■i IH'.i
■ Kal
rcquuntutriKetib,Vulg.r i Keri»utThren.2.2.Efth. 1 . 14. Idem etiam de
Aquilae, Symmachi, & Theodocionis Vcrfionibùs dici poteft, ïpios non raro
fequi r i Ketib, non femper tJ Keri: uc ex Nobilii aliorumque notis ininoftro
ultimo Tomo cuiquc conftare poteft. 3- Edittones Btbltorum Hebr.
célébrions licet in plerifqne confondant, aliquando tarnen difcrêpant, dam tn
stna notatnr r i Keri, qnod alia pratermittunt• Exempla vide in Catal. no-
ftro, Tomo 6 . 4 . Confiât, Verfmes plerafque mentions-, tam,Latinas,
quant vernaculas, interdnm fequi t î Keri, interdum t î Kettb. Junius Ketib
p rafcrt. P ró. 31 .4 . Ecdcf. 9.4 . Jer. 3.20. & alibi. Aliquando in una ediE-
one fcquitur r i K eri, in alia r i Kedbi nt Efdr. 4 . 2. I Reg.2z.29. aliquando
umnnqne; nt pfal. 1 1 . 1 . 2 Reß.5 • 12. Et ad eundem modum Tigunni,
D a n .9 .2 9 .Tob 1 3 . 15 .E f.6 3 . 9-Pro. 17 . Z7. SicPifcatorabquando f cqm -^
tnrTiKetib .utLev it.ii.2r.Pfa l.roo.3.E f.9 .3.Job .6.2.feprasTlK eri.Idem»
obfervant nonnulli de verfionePagnini,8t A r. Mont. Idem euam de g ra-
jvioribus Theologis obfervare licet in Commentants fuis. Auftores etiam
Vcrlionum vernacularum modo t ! Keri, modo tï Ketib fequuntnri modo
unam ledionem in textum ponunt, alteram in margine} ledori liberum re-
linquentes, utramlibec àmpledt. Obfervant quidam nuperam Veriionem
Belßicam fxpius fequi rJKerib,rarius r i Keri; fcil.i Re g . 12.3 3. 2* Sam.20.14.
& 23.13 .Ezech.42.16.& in paucis aliis locisXedionem liberam relinquit Pi-
fcator in V erf. G erman. Jer. 2.20. Dan. 3. i2 .N e h .3 ,30. InAnglicana
ultima & accurata idem eft videre, Jof. 8 .12 . 1 Reg*22* Pf*l* I0?* 3*
Jer. 2 .2 0 . &paffim alibi. Sic etiam Genevenf. Ex. 2 1. 8. Prov. 26. 2.
pfal. io o . 3 . Efa. 63. 9*Ecdef. 9 . 4* Ex bis aliifa; patet, cujufnam audon ;
tatis fit illa Judxorum regula.de-prxferenda femper ledione marginal«.
Quod vero contendit quidam Neotericus, femper rJ Ketib retinendum eite,
cum valde infirmo nitacur tibicine. & ex codicum & Verfionum antiquiffi-
marum diferepantia clariffime confutetur; ejufinodi eft, u t refutatione long
a non indigeat. . . . . . • '
27. Praeter lediones iftas variantes w Ken & Ketib, quas omnium antiquiffimas
ftatuunt Judxi, notantur etiam io Bibliis Veneus St Balileenli-
b » ut & in noftris, duo alia variation leftionnm genera : qnarum pnmum
eft inter Orientales & Occidentales -, alteram inter codices Ben Afcher &
Ben N aphtali.- de quibus breviter. per Orientales intelUgnntur JudmBa-
bylonii, per Occidentales Palaeffini : frequentiTBma ernm eft hire ddhndio
injndaeoram feriptis. Unde Talmud Hierofolomytanum vocatur Talmud
filiorum Occidents, ut Babylonicura OritntU. In his enim locis.Babyloma
fei) & Palaeftina.poft excidium Tern pli & Urbisf alii poft Captivitatem Ba-
bvlonicam dicunt, qua audoritate nefcio J celebriores erant Schol* per varia
fecula continuat*j& Rabbini ac D odores,qui multos habuere difcipulos.
Ex hac vero divifione, ut fieri folet, dilTentiones & annulation« inter Aca-
demias & Scholas ortaefuntVut e x ucroqueTalmudeincer alios notât D .
Buxtorf.Unde Sc ex variante codicum defcriptione,(qui,ut antea oitendimus,
vix ulla humana diligentia ita accurate exarari poffunc, quin varietas aliqua
orietur,) vel ex codicibus per celebriores Rabbinos emendatis, (ex quibus
ütrarumque partium difeipuli & fcquaces fuos diferipferint^dum utrique le-
dionem fuam fequerentur, ortuseft variarum ledionum catalogus. De
Antiquitate harum varietatum fatentur, qui maxime in Hebraeorum lcri-
ptisverfati funt, fibinon conftare, quando co lled * fuerint. primus, qui
eas publicavit.erat audor Bibl. Venet. Edit. 1 . in fol. quam procuravit Fce-
lix Pratenfis, ubi index iftarum varietatum habetur .* numerantur vero 210.
quarum nulla eft in Lege: ex hoc tarnen numero detrahend* funt d u*, m-
fiLibrarii vel Typographi fit lapfus, feil. Ezech. 2 1 .14 . & Jer. 3 9 . 1 1 . ubi
utrofque dicit ifte indiculus legere A t errorem effe, non fine caufa
judicat Capell. Çrit. lib. 3. cap. 17. f e d . U & legendum efTe loco priore W
apud Orientates, & lpco altero apud eofdem: ut imprimi curavimusin
Tomo noftro ultimo. Nam ^ ^ ,ut ex ifto indice videre licet, fiepe
commutantur apud Orientates & Occidentales. Unde hunc lndicem habue-
rit Pratenfis, vel a quo colledus fit, nonexprimit: videntur lediones tarnen
effe antiqu*, & puhdorum vocalium inventionem praeceffiffe; ut affirmât
Elias prsf. 3. in Mafora : cum omnes fint circa literas & vocesjnull*
circa punda & accentus : circa q u * tarnen multo facilior fuifTec feribarum
in deferibendo lapfus, fi pundà vocalia & accentus tunc extitiffent. Duo
tarnen loca obfervat Clariff. Capéllüs, v ari* ledionis circa nRaphatum
& Mappicatum, feil. Jer. 6 . 6. & Amofi 3-6. qu* quomodo inter rehquas
varietates, qu* folum circa literas & voces verfantur, advenerint, nefcio;
nifi a pofterioribus 'quibufdam adjed* fiht. A n vero pr*cefferint colledi-
onem 7ï Keri & Ketib, q u * in Occidentalium libris notantur, quarri poteft.
Mihi quidem videntur antiquiores e£fe:quum tam in Keri, quam in
Ketib , multum fit inter eas diferiminis ; turn quod & Keri & Ketib multo
aliter in variis locis referantur in ifto Indice , & aliter Occidentalibus ad-
Jcribatur, quam hodie in Editionibus Occidentalium invenimus. t
28. De hoc Indice, qui in Tomo noftro ultimo inter alias varias led io nes
habetur, h*c a vins dodis, pr*fertim a Lud. C a p e llo , annotata funt.
I . Ut jamdixi, Indicem ifium r e f erre Occidentalium leElionem in mulris a-
liter, quam in Editionibus hodiirnis tmpreffis legimus : quod vel ex negligentia
deferibentis, vel ex codicum dilcrepantia ; idque,uc obfervat Capel-
lus ■ in locis 55. In quorum 1 ó^agqofcunt Occidentales variam n K eri Sc
Xerib ledionem ; author autem IndicisiUis adferibit ledionem 7« Xeri in
locis decern, in ó reliqu is r* Xetib. In lôcis v e ro , ubi Occidentales
non agnofcunt varictatem Xeri & Xetib, adferibit illis Index ille le-
dionem.qu* in.3 9 locis differr ab hodierna Occidentalium ledione : inquor
rumduobus duplicem illis adferibit ledionem , cum illi unicam tancum
agnofeant, feil, Ezech. 38.4. in C TH H . & Job. 2 .7 . , ubi eandem
ledionem habent codices Occidentalium cum Orientalibus : licet in Indice
dicantior Occidentales in primo loco feribere & legere C 3,in >&
in fecundo fcribe rOy Sc legere Dein in locis illis 55* o d o funt,
in quibus eft, vel auaoris, vel ferib*, vel Typograph« error. Et in 3 9. locis
aicit, differre inter fe Orientales & Occidentales .* cum tamep feepndum
CQclices hodternos, Occidentales conveniunt ledionc Orientalibus adfcri-
pta, ut J o f 7 . 22. I Sam. 13 . 32. Èfi 23.;,' 12./ Sic confiât, jpfum
male retulifse Occidentalium ledionem. A n vero meliusexprefferit Ori-
P R O L E G o V T t t ^ ^ Q L E G . VÜI. Be Mafora> t\e>i & Kfhb, àrç.
, <5 * & c . _______ __________
eentalium, non pofTumus judicare *, cum codices riullos lmbeamûs pri...
tales .* fed verifimile eft, eadem mate fide cum utrifque egine. 2. Rotant,
quod in tot a Lege- Mofis, nulla invenitur leüionis varietas : quodvquidam|
arbitrantur haud probabile, licet ita perfuafum oinnibus voluerit Tabulj
iftius audor. Nam cum inter Occidentalium codices diferepantia & varietas
inveniatur, etiam in Lege, imo in ipfo Xerioth calculo j quis credec inter]
Occidentalium & Orientalium codices nullam reperiri difcrepantiam ? Aliij
hinc colligunt, magnamfuifie Jud*orum diligentiam circa Legem ; cujujl
nullum exemplar, ut legitimum, probant, fi vel unicam mendam habe.
at. 3. Obfervant etiam, varietatem hone effe non modo in voetbus, «woJ
cidentales agnofeunt ledionem unicam, fo il, vel Keri, vel Kettb-, fed
am, ubi duplicem, fc il. & Keri & Ketib i quales numerantu^ j j , J
quarum 20 Orientales ab iis diffident. 4. Notant etiam, heptc vartetattJ
ledionis inter Orientales & Occidentales (ut alibi dc Occidentalium Xeri &
Xetib didum eft) verfari tam circa voces intégras, quam literas-, & quodM\
voces attinet, circa ear urn redundantiam,veldefedum, aivtfionem,vel I
mutationem. Ubi maxime notandum, Orientates pro voce 1 ■ feri-j
berc ’31« nomen appellativum, & pr*pofiiiones & 'n y frequen.
. ter commutari : itaut in hacTabula findoca 36. ubi cum Occidentales ha->
bent i— Orientates habent ^ y . Verfantur etiam circa literas ^earumqut
redundantiam vel defedum, tranfpofitionem, & permutationem. Ethacj
varietas frCquentiffime confpicitur in Uteris ’ infcl, raro in reliquis, ut apud;
D . Capellum videre licet, C r it. 1. 3*c * *7- Hie etiam. notandum cumj
Thren. 5 .2 1 . Orientates legant ' 3n s , Oçcilfintates habent nomen Te*
tragram. n i i T . Tandem confentiunt omneswarias iftas lediones
effe moments, nec multum intereffe quoad Jeùfum, quam ledionem feqaar'nl
Verfantur enim potius circa quam ifOofo^tar, ut loquitur D.
Buxtorf : unde licet Pal*ftini & Europxi fequantur ledionem Occidenta.
lium, alteram tamen non ubique rejiciunt : fed utramque in editionibus qui.
bufdam Bibliorum imprimunt. *
29. Quod ad varias lediones inter Ben Afcher & Ben Naphtali attinet,
licet earum audores abbreviate dicuntur Sen Afcher Sc Ben Naphtali : no.
mina tamen plena funt, notante Elia, illius, X Aharon filius R. MofisM
. tribu Afcher i hujus, R. facob filius Naphtali : Fuere etiam principes veil
Redores Academiarum. Locum vero, ubi Ben Afcher yixiç, liber de
Accentibus in Bibliis Venet. Afchero adferiptus, dicit fuiffe Tiberia*
dem ad lacum G enefareth : unde probabiliter colligitur, fuifle Redorera
Tiberiadis, (fic Buxtorf.) & Academiam ibi tunc fuiffe, ('quod obfer-
vandum in controverfia de pundorum antiquitate : J alterum vero flo-
ruiffe Bàbylone ftatuunt. Nam Orientates fequuntur ledionem Ben NaohJ
tali, Occidentales Ben Afcher. D e hisMaimon. lib. n i l « fedione "SO
min cap. 8. ita feribit, Liber,cui in his innitimur,eft liber per
not i f f mus , qui viginti quatuor libros compleditur, (ideft,Vet.Tclt.) ^*ii
multis aunts Hierofoljmis fervabatur, ut ex eo corrigtrentur & emendarni
tur lib r i;& omnes huic innituntur,quia eum correxit,& emendavit fil.Aftt\
& laboravit in ea diligenter per multos annos, & fapius ilium comx«}.
prout ex eo deferibebant. D e hoe libro etiam Elias affirmât, ejus ledionem ft;
& reliquos fequi in omnibus his regionibus. Tempus, quo vixerunc, refer«
D . Buxt. ex Gedalia ad annum Chnfti 1034* licet Genebr. & Galatinus il-
los antiquiores faciunt. Studia corum erant, emendata Sc corredaBiblio.
rum exemplaria edere. Unde, quia *mulatio fortaffe inter DodoresBaby,
lonicos & Palxftinos glifeebat, noluit alter alterius opem oetere, ut collati
ftudiis unum emendatiffimum exemplar conficerent 5 fed uterque critic«
fua feientia tumidus, codicem proprium , quam emendatiffime potrat,
confcripfit ; quern publici juris fe c it , ut e xeis reliqui fuorum fequi*
cium libri corrigerentur. Unde Occidentales communiter fequuntur Ic*
dionem Ben A fcher, (ut in Bibliis Europaeis eft videre;) OrientatesBd
Naphtali: ita tamen, ut aliquando, notanteMercero in G e n .41.50.&|
3 2 .17. in Bibliis quibufdam MSS. & impreffis, apud Occidentales inveni-
atur ledioBen N aphtali. Differentia vero inter illas non eft circa litem
vel voces ; fed de pundis quibufdam, maxime vero de Accentibus. De pun*
d is fcil.' de Gholem, Cametz magno, Patach, Carnets Chataph, Scheva,
Sc Cbateph Patach, & de Daghes & Mappic. D e Accentibus vero minon*
bus,ut de Metheg, Maccaph, Munach, Pafta, uc an uno an geminoaccentn
Pafta legenda fit, &c. Unicam tamen notât D . Buxt. difcreparriam de voqi
intégrâtferiptione, Cant.^8. 6. non vero defe n fu ,d e ^ T O ^ / ^ '<Iuam
cem unicam effe vult Ben Afcher, & in Mafora notatur ; duas vero Ben
Naphtali. Hinc etiam confiât,lediones iftas Grammaticales tancum rixajl
fuifle, nulliufque momenci, quum fenfus idem fit in utraque ledione, »
quum circa punda & accentus verfencur. Extra dubium ponit Elias, anno*
tatas fuiffe has varietates,poftquam punda & accentus inventa effent : quon
unicuique clarum eft. Numerantur vero iftarum varietatum,864. uc in Bib'
liis Venet. Sc Bafil. videre licet; in quibus extat earum Catalogus: quo»
etiam in Bibliorum noftrorum Tomo ultimo exhibemus, fed ex MS. couw
antiquo in aliquibus audum, & in meliorem ordinem digeftum ; unacufflj
libri, capitis, Sc verfus notatione ubi fingul*inveniuntur in Bibliis noltris.*
quod antea in nulla editione praeftitum fuit. .
ao. Cabalam Mafor* fubjungimus .* funt enim corrëlata. CaW»
•^ /?H e ft receptio, a rad.'^ ÿ lr e c ep it, ut Mafora traditioa
Unde unius & ejufdem rcï diverfo refpedu eft traditio, & receptio 5 eadenv
que fcientiaapüdjudæos xam Càbala, quam Mafora, dicitur : at ufus obti*
nuit,ut n 7 3 p dixerinc m n quamvis fed non feriptam ; nec
mnem fed earn tantum,1 q u * eft fivsuuSl*&. Legem enim difting0111!
in feriptam, & traditam five oralem. Illam in quinque libris Mofis com
neri dicunt ; haricaMofe voce traditam volunt : unde legem Oralt* *1’CJ
n s 7ya© min u , \v vt>i*av appellant ; quam a Mofe continua
ceffione ad Efdram, & ab illo ad ipfos quafi manu traditam a m a jo r a i
cunt. Hanc yero in duas difpefeunc partes, quarum una pleniorem habcjjM
plicationem pr*ceptorumSc ceremoniarum Legis, a legifperitis & prudc.j
tib.us,diverfis temporibus,faftam .* qu* inMifna. & Gemara, Talmpdis P *j
tibus integralibus, continentur. Et tales non omnino funt rcjicicnd^,
nil habent verbo feripto contrarium ; nec in fe inept* fine .-qualesp1
m* hujufinodi Talmudic* ; nec audoritatem divinam fibi arrogej j
tT p io humaniî conftitutionibus, vel explicationibus récipiantur. Hue etiânt
Tieâant not* Grammatic* circa voces, lite'ras, punda, & c. de quibus fupra
^ad. déMaforajqu* ftride Mafora dicuntur, quam ftatuit Poffev.Biblioth. 1.2.
■ 8 ‘ Nihit aliud efse,. quam traditionem Cjrammaticam de pundis vocalibuss,
entibus,fyllabis,& iftiufmodi minutiis. Altera pars circa profunda legis
'fleria verfatur, q u* ex verbis, literis, pundis, & c. eliciuntur .* & h*c pars,
X magis Theologica videtur, proprie ab ipfis Cabala dicitur. Qui vero Legi
Tiot* tantum in he ren t, ab iis ftupidi & indodi, ut qui circa corticem
Intum verfati funtjhabentur.At qui traditiones callent, pr*cipue Cabalifticas,
" fapientes eelebrantjqui intimos.legis fenfus,& altiorern fcicntiam,quam reli-
i inveftigatûnt. Hinc fomnia & commenta fua non tantum lçgibus diyinis *-
[uabant j fed pr*tulcrunt: unde illud decantatum in Talmude.r/W efsein verr.
i; fapienturn,quam in I^ .T it .B e ra c h o th Chagiga,& deSynedrio.Et in Trâd.
|3«yn IÖ81 p.9‘.col.x.tegicur, Verba Cabal« aquiparantur Legi : imo Scriptu-
L ejufque fenfum literalem .comparant Candel*,qujt minimo quadranté emi-
Cabalam vero Margarit* pretiofx, q u* per Candelam accenfam inveni-
1 Xantam etiam reverentiam apud impentü vulgus nadi funt harum rerum
flores, ut fententiamhancin ore habent ; Si dixerint Dodores,dextram eft?
friillram & finiftram effe dextram, Audiendi funt. Hinc, qui ultra legem feri-
feam non fapiunt, u r rudes, imperiti xftimantur. Mifnicos Dodores affi-
iilant Apothecarüs, qui médicamenta parant ex Medici præfcripco, quorum
1res ipfi ignorant ; & Cabâliftas Dodores Medicis, qui omnium rerum causas
& vires penitus exploratas habent. Videacur Manafîes Ben Ifrael in C on-
ïliatore.Hxc habent Judxi de Caba la,^ qua altum eft filentium apud antiquos
Icclefi*' feriptores ; licet apud Hieronymum traditionum non/criptarum fub-
fde mentio fiat. Joh. Ficus Mirandula, Sc poll ipfum Galatinus, primo apud
Ihriftianos,Ca b a l* naturam explicarunt.
' Hujus vero Cabal* fpecies numerantur très a Galatino, Sixto Senenfi,
|onfreno,Serario,aliifque,qui dc ea fcripferunt.Frima eft eorü, qui ante Chri-
uni vixerunt, quam ex Judxorum libris primus Jo. Picus Mirandula Chriftia-
iis aperuit ; teftibus Petro G ala t. 1. 1 . c. 6. & Sixto Sen. Biblioth. 1. 2. Sç aliis.
(ontinec vero Myfticam & fecretam Scriptur* expofitionem, non feriptam,fed
[e traditamI idque non,omnibus,fed fenioribus, & fapientioribus. Nec mul-
[m differre volunt a Myftica Scriptur* expofitione, qu* a Chriftianis quibuf-
Lm ufurpatur. Hanc volunt,Mofem p rimo aDeo in monte Sinai'accepiffc,
bm Jofue tradidic ; hic vero LX X fenioribus ; hi prophetis : a quibus Efdras
Synagoga magna acceperunc} & ab his Rabbini et Jud*i hodierni quafi per
jànus habuerunt. Et ad hanc fpeciçm referunt quidam verba fabulofi feripto-
L qui nomine E fdr* circumfertur. 1. 4. c. 14. v. 46, 47. ubi jubetur Efdras
«ter lcgem fcriptam, quam ex revelatione divina reftituk, omnibufque legi
srmifit, dodrinam fecreciorem, quam a D eo accepit, fobs fapientibùs tradere:
his er at vena intelledus pr fapient iafons. Etfi vero fùb hac Cabala mul-
1 habuere antiquiores Jud*i, qu* de Meffia ejufque regno rede expqfue-
fcnt : multas tamen fabulas & ineptias mifçcbant, & verborum involucriate-
f o a n t ; quarum fpecimen dat Mirandula, ut videre eft in ejus operibus ita
le inter fenfus tnyftioos Veteris Teftamenti, prxcer eos, quos nobis reliquerunc
piptores facri Novi Teft. vcl quos ex Apoftoliça ïraditione Eccléfia Ghrifti
Hthohca, Patreîque orthodoxijconfenfu unanimi explicarunt ; ex Judxorum
iriptis vix aliquia fani hauriri pofsic. Fatcndum vero eft, p rxter fenfum litera-
■ m, quern verba Scriptur*, five proprie five metaphorice accepta, ex Sp. S. in-
intione primo & immeditate fignificanc ; dari etiam fenfum myfticum quo-
[ndam Scriptur* locorum, qui non primo per voces, fed remote per res ipfas,
ex intentione Sp. S. delignantur, ficut reconditum quid & medulla, cu-
s ipf* typus five umbra fuere : hicque turn Allegoricus ad Chriftuip Sc
ns regnum, turn Tropologicus ad mores fpedans. Hoc enim indifputati-
aibus contra judxos tenendum eft; loca Vet. Teil, q u* de Mefsia a nobis ex-
Wnuntur, literalem fenfum alium habere, in quo omnia implentur : licet al-
Krem & illuftriorem fenfum myfticum habeant ; quo non tancum verba, fed
res ipf* Chriftum, & qu* aa regnum ejus fpedanc, repr*fencant. H*cac-
■ rate,ut omnia, explicarNobiliff. Grotius. Comment, in Evang. Matth. 1 .2 2 .
B u s verba, quia multum faciunt ad tollendas difficultates de Vaticiniis V et.
B t . a Novi Teft. Scriptoribus ad Chriflum applicatis, Sc ad Judxorum ob jedi-
B e s diluendas. nec res ipfa ab interpretibus ple.ne ex plicata videtur, apponam.
mferte Apofiolus affirmât 1 Cor. 10. 11 . omnia hac (qua fub vetere fadere
B st) evenifse -rwruoi, feripta autem effe ad noftri admonitioAem, *it St rd tiam
w , iidrw najh/jtifiv. Hinc Chrifii tempus vocatur plenitude teihporum,Gal.q.4.
wh. 1 . 10. adeo ut non tantum inftituta legis fuerint umbra Chrifii, ut tx Heb.
8k . et-10. i . & Col. 2. 17 . confiât-,fed & resgefte, prafertim nobiliores. Vn-
Wftufi. Mart, contra Tryphonem, ait, res geftas efse *$ort.i\tvyya.T* iaiv tidJd Xft-
BaVctvJ«!’. TertùU. Scimus, ut voetbus, ßc et“ rebus prophetatum. Et Chryw
. ini Cor. to, uh> //a fn/xdlor, rdj't Nd vvxatech du7o7f kh/xii>*. Et ferm.
ait, aliam effe Prophetiam did rvm five orgayisdrap, aliam hd
71 five ftpilar. Sic Chriftus adumbratus erat per agnum Pafchâlem : qui ut {
B»«&* erat liberationis ex tÆgypto ; fie ipfa libérâtio ex nÆgypto erattj
B liberationis noftra a peccato. Hof. 2. 8. Jub liberatione ex Ægypto liberatio '
B jor per Chriftum typica adumbrata fuit. Ita enim dirigebatur mens Propheta,ut
m°d ab ipfo de populo lfraelitico dicebatur,non minus rede,imo reditis,de Chrifio
Wjeretur.Sic Pfal.j2. qui, ut ex titulo confiât, de Salomone & ejus honore quoad
Utram feriptus eft, ad Mefftam referunt Chald. Paraphr. in locum, ut & ex
Mbbinis, far chi & Saadias in Dan. 7 .1 4 . J2j<od de cadibus in regione Baby-
micn ftp tempore dixerat jeremias, 31. 15. ita depingit id quod Herodes in
mfmicidio patravit, ut aliis verbis non potuit id fignantius exprimi. fftua
Wvidi x*ld Aiijip conveniebant, etiam ad Chriftum, fervat a Herborum pYoprie-
B , pertinent, ut de veftium divifione, & fortilegio, Pfal. 22. 19. Matth.
25. dr de potu accti dr myrrha, Pffll. 69. 22. foh. 19. 28. Sic in jra-
miisfuturorum, idem bis imp let urn : femel, cum res ipfa evenit, qua dt rette
Wtdicitur-,dr excellentius,cum id apparet,cui adumbranko,tum res ilia,turn veiba
miotantiafcrviebant. Hxc, & alia, vir ille loogedodiff. qu* pluribus exemplis
B l r a r , ex Ef. 9 .1 42. Sc Zach. 9 . 9. St ex Kimchi, qui Pfal. 2. tum de
ivide, tumdeChriftö .interpretatur. Ex quibus infert, prater fenfum liter a-
p ejTf & fenfum myfticum,qui in literalifundatur-,:& utrumque Sp.S.intentio-
\onvtnire,dr ita a Chrifio & Apoftolis in N.Teft.explicari, De locis itaq; illis
Tcft> Jn quibus veteres fudarunt, ut 4e Cfirifto intelligt debete .proha-
5T
rent, cum Judxi alium fenfum literalem iis affixerint, exiflimat vir Clariff. nihil
veritati per it ur urn, f i concedatur ,aliud prima froute indicar i, aliud fub i
lucro tegi : adeo, ut verba ad ultimum illud fignificatum, obtineant fenfum maps
proprium,magifque excellentem. Hoe tamen advertendum eft, quod ejufdem Jeh-
tentia non verba fingula Chrifio congruunt,fed pracipua quadam : ut %. Sam.
■ 7.13. verba ilia, I pie xdificabit domum nomini meo, & firmabo folium regni e-
jusufque in feciilum. Ego ero illi in patrem, Sc ipfe eritmihi in filium: qua ita
de Salomone dicuntur,ut Chriftum modo eminentiori refpiciant-.at qua fequuntur,
ad Chriftum neutiquam pertinent,de caftigatione,Si peecaverit.-&c. Hadenus D.
Grotius.Ex his vero videmus, fenfum myfticü Iicerali fuperftrudim ex Scripfti-'
ris probari ppffe,& iftiufmodi fenfus apud Judxos antiqiios ante Chriftuin a fa-
cris feriptorib® primo hauftos effe.quos inter pofteros fapiëntiôrësconfervarüt;
32.. De hujiumodi tamen fenfibus notandum, Non licere unicuique pro ii-
bitu fenfum myfticum in Scriptura fingere. Nam vel ex ipfa Scriptura/ vel
traditione Cachdlica (q u * neceffario Apoftolos'vel Prophetas audores habet)
conftare debet, fenfum iftiufmodi, Sp. S. intentioni refpondere. ideoque inu-
tilem operam ponunt in fenfu myftico indagando,qui, ncglcdo fenfu literal!
proprÿ ingenii figmenta pro fenlu myftico vendicant ; qu* vel in ipfa Scriptura,
vel traditione Catholica fundamentum non habent. In hoc,turn a Chriftianis,
turn a. Judxis,mui.cum peccatum eft, dum allegprias fedando & fimilitudir
nés, proprias con jeduras pro Verbo divino crêpant : qux,fi ut ingenii partum'
adScripturam illuftrandam, non ad aliquid probandum proponerent, tolera-
ri poffent: dum vero pro fenfu vero Scriptu rx , five literali, five myftico, aliis
obtrudunt, non funt audiendi. 2 Scriptur* facr* proprium effe, fenfum myfticum
reconditum habere fub cortice liter*, ut notac Tbo. part. 1. q. 1. art. 10.
Sc ex ipfo,Bonfrer. prxloq. c.20. fe d .2. Unde Gregorius 1. 20. Moral, c . i 1 .ait,
Scriptur am omnes alias feientias fuo locutionis more tranfeendere. Licet enim PlaJ
tonici & Pythagbrici obfeuris verborum ambagibus quædam abdidcrint ; Ægy-
ptii figüris Hieroglyphicis'res. quas arcanas effe voluere, legerint ; alii per fabulas
Sc parabolas res alias ad mores fpedantes reprefentarenc fenfus tamen
illorum abditus primus eft, quern fub illis involucris intelligi volunt. A t
vero in Scriptura verba fenfum- immediatum St proximum dare & perfpi-
cue oftendunt, literalem fcilicet -n remote tamen alium fenfum habent,
fub rerum ipfarum, qu* verbis exprimuntur, figuris contedum ; quern fo -
liusDeieft rebus imppneré : qui ut omnia intelledu fuo comprehenditfie
pro fuprema poteftate fua, turn verba, turn res verbis fignlficatas, in ligna
cbnftituere poceft, ad quicquid ipfi placuerit ,exprimendum. 3. Multum
etiam differt modus tradendi fenfus myfticos in Cabala , ab eb
quem feriptores Nov. Teftamenti, vel Patres Ecclefi* Ortbodoxi fervarunt.
Cabalift* enim obfeuris verbis myfteria fua tradunc, uc a yulgo non intel-
ligantut; ( ut Pythagorei per obfeur a fymbola myfteria fua efferebant, quos a
Cabaliftis aritiqüis hunç modum haufiffe vplunt;) vel ut Chymici Dodores
fccreta fua obfeuris verborum involucris involvunt: quod faciunt, quia pte-
raque falfa & inepta funt, & rifum moverent, fi cicra ambages aperte pro-
ponerentur. A t fenfus myftici Chriftianorum plane & perfpicue traduntur:
ut fi quis non incelligat, non ex tradendi modo, fed ex objedo (quod fub-
lime)tanta obfeuriras oriri videatur. Cabalift* etiam pro libitu fenfus myfticos
comminifcuntur, Sc fomnia fua ac deliria pro Verbi divtni fenfu myftico
obtruduent. A t fenfus myftici, qui a nobis probantur, funt tantum qui
vel ex Nov. Teft. feriptoribus & corum libris colliguntur-, vel quos Ecclefi*
traditio vere Catholica, canquam abiis prpfedos, nobis commendat.
33. Alia fpecies Cabal* eft, quam Pratticam vocanc, qu* ab omnibus ut
Magica & illicita damnacur; cum ex literis vel verbis Scriptur* decortis, &
arc a 11 is quibufdam inde elicitis, Judxi quidam fe Angelis 'familiares redde-
re opinantur, miracula poffe patrare, morbos fanare, damones fugare, See.
Hue fpedant exorcifmi, amuleta, See. Exemplum hujus Magic* C aba l* refera
Raniban, five R. Mof. Ben Nachman, de medico quodam, qui cum propter
fcortationem comburendus effet , 'beneficio Ca ba l* pradicx ita for-
rnam fuammutavir, uc ejus loco equum in ignem conjicerent. Refera etiam
idem de feipfo, quodvircute porriinis Tecragram. quod in fchedula ha-
bebat feriptum, navem a terra in mare deducerec, quam Naupegi loco mo-
vere non potuerunt: quod faftum erat Barcilon* in confpeftu Regis. Et
per hoc nomen, (cum miracula Chrifti negare non polfint) non minus ridicule,
quam impie, blafphemant, Chriftum DQminum omnia fua miracula per-
feciffe; nomine hoc fcil. in tcmplo invento, quod in membrana feriptum,
in vulnere pede fadlo occultaverat. Hoc vero’, ut dixi, non minus ridicule,
quam impie, ab iisfiftum. Si enim per veram nominis hujus pronunciatio-
nem miracula patrari poffunt; ciir facerdoces, qui liante Templo, per nomen
hoc, (cujus veram pronunciacionem norant, ) populum benedicerenc,
iftiufmodi miracula efficere non pocerant ? Vide Sixt. Sçnenf. lib. 2. Bonfrer.
pr*loq. cap. 21. fed. 4 . Schickard. & alios. ■
34. Tertia fpecies Cabal* apud Judxos recentiores, fpecialiter Cabala dici—_
tur, q u* in literis, pundis & accentibus, & Scriptur* verbis ludit ; ex variis
permutationibus', combinationibus, abbreviaturis, vel ex iiterarum figura, vel
valore Arithmetico, myfticos fenfus eliciendo, & myfteria plerunque inania, Sc
fuperftitiofa excogitando. Hac ars a Judxis, qui earn profitentur, ftudiofe o c -
cultatur.* ita uc vulgus nihil,& qui inter eos dodi habentur, pauciflimi de ea aliquid
intelligant. Unde Sc Elias Levita (qui tamen inter ipfos Grammaticoriim
dodiffimus fui tempçris habetur) in Thefbite, lit. Coph, profîteatur fe non poffe
hanc fapientiam fufficienter exponere, & ob pravitatem fuam non attigiffe
iftam fapientiam 8t feientiam fandorum: & R . Bechari Bar Afcher,,qui multum
in hoc Audio profccerat, Sc qu*dam de ea obfeure feripta reliquic, led o -
ribus fuis ferio injungit ; fi aliqua iftorum myfteriorupi didicerint, ne temere
aliis communicenr. Plinius tamen (utcunque occultarenc) de ea aliquid fubol-
fecit, cum hanc inter Magi* fpecies référât-, licet nomine depravaco ; nam Jo-
chabelam vocat, & a Mofe& Judxis arcefcit, licet multis annorum millibus poll
Zoroaftrem ponat, Hift.L30.c. 1. U t vero, quid fit,melius intelligamus, lingulas
éjus fpecies confiderem®.-quas pleriq-, trèsfaciunt,alii pluresrut Scbic^.&Manaf.
in Conciliatore in E x .& alii; qu* tamen omnes ad has facile revocari polfunr.
35. Prima eft ^ ^ ^Q 'J Gematria.Vox eft origine Grxca.-hic tamen ufurpatur
ad denotandam Arithmeticam Iiterarum fupputationem, qua didionum qua-
rundam, quarum liter* euodem rflin>erum producunt, unam per alteram expli-
caac. Euudamentum hujus eft,quod liter* apud Hebr*os,ut apud alios,fingul*
O numéros
m wÆ