het grootste deel der bevolking uitmaken. Ook verlengen zieh de
inlandsche kampongs längs de rivier tot aan het strand,dat zeer
moerassig is en over de uitgestrektheid van eenige vierk. palen
aan den aanleg van vischvijvers is dienstbaar gemaakt.
Pasoeroean heeft een fraai residentiehuis, een kleine, in 1829
gestichte, in 1857 vernieuwde protestantsehe kerk, goed ingeriohte
schoolgebouwen, een schoon societeitsgebouw met een liefhebbe-
rij'tooneel, eene in 1846 verbeterde gevangenis, een. zeer goed
logement, een gasfabriek, een telegraafkantoor, eene groote,
druk bezochte marktplaats met loodsen, en uitgestrekte Gouver-
nementspakhuizen. Het aan de rivier gelegen fort de Phoenix,
gebouwd na het einde van den krijg met Soerapati, is in 1845
wegens bouwvalligheid afgebroken, maar ook het nieuwe steenen
fortje, een vierkant met twee uitspringende bastions, dat in de
plaats daar van be westen de stad te midden van rijstvelden werd
gebouwd, is niet meer bezet. Het spoorwegstation werd op-
gericht op een nagenoeg vrij, slechts door rijstvelden ingenomen
terrein aan het noordeinde der stad; een gedeelte dat daarvoor van
het marktplein moest worden afgenomen, is door een stuk onteigende
sawahgrond vergoed. Het stationsterrein is zoodanig in verband
gebracht met de aan de haven gelegen landspakhuizen, dat de met
koffie geladen spoorwagens tot voor de deur dier gebouwen
kunnen gebracht worden.
In de inlandsche wijken verdient de aandàcht de groote aloen-
aloen, waaraan de nette regentswoning en de goedgebouwde moskee,
voorzien van een steenen bidtoren, gelegen zijn. Längs dit plein
liggen ook de graven der vroegere regenten van Pasoeroean *).
Met haar onmiddellijken omtrek vormt de hoofdplaats het district
Kota Pasoeroean, dat schier geheel door rijst- en suiker-
cultuur is in beslag genomen, en de op contract met het Gouvernement
werkende suikerondernemingen Sari Redjâ en Plèrèt
bevat. Dwars door het district loopt in west-zuidwestelijke rich-
') V. HoëveU, Reis, II 135—137; Jukes, Voyage of the F ly , II. 7 ;
Bleeker, T. v. N. I. 1849, II. 30 w .; Brumund Biang-lala, IV. 1. 74,141;
Buddingh, N. 0. I., I. 357 v .; d’Almeida, Life in Java, I. 120 , 133;Flan-
tenga’s O. Indie. 139; van Gelder, Beschrijving van Java, IV. 49; Kol.
Versl. 1876 , Bjl. CC, bl. 4 v.
ting de weg naar Kadjajan, hoofddorp van het district Wangkal,
waarin wij de suikeronderneming Kloerahan aantreffen. Kadjajan
is vijf palen van de stad verwijderd ; maar een paal voordat men het
dorp bereikt, wordt de weg gesneden door een anderen rij weg, die
de districtshoofdplaatsen Ngempit en Gondang wètan met elkander
verbindt. De districten heeten Ngempit en Kebon tjandi, en zijn mede
voorname zetels van de suikerindustrie, in het eerste vertegen-
woordigd door „de Onderneming“ , in het tweede door „de Goede
Hoop* en „Gajam“. Het dorp Ngempit ligt 3 | paal rechts van
het kruispunt en is noordwaarts door een rij weg met Kraton
verbonden. De verbinding van Kadjajan met Wânâredjâ, de hoofdplaats
van het district van dien naam, dat thans tot Bangil is
getrokken, leerden wij boven reeds kennen ').
Slaan wij op het kruispunt den weg oostwaarts in , dan bereiken
wij Gondang wètan (vroeger Rangeh) na 1 | paal te hebben afge-
legd. Dit dorp ligt aan een driesprong: zuidwaarts gaat de weg
naar Ngepoh (Paserpan), de hoofdplaats van het district Tenger,
zuid-zuidoostwaarts over Tenggilis naar Gading, het hoofddorp van
Winongan, 4j paal van Gondang wètan verwijderd. In "Winongan
en het aangrenzende Grati is nog veel belangrijks voor ons
te zien, waarop wij later terugkomen. Thans geldt het in de
eerste plaats een bezoek aan het Tenger-gebergte, waarom wij
den weg naar het 5* paal van Gondang wètan verwijderde Ngepoh
inslaan. Wij verwisselen hier de cultuurvlakte, die, in weerwil
harer vruchtbaarheid en der in deze van bergen omkranste resi-
dentie altijd schoone vergezichten, wel wat eentonig wordt, met
een meer belangwekkend terrein, dat niet meer met rijtuig,
maar slechts te paard of te voet kan bereisd worden. Een der
voornaamste ribben van den Tenger volgende, leggen wjj over
Poespa tien palen af tot Tosari, welk merkwaardig dorp gelegen
is 11 paal aan deze zijde van het punt waar de weg die
van Nangka djadjar naar de Dasar voert, zieh met dien van Tosari
daarheen vereenigt 2). Yan dat punt is Nangka djadjar 7 £ paal
verwijderd.