De Textuum Grigitutriorum integrlMe & auBoritate pROLEG. VlTl '
„ifse. Idem probat Beliarm. ex Órigene, Auguftino, Hieronymo,
‘ lufebio. Sixtus Senenfis Biblioth. fan d. 1. 8. p. mihi 627. Driedo de
iranfl. Script. 1. 2. Andradius defenf. Concil. Trid. I. 4. Eftiüs in G al.
5 .10 . Dom. Bannes in i .T h o . q. i.a r t .8 . dub. 4 . Lorin. in Pfal. 26. !
12. Quibus & hoc D . Buxtorfii fubnedam, Anticrit. part. 2. cap. 14-
quöd fimulac Refp. fudaica abolit a , & doftrina Chriftiana introdufta
^:t, ttiam yudai magno numero, & inter tos non tnfimi fubféllii, »ec
[garis cruditionis, doftrina. 0 piet at is, Chrifio nomen dederint, qui
lingua 0 legis peritia infirufti coaicet facros ftcum ad Chrißianifmum
detulerunt, 0 cat er is quoqUe communieaverunt : adeo ut f i quid ma-
litia et invidia,vel negligentia 0 temeritatt mutatnm effet, hi deprehen-
dere pojfint. Hoc vero argumentum latius dcducendum volui , non
tantum, ut integritatem textus probarem -, fed etiam ut quorundam
fciolorum temeritati xxccurratur, qui peritia umbratili linguae Hebraic*
inflati, feribunt, ab Hieronymo ulque ad hoc feculum, Hebräfa volu-
minâ a Chriftianis fpreta & tenebris fepulta jaeuifse; nec quemquam
excitifse, qui hujus linguae gnarus efset. Vide Cunaeum de Rep. Hebr.Ub.2.
p.x87.H*c autem a vero abefse.ex didis confiât. Vide D.HottingerumThef.
Philol.lib.i .c.2.q.4.& q u* a nöbis dida funt proleg.de linguis &earum ufu.
7. Licet vero Judaei malitiofe textum non corruperint, probabile tarnen
eft, ubi duplex efset led io , quarum una magis favebat Chriftianis,
cos alteram fecutos efse, ex odio Chriftianorum. Sic Sixtinus Amama
Antibarb. Bibl. lib. 1. cap. 1 . & lib .3. in Pfal. 22. 17 . Idem concedit
Bellar. loco citato. Joh. D ’ Efpeires, t ra d . 1 . de Textu Hcbr. difp.2.
dub.2. probat ex loco illo celebri, Pfal. 2 2 .1 7 . ubi olim erat in tex-
1”IKD foderunt, & in margine, n * 3D> fiCHt leo: pofteriores v ero ju-
d * i t 3 Keri five pofuerunt in textu, *"0 vero prorfus fuftulerunr,
nec aliquid in margine notarunt. Frimum plane probatur ex Mafora,
Numcr. 24. 9. ubi in Mafora marginali le gitur, quater occurrere
bis cum Carnets, & bis cum P at ach, & in Mafora textuali h xc addun-
tur, 'ID bis extat. \ Sic N um. 24. 9 . accubuit ficut leo, et P fal. 2 2 .1 7 .
' 1SD 7nanus 0 pedes meos s fed in poßeriore loco , K etib , five feriptum
efi V11Ö . Ubi aperte dicunt, H*3j fuifse in textu, quae nunc nec in
textu, nec in margine confpicitur in illorum libris, ideoque antiquiMa-
forcthae hune locum non dprruperunt. Idem etiam teftatur Ben Cha-
jim, in Mafora finali five magna, ad finem Bibl. Venet. fub litera H,ad
vocem ' 1*0 , in libris quibufdam corredis,'K etib else 11*33, Keri ’ 1 fc3D.
Si quis vero dicat, Maforethas pofuifse meliorem ledionem in textu, cum
generaliter ftatuant, ledionem in margine efse meliorem f Refp. farpe Keri
& Ketib tranfponi, tefte Elia in edit. V e n .15 2 5 . Lindanus etiam,
& Fcolix Pratenfis dicunt, fe vidiffe exemplaria vetuflißma, in quibus
trat 1130 in margine. Alterum vero de recentioribus Judxis patet ex
hodiernis êxemplaribus, ubi in textu eft ’ 1 3 0 , in margine vero nihil
adnotarunt : & hoc, ipfos confulto fecifse dicit R . Mofes Hadderfon
in Genef. 18. & hanc unicam efse probabilem mendam in textu Hebr.
agnofeunt, Sixt. Amama, Junius, Whitakerus, & alii. Hoc verb ipfos
fecifse ex odio in Chriftum, & contra propriam confcientiam, appaiet ex
Commentariis R . Salom. Ab. Ezra. R . David* & aliorura: qui licet
alias omnes minutias cxcutiant, cum tarnen in hunc locum feribunt, nullam
mentionem feciunt ledionis 1130, fed exponuntper '1 3 0 ficut leo,
fenfu plane abfurdo & incongruo : licet optime nofsenr, -in.Mafora
textuali ad Num. 24. d ic i, quod in codicibus corredis feriptum efset
1130 in Pfal. 22. Notasdum etiam, licet Rabbini pofteriores expo-
nant hxc verba ^130 fient leo, hoc tarnen ipfos fecifse contra Mafo-
ram marginalem hoc loco, ubi notatur ’1 * 0 bis reperiri cum Cametz
in duplici (five diverfa) fignificatione, feil. Ef. 30 .13 : & Pfàl. 2 2 .17 /
cumque certum f i t , hanc vocem in Ef. 30. reddendàm efse ficut
leo ; certum etiam e f t , hoc loco aliam debere fignificationem habere,
quae non poteft efse alia, quam foderunt., Sic- Buxtorf. in Lex. in '1133
& Sixtus Senenf. reddunt vocem ’1 3 0 çcr foderunt. Sic etiam legerunt
antiqui interprètes 70, Aquila, Hieronym. & Patres univerfi. Unde licet
in plerifque exemplàribus impreflis fit '1333 ( excepto Complutcnfi,
in quo* legitur 1130) femper tarnen vertunt per foderunt. In noftra vero
editione fecundum Biblia Interlinearia, quae fecuti fumus, eft ’130
at notavimus cum circello , qui ad Keri refe rt, quod inter varias ledi-
ones Hebraicas in Tomo noftro ultimo, cum 1130 expriraitur. V . D . Po-
cock. in Porta Mofis, in Mifcell.
8. Reftat,ut ad argumenta, quae adducuntur a quibufdam R oman* Ecclefi*
Dodoribus; ut probent Jud*orum_ depravationem Scriptur* v o -
luntariam, refpondearaus. Joh. Morinus,Èx erc.Bib l.i.c.6. oftenderela-
fcorat, quomodo Jud*i, licet ubique cÜfperfi, potuerint confcntire in
librorum fuorum corruptionem : ßluia feil. Senatum habuere Baby lone,
& in PaUfiina, cujus deer et is upiverfa gens per orbem ttrrarum (Uffufa re-
ligionis- veto ’ adfirifta lubenter obtemperabat : f i quis vero refragetur,
bmovviy*y& faft us efi. Scribit enim Mofes Ægyptius in prooemio
operis fui I 1, Vfque ad Talmndis colldliuncm fe adfiriElot fuifse de-
cretis Rabbinorum, qui in terra Jfraelis vixerunt : pofiea eorum, qui
Baby lone Sjnedrium faciebant, cum tx PaUfiina expulfi er ant. S i vero
Senat us ille fub fpecie emendandi, libresi fuosdepravafsent, & fic deferi-
bendos edixifsent ; nullus efset futûus, qui v el mam literam aliter deferi-
bere d u f us fit. Refpondeo, licet h*c à Morino adferuntur, ipfc tarnen
fatetur, .fudaos codices fuos de faSle non depravajfr. Addam e g o , nec
pOtuifse,.non obftante tali decreto. Nam 1 . Valde improbabile eft, totum
Synedrjum in tale decrctum confenfuros, cum ex omnibus regionibus
Rabbini ibi convenerint. 2. Exemplaria Hebr. paffim in Chriftianorum
manibus' erànt, qui corruptelam talem facile animadvertifsent, Jud*ifque
exprobrafsent. 3. Licet Maforeth*, & Rabbini plerique a vero
Legis fenfu longe aberraverint, & ad nugas, & ineptas expofitiones
fe receperint, quibus Scripturam macularunt 5 verborum tarnen & lite-
rarum, q u* Legis cortex, maxime tenaces é tant,ufque ad fuperftitionem}
quod dcjudacorum populo fupra ex Jofepho & Philone-oftendi.
9. Lcfca quxdam productint Bonfrer. in P r * lo q . Canus 1. 2. loc.
Theol. c. 12. Salmer. Proleg. 4. Lindan. de opt. gén. interpr. e i n .
Gördonius, Huntl*us, & alii, q u * corrupta efje in- codicibus HebraidT
probare nituntur. Pracipua funt, ( 1 ) G en. 8. 7. ubi Hebr. legit. CorJ
vks egrediebatur & revertebatur: cum tarnen LX X . Vu ig . l a t . & oJ
omnes Patres legunt , non revertebatur..(2.) Gen. 49. 18. pro f i lm
mifsus, vél r l ' ?(^ , ipfi legurit Schilo, fenfu nullo. (3.) Pfal. 18,
v. pro vox eorum,, legunt Dip linea eorum. (4.) Pfal. 2 1 .1 7 . pJ
foderunt, legunt 'ISO ficut leo. ($•) Ef. 9. 6. pro vocal ij
tur, legunt 331^ vocabit.(6.)Jer. 2 1 .6 . pro 1<111p’ vocabunt, habentj■
1 S ,^p, vocabit lum. Refp. Nondum convenit inter hujus fententi* pa. 1
tronos, qu*nam loca funt corrupta; cum alii plura, alii pauciora enul
merant. Ne cfi in his locis mutatum efle textum concederemus , univer-j
falis textus corruptio inde inférri poffet, ita ut Scriptura fidei & mo.
rum regula efTe non poffit: cum multo plura errata & depravata, imo
millena quxdam in Vulgatam Latinam irrepferint ante cotredionem
Sixti S- vel Clem. 8. multaque adhuc füpereffe , ("quorum plurima
collegit Lucas Brugenfis.) qu* corredione egent, fateantur adverfarii •
quam tarnen juxta Decrctum Concilii Trident, authenticam efle yolunt,
Necfi in locisiftis effent mend*, ftatim fequeretur,a Judxis malitiofe fe.
d as effe & non ex Scribarum errore, vel cafu fortuito. Nec defunt
inter ipfos viri d od i, qui negant h*c loca depravata effee xc ep to for-1
tafTe illo Pfal. 22. 17. quod tarnen non a veteribus Jifdxis corruptiimj
fed a recentioribus male legi dicunt j dum ex duabus ledionibus pejo.ll
rem in textum retulerint : de altera vero, q u* multo melior, prorfus
filent In fpecie vero ad loca q u* proferunt, Refp. Ad primum dicit
Beliarm. Non defuifse Biblia Latina, qua legerm, ut efi in Hebrao, e.\\
irediebatnr & revertebatur. Et notant Lovamenfcs duo MiS, lie JegifJ
fe ut ex variis leftionibus Lat. ad finem liujus opens,elt videre. De.
intle verba in Hebr. r im extundt & ridtHnii &c. nonf fignifiemt
corvum in arcam rediiflé s fed volitafse circa arcam cundo & fedm-
doidque farpius, (forcafsc enit»,ut conjicit Luc. Brngenf. m Nbtatio-
nibus cadavers invenic in funimitaie montium, qui aquts nudati erant)
donee ficcarentur a q u i:8 c cum hoc coharfere poteft, quod ,x iU
nm m m t b a .r , <» Am m , fed. ita ut hie varia learn fortafie c-iic.1
fucrit nulla fpontanea corruptio.. Ad a. refp. Per IT?’» jntelligunt I
M 'tSm tria Targumim. Onk. Hlerofpl. Sc Jonath. & Kimch. Undt
liquet Tiid*os hunc locum non. cortupifse, ut probarent Meffiam non,
dum «nifse. Ad 3. dicit Joh. Ifaacus.Qlp inter aha (ignificare, w.v n.
rum .- alii, quod L X X & Hieron. legerunt fed poftea f erci.
dilse: a lii, (quod probabilius,) ipfos leglfie O p , fed ad fenfum mo
Sis quam verba refpicientes, tranftulifie, vex vel arum. Ad 4.
refponfum eft fupra. Ad s- ex E g 9. 6. agnofeit Calvinus cum aliis,
Judxos fenfum bujus loci depravare voluibc male mterpretando, m
pro Chrifti divinitate ftecret ‘ non tamen verba mutafiei V o x eniq
S i p 1! fecundum variam punaationem reciperè poteft turn aftivam, m
pafsivam fignificationem :8c vèrti poteft, mcMtur, vel, VocMt.Pafsi-
ve legunt L X X . Cbald. Sym. Aquil. Hieron. &e. Punftarnnc Maforeth*
attive Sc forte hanc leftionem fecuti funt, quia Chriftianis mi-
nus ia ve t.- A t cum hanc puneftarionem retineant omnia exemplaria inter
ChriiUanos imprefea, non necefse e ft.ut ad hoc confugiamuS*. Na«
certum eft, familiare else apud Hebraros verba afliva ponere fine fup-
pofito pro pafsivis , ut notat Bonfrer. in locum hide fimilem-, Deal,
i t 2 ,Unde eft, quod frequenter hate ipfa vox vocWtj.pafsix
reddatut, rum a LXXl turn a Vulgata s aliifque Interpmibus .- ut ob-
fervac Forfterus in Diftionario fuo, ut Gen. 25. 25. Numer. 13. aj.
Ex i f . 2 3 .2 . Reg. 2. id . Sc 5. 20. & alibi. Videatur Job; D ' Efpi-
eres u li fupra, dub. 3. Et fane contextus hujus loci hoc poftulac, a
ita legacur • alias nullum commodum fenfum fundit. Ad 6 .-Refp. qur
de priccdemi loco difta fu n t, etiani' huic quadrarc ; nec ulla eft m
hoc corruptio. Legunt 1331J31. vocabit ipfum. Sic legit L X X Rom. At
Chald*us, Syrus, Arabs, Symmachus, V u lg a ta , Pagninus, vercunt w-
cabunt. R . Kimchi, vocabit, id eft, Ifrael votabit Mefsiam hocaomme,
Deus jufiitia noftra. Bonfrereus Pracloq. c. 13 feft 4. dicit, fcripml
olim iniHIp*1 vocabunt, & fuddos mutaffe in « 3^jM ut hoc vaticmu»\
pro ChrilH divinitate nobis eriperent. Séd probabilius mul t o , leftionem I
bon mutatam fuific: lie enim legerunt L X X , & Interpre®
vero reliqui legerunt 133*1p'. licet verterunt, vocabunt,lenlu eodem,re-ll
ferendo feil. ad populumlfraelis. Hieronymus utramque leftionem ha-
b et , vocabit et vocabunt -, nec apud ullos veteres fenptores elt,
qui locum hunc depravarum dixerit." D e his vero alufqufe loos,
quos enumerant Gordonius, Huntl*us,& a ln , non opus eft plura di-
cere: cum vel nulla fit in iis mendaj v el, fi ahqua f i t , nihil tamen
fecit contra fidem & mores-, nec ex Judxorum odio inChnftianos.
ex errore feribarum, vel caufis fortuitis orta fit.
10. Tandem producunt teftimonia Judxorum, quf fetentur loca qu*'
dam aliter lefta fuifse , ac codices hodierni habent v<qu* a ftp« " “0®
ipforum mutata e rant, ■ & ab ipfis vocantur = 3 1SD ]1p n Ttk&*
fopherim, five CoMiones feribarum-, vel, ut alu reddunt, Apt at
vel ordinationes feribarum: Hujufmodi loca refert Mafora interior,initio
libri Numer. & Pfal. 106. oftodecim -, vel potius loca fexdecim, in qu -
bus verba 18. immutantur. Galatinus vero & alii paueiora
Joh. D* Efpieres, et alii plura. Talmudici vero, in Seder,4. traft. Nedanffl,
omnefque fere Rabbini numerant 18. Reeenfentur vero a Maiora, 1
Num. 1. hoc ordirtt. ( i ) ‘G en .i8 .2 2 .u b i olim leftumerat, Dominns^]
hue fiabat coram Abrahamo, pro quo fubftituerunt S en b *,
autem adhuc fiabat ceram Domino,ut hodie legitur m omnibus codiciDu»
& apud omnes Interpretes, Sept. Chald.Vul.Lat. Syr. &c. (2) Niimer. ■
15 . ubi p ro , non videam ’’lO V I? malum tuum, fubftituerunt
malum meum. (3.) Numer. ,12.12.' ubi pro UQ33 natris ntfra. W^
tuerunt 1033 matris f o , & pro U lt tO carnis noftra, 1 1 cants Ji>‘ -
(4) I Sam. 3 .13 . u b i1 / mihi, mutarunt in C3 n 7 ipfos. 1
12. ubi pro O ’j y a apSlioAemfuam, pofuerunt in textu ’JUO affl^10^
PftÖLEG* V I I . m Textuuni Originariortt n. ïntegritdte j? àuBÔMtic, 4 kj
& in margine in oculum meum. ( 6\) 1. R eg. 12, ió . ubi^pio
ad deos tuos, legunt 1 ,l7n 3<l,7 dd, tabernacula tud. ( 7 .) Ezcch.
I' 17. ubi pro- 'B33 /33, ad nafum meum, pofuerunt D S 13 7t3 ad na-
fuum. (S j j l a b a c . x. i j . ubi pro H io n non morieris, fubfti"
fcprunt n iQ 3 « 7 non moriemur. (9.) Eft Mai. 1. 13. ubi pro DnnSHl
m & affiixiftis me eft 111133 CU nnsm & aMixiftis eum. ( 10 .)
lach. 2. 8.: ubi per oculi mei, fubftituunt O T eculi ejus. ( U . ) .
er 2 . - i i . ùbi pro HOD gloriam meam, pofuere 11103 gloriam fuam.
12.) Job- 7- (20. pro fuper r e , fubftituunt ,l?y fuper me. ( 13 0
of. 4. - 7. pfo "’HDD gloriam meam, legunt Q U ID gloriam fuam :
» i4 - j 32,' 3 . ubi pro Dee, fu b ftituerunt,.^. (15 j Thren. 3.20*,
ibi pro “p / y fuper te, anima tua, legunt'Ü 3J ’ /y fuper me, anima.
( jó i ) pfal. 106. 20. pro ’lO D gloriam meam, fubftituere.utfu-
D110D gloriam fuam. Poft h*c ió .loca a Maforethis recenfita ad
u,n. I . h*c addünt, Hac fu n t x8 verba corrctlionis' feribarum, &
\ifquifitiones .eorum accurata, laudabiles. Licetvero 16 . tantum loca re-
ienicant, tamen 18. verba numerant :nam in; loco-3. funt verba duo,
it & in iS- Hifce addunt Porchetus lib. 1. de Vift. contra Judaros, &
\\\, loca alia a'Judaeis immutata, fcil. Mich. 1 . „ 1 o. ubi pro 'tü v Slin
óvolve me, fubftituerunt, ,rVü7S)nn involve te. Hof. 9. 12.' ubi pro ' 1(00
dro men, feripferunt ’ llttJD cum rcceffero. Addit Joh. D* Efpeires, Deur.
18.30.^ 'W '. c o i v i t cum i/la: pro quo fubftituerunt, *“1 J0DU\ cn-
\abat in ilia. Galatimis vero affirmât, loca iftiufmodi plura effe, ita ut
recitari poffint. Notât D . Buxtorf. in i._ Numer. & Pfal. 106. tan-,
\fim 16 correttionts rectnfer.i t fed in Num. 12 .1 2 . duo exempla occur-
\ Deeffe. tamen illi videtur locus unus, quern a nullo f udaorum ha*
h„us expifeari potuit, rtec Magnus Mercer us eum invenerit. Sed quod
Tim innuimus, locus 15. e x Thren. 3. 20. duo habet verba mutata,
bide numerus 18. exurgere poteft.
1 11. Quod ad argumentum attinet, negamus, ullum ex his locis a Ju-
(aris mahtiofe mutatum effe. Scio, non deeffe vifos do fto s , qui totum
de.correftipne. feribarum in dubium vocant^imo, qui merum figmen-
effe ftatuiint : ixt Beliarm. loco citaqo, Bonfrer. Pr*loq. c . 13.
fcil. 5. Charnier. Panftrat. 1. 12. c. 11 . f. 16 . D. Buxtorfius dubi-
: nam nuUum haSlenus five ex Evangelic i s , five Catholic is vidiffe
ibit, qui explicarit, quinam fuerint feriba i l li , & quales (131p n t-
Worum: 0 - qûam antiqua ha nota de Tikfiun fiint, liquid» fibi non conftaj.
Antiquiorem earum memoriam effe in libro ’ ISO qui ante Talmud,
•byIon. fertitr tonferiptus : diffentire, tamen Hebraos de ejus antiqui-
e & tempore, ht neutro Talmud ullam plane Tikfiun illius mentio-
n fieri ■, cum. alias O H S ID 11011 longe minor is negotii, in Talmud
vnmemoretur.» Neganc etiam Sixtus Senenf. lib. 8. Ribera in Hof. 9.
i, ut quibufdam videtur, Aben Ezra prxf. ad Bibl. Verior tamen vi-
[étur eorum fenten.tia,. qui çoncedunt, hanc mutationem feftam fuiffe,
turn frequens fit èjus mentió in Mafora, & omnes fere Rabbini u -.
lanimiter ita fentiàntj ) non «m en malitbofe hxc loca corrupta effe
loft Chriftiim, fed per Efdram & Synedrium magnum ( qui per fcri-
as hie intelliguntiir ) reftitüta, cum poft reditum e Babylone volumi- '
. facra recenferent, & ex variis codicum ledionibus illas approba-
nt, qu* hodie leguntur. Nam primo omnia exemplaria Hebraica le-
pnt fecundum corrcdiones iftas. 2. Ita omnes antiqux verfiones, eti-
qu* ante Chriftum, legunt, &c cum codicibus Hebrxis confenti-
[nt, ut Sept. &Xhaldaica | ut &. Syriaca, & Vuig. Lat. poll Chri-
Ern : qu* cérto probant, antiquos codices Hebr*os ita olim legiffe.
jandem ipfa Mafora expreffe has mutationes ad Elram refe r t , quern
*” Scribam. vOcant. Legimus enim Numer. 12. 12. in Mafo-
marginali , locum iftum effe unum ex 18: corretlionibus Efdra,
p i® P p n n \ Efdram vero & Prophctas. pofteriores, libros Sacros
Ecognoviffe, & leftionem veram, ubi dubium aliquod occurrebat,
eftituiffe, nemo negaverit : unde planum e f t , a pofterioribus
ndxis hxc loca non effe corrupta. Præterea in his locis non agitur
I ullo Chriftian* religionis myfterio ; nec Chriftianis una leftio ma-
p favet, quam altera. Jud*i itaque non co r ru p e ru n t fed vera eft
jjftio, qu* hodie "in codicibus, turn Judxorum, turn Chriftianorum, cx-
Etfi vero textus originarii non fint a Jud*ii vel aliis ftudiofe
prniptijfed in omnibu.9,qu* ad fidem & mores fpeftant, puri & in-,
fcri : tamen feribarum incuria, vel temporuminjuria, in TextusOri-
marios errata quxdam & mendas leviores irrepere pó.tüifse, & irre-
Efse, negari' non poteft : qu* aliorum codicum, & incerpretum colla-
pne, aliifque mediis, (d e quibus fupra,) colli & emendari poffunt.
|m in hifeis, facra Volumina idem fetum cum aliis libris fubiiffc,
pferçim antiquis, & f*pius deferiptis, experientia plane teftatur. Hoc
“ nemine hodie aperte négari video, ut in Proleg. de Variis leftioni-
fufe oftendi’: licet quidam fuerint, (inter quos-> Pagn. Prxf. ad
jram. Hebr. Polanus, & alii,) qixi, quafi Jud*orum Icrib* privilegi-
lum habuifsent in nullo, ne minimo quidem apice, erraffe
vquam, affirmarunt.- & multi hodie, qui argumentorum vi coafti hoc
I pehtur j poftea tamen, 'quod liberaliter una manu dare videntur, al-
p furripiunt. C on tra hos facile eft nubem teftium proferre,
Kiud Judxos not* Maforethic* circa Keri & Ketib , d if-
Fpanti* inter Orientales & Occidentales, inter Ben Afcher & Ben-
Kphtali - libri co r re fti, ( de quibus fu p ra,) ad quorum normam
|Cer> émendati erant, Jioc aperte probant. Unde eft,' quod in
plmude Hicrofol. legimus. Traft- Thanioth five Jejuniorum. c. 4.
ta yiQ pag. 68. col. 1. Tres libros invenerunttÎ H y 3 apud E f -
*“ reddit Joh., Morinus, Diatr. p. 102. &c. & exerc. Samar. 4.
n atrio (fcil. Templi, ut , àlii, ) U»us erat ’Jiyü , alter
tertius N iV t . j n uno eorum invenerunt "feriptum 1 ^3< 11UQ
9. ) i
ló f i f
r i p . in duobus n j i y o ( feil, Deut j3 . 27.) dries per tint, (ft terf
tium abjecertfn. ïn uM'invenerunt feriptum x & Ôlifit mitiimos
filiorum Ifrael, fcil. Exod. 24. 5. in duobus vero feriptum trot, & niifiC
’ i y j juvenes filiorum Ilrael. " Duos i/los receperunt, tertium rejecerunt.
Invenerunt feriptum in uno ( fcil. Gen. 32, 2i . ) 3^3 1 1 novem
ilia , In duobus n i t t f l f n n i 3 undecim ilia, receperunt iHes duos ,
& tertium rejecerunt. ‘ E x quibus verbis darum e ft, apud anttquos
Judxos codices variaffe, & éos plurium- leftionem elegiffe. û e h i s tribus
libris hxc mihi feripfit vir D o ft. D . Joh. Lightfoote. Ego fuptr
tot am mater iam fere fufpicor. x. Duoapprobata fuiffe exemplaria, unum
fndabrum in Canaanitide, alterum ^udaorUm in Babylone : tertium reje-
Hum, exemplar LXX. re lat urn ex *Ægypto, vel a/iqi.od aliud fequens
LXX. 2. Sept, non folttm Legetn Grace reddidiffe, fed Hebraum textum
vel Gracis literis vel Hebralcis ttanferipfiffe : Unde alias VOX
D e diferepantiis iftis antiquorum fcodicum apud Jud*es idem
fentit Kimchius prxf. Comment, in Proph. priores. ' Viri (inquit) Syna-
goga magna, qui Legem nobis in prtfiinum ftatum reftituerunt, invenerunt
dijfcrentias in libris , 0 - fecuti funt multitùdinem. Jn lotis Vero,
quorum claram cognitionem affecuti non funt, mum feripferunt in textu^
0 -nçn punHaverunt ; aut ad marginem, & textui non inferuerunt. ’ Hie
videmus, eos varietates agnofcerc in textu Hebryo, & ex pluribus co-
dicibus reliquos correxifle. Quod vero Keri & Ketib ad magnam
Synagogam refert, alibi difeutiemus. Ad eundum modum, idem Kimchi.
in 2 Sam. 15. 21. & Jof. 21. 7 . Idefe agnofcit in Bibliis'Ve-
netis Ben Chajim -, qui editioni fecund* prxftiit, dum ya rlx -led io -
nes non per P, fed per fr 'U , id eft alius codexi nötantur ut videmus
Jerem. 14 . 14, 22. & alibi quod etiam in Bafileenfibus & In-
terlinearibus obfervare licet. Maxime vero notandum, quod Jof. 21.
verfus 36. & 37. defunt in edit. Venet. 1. & 2. ut & in Bafil. & in Chald.
Paraphr. & in margine annotatur » quod in omnibus antiquis, ' &
emendatis codicibus non reperiuntur, nec in codice HUleliano : in qui-
bufdam tamen codicibus inveniri. Imo numerus verfuum hujus libri,' a
Maforethis notatus, his duobus omiffis, plane congruit. In omnibus
vero aliis editionibus impreflis extant hi duo verfus, ut & in L X X : &
Vulg. Lat. & neceffario adeffe debent, .quia alias urbium numerus,
qu* ad Le vitas pertinebant, ver. 41 . conhci non poffef, nec numerus
urbium duoaecim Meraritarum: de quibus v. 40. & ex i.C h r o n . '
6. 78, 79. ubi exdem urbes reeenfentur, clare confiât, ifto loco verfus
iftos deeffe. C c rte D. Buxtorfius in Hebratorum feriptis antiquis
multum verfatus, fetetur fudaos a tempore Efdra negligtntiores fuiffe
circa textum Hebraum, 0 - non curiofos circa leftionem veram. De pun-
d is lib. I . cap. 9. Unde libri Hebrxi, tarn MSS.quam imprefsi, èrroribus
obnoxii fuerunt, & funt : ac proindc corrigendi & emendandi ex aliorum
collatione, ut affirmât idem Anticrit. part. 1. cap. 4. p; 74>75n9° -
& 95. & cap. 8. p. 13d. Et C l. Junius, diferepantes lediones pr*ter Ma-
forethicas notavit ex vetuftifsimo codice Heidelberg, ut ex ejus anno-
tatis, 2. G hron. 26.5. & 3 5 .3 . patet: ubi codicis illius ledionem hodi-
ern* prxfert, eamque fequitur. Varii etiam obfervant, Gen 4. 8. a
Judxis fpacium relidum pro verbis illij,(7~ranfeamus in campum,) quocj
fupplcnt omnes verfiones antiqux, excepto Onkelofi. | .
13. Inter Patres, unicus Hieronymus exit inftar omnium .- quern tamen
alii in contrarium allegant j qua fide, ipfi viderint. Hie comment.
in Gal. 3. in hxc verba, Malediftus omnis, qui pendet in ligno,
fic feribit, M ih i videtur, aut veteres Hebraorum libros aliter habuiffe,
quam nunc habent-, aut Apofiolum fenfum Scriptura pofutffe,non verba t
aut, quod magis eft aftimandum, poft Chrifti paffionem± & in liebraicis ,
0 in noftris codicibus, ab aliquo Dei nomen appofitum : ut infàmiam nobis
inureret, qui in Chriftum malediftum a Deo credimur. Licet vero
Hieronymi conjedur* non affentjor • ex his tamen verbis patet, Hie-
ronymum exiftimafse, etiam in textu Hebraico ledionem variantem
inveniri pofse j contra illorfim fenrentiam, qui magna fiducia afserunt,
femper ad interpretes Hieronymum omnes lapfus & varietates retulif-'
fe , nunquam ad codices Hebraos. Idem in eodem cap. in verba illa^
Malediftus omnis' homo, qui non permanferit in omnibus 0 c. hyc habet,
Incertum habemus, utrum 70 Interpretes addiderint, omnis homo
an in veteri Hejbraico ita fu e r it , 0 pofiea a f udais delà urn fit , 0 c,
Epiftolà ad Suniam & Fretellam, agens de verbis, pfal. 34. 10. Omnia
offa me a dicunt, Domine, hxc habet, Se in editione LX X . depre-
hendiffe bis, Domine• poftea addit, M u lt a fuut exemplaria apud Hebraos
, qua ne femel quidem Dominum habent. Hodie vero femei ha-
bent., In eadem Epift. in verba Pfal. 124. 4. Propter legem tuam fu-
ftin.d te, Domine, ait, Aquilam legiffe ^ l ” t/ertiffe tpißtv timOremf
Theodotionem vero 0 Symmachum legiffe m i n 0 vertiffe, ro^ov, Legem.
Ubi non tantufn fetetur, codices Hebrxos variaffe-, fed & ex
Verfione G r* ca eolligit ledionem variantem in codicibus Hebr*is an-
tiquis, quarum tamen neutra cum noftris hodiernis convenit, in quibus
eft 3^31'H timeberis. Idem in Hof. 5. 13. A li i male legunt
a n y ' per a literatn, qua transferor in Sylvas : pro 2P1 ' fureb.
Legitur vero nunc, ut legit Hieronymus. In epift. 132. de Salomo-
ne & Achas undecim annorum, cum filios generabant, notat, hanc
difficultatem ex aijuo pu [fare textum Hebraum 0 L k X . Interpretes : Po ftea
concludif, Re lege omnes Vet. 0 N . Teft ament i libros , 0 tan-
tam reperies annorum diferepantiam, 0 nurnerum inter fudam 0 I frael
, id efi, inter regnum utrumque, coufufum -, ut hujufmodi inharere
quaftionibus, non tarn ftudiofi, quam otiofi hominis effe videatur. In E-
pift. adTitum, cap. 3. conquéritur de annorum varietate in Scriptura
propter librorum diferepantiam, 0 dum paulatim de inemendatis inertie
» data feribantur, efrores ifiolitos effe,. 0 b.
14. Cum Hieroriymo cönfentiurit féré omnes in antiquis codicibus
verfati : qui, ut in aliis varietates irrèpfiffe advértunt, fic pnecipue in
numeris, ec propriis nominibus. Eufeb, Chron. Can. lib. 2. in prooemio
de annis vcuIoynUi Vetenxm Patriarcharum, 6c antiquis regnis Aflyrjq-
X» rum.
■