V e Samaritanis < 7 eo rum T e ttta teu cb o , e jtt/q u e Ÿ er jion ib u s. P r o l e g . "Xtr ;
, t 8 _______________________________________ .__________ ____
quidam tamen Neoterici, & inter alios yir longe D o ftiff. quafi exiftima-
rent textum Hebratum non pofle in debito honore fervari, nifi omnia
alia exeraplaria Verfionefque anciquas déprimant & pedibus conculcent,
ftatuunt ex Hebraica à Palæftinis & Babyloniis, atque Græca Helleniftis
Judæis recepta editione, Hebræam novam five Samaritanam hodiernam
conflavifie impoftoreniquendam Dofitheum, (quern fupra ex Epipbanio
& Or igenedocuimus fuiffe feftæ Dofitheanorum inter Samaritanos caput
& p rincipem , qui fe Meffiam effe feftæ fuae hominibus perfuadere labo-
ravit ) hunc novis detraftionibus, mutationibus & adjedionibus,
prout libitum, Pentateuchum contaminaffe. Pofteaidem author in D o-
fitheum hunc mire debacchatur, ipfum nefandum impofiorem 8c hominis
onftram appellans, quafi totum textum Heb. corrupiffet ; undcmifere
paratragcediat, & fulgura in pclvi excitât. Hate vero unde probantur i
Origenes 1. Contra Celfum feribit quodpofi Jefu tempora Dofitheut
Samar it a fuadere Samar it as volait f t effe Chriftum ilium a Mefe pra-
tiunciatum , & vifmt eft nonnultos dottrina fua cepiffe : & in Matth.
T r a d r2 7 . Sicut manifefiat hiftoria leBionum non multi fuerunt homines
tempore eApoflolorum qui Çhrifios f t effe dixerunt, nifi forte Dofitheus
Samaritanos , unde & Dofitheani dicuntur, & Simon , de quo referunt
■ jiQ us Apoftolorum. Eulogius etiam Patriarcha ( apud Photium in Bibliotheca
) Synodum convocavit exorta controvcrfia inter Samaritanos
Alexandrinos de ilio loco Deuc. 1 8 .1 5 . Prophetam tibifufeitabit Dominas
Dens u m exfratribus tuts ficut me, quae verba alii eorum ad Jofuam,
alii ad Dofitheum, five Dofthcn, Simoni Mago æqualem referebant.
Eulogius vero de Jefu Chrifto intelligi defimvit. De Dofitheo vero haec
habetPhotius, Mve««f x} 1niutKiuc ctf^cus voQeicufTlw Uaaa'iKbn OK-mT<h%>v
t xj ZTig/. v* nyyf^u(Mt]ct, (Miçjf. 7ï xj eOXoj»7«
‘jryd/fMvx.ni vo^freictpQxuTtw-pSs -mt ernbof^on rgniKimv. Infinités diverfi*
que generis corrupte/is iJWofaicum Ollateuchum (fortaffe 'Pentateuchum
effe debet) adulteravit, aliofque libros fiultitia & portentisplenosdivi-
nifque legibul contrarios confarcinavit, fuifque affeclis reliquit, Refur-
reElionem quoque negavit, & c. jffuibus illi fafeinati proinde quafi iüe non
periret fed alicubi in hoc vita degeret eum fufpiciebant, utin Svang. fob. I .
m. 14 . habet Origenes. Verum quae hie objtciuntur Pentateuchi Samaritan
» cxemplaria hodierna non petunt. Dofitheum quendam fuiffe qui
fe pro Meffia venditabat, & qui cujufdam fedae inter Samaritanos dux
fuit, quofdam etiam fequaces habuiffe non negamus, nec non exemplaria
quædam corrupiffe & adultcraffe, quae fuis affeclis tradidit. A t omnes
Samaritanos vel majorem gentis partem ipfum fecutos fuiffe, & pro
Meffia-agnoviffe, vel Pentateachum juxta ejus exemplaria corrupta de-
pïavaffe, nullo telle probatur, imo contrarium liquido demonftrari
poteft. Nam ex Photii verbis & Eulogii Decreto confiât inter Samaritanos
Alexandrinos fuiffe qui fe Dofithe'anis.oppolucrunt, & ad Eulogium
appeilarunt, nec potuiffe ilium omnia exemplaria depravare f i vellet,
cum in Synagogis Sichemi,Damafci,Cairi,î}liifq; locis in publico ufu effent
exemplaria incorrupt», per quae reliqua corrigi & emeiidari poflent.
Idem enim hie dici poteft quod fupra diximus contra corruptionem textus
Hebraiei 'a Judaeis, vel Græci N. T . per Haereticos, non potuifse, fi
naxime vellent, corruptionem tàlem inducere nifi omnes Samaritani in
talem corrupcelam confenfilsent. Certe ita obfeurus erat Dofitheus,
ô: tarn paucos fequaces habuit, ut de eo prorfus-fileat Jofephus nec
vel tinico verbo cjus meminit, quod certe,' fi apud gentem Samaritanam
ita praevaluifset ut pro Meffia ab ipfis.receptuselset, filentio ferip-
ptor diligentiffimus, qui eodem tempore v ixit, non pratteriifset. Dein
ex ipforum exemplarium i.nfpedione clarum eft ilia a corruptela iftiuf-
modi immunia efse ; namfialiqualocadepravafset, maxime qua: de Mef-
lia a g u n t , quæ, ut ad feipfum applicare pofset, pervertifset : a t vero
omnia iftiufmodi loca in Samaritanis codicibus cum Heb. codicibus con-
veniunt, Ut locus ille dc promifso'feminc, Jacobi vaticinium de Shiloh
venturo ex tribu Judah; imoipfuin locum Deut. 18. 15. D e quo con-
troverfia orta e ra t, partes utrxque eodem modo citant prout in Heb.
codicibus legimus, & hodie legunt Samaritani. Apud Photium etiam le-
■ gimusepdem loco Dofitheum in divinos Dei Prophetas maledicum fiiifie,
pptiffimum in Judamunum ex 12 Patriarchis contumeliofum : & quod
Prophetis omnibus explofis exfibilatifque ipfc fibi omnia & vaticinia &
reliquam Div nitatem arrogavit, & refurreftionem negavit. A t vero
nihil tale in Pentateucho Samaritano legitur, vel in Prophetas maledi-
centiæ, vel in Judam Patriarcham maxime, de quo omnia eodem modo
fçripta invenimus quo in libris Heb. In quibufdam quidem variant codices
Samaritani ab Heb. prxfertim in loco illo de monte Garizim, qui de
induftria .videtur m utatus, utnovo fuoTemplo àutoritatem inde con-,
ciliarent-: tranfponunt etiam varia, & multa repetunt quæ in Heb. non
habentur , ut ex locis ab Heb: variantibus, quos in ultimum Tomum
rejecimus, liquet : Quid vero bare ad Dofitheum faciunt plana non video.
Illud de monte benediSlo, ut appellant, longe ante Dofithei tempora
cum primo templum Garizitanum Efdræ temporibus exftruàum
fuit.- Tranfpofitiones vero locorum nihil ad Textus depravationcm con-
ferunt,. nec ad Dofithei propofitum quicquam faciunt, ut nec ver-
1 quorundam repetitio, qui fæpius occurrunt quam in Heb. quæ-
dam etiam diferepantix vel ex codicum varietate, vel feribarum in-
curia & lapfu oriri pofsunt prout in aliis libris antiqais, Refurreftionem
vero.Samaritanos generaliter crcdidifse fupra probavimus, ita u t in codicibus
hodiernis ne levifiima quidem fufpicionis umbra appareat de corrup-
per Dofitheum fa f ta , fed omnia potius contrarium probant;
fi enimab ipfo depravati efsent, certe in iis locis quæ contra ipfum fa-
, hoc tentafset -, nemo enim gratis malus eft. Antiqui Hæretici
qui loca quædam Nov. Têftamenti depravare conati funt, in locis qux
contra ipfos faéerenc , vel quæ pro Hatrefi fua ftabilienda facere videren-.
tu r , hoc tentarunt, pon in locis quæ rem fuam non promoverent ; 8c
certe de Dofitheo idem par eft fentiamus. Si vero generalis hæc depra-
vatio codices Samaritanos invafiffet, anne de hoc filèrent Judæi capitales
ipforum hoftes . nonne'pleno ore hoc „ebuccinarent Rabbini, qui de iis
tot mendacia gratis confinxerunt (,de quibusjam diximus) ut eorum codi-
cibus fidem derogarent ? ÄöüH neminem vero ipforum me I tgille mèiffl
hæc de corruptis ipforum codicibus a Dofitheo, nec apud antiquos fcript0.
res Ecdefiae, qui Pentateuchum Samaritanum citant, Hieronymum, Cyril, |
lum Alex.Eufebium Cæfarienfem,»Procopium Gazaeum,Diodorum Tarfav
fem quicquam invenimus , de corruptione per Dofitheum in codicibus qoj
eorum temporibus extabant introdufta, imo potius Hieronymus ex Pen.
tateucho Samaritano colligére non dubitat, Judæos quædam in codicibus
fais erafiffe, ,'ut in loco celebri G a l. 3. maltdiBus omnis, & c . aliifque, dc
quibus fuprajelare confiât. Ex hoc itaque Dofithei conatu, fi valeret argU.
mentum contra omnes hodiernos codices Samaritanos, itidem valeret ar-
gumentum contra libros Græcos N . Teftamenti, viz. eos corrumpere nitc-
bantur Hæretici quidam ad Hærefes fuis ftabiliendas, ergo omnes Gr*ci
hodierni corrupti funt, qualis confequentia quam invalida fit lufeus eftqui
non videt.
12 . Aliorum fententia eft, Pentateuchum Samaritanum deferiptum eflè
exjudæorum codicepoft Efdræ! tempora, vel certe poftquam codex Ho
braicus literis Affyriis deferiptus effet, quod probant ex frequenti commu.
tatione literarnm quæ figura in Alphabeto Hebraico valde fimiles funt,
undc fiicilis effet feribæ lapfus, in Samaritano vero multum diferepant, ut
in jq pro p E x o d . 2 8.9. n n i » Sardonjx pro Sic Gen.14. ^ I
ponitur -j p ro - ;, ut pro p*yi- armavit, legunt Samaritani p'TWŸ Sic J
pro;i & e Contra,ut Ex od .*2 .l 1 m l™ * & retribuet pro retribm.
Hoc argumentum profert Guil. Eyrius, nuper Præbendarius Elienfis,Epift.
ad Rcverendiffimum Ufferium, & inde probare nititur, hodiernas JuJ
dæorum literas fuiffe ante Samaritanas quia ex codiceHebræb deferiptus
eft codex Samaritanus. Àd hoc vero argumentum refponderi poteft, Sa-
maritanos codices fuos antiquos, quos antea habuerunt, conferrepo.
tuiffe cum aliis A ffyriaco charaftere lcriptis, & hinc fortaffe in literis fi.
milibus varietatem illam oriri potuiffe, vel Manàffem âliofqüé Sàccrdo-
tes, cum ad Samaritanos fe reciperent, habuiffe & fecum attuliffe coili.
ces quofdam ex emendatione Efdræ & Synagogue magnæ literis AflyriacisI
deferiptos, fecundum quos Samaritani fuos emendare in quibufdam pote-
rant. Difcrepantiæ etiam ifta ex aliis caufis oriri poterant, ex codicum
varietate, & in quibufdam ex foni fimilitudine. Poterant enim codices
antiqui inhifee vocabuli» olim diferepare, &cum Samaritani leftioneml
unam fecuti fin t, Efdras & ejus focii alteram elegerunt. Voces enim
iftæ non tantum; literis fed fæpe fignificatione differunt. Præterea non tantum
literis figura fimilibus, quæ paucæ, quod & cafu fieri poffet, fed
pluribus differunt quæ figuram fimilem non habent. Hoc etiam à venta-
te alienum effe probant tot tranfpofitiones, verfuum repecitiones, aliarque:
difcrepantiæ inter Textum Hebraicum & Samaritanum, quarum cataloguai
in Tomo noftro u lt. Leftor inveniet, quæ foie clarius dèmonftrant
Samaritanos codices ex Hebræis non deferiptos fuiffe. His itaque non
obftantibus multo probabilior eft fententia, Samaritanos codices & He-
bræos, utcunque hodie in aliquibus diferepent,. eofdem tamen olim fuiffe
eodemque charaftere feriptos, quem Samaritani adhuc retinenr.' Nam
tempore Regum Ifraelis, decem tribus habuiffe Pentateuchum, & Sacer-
dotes, qui ex illo inftruebant populum, fupra oftendimus. Poftquam vero
abduftx erant decem tribus & Samaritani in eorum fedes introdufti, & Leones
(in eos Deusimmiferat ob Idololatriamv Sacerdotem impetrarunt à
Rege qui ipfos morem D ei regionis doceret, unde licet Idola fua adhuc
retinuerunt, tamen Deo vero cultum præftabant, quod tantum aprd
ipfum prævaluit, ut Leones abipfis amoveret. Dicunt etiam fe Deofr-
crificaffe à temporibus Ezarhaddon qui illos iftuc tranftulit, Ezr. 4. At
vero fine exemplaribus Legis impoffibile erat eos in cultuveri Deiin-
ftruere, ita u t dubitari non poffit ipfos habuiffe Legis exemplaria ante
extruftionem Templi Garizitani. Exemplaria vero ifta alia non fuiffe
quam quæ Judæis in ufu erant non eft quod quis ambigat. I mo vix p r o bable
eft nulla relifta fuiffe exemplaria poll afportationemdecemtribu-
um inter illos qui in terra relifti funt: nam fupra probavimus totum po-1
pulum non afportatum fuiffe fed primores cum Sacerdotibus, è plebe m u lcts
reliftis, unde & tribuum diftinftio quædam longo poft tempore fervata
fuit, licet Cuthæis qui cum ipfis mixti erant fervirent.
13. Quod vero objicitur-ex Hebræis codicibus Palæftinorum & Baby-I
loniorum, & ex Græca verfione Dofitheum Pentateuchum fuum con-
flaffe, ut gratis diftum, & nulla probatione fuffultum, eadem facilitate
rejicitur qua affirmatur. Dofitheum enim autorem effe cddicum hodierno-
rum.exdiftis merum febricitantis fomnium effe unicuique liquet. Quod
vero dicunt partira cum codicibus Palæftinis, partim Babyloniis, partim
cum Græcis convenire,hoc ejus autoritati vel antiquitati non derogat, imo
maltum pro ipfo facit ; non enim ex his conflatum & mixtum effe inde pro-Ij
batur, fed longe ante illas Babyloniorum &Occidentalium codicum diffe-1
rentias obfervatas, & ante verfionem Græcam à LXX adornatam, Samaritanam
Pentateuchum cum Judæorum codice conveniffe & confpiraffe. I
cum nondum variæ iftæ leftiones colleftæ effent : nec diferepantes ill-8
le’ftiones Orientalium & Occidentalium tanti momenti funt, ut textus iode
corruptus dici poffit, nec qui cum alterutris convenant codices, ideo I
corrupti xftimandi funt, prout alias oftendimus cum de iftis variecatibus
egimus. Quod vero cum G ræcis in quibufdam convenir codex Samaritanus
ubi Græca verfio ab Hebr. diferepat, hoc potius probat Hebrajcos codices
in minutis quibufdam diferepaffe, & LXX unam leftionera fequutoJ
fuiffe, Maforethas alteram. Quod infuper dicunt Dofitheum pro Jibitu I
textui addidiffe, detruncaffe & mutaffe, ex ipfonim codicum cum HebriO
collatione refutatur. Nec fupponi poteft quenquam ita dementem fuiffe ut
gratis malus efset, vel nullius commodi caufa textum depravaret.
14. An codices hodierni iidem fint cum illis qui ab Hieronymo ah*
ifque vererum citantur proximo loco difquirendum, quod nulla w*
tione melius explicaf*P poteft quam locorum qui ab illis citantur cum
codicibus hodiernis collatione : ex his enim codicis hodierni. fincerit**
demonftratur. Hoc quidem prolixe egit Job. Morinus Exercic. Pçnt-
Samar. 3.C. 1 .2 ,3 . ad quem Leftorem remittimus, nos pauca felige'
mus. Quædam aveteribus notanturubi Samaritanus codex ab Hcbra'O
differt, quædam ubi Samaritanus cum Hebræo Lonfcntit ; in utriique idem
PFroijTg. X i.
f Iconfcnfus & difienfus in libris hodierni» confpicitur,utexfe*quentibuscon-
! iftabit. Multi inter veteres Samaritani codicis meminerunt, Eufebias,Cy-
1 tillus Alexandrinus, Procopius G azæus, Diodorus, Hieronymus, Scholi-
I jaftesGræcus & alii ; per annos vero fupra millenos quafi tenebris fepul-
I tus jacuit, nulla fere ejus mentione apud ullos autores fafta. Tanta tarnen
I Jdiligeutia codices fuos confervarunt Samaritani n t iidem plane hodie fint
jquales ancehac annis 1200, vel 1300. Eufebii fcilicet & Africani terapori-
bus, ita ut Simeon de Muis, accerrimus licet hujus Pentateuchi impugna-
lor. dicacin Cenfura fua, c. 3 . quod teftimonia veterum quæ a Morino
afferuntur probant tale effe hodie Samaricicum exemplar quale ante mille
l e Sam a rita nis isr eo rum 'T e n ta teu cb o , e]ufe]ue V e t fiom b u t .
a m p liu s annos, id quod ultra illi concedir.
Eufeblus Cæfarienfis annos à D iluvio ad Abrahamum fupputat exAfrica-
|no fecundum Calculum H ebræorum,^1 ô.& Samaricanorum: calculum vero
ÎLXX cum Samaritanorum congruere notât, viz. quod ambo numerant ari-
Inos 992.cum in Hebraicis codicibus (inc tantum i9i.eundem vero calculum
exhibent codices hodierni Samaritani. Ab exordio mundi etiam notât différentes
calculos Hebræorum, LXX, & Samaritanorum ad Diluvium ufque,
■ ubi Samaritanorum fupputatio plane eadem eft cum codicibus noftris. C y rillus
Alexandrinus Gén. 4 . ut & Hieronymus Quæft.-in G en. teftançur,
hæc verba Cainis ad Abelem,Zranfeamus in campum, (quæ in Hebræo non
funt, vacuo fpacio in aliquibus codicibus relifto, Ma foret h is infuper ad mar-
iginemnotantibus 28. èffe iftiufmodi loca quæ in medio verfus definunt)
|jj| codicibus Samaritanis legi -, fie etiam funt in noftris, ut & in LXX,
Syn>,Targ. Hierofol. & in illo Jonathani adfcripto; Idem Hieron. in
Gai. 3.10. feribit, vocabula omnis 8c in omnibus in Deut. 27. ubi legitür,
malediüus fit omnis qui non permanferit in omnibus, &c. Judæos è codicibus
fuis erafiffe ne fub malediftione effe dicerentur, ipfum vero Samaritanos
confuluiffe in quibus verbuin illud üiJ.Avfc in omnibus reperit, quod
& in noftris codicibus hodie legitur, ut & apud LXX. Syrum & S. Paulum
qui hæc'verba citât. Hoc vero teftimonium urget Hieronymus contra Judæos
Fruftra, inquit, itlud tulerunt fudai, ne viderentur effe fub maleditio,
R non poffent omnia compter e quaferipta funt, cum antiquiores alterius quoq;
gentis htera idpofitum fuiffe tefientur, ubi videmus ipfum Samaritanorum
codicem Judæis opponerc ut litefis antiquioribus feriptum, quod fruftra
feciffet fi nullius autoricatis codex Samariticus fuiffec. Hic vero contra
Hieronymum in furgit vir doôus.affirmans quicquid Hieronymus de literis
& libris Samaritanorum fcripfic vix tamen unquam cod.ces îllorum vidiffe
liquet, quod probat l. qHia Hieronymus in Ezek. 9. feriptum reliquit,
Tau Samaritanum inftar crucis fuiflè quod hodiernæ figuræ non congruic.
II. Quia dicit literas Samaritanas apicibus ab Hebraicis differre, per apices
fine dubio intelligens punfta vocalia, cum tamen Samaritani punfta voca-
lia non habeant. A t valde infirma funt hæc argumenta, & faififfimisni-
•tuntur fundamentis: nam fupra probavimus, Proleg. de literis Hebr. an-
tiquis Tau antiquum habuifse crucis figuram, quæ paulatim deflexit in
formam hodiernam : nec minus certum eft Hieronymum per apices non
^ntellexifse punfta vocalia, de quibùs nunquam fomniavit, cum ejus ætate
fnon extarent : dicit enim Daleth & Re(h apice tantum differre, ubi per
apicem nimis clarum eft literarum duftum & figuram non punfta vocalia
idenotari, ut in Proleg. de punftts vocalibus demonftratum eft. In Deute-
ironomio, quod Legis eft repetitio, quædam inveniuntur q u s tamen in
jlibris prioribus, viz. Exod. Levit. & Num. non habentqr in codicibus He- j
tbraicis, in Samaritanis tamen haberi notât Procopius Gazæus, quæ etiam
in noftris codicibus ica leguntur, ut Deut. 1.6. ubi monec Procopius verba
alla Dominus Deus nofter locutus efl nobis in Horeb, dicens,8cc. in Samariti-
jeis libris inveniri, & c . Num. 10 .10 , Eadem leguntur in codicibus ho-
Idiernis Samariticis. Similiter monet ejufdem cap. v. 9. adv. 19. verba
iqu.e hic repetuntur nullibi antea in Hebræo inyeniri, fed in codice Sama-
|ritico,viz. Exod. 18 .24 . uhi etiaro in codicibus noftris extant. Idem
;ex veteri Scholiafte G ræco patet quem in Notis ad Romanam & Parifien-
fem jfflB editionem fæpe citarunt tum Nobilius tum qui Scholia G ræca
Icollegerunt. Græcus enim hic Scholiaftes f quifquis fuerit) multa propre
loci ex codice Simaritico, quæ cum libris hodiernis fere ad amuP
Ifim congruunt licet ab Hebræis diferepant. Exod. 32. 18. Scholiaftes
fait Samaritanum codicem legere vocem peccatorum audio : Sic vero le-
jgunt noftri codices, cum Hebræus légat vocem cantantium. Num. 32. 3 3.
obfervac mentionem fieri à Mofe dimidiæ tribus Manaffe cujus antea
mon meminérat, at in Samaricico mentionem ejus fieri. Sic etiam
pn noftris codicibus fit mentio dimidiæ tribus Manaffe, quod etiam
jloci fenfus poftulare videtur. Num. cap. 2 4 .7 . notât Diodorus legi in
Kamaritano Gog^ ut & noftri libri legune, cum tamen Heb. 8t. Vulg.
Rat. legunt es4gagy Theodorctus vero Quæft. 43. in G enef. ex Symmacho
F S 11 °S i ex quibus videtur leftionem variam fuiffe in codicibus Hebraicis.
pr.t ter bæc loca quæ in antiquis codicibus Samariticis aliter legebantut
|}uatnin Heb. quibufeum tamen confenciunt codices hodierni, alia pro-
pruntur loca ubi notarunt veteres confcnfum codicum Hebraicorum vel
Graxorura cum Samaritanis, qui cônfenfus etiam in hodiernis libris Sa-
tnariticis confpicitnr. Loca quædam proferuntur ex Scholiafte Græco
puem citant Scholia Romana & ex N obilii Notis quas Tomo ultimo hujus
peris Leftor-inveniet : nos quia brevitati ftudemus loca tantum indicaî
[bimus,Exod. I 1 4 .1 5 ,2 0 . cap. 23. 1 6. Lev. 8. i j . c . 13. 8. c. 25.
»>25. c. 2 6 .2 4 ,4 1 , 43. Num. 4 .2 5 . c .7 . 3. C.13, 33. c. 18 .7 . c. 29.
I1 • c. 3 1 . 26. His a Morino notatis alia plura adjici p offunt, ut Exod. 8.
!2i. cap, 16. 31. cap. 2 6 .$ . c. 2 8.4. c. 32.18. Lev. 1 3 .5 1 . c. 2 7 .1 4 .
1^; H - 7- c. 3 2 .12 . in his aliifque apud ilium Scholiaften locis, quæ L ettons
diligenciæ obfervanda relinquimus, fit mentio codicis Samaritici
pntiquijCum quo hodiernus confpirat.
* 5 - Contra hunc codicum confenfum objiciuntur quædam ex-Scho-
Iialte illo quæ aliter ex Samaritico codice tranllata funt quam hodie le-
feiintur, ad quæ refponderi poteft I. Verbum Samariticum plures poffe
|ignihcationes habere, maxime cum punftis femper deftituti fintSamari-
CCSI uc Ex°d. 8. 2 ï . ubi interpres Græcus ySga& corvum
|eaatait, LXX cynomiam , ut & Hieron- ex Heb. omnegenus mufearum :
pain fignificat mufcarum coHuviem, a t corvum. I I . Interprétés
wffi I f
JH IH
Græci & alii Interprètes non femper ad verbum vertunt fed fenfum præct-
pue refpiciunt, unde aliis verbis fortaffe idem reddunt, imo fæpe explica.
tionis g ra tia aliquod verbum addunt, ut Gen’.4 9. 25. tranftulitantiquus
interpres ex Samaritano E t permanfit in prof undo fagittu eorum, cum fecundum.
hodiernos codices legendum fit, E t odermt earn domini fagitta-
rum, ubi fenfum non verba refpexit interpres, fenfus enitn eftin utrifqué
idem. Præterea obfervare licet Scholiaftem hunc Græcum fæpius cum
verfione Samaritana quam cum textu Heb. Samaritano convenire , illam-
que exprimere, non taaien meridofa eft interpretàtio, cum nihil textui
contrarium additur, nec quod ad explicationem non confert. III. Con-
cedi etiam poteft ex errore feribarum difcrimen aliquod inter antiquos codices
8c modernos oriri poffe, ita ut quidam effe poffent in antiquis codicibus
quæ in neotericis non habentur, & econtra. Nam fi, qui codices
Hebraicos Veteris & Græcos Novi Teftamenti deferibune non funt
(Mtpvmi i fèdaliquando cefpitare poffunt, unde leftionum varietas orta,
nemo Samaritanos feribas extva erroris aleam pofttos effe affirmabit. Sed
contra finceritatem horum codicum objici poteft diffenfus ab Hebraicd
textu , I. in eo quod Deut. 2 7 .4 . pro monte E bal ponunt montem G art-
*Àm contra omnium codicum & interpretum fidem. II. Multa funt in Samaritano
tranfpofita aliter ac in Heb. non tantum verfus integri, fed
m*gna pars quorundam capitum , ut ex Deut. r 1. 29, ?o . & 27. 4. aliifque
locis, ut in collatione noftra textus Hebræi cum Samaritico in ultimo
Tomo eft videre. III. Multa repetita & bis variis locis pofidain textu
Samaritico, quæ feme! tantum ac loco uniço in Hebræo repériuntur,
quorum multa in collatione noftra prædifta L eftor inveniet. Præter hæc
etiam tam in integris diftiOnibus quam literis multiplex difcrimen inverii-
tur inter hæc exemplaria, mülcis additis, detraftis, mutât is , quæque ali-
quando fenfum mutant » quæ per lingula capita nOtavimus in diftis colla-
tionibus.
16. Ad hæc refpondeo , I. locum ilium Deut. 2 7.4 . mendofum effeirt
exemplaribus Samaritanis, idque negari non, poffe cura in omnibus codj-
cibus Hebræis omnibufque verfionibus aheiquis legatur fb al non Çariz.im.
Hebræorum enim potiorem effe auftoritatem quibus oracula Dei coiicre-
dita fuerunt, quique Ecclefia Dei permànferunt, doriec propter rejeftum
Meffiam Deus ipfos rejecit, & libellùm repudiidédit, Samaritis fehifmate
& cultu corrupto ab Ecclefia vera divulfis, dubitari non poteft. Hoc vero
à Manaffe ipforum primo pontifice Sanballaci præfefti autoritatc freto
confulto faftum effe probabile e ft , ut indé Templi fui auftoritatem aftru-
e re t , & ab unius codicis in hoc novo Templo auftoricate in reliquoS
errorem prbpagatum fuiffe j ipfos . vero fufpicionem fortaffe habuiffe erroris
in Hebræis codicibus, & pro antiquitus feriptum fuiffe Çarizim,
cum mons Garizim mons benediftionis à Deo conftitutus fir^ & ex ipfo
benediftiones promulgari,. ex Ebal vero malediftiones denunciari,
jufferit, uc ex D eut. cap. u . v . 29 & cap . 27. v. 12. conftac, quod
etiam Jofuam cum Sacerdotibus 8c populo iis locis præftitifse difer-
te legimus Jof. 8. 33. cum in terram promiffamingréffi funt, Jordane
t ra je fto , unde fortaffe inferebant haud probabile effe montem Ebal, ubi
malediftiones denunciatæ, Deum elegiffe pro loco ubi A ltare extruereti t
& facrificia offérrentur, neglefto monte G a r i z im u b i benediftionts
promulgatæ funt. Qmcquid vero oftendere poterant non negandum
quin hic locus corruptus fit in codicibus Samaritanis, uc pro ipfis fâceret,
nec quenquam novi qui ab omni errore immunes effe ipforum libros affir.
maverit. I I. Tranfpofitiones quacunquè ex caufa orrab funt, five ex
fehedarum feparatarum erronea commiffura, five ex feribæ audacia,
auftoritatiacfinceritatitextusnonderogant,. cum non ex fitu&ordine
in cod 'c e, fed ex Dei autoris autoritate fuprema Canonica verbi divini
autoritas pendeac: ubicunque enim verbum divinum reperitur , fi collo--
catio aliquid fàlfi in fe non importct,eandem autoritacem habetiquod enim
de librorurfi integrorum & de Pfalmorum ordine diicrepante obfervacum
eft, eüm nihil eorum autoritati Canonicaé derogare , idem etiam de Capiti-
bus vel eorum partibus, & Hiftoriæ vel Prophetiæ partibus dici poteft.
Unde Jof. Scaliger Elencho Chrpnol. Mu lta 'Qpo-nçy. in Scripturis
occurrunt quorum caufas ignoramus. Hac nos minus mover e debent, quia
quo ordine quid referatur, modo conftet veritas,aut nihili aut parum interêfi.
III. Quod additiones. vel repeticiones fpeftat, quæ in textu Samaritano
non in Hèbraico extant, a|iquam fané probabilitatis fpeciem pro libris fuis I
habent Samaritani; nam'cum in muleis locis quaédam referuncur in codicibus
Hebraicis quæ alibi prius feripta effe infinuantur, al bitamen in ex- 1
emplaribus Hebraicis non inveniuntur, nine probabiliter conjicere viden-1
tur quædam in codicibus Hebraicis deeffe, quæ in fuis extent, uc cum
Deuc. 1.1 .repetuntur verba quæ Mofes' ldcutus erat cum Ifraelitis trans Jor-
danem in* deferto, quæ verba quafi repetita fubjiciuntur verfibus fequenti- [
bus,tamen in codicibus Heb.alibi non reperiantur calia verba à Mofe prola-.
ta,in codicibus vero Samaritanis habentur N um.i o. 10. & Exod. 18. 24. ut I
fupra ex P rocôpio Gazæo obfervavimus; multa enim talia in diftis noftris
collationibus obfervare quilibet poteft. Hic, inquam.cùm probabiiitace ali-
qua dicere poffent Samaritæ, codices aliquos variaffe in iftis locis. Ac
cum’ potior fit Hebræorum codicum autoritas, uc jam diximus, & ab iis
difeedere non tucum,(nifi manifefta coget necefficas) pôtius dicendum cen-
fe o , defcripcores quorundam codicum Samaritanorum fufpicatoseffe hæc ]
in Heb. dcficere, & fuppleri debere, unde loca ifta fuppleverunt, quod five '
antiquorum codicum aptoritace freti, five e x conjeftura propria fteerint,
non facile eft definire : probabile tamen eft ex conjeftüris fuis fecîffe, cum
verbatim fine ulla vel minima dlfcrep'ancia loca, quæ fuppleri videntur,
cum illis in quibus repetuntur congruant. Cumque novum Templum
erexifient, Efdram & Synagogam magnam imitantes, licet autoritate légitima
deftituti, ne ipforum codex Judaico inferior videretur, codices
proprios revifos emendaffe, ordinafse, 8c ubi deficere vrfi funt fupplevifse,
ut pro authenticis inter fuos efsent,'non fine probabilitate affirmât i poteft.
IV . Quod veroadalja loca pertinet, p ro fato omnium librorum antiquorum,
ilia vel ex librariorum incuria vel ex codicum varietate fluxifse arbi-
tro r ; imo in locis plurimis pleonafmi confpiciuntur, verborum initio v el
.fine,quæ fenfum non mutant,in quibus Judæorum codices,poftquam punfta
III
i l *
H
f i l i l i l lP B i