Zij zorgden echter voor het aanbreken van den dag'naar het
meer terug te jjlen en weder krokodil te worden. Ook bezat de
bevolking in het voorzetten aan de krokodillen van een eend,
die op een vlot van bamboe en pisang-bast werd geplaatst, te
allen tjjde een middel om de nieuwsgierigheid van vreemde gasten
te voldoen, die de krokodillen wenschten te zien. Een man
begaf zieh in een kleine sampan te water, het vlot met de eend
met zieh voerende, en riep den krokodil aan met de vriendelijke
woorden: „Grootvadertje, hier nadert uw kleinzoon omuteont -
halen; nuttig nu ie ts , grootvadertje! * Dan kwam de krokodil
boven water en at de eend op ‘).
Men zegt dat sedert een jaar of twaalf de krokodillen uit het
meer verdwenen zijn s) ; maar dat zij vroeger door vele reizigers
zjjn gezien, ofschoon de proef om ze door een eend te lokken,
in vele gevallen mislukte, — waarvoor intusschon het bijgeloof
der inlanders steeds eene verklaring wist te vinden, — kan niet
betwijfeld worden. Het probleem bljjft dus op te lossen, hoe deze
dieren gekomen zijn in een zoetwater-meer, dat noch met de
zee noch met eenig ander water gemeenschap heeft 3).
Grati is slechts een halven paal verwijderd van den postweg,
waarop wij uitkomen 2£ paal voorbij Redjäsä lor , de hoofdplaats
van het district Redjäsä. Hier vervult weder de suikercultuur eene
hoofdrol en vindt men de fabrieken Soekä-redjä en Kawis-redjä.
Aan het strand worden hier vele vischvjjvers gevonden en in
zes stranddorpjes wordt de visscherjj met klein net uitgeoe-
fend 4). Van Redjäsä leggen wjj nog 5 palen af en zjjn dan te
Pasoeroean terug.
Nog een district van de residentie Pasoeroean moeten wij leeren
kennen, het noordoostelijke stranddistrict Djati. Wij vinden
daartoe gelegenheid wanneer wij, ons van Pasoeroean naar Pro-
bolinggo begevende, den postweg terug rjjden tot het punt waar
■) Knebel, t. a. p., bl. 542—544. 2) Id., bl. 545.
3) Zie over het meer van Grati Kussendrager, Yerzameling van oudheden
in de resid. Pasoeroeang, bl. 18—25; Rengers, Dagboek, Bijdr. 1845, bl.
422 w .; van Hoevell, Reis, II. 142 w .; Bleeker, T. v. R. I . , 1849,11.31
v.; Buddingh, K. 0. I ., I. 371, w .; d’Almeida, Life in Java, I. 183 vv.
4) Knebel, Aanteekeningen over de vissoherij in de [controle-]afdeeling
Grati, T. v. I. T. L. en Vk., XXVI, bl. 294.
wij dien bjj Grati verlieten, en dien oostwaarts vervolgen, waar
hjj eerst eemge palen de grens tusschen Grati en Djati beschrjjft en
daarna laatstgenoemd district doorsnjjdt. Het hoofddorp Ngoling
ligt 6? palen van Redjäsä lor,juist op de Probolinggosche grens.
Tusschen Grati en Djati zjjn de velden verdeeld die beplant
worden voor de suikerfabriek Dankbaarheid. De bevolking, die
in sommige districten, zooals Kebon Tjandi, schier gehee’l uit
Madoereezen, in andere, zooals Winongan, grootendeels uit
Javanen bestaat, is hier tusschen beide stammen verdeeld. Djati
is een groot gedeelte zjjner welvaart verschuldigd aan de visscherjj
, die hier van meer belang is dan in eenig ander deel
van Pasoeroean. Het district telt acht stranddesa’s , waaronder
het voormalige hoofddorp Melaten, die voornameljjk door de visch-
vangst bestaan. Van hoeveel beteekenis die is, kan eenigszins
bljjken uit het bedrag waarvoor de visschers dier acht dorpen in
de bedrjjfsbelasting zijn aangeslagen, en dat niet minder äs dan
f 15,474, ongerekend nog de som van f 3900 die door twee
desa’s voor de vischteelt wordt opgebracht ‘).
Van de grens rijden wij 10 \ paal door de districten Tongas,
Soember kareng en Probolinggo, totdat wij in het laatstgenoemde
de hoofdstad van dien naam bereiken. De fraaie weg is voor een
groot deel door heerlijke tamarinden beschaduwd. De merkwaar-
digste der vaak schier ineenloopende desa’s zjjn Wedoesan,
juist op de grens, beroemd door twee waringin-boomen van
buitengewone grootte en schoonheid 2) , de districtshoofdplaats
Tongas, en Pilang, waar 2£ paal beoosten de hoofdstad een zjjweg
afslaat naar Petalan en vandaar naar Soekapoera in het district
Tenger, welke plaats wjj reeds leerden kennen. Voorbij Pilang
gaat een tweede dwarsweg naar het hoofddorp Soember kareng.
Overal heerscht welvaart in deze vruchtbare streken, waar de
suiker-industrie door de fabrieken Bajoeman in Tongas, Soember
kareng in het district van dien naam en Oemboel in Probolinggo
vertegenwoordigd wordt. De gezichten op den Tenger en de
kraterkloof die men op deze wegen geniet, zijn schoon en belang-
') Knebel, t. a. p. 289—294.
') d’Almeida, Life in Jav a , I. 193.
HI.