8 4 De Lingua (haldaica, <sr Tarjawnim. Grc. P r o l e g . X l l
quod fane fubleft* fidei cft argumentum, cum eadem ratione, ut acute ar-
guit Schickardus,probarc poflent eundem efle cura Theodofio impcratore,
cujus nomen idem habet fignificatum. Floruit hic centum annis ante
Templi fecundi vaftationem, ut habetur in Talm. T ra ft, de Sabbatoç. i.
Hu jus item collega erat Shammaius five Shimeon, ut in eodera Jocole*
gitur. Shimeon hic primus erat Hillelis filius, Gamaliel Shinfeoni* filius,
Hillelis nepos, Shimeon fecundus Gamalielis filius , abnepos Hillelis,
qui. inexcidio urbis & templi peremptus fuit. Gorionides lib. 5. Hift. fax
fcrïbit quod Herodes honoravit fupra modum Hillelem feniorep, prin-
cipem Pnarifzorum, & Sammaiumdifcipulum ejus, illi enim primi fuerunt
qui fuaferunt populo eleftionem Herodis Regis. Fuerunt itaque Onkelos
& Jonathan myygws Hillelis fenioris & Sammai inter quos erat conten-
tio cum Sammai Hilleli contradiceret, unde adagium, Efto humiüs ut
Hillel. & non iracundus uc Sammaius. Putat vero D Buxtorf. de
• Abbrev. p. $8- ad « r j , Shimeonem ilium primum qui patri fucçeffit, tempore
Chrifti nati adnuc in officio fuifle, licet dubitet an ille fuerit qui
Chriftum brachiis amplexuseft, eo quod fi ipfe in Chriftum credidiffet,
etiam Gamalielem'filium ejus in fide Chrifti inftitaiflec. Fuit vero hic
Jonathan inter oftoginta Hillelis celeberrimos difcipulos primus & o -
ftiffimus ficut infimuserat Rabban Jochanan Zacchei filius,' u t in T a l-
müde legitur in BavaBatra f. 13 4. & inSucca f. 28. cujus verba citât
Buxt. in Abbrev. n 1? p. *04. Schickardus Bechin. p. a 6 .& ali«. Multa
fingunt Judxi de hoc Paraphrafte miracul#fa, de quibus infra. Prophetas
prières & pofteriores explicafle ceftitur Talmud traft. Megilla c 1. ubi
legitur Targum Legis Onkelum profelytum compofuiffe, Targum P rophetarum
Jonathanem filium Uzielis, quando commota fuit terra Ifraelis
ad quadraginta milliaria, & tumeg'reflam fuifle vocem decoelo, dicen-
tem ■ S u is eft ifte qui revelavit fecreta mea filiit bominum ? Jonathanem
vero in pedes exfurgentem rëfpondifle, Ipfum fu i fit qui hoc fee er at, at
»on honor* propriiftudio, velpatrum fuorum, fed propter nomen dtvlnum,
ne multiplicarentur divifionet in Ijrael : unde cum Targum H agiogra-
phorum aggreflus fuerat, vocem de ccelo iterum auditam fuifle, Sufficit
tibi. Ouamobremverol £ u ia revelatnr in eis finis Meffia fc. in Danielc.
Hate vero ultima verba aliter refert El. Lev. Prxfat. difta, quod fcilicet
ven itillivo x de ccelo, dicensj Annon tibi [ufficit mjfieria prophetarum
prodidiffe, fed etiam arcana Spir. S . profiituert veils ? unde deftitit à ver-
fione Hagiographorum. De hoc vero Jonathanis Targ. feribit Buxtorf.
filius Prxfat. ad Lex. Chaldaic. & Syr. quod in Prophets« prionbus turn tn
fermonetum in refimplexefi, in pofterioribus qui paulo obfeuriores, paulo
tiberior fit & aüegoriis nimis indulgent. Hoc ettam tn tpfo laudandum
quod pi nr into t locos de Otfefßanonita explicate feriptos , tp/e fenfu
fane Chriftiano de CMeffia exponit.
1 1 . Praeter Targum in Prophetas, quod omnium confenfu Jonathan!
adfcribendum, alia etiam prodierunt Targumim qua: ïpfi adfcribuntur •
I. in Legem five 5. libros Mofis, quod paucis antehaec tempora innotuit,
qui ehira ejus meminerunt Rabbini , fatentur fe illud non vidifle, &
dubii funt an exftaret. Galatin. de Àrcan. lib. 1. cap. 3. affirmât fe
femel vidiffe. Paulus Phagius & Merccrus de hoc altum filent,
nifi quod hic in Gen. 3. 2 1 . ejusmeminit, affirmât tarnen non extare:
verum ex P. Burgenfi in Lyrara additam. 4. inGen. 41 . coftat ipfi no-
tum fuifle. ' Tfotanda (inquit) efthicglojfa feu tranflatio ChalAaiea ipfius
Jonatha, qua apud Hebraos quafi tanta auftoritatis efi ficut te x tu t , ubi
ex eo récitât colloquium inter Cain & A b e l, quod idem efi fere quod in
Hierofolymitano. Scripfit vero Burgenfis anno 14 29 .. flu0 a™0 im"
preflaefuerantejusannotationes. Typis vero tandem primo exeufum eft
Judxorum opera Venetiis, poftca reeufum Bafileæ, tandem cum On-
kelofi Targum & Hierofolymitano per columnas fibi invicem reipon-
dentesHanovi*in8®. minuto charaôere, &ib id. anno 1 J 91 . pulchriore
charaftere impreflumj poftremo par Manaff.Ben Ifraelanno 1640.& nunc,
in noftrorum Bibliorum tomo 4*° cum Hierofolymitano & T awofi Perfico
fingulorumque verfionibus Latinis ( qua antea, excepta Hierofolymi-
tami, non extabant.) Jonathanis Verfionem MS. Làtinaiü habui viri
quondam clariffimi Cevallerii, quam mihi communicavit vir doftifs.
MericusCafâubonus Ifaaci filius, multis tarnen navis &erroribus fea-
tentem, ica ut necefle effet denuo cum textu Chaldaico fecundum varias
ejus editiones confcrre, & infinitis locis corrigere & eraendare. Hac
vero paraphrafismultum cum Hierofolymitana ftylo convenire obferva-
tur imoalicubi eadem fere yerba habet, unde infert Joh. Drufius hoc
Targum idem effe cura Hierofolymitano, quod quidemfi<iefragment
s Hierofolymitana, quam nunc babemus, loquatur, à vero alie-
num efie puto , & ex primis Genefcos verbis confutari poffe, cum
pro n ’tpSTa in principio légat Hierof. m O D TO in fapientia, Jonathan
K ?w O in principio. Si vero alia fiierit olim Hierofolymitana
prater hanc ( prout dùplicem fiuiffe voient nonnulli, qua hoc nomine
difta fiierit, ut infra oftendam) fortalfe alteram illam eandem
fuifle cum hac qua Jonathan! aferibitur, non negarim. An autem
hac qua Jonathanis nomine circumfertur fie Jonathanis an recen-
tiorem aliquem habeat auftorem , multnm difeeptatur. Jonathani
adfcribunt Galatinus de Arcanis lib. 1. cap. 3. Poftellus, Paulus
Phagius, Helvicus cap. 2. Serarius de Rabbin, lib 1. cap. 16. &
aliî. Negant Buxtorfius in Abbreviaturis n 1? & '3 ®*|. Drufius de
quafitis per epift. 70 . cum aliis in medio reluiquit Schickar. Bechin.
pag. 31. Buxtorfius falfilfimum effe putat Jonathani aferibere v rat
i f ie s profert tum ex ftyli & diftionis differentia, quia mujto impurior &
magis mixtusjtum ex fabularumfrçquentia quibus refèrta eft, ut G en.i. 16.
ubi dicit, Luminaria duo magna primo aqualia fuijfe annu 2 1. poftca lu-
nam diminutam effe : maxime vero ex cap. \6. Exod. v. p. ubi meminit
» n ’jn o h Vd partium Talmudicarum, quæ ducentis poll; Chriftnm annis
fâftae.funt: dicit enim decem aulaea feorfim fafta juxtà fex ôfdines
Mifchnajoth five Talmudicos ; ncc valet effugium Scbitkardi, Quod
traditiones MifchnLs funt Jonathane antiquiores, & ipfi non minus
quam omnibus Hiilelianis difeipulis notiflimæ ?, ctfi ducemiâ poft
Chriftum annis ä R . Jehuda in fchedas colleftae: Hoc, inquam, parutn
movet, non enira traditiones Talmudic* in« ifto loco referuntur, poffunt
enim harum aliqu« fuifle ante compofitam Mifchnam vel Talmud, fed
mentio fit partium Talmudis inquas dividitur, quod plane probat poft
Mifchnam feriptam effe hanc paraphrafin. Praterea Num. 24.19,24 .
mentio fit urbis Confiantinopolis, quae multb poft Jonathanem exftrufta cft.
Idem obfervat Clarifs. BochartusGeograph, facras parte i . l . 3. cap. 5.
ex Num. 24. 24. ubi mentio fit Lombardia? ac Italia:, ubi pro KTHQ1?
legendum monet « m W ? , ut ex Saadis in hoc loco probat. Hinc enim
fequitur vel Targum hoc feriptum fuiffe poftquam Longobardi in Italij
rerum potiebantur, id eft, poft annum Chrifti 570. aut quaedam addidiffe
Judfos pofteriores: quod etiara de Hierofolymitano notat, in quo idem
nomen reperitur. Et Deut, 3 3. fit mentio maris Tiberiadis, qu* urb$
ab imperatore Tiberio nomen habuit; vix autem probabile cft eo tempore
Jonathanem fupervixiffe, prout fufpicatur Hejvicus, nec quod de nomi-
num priorum mutatione in libris fuis 3. Judaeis faepe fafta pro arbitrio,
dum unum pro alio fubftituunt, idem regerit, mul tum valet; naiu
licet hoc in privatorum quorundam codicibus aliquando fit, ut inßantia
ejus probat, tarnen in omnibus exemplaribus,pra?fertim in libris qui in ufu
publico erant, mutationem, vel depravationem talem fieri pofTe,haud pro-
babile eft. Objicit Schick, ßechtn. p. 31. vix probabile efle Jonathanem
incepifTe ä Prophetis, & legem omififfe, librum frequentiffimi ufus, prafer-
tim cum Onkelos qui legem tranftolit, tempore pofterior ©ffet j cuire.
fpondeo argumentum rctorquendo •, li Jonathan legem tranftuliffet, cur
Onkelos ftatim fere idem tentaret & aftum agerct ? Hoc mihi magis pro-
bare videtur Jonathanem legem non tranftuliue. Nec multutn urget quod
habet idem in Prsef. fc. ex 2 Tim. 3- 8. ubi Apoftolus Jarinefium & Jam-
brefium memorat Mofi refiitiffe, quod videtur Apoftolus haufifle-ex Jo-
nathanis Targ. Exod. 7 . i . Ubi eadem nomina recitantur, unde infert
hoc Targum fuifTe ante Apoftplos ^ fruftra vero h oc, nam hoc de Jannefio
& Jambrefio ex antiqua traditmne habere poterat hu jus Targum auftorJ
alias eodem argumento probare quis poffit, Talmud ante S. Paulum
feriptum effe, quia fe. in ipfo fit mentio iftorom magorum per eadem
• nomina. Majoris momenti eft quod multa loca in hoc Targum inveniun«
tur qu* contra Judxos faciunt ad Chtiftiana? religionis illuftrationem j fed
& hoc in omnibus Targumim eft obfervare, quxdam in eis invenirlpro
myfleriis religionis Chriftianae, ut in illo in Hagiographa, quod tarnen ab
omnibus multis poft Chriftum feculis feriptum habetur. In antiquionbus,
Onkeli &Jonatbanis plura reperiuntur quam in pofterioribus,in bis tarnen,
licet multa depravata fuerint, quaedam tarnen ex antiqüorum traditioni-
bus& feriptis, quafi Scholarum Propheticarum rudera relifta funt, qu*
in fuis Paraphrafibus pofuerunt, ita dirigente divina providentia, ut pro
priis pennis increduli fc configerent. Librum itaque hunc non efle Jo-
nathanis mihi certum eft, fed poft Mifchna faltem , ab aliquo qui einen-1
dicato Jonathanis nomine auftoritatem Pariphrafi huic conciliare voluit,
compofitum fuiffe. . _ ,
12. Praeter has Paraphrafes in legem & Prophetas, afcnbitur etiam|
Jonathani Paraphrafis in Hagiographa, quam optat Helvicus i tenebrisl
tandem erutameffe, vel faltem in Pfalmos-, Haberemus enim (inquit) I
proculdubio illufiriffma teftimonia contra Judaot: Jacobus cqiih Chrifto*
politanus Epifcopus in Expofit. Pfah 20. narrat de Chrifti divinitate & de
fanfta Trinitate myfteria ab eo explicata fuiffe, ut in Pfal. 2. verba ilia,
D ix it Dominus ad me, filius mens et tu, ego bodie genui t e ,8cc. ita^ exponit
; 'Duohic *Pater &■ filius, tres funt in unaPerfona tertia, nimirml
Spiritu fantto, & hi tres unumfunt, una, inquam, fubftantia, una
& unut D eus. Hac cum Jonathan feripferit, vox de ccelo audita efi, UH
quiens , S u i s efi ifte qui audet fecreta mea gentibus revelare l Tum
Jonathan j Sgo, inquit, Domine ob rtverentiam & gloriam nominis tui k
tentare aufus fum : vide Sixt. Senenf. lib. 4. voce Sjraeditio. Hac verba]
in Targum H agiograpb. quod hodie e xtat, non habentur, unde conftstj
aliud fuifTe quod jam periit. Cocceius in Sanhedr. pag. 3 26. memorat frequenter
citari in Talmude loca quxdam ex Targum Rab. Jofephi in
Prophetas priores & pofteriores, quae eadem habentur in Paraphrafi qu*
Jonathani filioUzielis adferibitur. Vide D. Hotting. Philol. 1. i.cap.J-
Seft. i.practerea in Targum noftro in Job. Pfalmos, &c. quaedam vanisj
locis ex alio Targum recitantur, ut ex locis quibufdam fuprä notatis
liquet. Et Galatinus L 3. cap. 28. exprcfle citat fragments quxdam ver-
fionis Jonathanis in Pfal. 72 , & 110. & in Cantic. Canticorum. W
aliam fuiffe Paraphrafin in Hagiographa ante Jofephum Caecum probat
Elias in Thisbi rad. £ * £ ex vocabulis Chaldaicis per veteres allegaus rt
Targum Jobi, AmofiTRuth.qu* in eo quod typis imprefTum cft nonJegun*
tur. Praeter Jonathanis in Prophetas, etiam alias duas Paraphrafes in
phetas numerat Helvicus, quarum neutra hodie extat unam R. Iol{PJ
Catci,quae in Gemara citatur,tefte Elia Pnefat. in Methurg. alteram qu*«
R. Akibaeattribuunt, de quo fupra, quae tefteeodem Elia citantur m|
Berefith Rabba, de quibus, cum nullibi habeantpr, non eft opus plu‘ä I
13 . D e Targum Hierofolymitano notandum eft illud quod hodie habe-
■ mus, haud integrum e ffe , fed interrupturn & mutilum, cum non conti-1
nua ferie fed hic illic verfus quidam transferantur,imo fsepe in verfus mea
deficit, & pofteriorem tantura ejus partem interpretatur, unde co l
jiciunt multi fragmentum efle Paraphrafeos integrae qu* oliritextaM* 1
Hoc vero negat Schick. Bechin p. 37. quod eadem fiepe tautologice
petuntur, quod in unius continui operis fragmentis vix probabile; coat1 •
die efle potius centonem e x pluribus colleftum, quod etiam confirm31,
ex eo quod in multis eadem habeat cum Jonathane, & quod nuu»
auftoris m entio: unde putat D r u f iu s a d difficil, loca Num. cap.,i5, HI 1
rofolvmitanum «dem effe cum illo quod Jonathani affingitur, cui j«
thanis nomen (qiiod apud Judxos e ¥ facrofanftum) préfixeront ad qu*j
flum fàfiendum. Hoc etiam textui npn ita adftriäum eft ut Onkelou, j"
fæpe difeurrit S potius Commentarius quam Paraphrafis in multis v‘4'
tur. Hiftorias etiam quafdam f*pc, illuftrationis gratia infeit» ni“ j*
qu* in Scripturis non habentur, fed probabile eft ex antiquis tradition^
L
De Lingua Cbaldaica, & Targumim^ <&c. n
IpROL EG. XII.
biuftas, uc G en. 1. 27. & 3. ?- * J- *8.' 22. 24. Hoc vero multum dif-
ferre ä Babylonico teftatur Elias Przfat. in Methurg. quod pluribus voca-
hulis barbaris featet, Perficis, Gratcis, Latinis, &c. hnde videtur eadem
dialedo feriptum effe qua R. Jonathan, fuum Talmud Hierofolymitanum
exaravit trecentis poft excidium Tempii & urbis annis, ut D. Buxt. in
f— reccnf. operis Talmud. D idum vero eft Hierofolymitanum , ut plerique
opinantur, vel ab urbe ex qua p ro diit, vel ex dialedo qua cönfcriptum
— Quo tempore vero vel a quo auftore feriptum f i t , apud Judxos eft
omnino incertum: fic enim Elias loco cita to ; Hierofoljmitanus interpret
auifnam fuerit nobis ignotumefi v num ipfe qui vertit Hagiographa, an
diverfifuerint homines diverfis temporibus. Conjicit vero paulo ante, vel
paulo poft Talmud cönfcriptum fuifle. Nie. Serarius in Proleg. ex nomine
Hierofolymitani colligit, Onkelofi Targum fuifle ßabylonicum, & ab
hoc diftinftura, ut Talmud Hierofolymitanum ä Babylonico: nullibi vero
conftat Onkelofi vocari ßabylonicum vel Babyloniis Judxis magis in ufu
I fuiffe quam Hierofolymicanis • nec Hierofolymitanum tarn antiquum 1 fuifle quam O nkelofi, vel in Synagogis publice prxledtura, quod de
Onkelofi plures affirmant Etfi vero de authore nihil pro certo affirraa-
pir, conjiciunt tarnen plerique circa idem tempus feriptum efle quo
Talmud: dialeftum enim eandem habet qua Talmud illud exaravit R .
Jochanan, tefte Elia, ut fupra. Buxtorr. Prxf. in Lex. Chald. Syr.
idem judicium facie de hoc Targum quod de illo Jonathanis in Legem,
& de Targum Hagiographorum, Megilloch, &c. cujus partem poft
Talmud fa&am arbicratur ( quod ad minimum 500 poft Chriftum annis
tonfignatum eft.') Talmudis enim fit mentio Cant. 1 .2 & Thrcn. 2 .1 4 .
unde poft Talmud feriptum efle darum e ft : etiam dialeftus impurior
idem arguic ad Sy ro-Hierofolymitanam accedens.
14. Con tra, pro antiquicace hujus Targum objici p o te ft, multa
in ipfo inveniri q u* in N o vo Teftamento per Chriftum & Apoftolos iif-
dem verbis, proferuntur, unde inferunt in hoc Targum feripta fuiffe,
ande hauferunt Chriftus & Apoftoli. Ita quidem Mayerus Phil, facra
|ib, 2. Cap. 2. pag. 18 5. — 200. &c. quibus idem refponderi poteft
tjuod idem refpondet ad Targum Jonath. in Pentateuch, de nominibus
jannes & Jambres pag. 47. Hzc utrofque non aliunde habuifle quam
ix tradifione vel vetuftis Judxorum feriptis. Loca qu* adferc funt
Luc, Eadem quippe menfura qua metimini, metientur alii vobis,
buz verba habentur in Targum Hierofolymitano Gen. 38.28. S ä * men-
* ira homometitur, eadem metientur är alii. Apoc. 20. 6 , 14 . legitur
.ftinftio mortis in primam & fecundam, quam Millenarii noftri ad
|)forüm phantafmata detorquent; & cadem diftindio invenitur in Tar-
um Hierofol. Deut. 33.6- Vivat Reuben in hoc feculo, & non moriatur
<orte fecunda, qua morientur impii in feculofuturo, ribi explicatur r ede
[uid fit mors prima & fecunda. Apoc. 1 .4 . 5 £r, ^ o lZ , « i fyb/Jti®-’
xExod. 3 .14 . defumpta eft h zc Deideferiptio. Targum Jonath. Deut.
3. eadem verba Dei filio attribuit. Apoc.5.10. Fecifti not Deo noftro Re-
ges & Sacerdotes, h z c defumpta funt ex Targum Hierofolymitano,
Exod. 19 .6. Phrafes ill* ifyov iyadir, ipy»ynty)v in V e t. Tefti non ha-
pentur; in N ovo T it . 2 .1 4 . & 3, 1. Ephef. 2. 10. A d . 9. 36. 1 Tim.
g . 10. Eadem phrafis in Jonath. & Hierofol. Gen. 4. 8. &
tap. 6. Tandem Matth. 6. mvip iptüv i u tiis igfiolt * Eadem
jerba habentur in Targum Hierofolymitano, Deut. 32. 6. tsinnon
»fe Tater vefter , qui in ccelü e ft: unde concludit Dominum &
Apoftolos h zc ex Targum deprompfifle ac in ufum fuum tranftulifle.
»ed haec quidem probant utilitatem hujus Targum ad explicandum
ifta Scripturx ,• non vero quod Dominus & Apoftoli ex Tar-.
aliquo ea defumpferint : nam iftorum nonnulla in Ve t. Tefta-
icntoextant, unde tarn Targumiftxquam Apoftoli habere poterant.
ipzdam erant Proverbiales locutiones quas ex vulgari ufu utrique in
na feripta retulere ; quxdam, ut ipfe alibi, ex traditione vel libris
pdxorum potuit habere Hierofplymitanus, ut & Apo ftoli, ita ut
peer ex altero, fed utrique ex eodem fonte h zc haurire poterant:
inde idem pag. 1 13 . Dubitare quis poffit än-auftor iftius Paraphrafeos
|r feriptis Evangelists, an vero Chriftus & Apoftoli e x vulgari loquendi
udo ifta hauferint, ac fuo fermoni in ferner int ■, Quod veto äffirmat
lelvicus , non alio fermonis genere uti hunc Paraphraftem quam reli-
, Onkelos fc.. & Jonathan , hoc eft contra omnium fententiam
ficillime deprehendunt, ex collatione harum Paraphrafium,
lifFerenriam inter eas immenfam ; Onkelofi enim & Jonathanis di-
|io eft muito purior & ad Danieiis & Efrx ftylum propius acce-
p s , fine tanta..mixtura vocabulorum Barbarorum r, Babylonico,-
f« » Graxorum , Latinorum, Perfico rum, qu* in Hierofol; con?
»teiuntur, ut idem Elias loco c ita to , qui etiam in nomine Cepha
pfervat in multis- locis cum lingua Romana & Italica hoc Targum
invenire, qu* aperte probant longo poft Chriftum tempore exaratum
■ e > cum ex variarum Gentium coliuvie, quibus Judxi ferviebant, eo*
Jmquelinguiscompofitafit hujus Targum dialedus, Adferunt alii &
p d argumentum, quod poll vaftationem urbis 8t Templi fadam fit, quia
•v. 25.24. fit mentio dir* illius famis in obfidione urbis, cum matres li-
irorum fuorum carnem comedebant. Etfi vero veriffimum fit lodge poft
Ibis excidium fadum fuifle, hoc tarnen argumentum, ut mihi videtur*
lpd non p robat; verba enim funt, Rebellarunt illi peecatores qui occafio-
prabuerunt Patr.ibus noftrit in Hierufalem, ut comederent carnem
mjorum fnormst & fi liar um f star um • qua verba intelligi poffunt de ob-
jaione Babylonica, cum mulieres infantum tenerorum carnes comedebant,
| c®nflueritur Hier, in^Threp«2 .29- & 4. 10. net neceflario funt intelli-
ißda de obfidione Romanoniro-. Multb' firmius hoc probatur ex Num.24,
C A * j 5r^um Hebrxum Chit tim exponit HierpC interpres in
»wCardin ex ur.bemagna, fc, Rorr’ , ubi per Libardia intelligi Lombar-
Bm lupra oftendimus ; Lpmbardi. enim in.Italia imperatbant annis poft
E ? T « S 8 o , ut fupra. Hoc itaque bmifTo' ,■ firmifSmum mihi videtur
I n ^ T 10 •®um> qni in jio c Targum tantum differt ab illo On-
Jfou & Jonathanis , quantum T h om * , Scoti, aliorumque Schola-
: ru® * Ciceronis vel Senecx , r c l Bartoli Sk Bald! ab Ulpianr.
Pr*ter hoc Ta rgum, de quo hadenus, aliud fuifle quod etiam Hierofolymitanum
dicebatur, colligit Helvicus ex fragmentis in Thofö-
phoch inGen . 48. 29'. & 38. 2 5 ,2 6 . & 44. 18. Exod. 1 3 .1 7 . & 14 .
2 1 . ut • etiam ex quibufdam locis quos allegat Kimchi in Michlol. Idem
etiam Chrift. Gerfon in Talm. parte 1. c. 30. eô quod quxdam àvetë-
ribus citantur ex Ta rg. Hierofolymitano, qu* in hoc noftro non oc-
currunt, quod & ex Elia darum eft, qui varia iftiufmodi prodücit. Rem
extra controverfiam poniteditioVeneta hujus Targum, anno Judxorum
3 Jo. ubi in fine Genefis & Deute ronpmii, préter verfionem qu* iii j
noftris e x ta t , etiara aliud Targum affertur in verfus quofdam. Ad |
Hagiographa etiam videtur Elias hoc Targum extenüere in Thisbi no* j
mine Cepha, ubi loca quxdam profert ex Targum Pfalmorum & $. liy
bellorum, qnod ille Hierofolymitanum appellat. Gal. lib. 1 1 . c. 1. &
lib. 3. cap. 28. ait, Hagiographorum Talmud vocari Hierofoljmttanum,
& Jo f. Scalig. Epift. 449. Targum Job., Pfalmorum, & P r over bi-
orum ad Hierofolymitanum refert.. Hgc vero videntur fecifle, quod eadem
Dia led o , impura feil. Hierofolymitand, cönfcriptum fit illud in Hagiographa,
ut jam videbimus.
15 . .Poft Pentateuchi & Prophetarum Paraphrafes pauca addenda de
ilia Hagiographorum, qua communiter aferibitur R# Jofe, five R. Jo*
feph o , quem Cxcum five Lufcutn fuifle cradunc, unde ejus verfio ab
ipfo non feripta fed orali traditione recitata e ra t , quam 4IÜ liter is
confignarunt. Non défunt tarnen inter judxos qui authorem dubium |
relinquunt. R. Azar. in Meor. enajim affirmai authorem ignotum efle, I
Elias Przfat. 3. in Ham. dubitat an fie jofephus hic an alius diâus I
Aquila. De hoc etiam dubitant feriptores Chriftiani; Helvicus dicic
efle Jofephi vel A qu ilz ; Schichardus Bechin. pag. 37. licet vulgo ejus
eng habeatur, dicic tarnen de authore nondum certe conftare. Sixtus Se-
nenlls refert ad annum Chrifti 400. ßuxtorf. Préfaç. Lex. Chaldxo-Syr,
alt exhiftoria Hebr.nil certum haberi, & authores varios fuiffe e x f t j to
apparere, qui Onkflo & Jonath. longe pofteriores. (ferteTargum Afe»
gilloth five'- 5 . librorum , poft 500 Chrifti annum cbmpôfttum lib j
quido conftat, cum C*r t- 2 & >9- expreffam faciat mentionemfex
traiiatus Mifchna -& Talmud cùm explication, quod ad minimum circa
illud tempus confignatum eft, Addit vero lingua Dialeflum impurio-
rem ad Syro-Hierofolimitanam accedentem novitatis illud arfuere, &
ut prolixior effe folets fic pluribus allegoriis refertur. In Cant. Ecclef,
& Eft her maxime vagatur, prafertim in Eft her, cujus alter um Targum
(nàm duo extant in Efther) omnium recentiffmum & f«bulls refer-
tum, inftar prolixi commentarii effe poffit. Mixtum vero efle hoc Targum
Hagiograph. obfervant omnes ex variis peregrinis yocabiilis, G r * - i
cis & Latinis cum Syris, unde fzpe aqua bxret Rabbinorum dodiffimis
circa genuinam vocum quarundam fignificationem,' qui linguas illas non
callcnt. Duplex etiam fuifle in Hagiographa Targum yerifimile eft • nani
prxter hoc quod habemus, aliud fuifle quod Jonathani adfcribunt, quod, I
adhuc lucem non vidie, ex iis q u * fupra ex Elia, Zacutho, Galatinoj’
& aliis prodoximus fatis liq u e t.. Pr*ter h*c qu* enumeravimus, e x- j
tant etiam in Bibliotheca Cantabrig.. in ter Erpsnii libros qùos Aca-
demi* donavic Dux Buckingamius, Biblia Hebraica, cum ànnotationi-
bus marginalibus, in librum Pfalmorum, job* Proverbiorum partem pri-
orem, I Chronic, ufque ad cap. * ». v .6 . feriptis ut ad finem .notatur,
anno G hrifti 1347. quando autem primum confeéfx, vel à quo" aiitho-
re, nondum mihi conftat; fero admodum harum notitiam habui poftquam
Biblia nofträ abfolvimus, idcirco fpecialem illarom diferiptio-
nem aliis relinquimus. Ec h zc de Targum eorumque audoribus
quantum ex hiftoria colligi poteft fufficiant. D e finccritate vero,
Targumim, eadem efle fine ulla çorruptione, nifi qu* ex temporum
injuria & codicum varia leftione omnibus libris accidit, vel ëx
maxima diligentia, pene dixerim fuperftitione, Judxorum in libris fuist
facris ( inter quos Targumim antiqua referont ) confervandis, fatis,
probatur ad quas caufas referend* diferepapti* qu* inter Veneta ,
Regia, & Bafileenfia exemplaria confpiciuntur; ll|xufn reftat fcrupulum
de antiquitate Onkeli & Jonathanis, quod eximendüm eft, feil. Quaè-
; nam fit caufa cur apud omnes Ecclefi* Patres, etiam Origenem, Hie-
ronymum , & Epiphanium, qui Hebraice d o ftiffinti, & judzorum
monumenta optime noranc , altum fit de his Chaldaicis Paraphrafibus
filentium, cum ex iis, antiquioribus prsçfertim, contra Jud*os, qui-
bufeum acriter difputarunc, argumenta valida, pro religione Chriftia-
na depromere, & propriis telis ipfos confodenfçoflent, apiid quös tarnen
Targumim nomen non inyenitur. Certe, vcffiones iftas antiquiflimas fu-
i f le , Sc eorum tempore e x t it ifle , /altem! Onkelon & Jonathanis, he-
gari non poteft, cum tantus fit in. pmnibus judzorum codicibus de
lis confenfus, neç credibile eft cum- Chaldaica lingua ipfis yernacula
fit fa.miliaris fiierit, verfiones illas Chaldaicas.eos neglexifle, fic poftea cum
nec Hebrxam, nec Chaldaicam Vulgus intellexerit eafdem procurafle fic
. compilafle. Multum miratur crgo-Cl. Helyicus, ûndé erat quod apud
Ecclefi* proocres nulla de iis mentio ùlfibi fit j, caufas vero inter alias
h a s . fuifle liquet , quod in ter Judzos & Chriftianos illorum tempo-
rum magnz fimultates o r t x , judxis ubique in perfecutionem Chrifti-.
anorum Ethnicos propellentibus, donee, ex Imperatordm ?d Çhriftum
converfionp Cbriftiam fuperiores evafere, tant* tarnen ànimorum acer-
bitates exerferint, , g t patres Chriftiani Judxorum libros abominaren-
tur, pauci vero vel -Hebrxam vel Chaldaicam linguara multum curâ-
runt, çum Nov . Teft. haberent lingua omnium notiffima G r z c a Con-
feriptum, & Vet Teftamentum itidem. Q rz c e ex Hébr. multis feculis
antea à -L X X converfum, quod ab Apoftolis receperunt, & magno honore
profequebantur : multi etiam ,ipfi textui Hcbréô, quem in multis à
Judxis malitiofe corrpptum• plerique‘pucafo n t , prxtulere; perfecutio-.
num etiam mole prefii ftudiis linguarum vacare noil poterant, fed quod
maxime neceflarium erat,unice lèâabantur,ut maximos in pietateprogref-
fus facerent, cumque (ut antea oftendimus) habuerc/cripturas in omnium
fere nationum linguas çonverfas; baud neceflarium putarunt circa codices.
Judaicos operam impendere ; tori erant in pictatis praxi promovenda,&
I ^ . x • - ■ • ƒ _________ nc
m m