de drabbige grond en wegen in de kampongs gedurende den
westmoeson; vandaar die stinkende plassen en poelen die eerst
gednrende den oostmoeson opdrogen; vandaar die ongezonde
kampongslucht, die door de exhalatie der boomen en planten
nog nadeeliger wordt, en die door de dichte bebouwing en
beplanting bovendien nog aan den invloed der hier toch reeds
zwakke winden wordt onttrokken.“ Men neemt deze ongunstige
verschijnselen vooral waar in de kampongs ten westen van Molen-
vliet en in die längs de Noord- en Oostzijde van Noordwijk,
waar, omstreeks de druk bezochte markt Pasar Baroe, talrijke
ordeloos verspreide inlandsche woningen tusschen minder aan-
zienlijke Europeesche huizen liggen. Dikwijls heerschen in die
kampongs hevige ziekten, die zieh in de Europeesche wijken
niet of met een zeer goedaardig karakter vertoonen, en zonder
de matige en gezonde levenswijze van den Inlander zouden de
gevolgen nog veel verderfelijker zijn, zooals blijkt uit het groot
aantal der slachtoffers onder de Chineezen, tot wier deugden
de soberheid niet kan gerekend worden.
Van de Europeesche wijken van nieuw Batavia verkeert
Molenvliet in de minst günstige omstandigheden; het is van
al die wijken de meest noordelijke, sluit zieh nagenoeg aan
de zuider-voorstad van Oud-Batavia, en de weg waarlangs de
huizen zijn gelegen, kan als de voortzetting der Buiten-Nieuw-
poortstraat beschouwd worden. De bodem waarop zjj ligt en die
haar omgeeft is nog laag en alluviaal. Echter worden die omstandigheden
günstiger, naarmate men zieh verder van de oude
stad verwijdert, waarom dan ook de woningen in het zuiderdeel
der wijk de meest gezöchte en dienvolgens ook de grootste en
fraaiste zijn. De naam Molenvliet is ontleend aan het lijnrechte,
zieh een half uur ver längs den weg uitstrekkende kanaal, dat
in 1648 door den kapitein der Chineezen Bingam, met ruime
ondersteuning uit de kas der Compagnie, in het belang van den
landbouw werd gegraven, en Molenvliet werd genoemd sedert
het aan het in beweging brengen van een aantal molens, waar-
onder vier buskruidmolens, werd dienstbaar gemaakt ‘). Het zal
') Vgl. D. I , blz. 76, waar men echter in de woorden „en de in 1648
niet ondienstig zijn, hier den loop der Tji Liwong ‘) en hare afleiding
in kanalen in het nieuwe gedeelte van Batavia nog door eenige
woorden te verduidelijken. Hadat zij, zieh tusschen het Konings-
plein en het kämpement van Weltevreden kronkelende, onder
de Willemsbrug is doorgestroomd, waarover de weg Belle-Alliance
voert, die het Koningsplein met het Waterlooplein verbindt,
verdeelt zij zieh in twee armen, die het fort of de citadel Prins
Frederik omvatten. Beide armen zijn in hoofdzaak kanalen; den
ouden loop der rivier kan men nog volgen in de richting der
moerassen en plassen, d ie , ten noorden van Noordwijk en Pasar
Baroe, een groot deel van het reeds vermelde uitgestrekte veld
bedekken, dat onder den naam van de oude Chineesche begraafplaats
bekend is.De linker-arm stroomt westwaarts, tusschenNoordwijk en
Rijswijk door, tot hij overgaat in het Molenvliet, dat zieh in de
stad weder met de wateren der Tji Liwong vermengt; de rech-
ter-arm, die als een rechtlijnige vaart längs de noordzijde van
Weltevreden oostwaarts loopt, als hij Groenong Sahari genaderd
is, zieh bijna rechthoekig ombuigt, en daarna tot aan de Prin-
senlaan noordwaarts gaat, om vandaar weder in kronkelenden
noordwestwaartschen loop het zuidelijk einde der oude stad te
bereiken, wordt als de nieuwe, zij het dan kunstmatig geregelde,
loop der Tji Liwong beschouwd; doch het vrij diepe kanaal dat
westwaarts g a a t, voert het grootste deel van het water af, want
de Tji Liwong wordt aan de Sluisbrug, gelegen nabij het punt
waar zij zieh oostwaarts ombuigt, door eene sluis of valdeur
gedwongen, om den tak die tusschen Noordwijk en Rijswijk
loopt, zelfs te midden van den Oostmoeson, van krachtig stroo-
mend water te voorzien.
Op eenigen afstand ten westen van het Molenvliet kronkelt
de rivier Krokot, die voor den afvoer van hout uit het bosch
van Depok in het Buitenzorgsche district Parong wordt gebezigd,
gegraven Molenvliet of Krokot“ , de woorden o f Krokot moet schrappen.
Krokot is, wel is waar, de inlandsche naam van de wyjk Molenvliet, maarniet
van het kanaal. Die inlandsche naam is ontleend aan de rivier Krokot, waarover
straks nader. Voorts zie men D. I I , blz. 532, en 'Weitzel’s Batavia, blz. 20.
) De Holländer schrijft in den derden druk zijner Land- en Volkenkunde
Tji Liweng.
III. 3