ggj ' . . ______ De Lingua Chaldaict, &
utraundo quafi m ottui, fanâimonia & roartyrii gloria fidem Chrifti con-
firmarent & dilatarenty animaique Deo lucrarentur, ad quern finem Grae-
cam,Latinam, aliafque verfiones fufficere arbitrabantur. Hebrxum vero
6: Chaldaicam, quae quafi Judaeis propria erant, ncglexcrunt.
De Autoritate Daraphrafeun Chaldaicarum.
i6 . Apud Judæos xqualem habent cum textu Hebraico audoritatera,
prxcipue Onkelofi & JonathanisParaphrafes,nnde nemo audet iis contra-
dicere- quod inde patec, quod trfidunt Jonathanem fuam expofitionem
accepiffe a Prophctis Z»ch. Haggeo & Malachia • Onkeiofum à R. Ehe-
zer & R Jehofua, qui earn à Prophecis habuerunc, Prophet* vero eandem a
Mofe in monte Sinai per traditionem feniorum derivarunt ; fic omnia fua.
etiam nugas & deliria, ad originem Divinam referunt, quo majorem us ve-
nerationem concilient. De hoc ipforum commento fupra egimus,ubi ejus
vanitatem oftendimus. In hunc finem etiam miracula fad a fuiffe fingunt,.
dum fcriberentur h * Paraphrafes, maxime Jonathans, quern omnibus
praeferunt. Scribunt enim quod inter Hillelis difcipulos 80. digni erant
ut fuper eos Divinitas quiefceret,ut fuper Mofen ^ triginta propter quos fol
ftaret immobilis, ut ad imperium Jofuae ; & 20. reJiqui médiocres, inter
omnes vero max'mus erat Jonathan, Talmud BavaBatra fol. 154. & in
Succa f. 28. Fingunt etiam cum Targum confcriberet, fi vel mufca chart*
infideret, igne ccelefti confumptam fuifle, charta intada. Terrain etiam
Ifraelis commotam fuifle cum fcriberet ad 40. ufque milliaria. T ra d ,
Megill cap. 1. fol. 31. vocem de coelis auditam, dicentem,^ Quit eftiftt
quifecreta me a revelat filiis hominum ? tandem & Angelos è coelo defcen-
diffe lit aufcultarent dum ille Targum conficeret, Succa p. 28. Ex bifcc
fabulofis licet, confiât quantum tribuant Targum Jonathanis, nec multo
minus attribuunt reliquis. ita ut quicquid ex Targum aliquo afferatur
contra Judxos, illud non poffinc rejicere. A t hifce fabulis rejedis, cer*
turn eft authoritatem habere humanam tantum, cum non ab hominibns
Spir. S. ifflatis fad a fint, fed ftudio & mediis ordinariis confeda, quo
antiqutora taraen eo ma jorem habent authoritatem, quo recentiora ec
minorem, cum fabulis' & nugis Judaicis magis fcateant. Si quis vero ob-
jiciat Rabbihos aliquando ab expofitione Tàrgùmim difeedere, & a liter]
loca quidam exponere : Refpondendum, ipfos hoc non aperte fàcere, nec
Targum erroris infimulare, fed alias probables expofitiones adferre,quar
cumTargumica ftare poffunt : Pruritus etiam allcgorizandi in Scriptura
& varios fenfus eliciendi & in fenfum literalem alios fuperinducendi in
caufa effe potuit. Quamnam vero apud Chriftianos authoritatem habere
debeant, èx ipforum ufu, de quo proxime dicendum, patebit : ex fe enim,
quatenus à Judaeis profeda, parum apud nos valere debent ; ubi tamen
cum Scriptura congruunt, & r e d * rationi nonadverfantur, licet à Jur
ie s profeda, recipienda, nec propter fcoriam admixram aurum projici-
endnm, quicquid enimverum eft, à Deo, qui ipfa éft veritas, procedic. j
Non défunt qui omnes Judxoram libros (ut qui juraci Chrifti holies)
& hos inter reliquos damnant, ut prorfus inutiles, impios. & inter Chriftianos
non ferendos. At hoc de omnibus red e non poteft affirmàri, cum
Jonathan ante Chrifti adventum feripferit, & fortaffe Onkelos, ut ex fupra
didls probabile eft : de reliquis vero temerâriüln judicium fe’runt, ut
de libris quos forte nunquaru legerunt, unde hoc obfervare licet, ple-
rofque qui dui e judicant de Paraphrafibus, aliifque Jud torum libris, in
ipfis plane peregrinos effe -, optirae enim feripfit Oratorum princeps,-
FceUces fort artet Ji de iis foli artifices judicarent, optandumque effet
ut de nulla feientia feioli quicquam fcribercnc, fed illi lolum qui- tern pus
& operam in ea rnfurapferunt. Hieronymus, ut de ipfo loquitur Munfterus
Prafat. Bibl. Vir tantus & per orbem Celebris, non de dignat us efirarfum
fieri difcipulns etiam eo>um qui inimici grant cruets Chrifti, & nominis
Chriftiani. Imo multum nobilitavit Dominùs Targum, quod probant
baud infimi Hehraeo-critici, Helvicus, Mayerus, Schik & alii, dum in
cruce pendens verba ex Pfal.22. non fecundum textumHeb. fed ex Tar-
gum recitavit, & facro o re fuo confecravit ; nam non ex Heb. y rQ t y fed
ex Chaldao, exclamavit, Matth. 27. 46. Ledionem etiam ejus
Sabbatinam putat Schick. Bechin. p. 2 1 . quant inSÿnagoga habuit Luc.4.
nec H ebr*o, nec Græco texüi congruere, fed potius Cnaldæo, unde pro-
babiiiffimqm exiftimat fuiffe éx aliquo tunc extante & vulgo intelligibili
Targum recitatam. Non tamen omnia in Targum approbanda, fed tri-
ticum à Zizaniis, noxium à falutari difeernendum, juxta illud Talmudicum,
Comtde datijlum, fid projice corticem foras.
17. Primo itaque texcu^Iebraro teftiinonium feront ejufque integri-
tàtem confirmant P arapMfe s, prsfertim antiquiores qui Hebraum xjt
fequiwtur, u t Onkeiojfi, & in plerifque Jonathanis ; maxime vero
cum etiam alUs habeant antiquas Verfiones, ut Gracam Sept. A quil*,
Theodotionia, Syinraacbi, Syriacam, confentientea Dubitari enim non’:
poteft Textiim Hébneum incorruptum effe, & eiindem ohm fuiffe qua-
lem jam habemus, cum antiquiffim* verfiones paulo ante vel non multum
poft Chrifti tempora feript* eodem modo legerint prouc nunc
extat. Idcirco qui de Jud^ts çlamant quod codices lacros depravarunt,
hoc a/gumento convinquntur. Etiam & illi qui' poll Chrifti tempora
diajntjudaeos fuqs codmes depravaffe, ex Chaldaica ParapHràfiv ;pr*-
feptim Onkelofi, plane refutantar, q o * cum Hebraeo textu ubiqne fere
concordat , ut in loco illo celebri de promiifo femitte Gen. 3. *5. Sunt
qui in quiftibneib vocant teXjtiim Hebrsum qûaii aliter oIimh*e verba
legerentur, fç K ’H iff* , gen. fçem. Hic-vero pro textu Hebrad ho-
tfierao te.ftaçtuf Para phrafes' , 0 ^ 'k e li, HierofoK & ilia1 Jonathans ad-
feripta, quâ oraniàWl .lëgunt ^ n gen. mafc xum Heb. ut Onkelos,'
v eU d /w w s ftb a’Xef61^*11 «9“ ; muliirem. Pfal3 3». v* antepphnlt.
Latina yqjga.ta fe git, vityam ejus benedicam : tiir textu Hebr*o eft-, vt~
Elum ejus bene dir am. Hie pro Hebirseo ju d ic iu it i^ t Chald Paraph, dum
Hebraum vocaèuXùhi '1 tW | rèddit]per WWW"cibunt1 -t cui confentiunt
Aquila & S.ymmitWs. HincVaraphraftçm CHàldaicum loco antiqnifflmi
esemplaris Hebraici^pfs# poffp ad veram'ledHimein fn dubiis confirinah-
«frm ir r nras'Brngènfis Trajft. r.;#e Çhïld. Pira^hr. Exemplumprof
« cp x 2 % n . .7.. ■ ?,$.. ‘dbi LXX legerunt ^ ^ yertunt <enim mivdptflq,
tabemacttla, cum per cranfpofitionem unius ftter^ Codcx HÆraus &
l im W j &*C». P R O t -B G . X IT
L acinus inter pres legunt deot ^quotum ledionem confirmât Chaldaica
Paraphrafis, licet LXX in fuo codiçe aliter legerint , nam nulla ratio dari
poEeft curredderent per * , nifi quod codex quem fecuti funcha.
^Cr,8.. Secundo, in multis locis articulos fidei (thriftianæ confirmant, &
contra Judacos fortiffima argumenta fuppeditant, quod ex alio fonte pro,
ficifei non potuit, quam quod ea feripferant Paraphrafiar qua: habuerunt
ex antiquis traditionum & expofitionum refiquiis quas ex Prophetis hau.
feront. D e Verbo Dei per quem cun&a creata, & c . multa habent quibus
mirifice confirmatur Phrafis ilia apud Jobannem de & probatuc I
ad Meifiam five filium Dei defignandum ufurpafse Evangel.ftam nomen!
quod apud Judæos in familiari ufu ab antiquis receptum hue, licet omnibus
haud ita probe intelledum. Verbo attribuitur Creaùo, Hiprofol. Et
creavit verbum Domini hominem, Gen. I . 27* In eodem Targum in umco
vérficulo Gen. 3 .2 2 . Verbo attribuitur (freatit, & locutio ôtunigenitum
effe. E t d ixit Verbum ufdonai five Domini ; ecce Adam quem creavi
unigtnitus eft in mundo , ftcut ego unigenitùsfum in ccelis tstcelfts. Deut.
32. 39. Jonathan, guando maniftftabifur verbum. Domini, ut redimat
populum fu um l Gen. 19 .2 4 . Sulphuris & ignis miffio irj $odomarn&
Gomorrham adferibitur Verbo Domini, Demiffafunt fuper ipfo Sulphur
O'ignis * Verbo Domini de coelo. Sip Onkelos, E t revtrjttm eft verbum
Domini, ibid. Hierof. G en.S• 24. Enoçh fubftrathss erat per Verbum c»rm
Domino. SicHièrofol. Deut. 18. 19. Verbum tneum vindiftamfaciet de ei.
Sic Onkelofi & Jonathan. Infinita funt loca ubi Verbo Pei multa adferi-
buntur quafi perfona d iftinft*. De Chrifto, five Meffi* perfona, adven-
tu, officio multa dara teftimonia habentur. Loca ilia de Meffia exponunt
q u* ad Chriftum pertinent, licet multum laborent reçentiores Rabbim ea-
dem perverfa interpretatione detorquere. Vaticinium illud celebrej;
cobi Gen. 49. 10. Donee veuiat Silob, nddunc Donee veniat MeJftJÊ
Onkel. Jonathan. Hierof. nullum tamen non movent jap|dem pertidi
Rabbini, ut hoc non ad Mefiiam pertinere probent, unde m alios femus
trahunt. Jof. Cs cu s dare veritatem vidit, dum Pfah, 45. ParapU
Hagiographorum, de Meffia cocum exponit, quod Rabbini Jofepho c tcil
ores de Salomone tantum intelligi volunc. P fa ly o ita redd it idem Dm
fententiam judiciorum tuorum Regi Meffia da, • jvftittam tuam filioDi-
vidit Regis. Ifa. 7. 14 . Virgo coxciptet, vocem ï^lQ7if non depravat Jol
natban, ut pofteriores Rabbini, fed fideliter vertit, nomine àd formam
Chaldaicam mutato N in o V y . Efa. 9- <5- vaticinium illud, Meffi* appli
cat Jonathan, vocabitur nomen ejus admirabilis, confiliarius, vir permt
nens in faculum, Mefftas. Efi 52. à v erfii 3. adfinem cap. 53. idemdiferte
de Meffia interpretatur, ut Chriftianum foiffe ante Chrifti manifeftacio.
nem quis diceret-, Ecce profperabitsir fervus meus Meffas, exaltabitur é
auge feet, & c. ubi plane recentiorom Judseorum commenta confucantur,
qui hic fingunt Prophctam de fe ipfo, vel de populo Judaico ioqui. Multa
talia proferri pplfunt, quibus Judacorum ora obtùrantur,qui loca iftaquai
ab ipforum D oftoribus de Meffia explicantur, Sc nemini nifi Chrifto Jefu
Domino noftro quadrare poffunt, in quo implecafunc, aliter detorquent,
contra edebres ipforum Targumiftas, quorum tamen verfiones alias S.
feriptui:* squant.
t 1 9. Tertio in textibus difficilibus, locis obfeuris, & vocabulis inufita-
tis multum lucis afferunt, dumritus, confuetudines, hiftorias, vocabulo-
rum fignificationem genuinam, fenfumque literalem explicant,qu£ ipfis cs
ma jorum traditione accepta melius quam nobis nota erant : unde facetur
Serarius in hoc utiles efle ad Scripcur* interpretationem quod ingenii
bonitate vel ma jorum traditione qu*dam ad rituum qui nobis ignoti,& in
vetere Synagoga ufurpati erant, explicationem adferunt.v In Vocabulis
etiam infuetis multum faciunt ipforum interpretationes, qui .propiores
erant temporibus quando lingua ipfis fuit vernacuJa, unde fsepc talia
foeliciter explicarunt Job. 33. 25. vOjX ©SÛT varie à variis exprimitur,
optime veroreddit Chald. Par. per ü 'v p n K Ithkehs atténuant eft, quod
confirmât Vulg- Lat. ubiredditur, confumpt*eft. Exod. 4 .2 5 . Spo»fni
fanguinum , exponit elate Onkelos , N if i fanguis.circumciftoniç hujm
(fufus fuiflet) condemnatut effet fponfus ad mortem : fi c v o c a v it ipfum
vir um fanguinum, non quod fanguinolentus e ra t, fe d quia per langui-
nem fervatuseft. Gen. 30 .14 . lnvenit in a g r o S IH Dudaim. Q u id pet
iftud intelligitur multum difeeptant interprètes. Chald. Jonathan & Onkelos
reddunt J’n-TTl^ quos ex A rabica lingua & Rabbini* mandragores
nificare probant ; hanc vero interpretationem confirmant LXX qui td;
dunt Gen. 41 . 43. Clamaverunt ante eum O T
Multum fudant Interprètes de fignificatione. Onkelofi Jon. & Hierol,
reddunt, Pater Regis, ab ^ Pater & ^1“! Syriace Rex, quam interpret!-
tiohem-confirmant verba Jofephi, Gen. 4 5 .8 . Arab, duplex Erp. Pent*
tenchiiS & Saadi*. Ibid. v . 4 5. vocavit eum rUJlB rUSÎt vox Ægyptiaci
plurimis videtur, LXX. retinent vocem Æ gyptiam. Chald. vero, Jonath.
& Onkelos reddunt, eÀ(rcanorum revelatorem, vel virum cu i arcane rl‘
vetat* fsint'i qu* explicatio plerifque dodoribus bodie probatur. Vide
Mayer I^fildl. Sacr. Kirch. Prod. See. p. 1 1 5 . Bocji. parte i j i b . *•;
cap. r5> .• ■ • '•'■ “ ii .
-'W His -itaque perpenfis, nemo nobis vitio vertet quod Chaldaras
Paraph, in Bibliis noftns retinuimus, fecuti exempla Edicionum celebrium,
Coraplutenfis, Venetæ, Bafileenfis, Regiae, & Parifienfis. Cum vero reliquis
accuratior fit Bafileenfis, opera C l. Buxtorfii turn in puntfatione
tumqubdqux in aliis editionibus refecantur, hie ex MSS.- antiquis ^
ftituuntur, il lam pr* exteris fecuti fomus : Verfionem vero Latina m <]w
in Regi is p rimo, poftea in Parifienfi excufa , cum non éxade CliaW*0
textüi relpondeat, in multis ad Cbaidseuin aptius exprimendum emend’'
vimus, maxime vero -poft Pentateuchpm, -cum diferepant ia i fta verfion •
Lat. à Chàldxo in Regiis non nifi poft irapreflum Pentateuch um à nobis
obferiraca fit. Ubi tamen Regia & Bafileenfia Exçmplaria variant, Ver-
fiônem Latinam alio Charadere diftindam notavimu». Jonathanis vero,
& Hierofolymitana, quarum prima Latine hadenus nonexticit, nunc
primarn L « io donata prodit. Hierofblymitan* (etiam , licec à Tayle10
nuper Latine édita f î t , cum tamen multis erroribus fcateat «jus verito
P~[To l e g .X I H - Ve Lingua Syrtaca^ & àcripttiroe k'erjtontkfisSyriac
•liam magis accurqtam dedimus, quod qui ejus verfionem cum noftra
contuleriiif facile deprehendent j ut etiam quot mend* qu* inaliie edi-
Uptionibus
jCbaldaicis Jonathanis & TafgmtyHierolol. ubiqne occurrunt, in
noftra magno labore & ftudio fublat*,ipf*que integricati fu * reftitut* fint*
P R Ö L E G . X J J I .
D e I4n2.ua S t r id e a , S c r ip tw e e V er fton ib u s Sy r id c is.
D e Syria & AffyrU nominp. a, D t fingua Syriac a & (jus variis nominibus, (fhriftianis Orientalib'us infacris prOpriam effe. E x Hebraica & Chat-
" daica mixt am- 4 rgumtntis G.ttAmjrp refpondetur. 3. Triplex Chaldaica lingua Dialettus; Tlabylonica, Hierofolymitana, Antiochena five M a -
ronitica. 4 . Antmh«»amfiye Syriacam & Chftdqicqru warn effe eandemque linguam. %. eAn Syriaca Chrifto vernaculafuerit. Chriftum non ufunt
fuiffe lingua Syriace* Anteochena, fed Targumicct9v t l Syriaco+Hierofolymitana qua ipfi erat vernacsd*. 6. Evangelism S.UWattbxi; & Epiftolam
ad Hebraos, feript a f a f f s aosffiqgfta Hebratca, fed Syriaca vel Syro-'Cbaldaa. 7. De char aft ere Antiochtno. Cur diverfus fit ab Hierofolymitana. 8. De
Vcilitate liugt/a Syria1!* : Dp verfione Syriaca Tfyy-Teft. 'D e Pfqlterie Syriac 0 Erpenii, & Gabr. Si°nita. 9. D e Vet Teft. Syriaco dCjabr„
Sionita primum pun ft at 0 0 - in Heptaplis Dqrijifn f inypreffo. IQ. Syros antiquit us pun ft a vocaliq non habuiffe. n . D e alia verftone Syriaca recenti-
0ref ante annos tamen lo o p fyft,4. .1 h De Epiftolis Canonicis. 13. De Apocalypfi, qua in antiqua o fimplici editione non extarunt. 14. De
Evangelio Hebraico S .M atthai. IJ, Jferfiqnem Vet.Teft. Syriac am nonfaftam fuiffe ante tempora Chrifti. Quando fa fta f i t ? 16. Dr ope eA -
poftolorum tempora faftam fuiffe Syripfiftm qtmfqm
Teft. Ytrfioneyp.
gu* Syriac* & verfionum Syriapqrum-__________
1 S y r ia & Affyria, licet diverfam forciantur vocis originem, fspe tamen
» * d Audores pro una eademque habentur, eafdemque Regiones fuo am-
Ibita comprehendunt : Syrorum enim nomen quod primum Phcçpiçi^us à
(Tyro ipforum metropoli.nomine dedudo proprium erat, poftea geqtibus
Icircum vicinis fadura eft commune : Tyrum enim Hebræi U S f ir yel fspr
lappellant, linde fu r 'm vel forim, quiiidemcumsJf««- Ex /artw autera,
[annotante Bocharto, prxfixo arciculo, fit n n i S H Hatforim, 1 Çhro.
1*2.4- isjeh. 13. 16, quo nomine fæpius Tyno s vel Phcenjces defignant
[audores veceres. Affyrii -vero plane divern abhis s nam ab Affur funt
Affyrii trans Euphratem & Tygrin, qui & primo Affureç,q u o tum
nomen omnibus fu'b imperio Affyriorura olim erat commun«:, unde
apud multos veteram Syrorum & AfTyriorum nomina eadem, ut apud Juft:
Bib-1. Strabonem lib.?, & 16. & alios quos adfert vir dpdjffimus. A t ufus
landêm invaiuit ut in Syros & Affyrios imperium divifum effet, Affyrio-
1 nomine iis qui trans Euphratem erant appropriate,Syrorum vero
feeliquis à Pboenice ad Euphratem, unde Hefychius Syriam vocac terram
nuxeft àPhoenice Babylonem ufque. Ante divifionem Imperii in Affyrios
He Syros, ab Aram Semi filio d id i erant Syri Aramei -, fic enim Jo(e-
fchu«, ’a y ** "btqdivts vyorafopdises. &.Strabo lib. 16 oi
lE^lic'AtanaUtiKÓMv Oraci vocabant Syros Aram*os, f iy n
fetiam fe hodie Aramaeos vocant. Hoc etiam nomen apud ipfos fjefiifle
poftea ex hac caufa quidam conjipiunt, quod nomen Aramaei pro G eptili
Idololatra ufurpatum fuit, ut in Gemara Talmud Babylonicj <ie ifloLo-
[atria, ubi Samaritanus five Cuthæus mediu, ponitur inter Jqdxum & Ac**
inaum I. ldololatram Gentilem.Sicapud Onkel. Lev.25.47. A ramEUS po-
faitiir pró idololatra, & Nov.Tcft.Syriaco G a l.2 .14. & 3 .2. pro Getfiliftc
\jr*co legimiis Aramaum. H e vero inde erat,quod primi idololatnje^uo-
|um Scriptura merainic, feil1. Cham,Nachor Sc Laban Jo f. *4.2. G en.31.
jj 9. erant patria Aramti. I 2.’ Quicquid autem fit de regionum nominibus, ubi hare linguavi-
tebac, de lingua i'pfa certum eft earn olim variis temporibus varia nomina
nabuiffe: dida eft enim Chaldaica, BabyLonica, Aramata. Syriaca, Afly-
fiaca, imo & H e b r* a , ut fupraindicavimus P roleg, precedence. Spe-
lialiter vero Syriaca hodie appellatur lingua five dialedus ilia in quaex-
■ anùntiquifÇm* Veteris & Novi teftamenti verfiones apud Chriftianos
Orientales, qu* eo quod Antiocbi* in u fuerat, ubi primum nomen Çhri-
Kiinofum , ubi etiam credus eft Pacriarchatus diu ante Goucilium Nicae-
Bum, per ciijas Rcclefias infacris in ufu frequeatioa e r f t , difdeduf in.4e
fentiochena dicebat'ur, ut & Comagena , à Cqmagene ultima Syri* re-
Kione, Sc Marontpica à Maronitis qui haÿtanc in pagis Montis Libani Sc
wi oppidis Syri* minoribus, qui etiam Sacra fua ia bac ftn^ia etjapjnum
lelebrant. Dipuntur autem Maronit* à Marone Abbate viro fjwd'ftW10
Be quo vide Pracfat. ad Li.turgiam Maronitarum, & Sion«* Prafat. a,d
“ iakerium Syriacum, Breerw. c.25. p. 17 5. & è ,contra J, Morin. fte O i^ -
stione apud MaronitaS. Pontifici & Ecclefi* R oman* recoacijjfti fupt
pulicltuo Ty co Arch iepifeopatum adminiftrante anno CÀrifti 118? Hpdie
Collegium habent Rom* Maronitarum i Greg. i jv. ‘fimdutom, qup.d
bftar fcmin.arii e f t , unde Sacerd »tes Sc Epifcopi inpatriam mittunwr.
collegium reditibuç auxit Sixtus 5. Aderat eorum legacös.confilio Lfterfn.
ixb Innopenpio tprtio ubi fidem Ecclefi« R oman* edodus, ad fuos red.it,
Jerftiteruntque in fid^ immobiles, .licet -fub infiddibus degant, quibus
ffibutiyjj fokendo libertatem religioni« rddimunc. Chriftiani per Q-
|entem ftanc linguam quafi fibi propriam fccerunt, kd ion es ftyis Pib-
orum & officia divinq five Liturgiam-tum Comtnentarios five fxpofitio-
ies Scripturarom in eadem exprimendo. Chaldaicam five Aramicam five
Ijriacam^ ear\dem oli,rn fuifse Sc ab Hebrâica diverfam confiât turn ifta
i.omençJiitùrà Jocipèr Labfnem Syrum Gen. 31. 4 7 . ipum ex 2 Reg-
p . 2<5 .& Bfa, ubi 4ingt»,‘Ghald*orum & Âflyriofum v o i^ p r
p ia c f &abHebi;*a aliam fuifse liqùét cam populus Judaicoseam n onjo-
flligerent -f turn ex Daniel 2. 4. W tG h a ld x i dicuntpr Reflem aftocftti
rQ-wj, Aramice j. Syriace, ut pjerique reddunt, Sc pued Judaorummfn-
fatp Regîs ëdoÀi funt linguamCbàldaifcam. An vero eadem fiaerit ant-iq.ua
p a ^ c um ea quam ho|ieSyriacam vocamus , rjuamque yocatGeP^g-
S^yra „Syriacam refôfmicâm , P^élud.' Gram. SyiC', ..ccMitcoyertjtur.
-omniums Neft fententia Judaros poft ca'ptivitatem reduces, iingu* Hebrai
ïoblito.s ChVl.dajcatp e x : Baby lone-ùbi f tp annos ferviebànt in patrifm
JtulifTe,,q,unque px ireliquiis linguae blim vernacul* H ebr*o propi.u$ ,fc-
pfTeric e or una fermoi. quam eorqm qui puram loquqti fine Chaldaicam>
pe nacan? Rertiam ex ntrri/que q b e 'Syriaca fpeciaditer did.a er^c.
[oc Vje.rq negac G . Amy,ça pralud; d id o , & affirmât falfiffimum ;ofle
jinacam ex Cbaldiita & Hebraica mixcameffe. raiioqesvvero quas-adfw'c
18. De ufu generali verfionis Syriac* apud Orientales. 1 9 . De ufu linaliud
nihil probant quam Syçiacam antiquam, fc. tempore Labanis Sc Heze-
ch i* ,& ante captivicatem eandem fufle cum Chaldaica,quod à nemine nega*
t.qr,1 Syriacam vero Hierofolymicanam, ut & Anciochenam eandem cum
Childfica effe quoad efTentiam, ut ipfe loquitur, Sc accidentaliter tantum
ab ea differre, ut in vocum terminacionibus & flexione, aliifque minutis
negari non poteft. Venfllmiim itaque eft Chaldaicam & Syriacam unam
& eandem efle linguam, & ui roque nomine linguam utramque appellatam
fuiffe, longe ante Chaldxorum captivitatem, ideoque Syriacam non o r-
tam efle poll ipforum redicum ex mixeura C h ild * * & Hebrxx, nec Syrit-
c * nomen Judæorum lingua propriam fuifle- poft redicum, fed Chaldaica:
Y.el Syriac* nomen generaliter taqi Babylonio: um quam ]ud*orum lingua
adhibitum fuifle. Erat tamen lingua reducum Jud - orum licec Chaldaica
tamen H ebraic* fimilior quam pura Chaldaica Babylomca unde & Hebraic*
in Nov . Teft. vacatur, eciamfi Chaldaica effet, & poftea vocabuliy
multis A rabicis, Grxcis, Romanis aliifque exoricis mixta 8c contaminata.
Hinc çtfam eft quod Paraphrafes lingua Hierofolymitana five Judaica ex-
tantes vocantur Chaldaicx.
3. Dialedus tamen Chaldaica qux Antiocbi* & partibus vicinis in ufu
erat, fpecialiter Syriaca vocaca.eft, undecommuniter etiam verfiones Scri-
pturx qu* apud Chriftianos Anciochenos habentur, Syriac* dicuntur. T r i-
plicem enim conftituunt Chaldaic* vel Syriac* Iingu* Dialedum, 1. Ba-
bylonicam omnium puriffimam, in qua edodus erat Daniel, item Efdras,
qui capita quzdam in fu:s libris ftilo hoc puriffimo exarata reliquerunt.
Fund amentum enim, ut loquitur Buxt. ad G ram Chald.Syfaicam, hu jus linguae
ponendum in Duniele & jEfdraj In his enim purifftmus & elegantiffimui
lingua ssitor, ut tspnc in fiprentiffimo Babylonia regno excolebatur, vivide
pprfpicitur. 2. Hierofolymitanam five [udaicam, quajudx i reduces ufi
funt, qu* Hierofolymitana d id a eft ab urbe Regionls Metropoli ; h xc multo
purior erat Efdr* temporibus licet Hebraic* attemperata, poftea ex va-
riarum nationum quibus ferviebanc Jud*i confluxu, magis mixta & cor*
rupm & a pura .Chaldaica magis paulacim d' fl.-xit. Hxc erat Chrifti & Apo-
ftolorum vernacula. Hujus etiam v an* erant p ia le d i eodem tempore, &
fingulis fæculis varii puritatis vel impuritatis gradus : nam progreflu
temporis, magis femper inquinaca fuit. Dialedus * erant varix , nam
Galilsana abH ie rpfo 1 y mi tana djfcrepabat, unde êx Petri ferraonc col-
ligebant ipfum efle Gaftlxura., magis enifu rudis & agreftis erat fer-
mo Galil*us , ut fcrjbijt dodifs. Buxtorf. Lex. Child. Talmud. Rabb«
voqe In Hierololyuutana etjarn yarii erant gradus , uc ex Onke-
lofi Jori.atJ?anis verfionibu^ ïjquet', q u* multo puriores quam Hierofolymitana,
yel Targum Hygiographorum ; Talmud etiam Babylonicum
à Judaeis Babylomcis compofitjfm pp,n |qf cqrtuptam, ut Hierofolymi-
tanum .vel Rtbbinpqim pofteriorum feri pta.
4. Tertiam Anciochenam , .Gomagdnaöi vel Maroniticam , quam
Chriftiani fibi quafi propnam fccerqnt, . ut fupra innuimus, q u x licec
Syriac* nomen fpecialiter obtiqueric, eà<fem tarnen eft lingua cum priori j
à qua dialedo tantum divert, unde ,etja.m eft quod Falxftinam- & Antio-
chenjm fub eademque flialed.9 jc,9m pleCT'acur Gregorius Abul Fâ-
naius apud D . Pocock. in lyocif 'ad IJjftoijam ^rabidiinpag, 360, See.
djftiugtfjtJir I ljngua Çyç^ça ) in ires faltftps ; quarum- ïle'gàntijft*
my eft' Arqpiaa, .qu* eft fingua incolarum Rohi 0 - Harran 0 - Syria
eyeteriçris ; proximo illi eft D al ft in a , qua eft ha qua utuntur Damdfci
0- mont it Libani, 0 ‘ reliqfii Syria interior ifincpl* : *t omnium impurifftma
Chaldaica Nabat ea , qua eft dialpftps populi montium Affyria 0- pagorum
Eraci Ubi videmus fubDialedo P^ixflinoriim,etiam locOrum ad jacentium,
Antiocheqam, Danttfcepam, & Maronitarum in monte LibanO com-
prehepfam , quafi unam fifiberent (jmnes d i 'â l e d ô m licet inter rllgs dif-
crimen sliquod fit. Syriacam itaque fpecialiter didam & Chaldaicam
unam & eandem Jipguam efle facts confiât,' de qua cum multos harum
çerum périt iffimos producere liceat unicum tantiim ad fera m, virum mericp
(up in linguarum Orientalium cognitionè eelebrem Lud. de D ieu , cuju£
verba aferibere placuit Prxfat. in comparât, crium linguarum ; Chaldaicam
voco qu* in D yn iele, Efrq, Targum Jonathans, Onkeli 0 - fofephi
C a d continetur. A Syriaca earn diftinguo , quia fic ab aliis fieri felct,
0 ffon rqro phrafi 0- fleftipne ab ea differi, alióqüi eandem effe linguam far
teor Chaldaicam 0 Syriacam, quotnodo dr Daniel. 2:4. Chaldai dicuntur
Regepy n ’Q IX *•e - Syriace aUocuti , nec différât quicquam ab'ilia, nifi
fuÂ*i inter gups Dgnief0 E fras , in Babytoniam tradufti de fua Iingu*
Chaldaic* mifeuifient. Inde diale ft us Iingu* Syriaca nat a e f i, quam Chat-
d.iicam dicimus, quia inÇhaldaa nata, 0 - inde Judaic rcducibus in Pal*-
ft iff pm tranfvefta. Red 0 hac diale ftns minus a ' S j riag* differret ft pun fta-
toribus placuifiet, Ji e/tim pro llfl3 7Q pundes r tx eorum . t^o