illud Incuruare animx tux vt
tranfeamus per earn. Alioquin nifi çuruaclfet anima,id eft,
vitiis implicita, tranfitum per earn dxmones non habe-
rent. Sed quia eis tranfitCjmin fe prxbuit, propterea quid-
quid feminatur in ea boni, continuo malus tapir. Nec po-
teftaliter donee miferaanimainfeta|ibus iter prxbuerit
Ipiriribus. Mira fiquidem locurio, vtcum verbum regni
.feminatum in cordè.dicitur, tranfitcontinuo ad eum in
quo feminatur,itadicens. ; .,
H 1 c e/?,inqui,t,^«/[ecus viam feminatus ri?.] Ac-per hoc
&verbum femen cft,& ipfe in quo feminatum elh Vtrlim-
que tamen,quia iuxta vi 1 m limt, non vtique iuxta viam il-
lam qux Chriftus.eft, fed lecus earn quam ipfi libi dxmo- 1
ncs attriuerunt, cum earn à data redlitudinis deft exam Sc !
ciiruaminuen' runt.idep con tinuoSathanas rapit illud de
corde, ne credentes làlùi fiant. Qui modus locutionis j
fecundum idioma làçt.irum Scripturaruminuenitur, ne j
carnaliter hxc parabola xftimeturdidla. Vnde Marcus !
Euangelifta%figh'ificantiàs ait, Hiautemjunt circa viam vbi '
feminatur verbum, &cum audierint, continuo venit Sathanas,
Lib. V IL
& aufi rt verbum qtfodfethmatum eflintordibuseorUM. Qitalî
diceieti qtiià i^fi iuxta viath fuht,&Viâtn ihfe prXbUetüttl
dæinonibusjdcoaufemitabeisquôd feminatum fell. Et
ait hoc Matthxus, vt totüm fpiritàliter fe[üod fiipra di^
élum éft.de femirieintèlligatùr.Sicqüe fequitur;
Qv;i antem fuperpelrofàfeminatuseft,hicèft qui verbum
audit, &cohtin..o cümgàüdio âccipti ilhi'd. 1, Verilntameh lu*
pta propolituln fed, qubdaliafeeciderurtt, idefVfetnina*
fuper petrolà.Etnuncipfe feminatus dicitur fûprapetrô-
fa, in <juo feminatum eft femen Verbi, quia ipfe torus iii
cordelapideus &durüs vîtibfuo efièâus eft. Habfebàt
tamen qùantulamcumqüe,licet nônmultamterrain,id
ell,quandam affeélionem ("quamuis ad tempos) boni, Si
ideo dicitur cum gaudio fulcepilîe. Sed quia nbhhabuit
altitudinem terrx , longanimitatem feilicet itperlèue-
rantem patienriam, vicie dutitia cordis pluuiam diuini
verbi, née hâbuit femen humorem viftiiris, quo radicem
firmaret feminis. Quia temporalis erat,necadxterna ten-
deris,propterea reéle dicitur. ;
F ac t a autem iribulatione & per/ccutione propter verbum
continu?feandalizatur.'] Quod fupra dixerar,aruerunt.
Et notaiidum ex verbis Domini, quia in ortu Solis vel ca-
lere quam Ixpe in Scriptifris diuinis tén.tariovelperfecu-
ribdcfignatur,ficut eftill.ud ,Per,dtem Sol non vr et te, deque
Luna per noitem. Qnoniam qitps vfit tentati o Vel përfecu-
tio, quia |ion habent humorem perfeueraiitlX in featitatej
cito, faâa interrogations de verbo, cotruiint in hegatio-
tionem. Sed magna diftatitiâ eft inter eüm qui multis rti-
bulationibus poenilque compcllirur Chriftum hegàré,
& eun? qui ad primait! perfecutiottfem ftatiiii feandaliia-
tur&corruit.Similirer 8c inter eum qüiprocliuis eftqüo-
ridiead peccandum, 8c eum quigrauioribus tandem vin-
citurtentationibus, fi continue diuina clemehria fuerit
récréatus.
Q v i autem feminatus esl inJj>inis,hiceliqui verbum audit,
&folliatudine iftius faculi, Crjaüacia diuitiarum ,fufjocat verbum
, & Jihe ftuctu ejficttur. J. Similiter lüprà didtuun èll*
alia ceciderunc in Ipinis, id eft, alia femina. Hic vero ipfe
inquofeminata funt, feminatus elfe dicïtUti quia femen
verbi in fe habuit, Vc per hoc quod feminatum eft ipfe
qui percepit feminatus inteiligatur, inter Ixculidiuitiaè
crelcens 8c fâllaciaS vanitatis. Nec igitilr mitum fita-
lis fit locutio, aim SC ipfi Ipinæ dicantur, ficut eft illud
in Canricis , Si ut lilium inter Jpinàs $ fie anima mea inter
jilias; quarum, licepfloreant, nunquam ab illis eft ftu-
<5lus ficut nec curæ Ixculi, ctli videantur cibum habere
iàlutis.
Vnde& ad Adamiuxtalitterameriàm figurate loqiii-
tur. Cum operatus fueris tetram, jptnas & tnbulos geminabit
tibi.vnde, in fudore vefeerispaneruo. Quoniam qukunque
Ixculifedederit voluptatibus curilque iftius mundi, pa-
nem coelellem& cibum Verüm non nifi inter fpinas.co-
medic;artamen in fudore & laborenimio. Quia dm s difficile
intrabitinregntim ccdorum. Eleganteraucem adiunlit,
Sc fallacia diuitiarum, quia blandx lunftliuitix.Aliud ita-
queagunr&aliud polUcenturj lubrica eft earum poilè^
fio. Quarum obleélamenris, & fàllâciis fuffocatnr verbum
Dei i dum inftabili gradu cito 8c habentes deferunr,
& non habentes reficiunt. Hxc tria fiquidem .feminum
illi congruunt loco vbiait, Defiendttpluuiaftauerunt venti,
& irrueruntflumina. Quoniam trialuncilla, inquibus non
fblumagricultura fubuercitur, verumetiam ftrudhira diuini
xdificii lùbuertitur.
Q v i vero, inqui t, in terram bonamfeminatus eiï, hic est qui
audit verbum, & intelhgit, &Jruttum affert.] . Aptus qui-
dem ordo vt primum audiat quis verbum, deinde intel-
ligat; quoniam audire tantum aure carnis, & intelligere
auré mentis,parum eft. Veruntamcnadmonentipfigra- :
dus in terra bona,qualesfint præfati differenriarum fru
élus in terra mala, dum in vtraque parte très inueniuntur
varialïè licet vnius feminis qualitates ; non quod feminis
vitiumelîct, fed quia quahrasagriculturxidattulerit, vc
etiam in vnaeademquebona tetra, très vnius feminis di- 1
cancur prolate fmtftus vbertates, eentefimi leilicct Sc
, Vuuu y fèxa-
Pf.l iS.S.
(Èèntyij.
Mai.t j).ij