en daardoor buiten den invloed geraakt van de strooming, welke thans
hare monding meer en meer oostwaarfcs doet ombuigen, geleidelijk in
noordelijke richting hare banken zou yooruitschuiyen en zieh een weg
naar Oedjong Pangka zon banen. Juist ten gevolge van het ontbreken
van een noemenswaardigen stroom in de bocht van Sidajoe en bij
Oedjong Pangka zou er volgens de Commissie geen gevaar bestaan,
dat de afgevoerde slibstoffen na de hier besproken verlegging nadeelig
op het vaarwater zouden werken.“
Gesteund door het günstig adries van alle ter zake gehoorde
autoriteiten en de goedkeuring der Indische Regeering, heeft thans
het Gouvernement het hier ontwikkelde plan bepäaldelijk tot het
zijne gemaakt, en daarvoor op de begrooting voor 1882 een
millioen uitgetrokken. Yolgens het. oordeel van in Nederland ge-
raadpleegde deskundigen zullen echter ook nog andere kostbare
werken noodig zijn, om den achteruitgang van het vaarwater
tegen te houden gedurende den tijd die nog verloopen moet, alvorens
tot de sluiting van den tegenwoordigen Solo-mond kan worden over-
gegaan. Ook rekent de ßegeering reeds bij voorbaat op de latere
totstandkoming van een sebeepvaartkanaal, dat voor de prauw-
vaart op de Solo-rivier onmisbaar zal zijn, wanneer, na de afdam-
ming der Kali Miring, de prauwen uit zee niet meer, gelijk
thans, de Solo door deze rivier kunnen bereiken. Tegelijkertjjd
zijn in Indie ook nieuwe plannen in bewerking tot kunstmatige irri-
gatie van meer dan 100,000 bouws akkerland, in de vlakte van
Sidajoe, Lamongan en Gresik gelegen. Het is te hopen dat niet
misplaatste zuinigheid aan Java de gelden zal onthouden die het
voor deze tot zjjne ontwikkelling onmisbare werken behoeft.
Yan Sembajat zetten wij de reis voort naar Manjar, dat 5^
paal verder aan den postweg ligt en zijn naam geeft aan de
reeds vermelde Kali Manjar. Het is een groote dessa, waar
vroeger, toen de aanmaak van Gouvernementszout ook in de
omstreken van Gresik op groote schaal plaats had, een pakhuis
tot berging van het gewonnen zout was opgericht. Sedert de
zoutaanmaak tot het eiland Madoera beperkt werd, is natuurljjk
deze inrichting met al de zoutpannen in deze streken vervallen.
Het dorp bestond toen, evenals de tusschen Manjar en Gresik
gelegen en evenzeer voor den zoutaanmaak aangewezen desa’s
Tenger en Roemä, uit eene opeenhooping van armoedige bam-
boehutten, die onbeschaduwd te midden der zoutpannen lagen,
en vertoont ongetwijfeld ook nu nog de sporen van het vroeger
bedrijf der bevolking. Yan Manjar verder reizende gaat men de
Kali Manjar, die hier 180 k 200 voet breed is, meteenhouten
brug over; het eerste dorp aan de overzijde is het door zijne
historische herinneringen en heilige graven bekende Leren ').
Wij bevinden ons hier in het voormalige, naar de veelvuldige
tambaks. dus genoemde, district Petambakan , dat Soetji tot hoofd-
dorp had, maar thans in zijn geheel tot het district Gresik is
getrokken, ’twelk destijds alleen uit de stad Gresik met haar
onmiddellijken omtrek bestond. Door de reeds genoemde dorpen
Tenger en ßoemä rijden wij, verder naar Gresik, dat 51 paal van
Manjar verwijderd is. De vegetatie dezer läge, moerassige streken
bestaat hoofdzakelijk uit ßhizophoren en Bruguiera’s, die er bij
duizenden tieren. De tambaks of vischvijvers, die wij vroeger
leerden kennen, zijn het voorname middel van bestaan der
bevolking *). Eerst wanneer men de hoofdstad Gresik nadert, wordt
het landschap iets levendiger 3).
Gresik is een der merkwaardigste plaatsen van Java; maar
eer wij ons met hare beschouwing bezig houden, willen wij ook
den weg leeren kennen waarlangs men haar van Babat over
Lamongan bereikt. Wij zullen daarbij tevens een blik werpen op
het regentschap Lamongan, dat, hoewel het weinig biedt dat
het oog bekoort, toch niet van merkwaardigheden ontbloot is.
De weg gaat van Babat aanvankelijk door het zuidelijk moe-
rassig deel der Sidajoesche districten Pridjek en Kedokan, over
de desa’s Tesam en Poetjoek, bij welke laatste aan de linker-
zijde een dwarsweg noordwaarts gaat naar Waringin Anom, en
bereikt, na de rivier Lamong lor gesneden te hebben, het Lamon-
gansche district Tengahan. Yan de grens af loopt hij over de desa
Kroewoet verder oostwaarts tot aan het punt waar hij, op 18|
') Zie D. I I , bl. 185 v. 3) Zie D. I , bl. 478.
3) Bleeker, T. v. N. I. .1850, I. 93; Buddingb , N. O. I., I. 285; van
Hoevell, Reis, I. 151 v.