toen als eene der welvarendste plaatsen van Java geroemd. Nog
heden is zij bijna alleen door Chineezen bewoond, die er allen
steenen huizen hebben, en heerscht er groote drukte en levendig-
heid '). De Sragi, wier bovenloop in Pekalongan ligt, heeft hier
een aanzienlijke breedte. Na haar met een vlot te zijn over-
gestoken, bevinden wij ons in de residentie en in het regentschap
Pekalongan, en in het distriet Sragi, dat aan de rivier zijnen
naam ontleent, en dat zij in hären middenloop doorkronkelt tot
op het punt waar zij de grens bereikt en de Kali Toembal opneemt,
die tot dus ver de rol van grensrivier heeft vervuld.
De naam Pekalongan beteekent „verbhjf der kalongs“ , en is,
volgens het gewone gevoelen, werkelijk aan deze dieren ont-
leend, die men zegt dat nergens menigvuldiger dan in de om-
streken der hoofdstad voorkomen 2). In Hoog Javaansch wordt
dit gewest 00k Pangasalan genoemd.
De afstand van Oeloe Djami, welk dorp gedeeltelijk op den
Pekalonganschen oever der rivier ligt, tot aan de hoofdstad Pekalongan
bedraagt 8| palen. De weg loopt steeds voort op 3 à 4
palen van het strand, smjdt de districten Sragi en Wirädesä,
en buigt zieh, in het distriet Pekalongan gekomen, een weinig
noordwaarts, om de nog geen twee palen van zee verwijderde
hoofdplaats te bereiken. Aan dezen weg liggen de post Peda wetan,
2; paal van Oeloe Djami, en l-{ paal verderdedistricts-hoofdplaats
Wirädesä, eene zeer oude desa, in de vorige eeuw de hoofdplaats
van een afzonderlijk regentschap s). In den bloeitijd van het cul-
tuurstelsel was hier een indigofabriek. De teelt van indigo leverde
echter in Pekalongan, meer nog dan elders, treurige resultaten
en werd in 1858 in deze residentie finaal ingetrokken. De too-
J) V. Sevenhoven in T. v. N. X., IX. 333.
") V. Sevenhoven, T. v. ST. X., II. 1. 334; Roorda v. Eys., Ld. en Vk. III.
III. 16; ßuddingh, N. 0. I., I. 155; Hageman, Java. 126. Zie over de kalongs
D. I , bl. 255.
3) Hageman in T. v. I. T. L. en Vk. IV. 373: Vgl. boven Dl. II. 522.
Op de kaart in den Atlas van N. I heet deze plaats Goemawang kidoel,
en op de topographische kaart van Pekalongan, Mritjan, waarschijnlijk omdat
ze nit verschiUende kampongs is samengesteld, en de wadänS of het districts-
hoofd nn de eene, dan de andere bewoonde.
neelen die hier de postweg aanbiedt, zjjn geheel van denzelfden
aard als in Tegal, behalve dat aan weêrszijden van den weg
het bouwland nergens door bosch is afgebroken. Zelfs de groote
kudden tamme eenden ontbreken niet; want ofschoon men hier
minder werk maakt van het zouten harer eieren, worden zij des te
meer aangefokt om ze te rooken. De hêbek asap of gerookte eenden
van Pekalongan zijn over geheel Java vermaard en gezöcht ‘).
De hoofdplaats Pekalongan behoort tot de aanzienlijke steden
van Java. De groote postweg zelf vormt hare voornaamste straat.
Hij is hier met een laan van tamarinden beplant en wordt ge-
sneden door de frissche en breede rivier van Pekalongan, die zieh
kronkelend door de stad slingert en waarover hier ter plaatse
eene groote brug van djatihout is gelegd. Ylak bij dit punt
ligt het oude fort, dat bij zijn opbouw den naam van „de Be-
schermer“ ontving. Het werd gesticht in 1753 en lag toen
aan het strand, terwijl het er thans van gescheiden is door een
ruim 1£ paal breeden zoom van aangeslibd en moerassig land,
dat echter gedeeltelijk bewoond en op vele plaatsen met nipah
beplant is. Het fort heeft steenen wallen en vier bastions, maar
doet thans uitsluitend dienst als gevangenis en kazerne van de
pradjoerits.
De Europeanen wonen voornamelijk aan den linker-oever der
rivier, deels längs den postweg, deels aan een groot vierkant
plein, door hooge waringins beschaduwd, waaraan 00k het
residentiehuis, de bureelen, het postkantoor en de in 1852
gebouwde protestantsche kerk gevonden worden. Evenwel worden
00k nog aan den rechter-oever, längs de voortzetting van den
postweg, vele Europeesche woningen gevonden, en onderandere
ligt daar het logement. Yooral echter verdienen aan dezen oèver
de dalem van den Regent met de ruime aloen-aloen, waaraan
00k als naar gewoonte een groote moskee is gebouwd, en de
uitgestrekte, uit nette steenen huizen bestaande Chineesche
wijk de aandacht. Onder de Chineezen en inlanders ziet men hier
veel handel en bedrijvigheid, waarvan de pasar, die met een
*) Buddingh, N. O. I,, I. 154.
III.