geloofshelden, besloten binnen een pager, die de grens aanwijst der
als heilig beschouwde en als zoodanig zorgvuldig schoongehouden
ruimte. Die overblijfselen zijn, als alle soortgelijke, yoor detegen-
woordige bevolking volkomen onverstaanbaar. Zij beweert dat de
Batoe toelis door zekeren heilige, Kean Ansantang genaamd,
van Mekka werd medegebracht, dat de langwerpige steen zijn
versteende wandelstaf i s , dat ook de overige steenen voorwerpen
zijn die hem hebben toebehoord, zijn k ist, zijn mes, zijn zwaard
enz., en dat i de voetsporen afkomstig zijn van zekeren Radja
Mantri-, die zoolang in de lezing en bepeinzing van het opschrift
verdiept stond, tot zijne voeten zieh in den steen hadden afgedrukt.
De tweede groep oudheden schijnt het eigenlijk voorwerp te
zijn van de pelgrimage der meeste reizigers, en verdient dit dan
ook veel meer dan de eerste, niet om de oudheden zelve, die
sleehts bestaan uit twee uiterst ruwe beeiden van Padjadjaran-
ty p e '), tnsschen andere vormelooze steenen geplaatst en door een
hekwerk omgeven, maar om de weergalooze sehoonheid der piek.
Deze ligt een paar palen ten zuidoosten van Buitenzorg aan eene
kromming van den postweg, waardoor deze dicht tot aan het dal
der Tji Dani nadert. Het panorama dat men hier geniet, is mis-
schien het bekoorlijkste van Buitenzorgs heerlijke omstreken. De
rivier huppelt scbuimend en bruisend tusschen de steenen in hare
bedding, kinderen baden en plassen in -het heldere water, een
ranke brug van bamboe is over den stroom gehangen, een groep
inlandsche woningen waaruit blauwe rookwolkjes opstijgen ligt
aan den anderen oever, welige bergweiden waarop tal van karbou-
wen grazen stijgen op längs de hellingen van het gebergte, en
de schoone lijnen van den Salak vormen den achtergrond. Eene
andere merkwaardigheid van deze piek is de reusachtige waringin,
in wiens schaduw de oudheden zijn opgesteld. De stam van dien
boom, die zoo dik is dat onderscheidene menschen vereischt zouden
worden om hem te omvatten, is uit de dooreengeslingerde stammen
en luchtworteis van twee vijgeboomen van verschillende soort
(Urostigma benjaminum en microcarpum) gevormd, zooals aan de
tweeerlei kleur van het loof duidelijk te onderscheiden is. Er is
*) Zie D. II. 146.
niets onwaarschijnlijks in de gissing dat deze stellig eeuwen oude
boom eenmaal de aloen-aloen van het vorstelijk verblijf te Padja-
djaran heeft beschaduwd l). De inlanders houden de beeiden voor
versteende personen even als die van Artja domas, en zien
daarin Sili Wangi’s zoon Poerwa Kali met zijn volgeling Kadang
Penandjong.
De derde groep ligt iets verder op eene hoogte aan de over-
zjjde van den weg en bestaat alleen uit het ompagerd en door
een op stijlen rustend pannen dak beschut graf van een Moham-
medaanschen heilige, dien de overlevering met den stichter van
de stad Padjadjaran verwart. Aan al de beeiden en graven die
te zamen als de oudheden van Batoe toelis beschouwd worden,
brengen de Soendaneezen en niet zelden ook de Chineezen me-
nigvuldige bezoeken, met offers, geloften en gebeden gepaard").
Yan Batoe toelis den postweg volgende, bereikt men over Bandar
Peté het poststation "Wangoen, op vijf palen afstands van Buitenzorg,
en na omstreeks een paal verder het door zijne zoute bron
bekende Sisipan te zijn voorbijgegaan, den ingang van het schoone
landgoed Pondok Gedé, waarvan het omstreeks 550 meters bo-
ven het zeevlak gelegen landhuis reeds van verre als een helder
witte plek te midden der zee van groen in het oog valt. Hier
scheidt zieh van den ouden postweg de nieuwe weg af, die over
den rug die den Salak met den Gedé verbindt, naar TjiTjoeroeg
in de Preanger-regentschappen voert. Ook die weg biedt heerlijke
gezichtspunten a a n ; wij laten ons echter door de grootere
moeilijkheden niet afschrikken om den ouden weg over den top
van den Megamendoeng te volgen, en na een vluchtig bezoek
aan de oudheden van Artja domas, ongeveer anderhalf uur achter
het landhuis van Pondok Gedé en een paar honderd meters
hooger dan dit in het bosch gelegen, onmiddellijk verder te gaan
naar den post Gadok, -waar het bekende gezondheidsétablissement
ons tot een kortstondig oponthoud noopt. De post ligt op 12 palen
*) Eene besohrij ving en afbeelding van dezen boom geeft Blume, Rumphia,
II. 17 en plaat 71.
2) De nauwkeurigste besohrij ving dezer oudheden geeft Brumund, Yerh.
v. h. Bat. Gen., XXXIII. 52.