van tal van adviezen, van vele projecten om hei kanaal en de
gemeenschap met de reede te verbeteren, bleef de toestand der
haven van Batavia steeds bedenkelijk. In de laatste jaren, waarin
zooveel ruinier sommen dan vroeger voor de publieke werken
in Indie besteed werden, is zeker door het maken eener binnen-
haven voor de prauwen tegenover den Kleinen Boom, door den
aanleg van rails längs het kanaal voor het gemakkelijker ver-
voer van goederen, en door de voortdurende baggering die
bet op de diepte van 3 ä 4 meters beneden laag water
boudt, de bruikbaarheid van het kanaal zelf in vele opzichten
verbeterd. Maar de moeilijkheden aan bet binnenkomen Verbünden,
zijn nog altijd groot. Wel heeft men, nevens de tambangans
of gehuurde roeisloepen, die passagiers en goederen van de op
de reede liggende schepen naar de stad plachten te brengen,
ijzeren stoomscheepjes in dienst gesteld van zoo geringen diep-
gang tot zij tot achter in het kanaal kunnen komen; maar men
heeft niet kunnen voorkomen, dat jn den Westmoeson, vooral
wanneer op het midden van den dag de zeewind sterker opsteekt,
op de bank voor den nauwen ingang gelegen, eene zoo sterke
branding staat, dat het dreigend gevaar van om te slaan, niet
slechts voor de tambangans, maar zelfs voor de stoombootjes,
het binnenkomen volstrekt ongeraden maakt. Maar al te vaak
moet de blauwe vlag van het Wachtschip en van het paleis te Weltevreden
het sein geven, niet dat de zee te onstuimig is om ze
met sloepen te bevaren, maar dat de poging om het kanaal te
bereiken van levensgevaar vergezeld gaat. En wie, misleid door
de gemakkelijkheid waarmede men zieh dan nog vaak op de
reede van het eene schip naar het andere laatroeien, de waar-
schuwing dorst trotseeren, heeft maar al te vaak zijne onvoor-
zichtigheid met den dood in de golven geboet.
Maar niet slechts blijft het binnenkomen der haven bezwaar-
lijk , ook de reede is niet meer wat zij was in de dagen toen
Batavia gesticht werd. De geheele bocht waaraan de hoofdstad
van Nederlandsch-Indie gelegen i s , verliest, deels door den arbeid
der polypen, deels en vooral door de aanslibbing, gedurig aan diepte
en omvang, en vroeger of later zal de tijd komen, waarop een
deel der kleine eilanden die thans de reede dekken, aan den
wal van Java zal gehecht worden. Groote schepen kunnen niet
meer dicht onder den wal komen, maar blijven liggen op de
zoogenaamde Buitenreede, waar de diepte nog van 5 tot 12 va-
demen bedraagt, maar de bodem toch ook bestaat uit een weeke
blauwe modder, waarin de ankers al spoedig zoo diep indringen,
dat men van tijd tot tijd tot verankeren genoodzaakt is. Yoor
de schepen die in ballast komen, is het nitwerpen daarvan alleen
nog op de Buitenreede geoorloofd, en men blijft daar ook bij
voorkeur liggen met het oog op de gezondheid; want de Binnenreede
deelt in ruime mate in de schadelijke gevolgen der verpestende
dampen, die uit de strandmoerassen opstijgen, en des
morgens het gezicht van de reede op de stad veelal geheel on-
derscheppen ’).
Men kan wel nagaan dat de aankomst te Batavia de verwach-
tingen der reizigers veelal teleurstelt. De moerassige kust, met
de gewone strand vegetatie bedekt; het land, naar alle zij den vlak
en alleen eenigszins belangwekkend door de verscheidenheid van
het groen, terwijl men slechts bij helder we.der de omtrekken
der Blauwe Bergen aan den horizon zieh ziet afteekenen; de stad ,
voor den eersten aanblik slechts vertegenwoordigd door een
vuurtoren, eenige aarden versterkingen en enkele steenen huizen
aan het einde van een kanaal, dat niet breeder is dan 30 ä 40
voet en door steenen muren van vijf voet hoogte wordt ingesloten;
dit alles levert niet de trekken van een tafereel waarin het oog
zieh verlustigt en dat aan de verbeelding voedsel geeft. De lästige
formaliteiten aan den Boom, waarover vele reizigers plachten
te klagen; de gedurige verwijzingen van den Grooten Boom
naar den Kleinen en omgekeerd, waaraan onbekendheid met de
bestaande verordeningen den nieuw aangekomene bloot stelden,
zullen, naar ik vertrouw, in de laatstejaren, bij de vereenvoudi-
ging der tarieven en het algemeen streven om de communication
gemakkelijker te maken, voor een minder omslachtig onderzoek
en een meer gereede toelating hebben plaats gemaakt.
*) Ygl. nog over de baai van Batavia D. I , bl. 28.