À
B
Matth. l£
Z O. £ }
loan.:1.1 é.
%P
loan. 1.14
1./M8.4.3'.
Paßhaßi Ratberti
N o v i s s i m e autem v e n iu n t, & teliqua vitginesdicentes,
Domine* Dominé,aperi nobis. ] Ecte, vt dixerâ^atuæ virginès
qu* tranfmilfæ fuerantad oleum coüiparandum ■* non re-
rerùnturemilïèveiaccepilfe. Veram hoc fubfilentiopt**-
termiftb, qUiaiamriulltimerat tetnpusertiendi,diftôeft,
quia poft veni unt,cu m potüilïèt dicere, poftea venërüt accept
© ölëó.vel comparato. Scd quia non inuencrant, con-
üdnienter illud iiluit,ne habentibus oleum, vel incxtremo
ornantibuslampades fua$,diccret, Éefcio vos, qùae eftis. Nec
enim fcribituë quod cum ornatis lampadib. venerint ; quia
nèlcio fi fieri pollet, vt vnquam diccrét, Nefcio m,quia cna-
ritas Deus,plenaS charitate virginès nunquam repudiaflet,
nequeleignôraredixilïct. Nouit enimDominus eos tantum
qui funt eius; eos autem quos reprobat vtiq; ignorât;
quia & ipfi n$uerunt vt decuit,cognolcere Deu m. Et ideo
diâum eft: fi quisignorâtignorab'itur.Nëlèit enim Domi-
, nus operarios iriiquitatis, necapprobat rcprobos. Idcirco
licet virginès fînt,etiam lècundum carne,ita vt de corporis
t»uritate,nec non & fidei coi fdïione glorientur,rame quia
oleum non habent feientiæ Dei & charitatis, fufficit eisad
poenam quod ignorantur ab fponfo.Et ideo in hac parabola,
finis verbi ifte eft, Vigilateitaque* quia nefeitit diem nefa ho-
ram. Hoc eft quod fupi a iam dixerat, vt paratus fit lemper
vnufquilq;. Quiaad hoc nos nefeire voluit diem exitùs no-
ftri,vt yigilemus animo, & parad fimus antequam clauda-
turianua. Eccedefinefieculi, quamdiuerfieintroducuntur
parabolse.Nam fupra Angeli mittuntur qui côlligant ziza-
niam ex agro prælèntis geclefi*, & tradantigni ad combu-
. rendum,triticum quoq;congrcgent in horreUtuDomini.
. Hic vero fub alia figura decem proponuntur virginès,quin->
que fatuæ& quinr; prudentes. Sedlùb aliafpecie.quinque
clamantes, Domine, Domine, repelluntur,& quinq; orna-
ris làmpadibusadmittuntur. Sicut & in aliis tribus parabo-
lis rétro,lit et brëuius, nihiltamen fenfusfuturarum rerum
iriæqualius varia tur. Deinde in hac parabola,quam paulo
poft expofiturifumus, longealia formatur & adumbratur
figura,quamuis manireftior videatur. In quibus omnibus,
no diuerla introducuntur iudicia,fed vnus ex omnibus vix
'ëxprimitur terrçris dies, & tantidiferiminis caufa. Et ideo
adhucalia quafi de Pi*latis,quib. crédita funt eloquia Dei,
propóniturcomparatio; vtfimul omnes tam reôtorcsquâ
plebs J quia ignorât ur iudicij dies, follicite nobis lumen &
luctum bonorum operum pi æparemus, needum nefcîmus
iudex veniat. Vndefequitur, Sickt enim homoperegre profici-
fcens*vôcauitferuosfuos, & tradidtt tllis bona/wa.Noua quidem
& iuufitatalocutio.Nec enim reddita videtur fermonis ratio,
vtcqnfuetè diccret : ficut homo proficifcens vocauit
feruos fuos: ita & filius hominis,aut certe,ita & ëgo.quoniâ
ipfe eft homo paterfamilias, qui ad pâtre poft yefiirreótio-
nemvhftor afcendit,qui vocatis feruis fuis,id eft, Apoftolis,
Wadidit illis dotftrinam Euangelicam,&pecuniam verbi di-
uini. Alia vero exéplariahàbent, ficut enim homo peregre
Êiturus, vocauit feruos fiios. Peregre autem*, quia captiuita-
tem rioftram fiia düxit virtute,ac u peregrin ado, captiuam.
Sed qüærendum, qu^modo quafi peregrinusabiit ? Cum
ipfe de fèfuis repromittit difcipuÜs, £go vobifeum fim omrit-
but f?tebut,vfque adconfummationemfacult. Et illud,vbifiuerint
duo vel tres eongregati in nomine meojbi fium ego in medio eorum. .
Et iüudloiniûs,Mediut veftrumfiat quem vosnefeitis. Quod fi
fêmper omnibus fuis eft præfens, quomoda introducunt
ëum parabola? próficifcente vel peregrinantem ? Nifi quia
(ècundum quod vnigenitus eft Dei films ex naturà patris
Verbum&Sapientia,non corporeo ambitü drcumcludi-
tur,fed vbiq; tôtus &pf*lèüs, in qua lïunquam peregrina-
^tur natura. Peregrirlatur autem feçundum dilpenfationem
corporis & proficifcitur , cum Deas homo in ccelis ad dex-
teram patris collocatur. Nec ficiritroducimus duasperfo-
nas, vtFeliciarta haerefîs vult, neq; duos Chriftos^autduos
fiïioSj fed vnüm Iefuni Chriftum, vnumq; Dei & hominis
filium,feçundum dminiratem fuam,vbiq; præfentem,& fc-
Çündümhumatiitâtemadpatrëm afcehdentem. Nec itaq;
(oluiriius hominem âDeo,neq-, Verbiî à carne. Quia
bum carofaitum qüoniam icriptum eft apud Iôanrtem,
'0mnis Jpiritus qui fiolu.it lefumy noneii ex Deo ; & ideo Deus &
hómo vnus eft Çhriftus.. Vnitas autem diuifioriem non recipit
neq; fol utionem, ideoq; in Ghrifto magnum eft (acra»
men turn. Quia & vnitas in eo,per(onæ, veneranda eft,&
vnicuiq; fubftantiae proprietas conferuanda. Si auteomnis 1
homo qui coniungitur Domino, vnus (piritus eft, quanto
magishomoille, quem feçundum dilpenlationem carnis
Çhriftusfufcepit,nôeftloluendusabeoqui fufeepit eum,
nec after dicendus} Quoniam Verbum caro faiftumeft, v-
n iendo fibi eam virtute fua,& ideo vnus eft Chfiftus, vnuf-
i que Dei filius,vnus & hominis filius. Qui profèfto, (ècunt
dum quod hominis filius,peregre proficifcens, ynidédit
■ quinquetalenta,alijautem duo,alij verovnum,vnicuique
autem lecandum propriam virtuté.&profeftus eft:ftatira.
Hæc eft'probata pecunia Verbi ?de qua dicitur inP/âlmis»
Eloquia Domini, eloquia cafta* argentum igné examinât urn* probation,
terra purgatumfiptuplum. Quoniam quidquid in eo
eft de Spiritu fan<fto,eft confia gratum,& ideo omnia in eo
pretiofô funt & prædara. Vnicuiq; autem,qui vires confpi-
citfingulorum, (ècundum propriam menfurâ difpertiuit
pecuniam talcntorum,& non feçundum mérita, vt nulius
fe poftit excufàre à lucro, quafi non habeat operandi ma-
teriam.Quoniam qui fendis præftitit, ipfe &talenta,iuxta
vrres,cômifit,nô pro largitate,aut parcitate,alteri plus tri-
buens,alteri vero niinus,fed pro accipiëtium virtute, gra-
tisomnibus cômifit. Quod & Apoftolum feciflèlegimus
cum quibufdam lac dédit, qui folidum cibumcapere needum
poterant. Et notandum quod in Cræco pro pecunia
quam dédit vnicuiq^, ifyvesov habet,vtiplâeloquia Dei,
pro argento fignificantius intelliganttir. Quia argentum
Græce àçyvgjov vocatur. Vnde qui accepeiunt à Chrifto
dilpenlationem Dei eloquiorum, videbis alios amplius ac
diuinius accepilfe, alibs autem minus,& vt ità dicam, neq;
îndimidioeos intelligere rerünegotia; Aliosautéadhuc
minus habere capacitatis.Quorum fi differentias confide-
res,c|ui pecuniam Domini lûfceperunt ad dilpenlàndam,
videDis, q uod alia fu it virtus e or ü,& efficacia mentis .quibus
data funt quinq; talenta, & alia, quibus duo,alia vero,
quibus lblummodo vnü, coquod alter alterius nô capie-
batmenlurarh. Etquivnum accepittalentum,noncon-
tempiibileaccepit donum. Multum eft enim vel vnü tanti.
domini talcntum accepifiè ; & ideo Cauendum, nein vacuum
accipiatur. Sed confiderandùm de tam innümeris
feruis eius qui profetftus eft, quali homo paterfamilias, ad
patré, quid eft quod tria genera eorü lblummodo propo-
nit, quibus bona lua diftribuit ? Facit itaque hoeforte, ad
exemplum bons terrai,de qua iam (iipra dixerat in para-
bolis,quodfeminaucritinea,fru£tumq; fecerit,aliü cen-
tefimum,&aliumfexagefimum,&alium trigefimum. Sed
(iipra qui trigefimum fecit fruëfum làluatur,hicautem ar-
guitur qui vrium accepçrat talentum, & ablcondit îllud in
tërra. Ac propterea, licet vna fit figura in numéro, diuerfà
efttameninfaéto. Vria fiquidem terra in quafeminatur,
feft ailtura diuer(à,& inç quâfitas laboris eorü,qui manum
mittunt in aratro. Propterea dum varias, (àtis difpenlàttue
dèpingit parabolarum formas ; & Iplendorem reddit cau-
(arum,& Ipecialiusnegotia defignat (ingulorü. Vndehoc
loco, quia de coni milfis agitur talentis, ad vnum v(q; per-
uénit Quia nemo éft,qui aut quinqj non accepit,aUt duo,
aut vnum. Sicut nemo eft,qui aut quinq; fenfiis corporis
non habeat,aucifltelleflum &operationem, certe aut ra-
tionem,quadi(cernaturàbeftiis, vtcognolcat (erationa-
lenr. Nemo tame finealiqud inuenitur talento, de quo rationem,
quiarationabiliscrcatuseft,reddat Domino. Sed
ficut bëatl funt,qui duplicant in luCTum quod acceperunt:
ita triiferi &infelices,qui in terrenisadibus(è demergunt,
& abfcondunt in terram,talentum qubd acceperunt.Ncq;
igitur mi(èr eo quod vnum acceperit, (èd ideo, quia quod
accepit,terrenis prægrau^tus oncribus præfocauit illud in
terra, & in carnalibus prsefentis vitæ operibusdefodit,ne
vllumcceleftisvitæafferretlucrum. Vnde multi quxrunt»
quinam illorüfn plus acceperit, vtram qui quinque talenta
acceperit, an qui duo? Nam & talentorum genera tria
eflèdicuntur. Et ideo non immerito perfediores illj in-
tclliguntur, qui diuiniorem & fublimiôrem Scripturarum
de Deo acceperunt intelledüm & operationem,vcqueant
(è & alios in diuihiserudire. Idcirco nô ad numerum rçferenda
E
pyitn.7.
G
H
In Àfatth. Èùkîtg. LibiXI. 1187
teqdaeftratiotalemorumt^ntuiïi/yemmetïam Ssadpon.’ i vi*tjjmmhatóïÉKinfe..Et propterea iuxtâvtr'aniq-inteUi'
dus>■ &adquautatemi quoniâpldseâ,acçiPereduo.taUnî |g e Wiani,<1uiciuinqihahuitsaucquUuo,n5.aoepli,1sqUam
taauruqttamquniquqargcntuNquitenim qui diftribuit duplumacquifiltedicitur. Quoniani.nihikmpliUs prafta.
iua^cruiii;iuis^viaute»fiuguIorum,.&jdepicogitandum reppKfl;vcldoccre.quamau*'n6uit,&ipreliabct.EtidW
vniGulqpqutd velrpiantü acceperit.. Aut,e omnia hoc feire quîlibetDoaosdebetinrocntefebcretalcntaqdiiacçe-
primueujGnit,q> mini habethumo in.,qmni fàculcatere- pit,mailimcquiâmifitraanmnatattodieftUd.ddoendùn<
rutn‘mtenu5ex[eriu£ve,q)Uon-acCcperit. Ecquidqftid-eft: ■ doâtinani ChriiïiueFortecônuertatutretrôrfiim^Witpi.
in qumqi, aut duQbus,v£l in vn,o q> accepir, ui hil gll,am-
gerinueniatur ad dogendum , qui verbp do^rinæanimaÿ
plius quod quæratur^ûduplic^tü iliud retulèrit. Qupniâ
exàrare debet in(tâter,qpportuîie, importune; vt poftfioc
m ùltüieft.iuxtaqjjodinq&exigiii asftimare poffu mus', fîiq-
filfeepto femine%eibi,ß^ipfifru(ftumferant;ita vtdeter-
mnia quidéifenfibilia rerû,quæ quinq; fubiacent fenfibiïs,
fcrii^fenfibuSjeoeleftiünbi dupliceijt.ftientiam,&.ex creaturi^
explicare potuerimùsi »çl-côm utaread ætërna& diùinai
Vtipfi lènfusflagi’entin nobis i.uiniores;, exeçcitatradea
inteftigant Creatorem, ^ÿtçqrpptaiibuè; adquirànt
4 qu çilèn^per idem fii n tiqua te n Us de tranfi toriis& te m p’o^
ralibus fempiterna lucremur. -Hocquippe eft dequinque
incorporalia,& ex wfibilibusinuifibifia apprchë.ndât, &.ex
temporalibu s ætérna. jtyero qui vnum acceperat * aliensfodit
interra,cir abfionditpecuniam Domini fui. (Quidjÿn hune (çr.
taientlsahaquinqueIuccatl,cqpindfdemte(upoialite't uum voluut c&pbputómiudioruindnfe.pennaóqiië,
QpeFaniutinper eQrdcm nbfmetipfosexercitatest&aiios cu ^lu rrkdupsiu.^qu^iu^ulTiijtijy^rmL Qiii.yit-
uiftmcnces,ad maioi uravimuumculminaetigaoius.Gc- j tutem Euangciicæ prædicationis naluit ac^inere, fçd pro.
queduplicacaorquiareportemus, tam in nqbisqdnnàn pterinuidiarointertataié'mûabfcol^itStotitiæ-ScKptW
jPvxim[s,vt de ternpôralibu&æterna, & dexaducis'Â: tcafi- f ^ »*'■ ■-
tpciis rebus,(empet maneotia acquiraraus.Ec notandum
qubilait,' Quia operatus efyinêis, &<-lucratus eït- alia quïhque.
Profeda. quianëmo façile lucrum virtucis accepit-aivc-
; ci us.nfti ex do no gratiæcui us percepi t femina, vt pma fij
:deiisinfi.d.&;&fapiepsinfâpientia;diùesindilpeplàtio-!
nerçruin lu irum. Siçv& in reliqùis omnibus quæ perçe'r
pit/ Ee ideo videat y nufquifque, vt dixi> quid & quantum
accepit; in âtce; inintelleâ:u ; in quolibetingenio.,
. S & qui duo talenta accep.trat y Opcratus çïlin
eis,dplfi;ratus ex alta duo. l.Similitër ergo abu:tl<,vc & ille qui
qumque, Sedquoabiic?Nunquidinregiouelongiiiqiiä,
vepuca ille adolefcentior filius ? Non ycib;. Sëcl quo al>iit?
Abiitautéadlèmetipsuperceptagratia, vbi&ille minor
filius reuerfusdieitur. Quia male extra fe diffufus abierat>
Ö£p,erdiderat omn e paxrimoniüà patre^q» acceperat. Hic
âutëaVabiitihfèmetipfum comiffafibixlonaexercuit,
n&iu vacuum gràtiam fibicollatam retineret. VndePau^
hisglpriabatur^tic^ Ef^rrffM eius in mevacua non fuit. Hæc
eftfnamq;-graciafidei ÔCspperationis,quâ vn iuçifp^eneri
humâno iargitus eft gratis; & Çandjs Po^pribus-poteftas
Euan geli cæ præd i cation is. - Qua fane giatiam vnufqujlq;
acfiduotàlenta,fecundummenfuramfideifuæ,quod.eft>
fecundum^priara virturc, pcrcepit. Hæc euimeftà|>atre
, incorruptàæterna fubltiptia ,. h oc Ghri-fti patiim'onium
- ætern rs hæredïbusreferuatij.V nde quia dußspopulosad
j ha nctgra riâ Vp pau i c,np j n eo nue n i eut er v-n i âici t qr qu i n ^
qu £ de diflè tal en ta^fcilicec ei pr im ü qui exlegecçédldic.:
Äquaprofi.cifcens,ytdixiiabüc in lemetipfiim,êt.ad gra-
tiamEuangelicæprædicationisquâpercepiG.Jnqiaaicâ:ei
iuxta^lüppdixiyomnia quæ fubtacent .qqinq; ftpfibus.
djiplicaijiQ cura & iftaquæ inpræfentiaium fenMuntur.ad
DeipaErisremUtgbiiâj &exiftislücptus eft alia quin^j;
incerius.v t totus i ntei ior homo i (lis quinq; fenfibus copr
uerfusadÔeum,peFfruaturæternb.Quiquiafuerütquinq;
cpmhi^Dprainoxefteüteide^uinqjdécëbb
legisfuntdupliçauit,dum &quib^ yerbanoui teftaméi,
iuxta Paulum ApQftoIumyfpirkâiia, lètunduminteriorern
:hominêcxErahasquiaquefenfusJ(piritalitèrmagis,quam;
!décëmilIjaverborü,lpquiinEccbfiadidicit,;.&qiiinq;ltr
'brorûMojcfi cjracula.obediendopergratiam Evangelic®
duftifi(%icmisa^impleuit. Similiter &pereivm qui ftuoaç-
ceperat, Gentium po pul usdëfignatAirh^uiqJiiQd corde cre^
didit,adiuftitiamoreconfelfuseftinfaluté. Ipfeïgiturpo-
pulus Ielum Chriftum Dcqrb.& hqjninë confitetu^v,njiinî.
mediatorem.euifuntin fideiconfeffione dqo taleqta çom-
miflà,ythabeatin Deu m quod intelligàt, & inhom;nçim i-
tandoqupdqpçretur. Ac per hoc quidquid a&uaft.ter
ratqrper diléobionem transfert in theqriâm. JEt quidquid
Contemplatur perfidem,.intclle(ftuali|crtpcumreferatâd
euin in le,quem ex toto idU|geçeqporÉet. Vnde neç imme-
ritq, per duo hæc talenta i ntellè<ft us.§£ operatio defignatur,
ôibæ.c.dùov.eniuntinJucmm^kproximuaperfcdîiejVtprç,.
Gcptû^diljgitür.AcperhôCjjpftseafdemqj virtutcs.quas
habucritqudibctinfe.alterûdqceiido.acquiritj&dupljc
inaltei-q,fa.ciése.umhaberciyna'eumgfatiaDeiqyæôtipfe
rum,ne Chriftus ineisagnofteretur ;neqiipfevtensj,neqp|
adivtendumaliisidilpcn Cqj itVeruiyam eoli cethic.euidt,ns 1
videati^ fenfus »^m^ljustanrcn de omnibus, intellgitur qukl
rationabiles creati lunt>& nolunt ratlbncvti, neqfbd lucru |
, diftribuere, vt apt ipfi autcatctri intelligant j ad qubdtCreati •
(ant. Vndedicitnr, Homo cum in honore efiet* non intc’.xxit; Pfd. 48:
quia talento rationis^iqn dilpenlatorie v (us eft j Vt (Ciret
quod-ad Dei cfeatus e(ftt imagineip , led, abfeondit totuip
quod acceperat iri terrenis aftibus, & voluptate carms,:fe-
metipfurn carnaliter ferUans.d u m Dei ptaecept% i m j>lere
ncglexit.HincaliusEuangdiftaait.quodinfudariopecu-
nianxDomini fill religauerati' quiado^nnam p.atrisfumi-
li^moiftter &delicace:viuendojtimidelatis eneru4ui.t,.Et
omnia qu* didicit ,ac fi in fudarip rdigauit, cuip pmnem'
rationem fiiam ac.prudentiam in carnalibus aaibus iui-
plicauic; ftequa^^dicitur ^qnia.prudentiacarnismort eft.
: P o s t multum verotempori$„ veniiDominus fer.uorwn illo-
rum, &.pofuit rationem cum eis: ] Multum ergo tempvi ixft a b
afcenfioqe ChrifthVfq; ad.adiientum eius,qn ventufus eft
adiudicium. Vcitur enimmore/cripturaru ian^aiu p r ^
teritumpro futuro,quado in latipneponen d a iu dieijexa-
mendemonllrawf; quoniarnxmlcftisverbinegQtiacipVcr
pplcenda, jSc-redditus difpenfati talenti lucrum; reppfeit,-
^unc accefiit qrit quinque- talenta acceperat Domino reuer[o*/£r
obtulitaha ^«i»^«ePipeoquodfutuL;ufpeft,'iamlecrfledi-
apudPominumimrput;{ibUe ellquidquid ptz-
dicuu|,&idcoiu.requafifa<ftumiam-4creditur. Etafiedens*.
inqpit j qui quinqite talenta acceperat , obtulit alia quuiquedi-
cerisyDomine qumque talenta tradidifii.mihiiecLe alia qumque fu -
perlueratusfitm. Accelfitergopjimusopm muitaifidqifia*^Sib
qda.ii lu a fp^nte; eo qqo^deiiier^per^tW^e^^^CTa^W
NamipjSlu^ifiducia.acfihonxfpeicbfidentjafecd
cederetjfaceretfermpnemdc commifio talento.' Adquernr
Pcimipus mpxdeprpmpfit yoceomnibuslipnisdifp^
toribus.-valde optabilem , inquit, J"erne'bone &f\idis*
quia iii pauca fuifii ftdeUs * fup.ra multa^e cotifijtuam, intra in
gaudtumDomini tut. Fortalfis igiciu»: vbx ilia, yel ferilus^fte
talis\eft.,quah.s.&.deA braham dicuur,.qupdi?W/^r Abta- '6 4 /^ .^
hamDeo, & refititatum eft e’tadiujlttiafh. Sicquippc fides fer- 1
upru lftprum ad luftitia^m reputata eft eis, quia ip modico;
fiierefideles. Mqdrca au^e funtomnia yitae rf^ius aid efita-,
parauonefuturpm.feu fildoArihayerbi, feu Icientia fcrir
pturarujftufacuitasrer^feuquicquiddn lucru vlfirre pol
teft.' Quoniam.fuperat afecnitas ohvnium pra8fentijiruin
boua,&|nyfte!'iumre(arre^ionisaditnmQrMh^te,q/Urd-
quideft,quodfinirlpoteri|^Qimdfiftirpjiouemusquanta
8iquaUalh|it'qu¥ dicit,cui#mt:intraingjud!um Domini tuf,
Iciremusvtiqupquamp|ucafuntomnia quae in.pra?lentia-
rurn^aberevll ppifider/videmur. Ih:.qaibus, quia cpifih
mifiafmit hpbjs,&-ad Ipci'unrcbmrhendata, quifquis fide--
fis fuerit , percipiet>q u^ Nec ocultu vidit* nee amis audiuit, ne-
quein cor homttiis afeend-t, qua? praeparata funt fidelibus S^,,
dUigenEtbuspeu'm.Sedqu*rendim!quidfit,qupdvnare-
promilfio p^ft., & e]s^uLquHiqUeri|id?cem ofterunt,&;cis
qui duo inqpariipFi . V c e ^ & qui duo & qbi quia--
qfte'