jl&
Ve Ungut Hebraic*, e
ineflçt quam in prioribus. Poftcriores vero fex alia lingua ft r>Pc®s
arbitratur, Libyca fcil.amiqua : nam utrumque idioma erat jn fo u a -
pud Poenos, unde bilingues did i : ideo tam Pumee, quam Libycc 10- ]
quentem Hannonem Poenum inducit Focta. Fruftra itaque font qui ex
lingua Hebraica verfos iftos fex explicate fatagurit, inter quos Petitus,
& Grotius, cura nulla lint Hebraifmi vefhgia, nifi quod prima vocabu-
la Alonim, Valonus, videntur corrupta effe ex Pumcis* Alonim, Yolanus,
a u x cum deorum nomina fint v facile potuerunt Poem eadem in lingua
Libvca ufurpare. Siccorath c tiam, & fucceratim videntur idem elle a
G i i c o v i t * fada: Bocharto confentit D . Grotius Epift. ad Gallos
106 nifi quod fcx . poftcriores verfos etiam Hebraice five Pumee defen-
ptos’ fentit ; eu jus verba font.; Non aliamin ilia nobili feena quaren-
dam interpretationem ait iis., qua Latine ftqumtur-, fed P unka bis eÿe po-
fita ex diverfis fc ilcod ic ib u s duplicata feriptura* & tta ut Pojtertor
Jfit priore corruptior j & , vocibus quibufdàm oniijfis, contractor. Idem m m
eft Hyeli Alonim, quod pofiea exanolim * & Valonus quod poftea voianm,
& fic deinccps : cujus differentia pars inde nata, quod S j r i n * t S Pro-
mneiabanty quodhodieque fudai faciunt. Vnde ifia jam ohm
& [milia. Verum effe quod d\co, mminibus propriis, qua necefiartoeadem eÿe
debent, convincitUr. Agoraftacles eft in priorc parte Punica, in fecunda
corrupte Ariftoclem, in Latino eodtm loco Agoraftoclem. StcJ v- 5 >1 Hnt~
CO legcndum, Antidamas chon : in parte fecunda punica, ubi confufijunt ver«
fu s% efi, Athidamafcon. In eundem modstm reftituerem, quod in Latino, Antidàmas/
»«. N .m 1'^ p™ i“ !'n „Um «me BM im
corriger. àitScile efi oi [criieereem in lingot ignora. jteMe, ejuoivetus
Poenorum pronunciatio nos [agit % neque tôt a refarctrt poteft, aut ex
Hebrao fermone ;• qui baud .dubie a Tjro defiitit (d ia led o f c i l . ) aut a
Syriaco qualem habemus in libris tanto ferioribus. guadam Junt
facilia, ut, binuthi, gnat at meat, pro quo legitur, bimuthn, & bin achi
fratris filium, pro quo binuthii. Sic fel yth ehylu, chim tem liphul, ejt,
D H iV üH K ^ y S fécifse fibl quod faciendum foit. Jn
Punica abundat^^ omnino, cateraapert a funt.
18 Hadenus D . Grotius : q u i, ut v id em u s in hoc cum Bocharto
congruit, quod idem bis repetitur : (quod lifdem arguments probat,)
& Plautinam interpretationem Latinarti attendendam e lle , licet in alns
quibufdàm différant. Clâud. Sàlmafiiverbâ in Epift. ad D . Grotium.
lib i epift 18. libet etiam apponere} De P unie h Plautmis tecum Jent to, vel
Plutô caciorem in plarifque defrehendo’ (Exiguum) Jn primo verfuomnes
aberrarunt, quem fie componendum judico, & judtctt ettam tut facto.
J—p d p Q n n n r r i p t y c a ’i '^ y quod efi, Deos D eaf que vendor
quibus urbs hae habitatio efi. Plautus ad verbum, qui hanc ur-
bem colunt. H 1 pro ® \ Non dubito quin iUud Cor at h Plant mum fit urbs,
Hebraice Kereth, qua Sjris Cartha. Eadem ilia, qua feribis, ammadverte-
ram de repentis v e r f bu s eX J Y r r o ^ l i , ut & AntidamâS'cOh, Anttda-
mas f u i t , idque ex Arabifmo tneo , quibus ef i , Üebrais
autem puto, & Phcenicibtu perpetuum efi , ubi efi Arabicum E l& po-
were Vau, quod in fexcentis obfervavi. Mirtrn vero Poenos Phoentciam
i linouam vel ufque ad extima tempora pene puram confervaffe, ut confiât ex
multis Aurufiini loch, apud quem Namphanio ille, inquobaret Seldenus,
1 débet effe Namphamio % ut fape in librù vetufiü N . pro M.reperttur ex-
Nullus cent efi liber. P liniiaut Solini, quamhbet aftttqua Jcrtptus
manu, in quo non Minas pro Mimante monte offenderim. Namphanio plane
Vunicum proprium nomen, quod boni pedis bominem fignificare feribit Augu-
îinus nempe D y S Dy3. , .
1 9. Ex fententia cèleberrimorum hujus feculi Criticorum, videmus
verfos decem priores ex vocâbulis Hebraicis coriftare ; unde infertur,
quod propofuimus, eandem effe linguam Hebraicam enm Phoenicia five
Punica vel faltem dialedo tantum diverfam fuiffe. Nemim vero mi-
rüm fit aliquatenus Punicam ab Hebrxa tanto tempons intervallo,
fcil. annorum 1900 , variaffe : cum multo minore tempore ma-(
gnas mutationes linguàs fere omnes fubire, fopra oftendimus. Apudf
Grxcos diverfæ erant dia led i, lingua tamen eadera ; & apud omnes'
fere genres idem obfervare licet. In Anglia noftra, prxter linguas VValli-
cam & Cbrnubienfem, dialedus Septentrionalium ab Auftralium, & u-
trorumque ab ilia Occiduarum plagarum differt | omnes tamen eandem
linguam colimus. Apud Judxos etiam ôbfervarunt multi dialed
i varietatem e x Jud; 12. 6. in pronunciatione Schibboleth: quamta-
mtn dialedum effe negat Mayerus, Philolog. fac. IV r . c. 1. Et fèriori-
bus temporibus alia erat dialedus Galilaeorum, alia Hierofolymita-
norum, ut confiât ex Matth. 26. 73. & Mar. 14. 7°* Videatur Bux-
to;r f Lexic Rabbinic, voce vM . Necdubitandum,Punicam & Chana-
nxorum dialedum ab Hebraica diferepaffe, & utrafque peculiares habu-
iffe fermonis proprietates five idiotifinos, quibus non obftantibus, una
eademque lingua erat omnibus communis. Peregrina etiam vocabula
in Poenorum linguam irrepere poterant a vicinis gentibus, Aràbibus,
e^thiopibus, e^g yptiis, & c. quaèdam etiam ex antiqùis incolis Libyca
retenta font, quibus ab Hebraica in multis diferepare potuit. Multa eti-
am vocabula HeÉtàicà perierunt, & nobis hodie incognita font .* defiit
enim effé verhacula poll Captivitatem Babylonicam,, nec ullum habemus
librum, in quo pura Hebraica extat, præter vet. Teftamentum, in
quo mutilam effe neceffe.eft, cum omnes voces Hebraicas in eo repe-
n r i, nemofibi facile perfuaferit. Exhifce ratio reddi poteft, cur in fcr i-
ptjs veterum multa occurrant vocabula -Punica * quæ ad Hebrxas o ri-
gihes revocari non poffunt : poffunt enim effe antiqua Libyca, vel na-
tionum vicinarum, vel Hebraica nobis incognita. Caufa vero cur De-
us- linguam primam inter Chananxos manere voluit, (ut alibi indicavi-
musj) erat, quia Patriarchs inter eos peregrinaturi erant per longum
tempus, cumquc ils commoraturi, ( quod, nifi eàndem habiiiffent lin -
«uaiùi commode fieri non potuit,) & quod ipforum pofteris terram iftam
Deus deftinaverât in hxreditatem.
i^ R O L E .G . I f
— gOV~~I 3C coiiiei vaiiuuc n u gu « [ ■ « . ,
riodos , qüaedam obfervanda veniunt. Primo, a Confulione Babylon^
ad Abrahainum, ffatuiint qüidäm, per totam Affynam in ter poller0sl
Shemi & in Chananaa in ter Chami procehiem, linguam Hebrxam poft S B icmanfifle : In Affyria vero,ob ftequentia variorumpopologiii
cdniriiercia, & magnäs imperii mutationes, inChaldaicamdegeneialTe;
adeo n t : Abrahainns Cbaldaicam tamnm callcret, antequära flnviumtrajice-
ret Sc in Chananstä lingnam. Cbananaram difeeret., qna: poilea ab
ipfiüs tranlitu diÖä eft Hebrata. Eändem etiam puram manßfle apud
C b a n ä n io s , qm «Ö em cum Aßyriis
nifi quod circa Idea maritima T y ro & Sidoni vic;nä,. ahqua dialedi
vafietas a frequentia cb'mmerciö’rum.per Tyröfum haVigaqöhestntfdduda
fit Sic Tof. Seal. Epift. adTompfprium, & ad Ubertüm,, Idem, docent
Genebr. Chronol. lib. 1 . Erpenius ,0 ‘w t . de ling.Heb, G erh. Vofiiusdear.
te Gram. 1. 1. Jdh. Seld. de diis Syrjs I. 1. c. 2.: qui omnes (uno ex-
cepto Genebrardo, qui in modo loquendi differt) .aJScaligerq hanc fen-l
tentiam haufifse videntur. Qux quidem quoad CMnanaos 6? Phce-
nices vera efse prpbayinjus : at per totam Afsyri?m hanc linguamferva-
tarn fiiifee poft diVifiopem, vel in Cbäidaaam mutatam, vel Abrahammr.jl
earn a Chananais primüm dedieiße; mibi non videtur, verilimile. , Linguam
enim Cbaldaicam nnam efse eiprimispoft Confufionem orris il^.
tuunt plerique graviffimique authores. Ncc videtur confilio divino con-
fentaneum de impediendo Turris ßrvuftufam; ut per vaftas illas Baby.
1 lönix & Syrix regiones lingua prima permaneret. Si enim omnes, qui
I illäs terras habitärunt, fefe mutuo iritelligeuent, cur non potuerint in
ftruftura foa progredi ? Abrahamum vero aChananxis linguam Hebia:.
am didicifce antea fibi ignotam.» concedi non poteft. Nam Semus nonll
erat in confpiratione Babylonica, ut plerique fiatuunt; uride pcenxnon
obnoxium fuifse;, fed linguam primam retinuifse, vero confentaneum
eft. Et licet quofdam ex Semi pofleriis cum Idololätris mixtos fuifse, te-
ftetur hiftoria Sacra : apud alios tamen ejufdem fiirpis, verum Deicul-
tum viguifse una cum lingua primaeva, negari non poteft. Si enim apud
Chananxos utrumque fervatum erat, multo magis inter Semi ppfieros,
fernen benediftum. Linguam vero fuam, quam in Confofione lervavcrat,
ad pofteros Semum propagafse,. non eft cur dubiteinus .* prxfertim cum
lecundum computum vulgarem codicum Hebrxörum, Semus vixerit tem|
poribus Abrahami & Ifa aci, a quo Abraham linguam Hebrxam addi-
feere potuit, cum in Chaldxa vixit. Unde & Abraham duplici lingMi
in Chaldxa locutum foifse,teftantur Munfter. Gram. Chald. p .io . HieronJ
in D an. 2 . & liber Cofri Orat. 2 fe ft .6 8 . Hoc etiam clare evincunc no-l
mina Pelegi, Abra hx , Sarx, & locorum ab ipfis impofita, q q x Hebraij
ca font. .
. ‘ 2 1 . Aliorum eft opinio huic oppofita , qui linguam Hebnram
in Heberi tantumlfamilia (unde nomen accepit) conferyatam fuifse
völunt ad Abrahamum ufque ' ; ,a quo ad Jacobi poflerosl
propagata fuit : -vita viri d o f t i, qui ab Hebero linguam Hebrs-I
am diftam effse volupt. Hanc vero fententiam fupra rcjecimus ^cum|
de lingux Hebrxx denominatione egimus. Vera itaque fententia eftj
non täiitum in Heberi familia, fed & inter alios Semi pofteros, (inten
quos unus erat Heber,) etiam & in ter quoftlam.de Chami progenia
in Phoenicia, & Chanäahxa, fervatam fuifse, u t jam oftendimus. Qux'enim
de Hebero fopporiürit, reliquis Semi. poßeris xque convenire poffunc.l
nec de Hebero magis, quam de Semo, Arphaxade, Sala, Pcleg, Reu,
• vel Senig quiequam probant .• cum nil fingulare de Hebero magis, quam
de iftis feriptum legimüs .- nec ulla ratio fuadet, Semum linguam pri*J
mam oblitum fuiffe, nec ejus pofteros non doeuiffe &inftituiiie ad Jaj
cobum ufque, cum tamdiu poft Diluvium vixerit. Cum itaque in ea
ejufque pöfterisa patre.Noah benediftis, vera Ecclefia, vera religio, cul-J I
tufque veri Dei ad Abrahamum ufque manferit ; dubitari non poteft
quin & lingua prima etiam inter ipfos confervata fit.
22. Poltea, cum Jacob et ejus filii in iEgyptum defeenderant, & po
ducentos annos in immenfum multiplicati font, linguam foam in e^gy-
ptofervaffe, nec earn cum t/£gyptiaca mixtamfoifle, fed eandeih demuir
in tetfam Chanaan attuliffe, inter omnes coiivenit, Hinc illud inter He
brxös, referente Dav. de Pomis, Prxf. ad Lexicon fuum, lfraetitas in «A-
gjpto non mutaffe vefiimenta, nec linguam, nec (quod alii addunt) now
na. Elias enim in P rxf. Methurg. dicit, tria in lSgypto non mutaffe lf-
raelitas, nomina, vefies, & linguam. Caufam vero cur tot annis linguan
foam puram confervarunt, cum multo minori fpacio in Babylonia captiv
linguam vernaculam obliti fo n t } hanc fuiffe exiftimo j quia fimul inunj
iEgypti parte convixerunt, in terra G oihen : captivi vero ubique difpo
fi erant fub variis dominis quorum mandatis ut obtemperarent, need
fario ipfis addifeenda erat lingua Chaldaica. linde licet inter ipfos, Se
niores linguam propriam retinere poterant •, liberi tarnen, quos durant
Captivitate habuerunt, pro Hebrxa Chaldaicam addifeebant.- ut M
dxi hodie regionum, ubi difperfi v ivu n t , linguas pro vernaculis ha
bent. Linguam vero Hebrxa m&jEgyptiacam aiverfas fuiffe, exeoconl
fiat * quod Jofephus fratres per Interpretern allocutus fit 6c Pfalt?
dicit i Cum in tAigypto peregrinati funt, Jfraelitas linguam alienam
atvtjie. ,
23. Cum vero Ifraclitx terram promiffam poffederunt, expulfis antH
quis incolis, linguam foam puram fervafse, teltantur libri Sacri ante C?-
ptivitatem Babylonicam feripti, ufque ad everilionem Templi primi:
ut per totum illud tempus nullam notabilem .mutationem fobiit nxc lingua-
QupdpartimafingulariDeiprovidentia proféftum, partim exmoribus#
inltitutis Judxorum; quibus a conhubiis, feederibus, &omn i fere cum 'H
cinis gentibus Idololatris commercio arcebantur.- unde, quia cum gèntibif
mixti non fint, linguam fine mixtura confervabant •, ficut ob eanaem caufam
Chinenfes,& alii, linguas foas pertotfccula immixtas habent, ut
Proleg. de linguis diximtis. 4 m
24. Durante Vero Captivitate 70 annorum , magnam mutation«1!
fobiit ; adeo ut Judxi lingux proprix ob liti, Chaidaicam cum abw
Hebrxae tinftura poft folutam Captivitatem in patrjajn jntroduxerin^
[ P r O L E G . I l f , f i t Lïnÿtn Hebraten, ejus antiqxitate, «ÿ-c. 1 9
quo tempore, Hebraica, poftquam duraffet annos plus minus tertnll-
jC & quadringentos -juxta computum vulgarem, defiit efle verna'cula,
h'uxta communem omnium fere 'd'oftorum fententiam. Unde legirrius
feJeh. 8» 7 . 8. Efdram & Levitas, cuiti legem populo prxlegerent, ean-
Heni expofuifse, & fenfom dedifse, (lingua‘ fcil. volgaii) ut populus in-
Lnigeret. Et hinc erat origo Paraphrafium, cum poftquam legem
Wophetas in fynagogis prxlcgerant, explicationerri lingua vulgari de-
| erunt. Hinc ft tib it Elias, pratf. lib. Methuift- c jn c nW l.
p g lj j i s p ? i l h 3 5 *731 *730 T O I i S a a V M l Com vert t x itr-
fita- exularent, <& in Babyloneatn abduEli effort, penitus obliti file-
•Hrtt tinfua fit*'-, fiCUt-feriptum efi in libro Nehemia. Idem teftanfutf
timthi praef. lib. Michlol. Ephodius Gram. c. 7. & alii. Interim td*
, manebat in quordndam anim/s, (facerdotum, fcil. & jildicum) cogni-
legis & lingua -, ut in libro Cofri part. 3. f. 15 . ' confervata fuib.
ilingua)' in corde facerdotum & fitdicum, ut docerent judicia jufiitia .
> 0 Hebraica itaque pofthac Chaldaica Judxis fofta efi vernaculd, qiltb1
iririio purior, poftea magis corfupta> & vitiatav pro diverfitate natio-
ium, quibus ferviebant, variis dialeftis & idiotiiltiis.- Et non tahtuni1
ac lingua locuti funt, fed & in hac librosfuos cortfcripferunt ufque ad
iverfionem Templi fecuhdi, & feculrs fequentibus.- • ita ut nullibi hodie
Ltet lingua Hebraica pura, nifi in vet. Teftamento. Unde ilia querela
Kiffichi prxf. libfc- Michlol. quod ex quo tempore deportati Jint i -
\forttm patres in terram alienam, gentium linguam didicerint, ef* Hn-
‘11a fdhEla obliti jint, & ad bunc diem loquitur quifque labium pere-
vinum, fecundum locum captivi tans fua & exilii fu i : nihil inveniri
manibus fuis Hebraice feriptum , prater 24 libros facros, & pauculd
\uadam vocabula in Mifchntt. Quod' vero quidarh objiciunt, ut Gor-i
n. Chronol. Tom. i . f. 115. prxeipue Barthol. Mayerus Philol. facr.
rte 2. .cap. 2. linguam Hcbrxcam verriaeulam fuiffe durante Imperid
vrfic6 8c Graeco, 8c non ante Aflamonxorum tempora in Aramaeam
fegeneraffe, quia Prophetx poft Captivitatem prophetias foas lingua
lebraica confcripferint^ & probabilfc non fit Deum popiilum redueem
Siena lingua,allocutu'm fuifle .- quod ex hoc conformant, quia Para-
[hrafes nullx foerint ante Ohkeldfum & Jonathanem, qui paulo ante
ihriftum floruerunt, vel circa Chrifti tempora.- Hxc (inquam) parum
lovent; Nufiam enim probabilitatem habet, quod fob Grxcorum im-
prio lingua Hebrxa in Chaidaicam vel Syriacam mutata fit: Grxc i e-
lm potius propriam linguam more viftOrum introduxiffent, quam
ilialdaieatn. Neceffario itaque hxc mutatio a Chaldxis dominis, non
jGrxeis profefta e ft : multa enim prxter linguam a Chaldxis Jiidxi
Itituaruntj (inter alia Menfium nomina Chaldaica, cum antea eos per
limum, fecundum, tertiurrij &c. numerarent:) nec fentimus ttatim poft
iiitum apud omnes Judxos am.ifsatn efse linguam Hebrxam; nam a-
idSfitcerdotes & xtate proveftiores remaniit. Multi enim erant,
[ui cum Templi fecundi fundament! jafta fuiffe prifflum viderant, fle-
hs & kchrymas mifeuerurit cutn juhiorum ju b ilo -m u lt i etiam, dum
I captivitate erant, linguam hanc liberos a pueritia dociierunt: licet
Ixvalueric Chaldaica apud plebem. Im6 certum eft, quod non tantum
lophetarum temporibus Sacerdotes & L e v itx , qui plebem ex officio
■ nebantur inftruere, linguam fanftam retinilere j fed & inter populum
[ulti ex primoribus, nt -& facerdotesj oninibus poftea temporibus lin-
antiquam coluertme. Imo reliquias ejus quafdam apud populhm
fifse, haud itivitus concefsero. Vix enim uliam linguam tantillo
bipore ita extindtam fuifse legimus, ut nulla ejus veftigia exrarent,
lam iri magnis mutatioriibus: vulgus tamen, quem penes arbitrium
;, & jiu j norma loquendi, plerurrique Chaldaice loquebantur. Non
indmh itaque, Propneta9 ultimOs prophetias foas Hebraice ex maxi-
parce ( nam quxdarh funt Chaldaica apud Efr. & Daniel.) confcri-
jglifsecum omnes reliqui libri facri eodem idiomate confcripti foerint;
&! nunquam defoerint ex facerdotibuS aliifque, qui linguam hanc tene-
■ nt, & feripturas populo explicare poterant. Ad illud quod de Pa-
Bphrafibus aadurit, aico in ipfos retdrqueri pofse : nam ab illo tem-
■ re quo ipfi linguam mutatam efse vdlunt, ufque ad Jonathanem, nul*
»11 probare pofsunt extitifse Targum , per 206 fere annos. Si vero
w an t; Sacerdotes & Levitas legem pdpulo expofoifse lingua vulgari,
■ ftquam ipfam prxlegifsenc publice in fynagogis, & hoe fatis foifse
ad- populi inftrudionem ; idem refpondco de temporibus prioribus, e-
Bdein fcil. docendi morem invaluifse, A reditu Babylonico. Sed de
b| plura, -cum ad Paraphrafes Ghaldaicas deventum foerit.
■ 25. De duratiotie etiam hujus lin gu x , curiofe fatis quidam difpu-
An ficut omnium prima fuit, fic omnium ultima fit fotura, fcil. Be-
®rum in Ccelis ? Ut vero Judxorum & Chiliaftarum nugas prxter-
B iu s , qui terrenum Chrifti regnurn ante generalem refurredionem
eweftant, in quo ipfi cum Chrifto fuper omries populos regnaturi funt,
2®abiufn eledum erit Hebraicum .- hoc certum eft, fideles poft refur-
Mportem ferniorfOm aliquerff habituros, quo laudes divinas uno ore in
j^ r num celebrabunt: corpora enim eorurii erunt p erfeda, & omnia
KWionis infirumenta habebunt, ut in corpore Chrifti poft refurredi-
videmus, Ghriftum enim Apoftoli & dilcipuli poft refurredio-
Wmi audierunt loquentem': imo S. Paulus Ghriftym de coelo loquen-
audivit, & Clirifto audiente refpondit, ut obfervat Bell, de fceli-
■ ce xterna, 1.4. c. r6, Lihguam vero Beatorum futuram Hebraicam
■ uiint multi tam Judxorum, quam Chriftianorum: quos enumerat in-
^^*09, D: Buxc. difftrt’. de ling. Hefei*, confervationc, & Joh. DT E-
bres Trad , de Textu Heb. difp. 1 . q . 5; Hue trahunc loca Scripturx,
[i9.i8.Zeph.3.9. Zach.14.5l. Pfah'149.6. ubi . vaticinaritur Prophetx de 5
I Statibus jEgypti, qui loquehtur linguam Chanaan & de labio ele-
I P uno> qno omnes nomen Dei invocabunt; & quod Deus erit
I N per univerfarh terram, .& nomen ejus unum. Ex his enim cori-
■ dunt, omnes tandem hngtiam Hebraram locuturos. Hoc tamen ex
loqis firmiter colligi non poteft. Loquuntur enim Prophetx, de
P uverlione gentium ad Ghriftum, quod abjeda Idololatria & falfo
culth, Omncs quafi uno ore tinum veriim Dteum ubique invocabunt : quod.
impletUm'-videmus poft Evarigelii promulgationem. Nam ex omnibus na*
tionibus colleda Ecelefia Chrifti laudes divinàs unanimiter-celebrat ;
ipfumque confitentur fihguli, lion lingua Hebraa, fed linguis propriis.
Rationes etiam proferirnt, quod hxc lingua-prima foerit, ideoque no-
viffima erit ; quod a coelo originem traxic , a D eo infofà primis homi-
nibu& in Paradifo : unde cbrijiCfonc, eandem futuram in Paradifo ccele-
fti, cuju£ typiis erat. tefrèftriiv Hxc vero pàrùm ponderishabent. Nam-
cum vitâ béata , quam expédàmus, longe fupérat hqjus vitar llatum -1
etiam- qnx- foit in Paradlfp; ifoo qùicquidiqtëlledu coihcipere poffimus:
myfteriaque Ghriftianx -fêiigiônis qux a Domino & Ap6ft0,lisrTfnguaJ
Sytiaca primé tradita, & 'poftea Grxcis literis confignata , omnia qux
in lingûa Hebraica arifo Chrifti adventüm Lfèüs revelaverat ; gloria &
altitudine Wliltisi gradibuk' excédant: infitmuriveft ex lingua, quam ad
hujus Vitx ufom Deus infodit, colfigere earïdem in ftatufuturôperman-
ftram, vel aliquid de fingux Hebraicx, potius quam Syriacx vel G rx-
c x ' ufo|inter-Beatos prdnühdarè. Multo probajnlius fentiunr, qui An-
gelicum -illuYn-, de quo ApOftoliis 1 C o r . 13. f: foturum fefm'onem-Bea-
torumfenciunt : cum DOmi rnfs di Ter te dicac, fideles futures fore i<r*y*
ytKtit 8c ut in prima creatiOne Hebraicam pfiihis hominibus infudit, &
Ecclefix nafeehtis primordio, qtio.d quafi nb.va erat Creatio, multarum-
linguai?um pfifiojxa Apoftolis' aliifque divinicus conceffit-.- fie ratiônicon-
fonum effe, Deiim poft refùïrèdionem- in animos Sandorum novam
linguam infoforum, qua; bfrmës in diviiili Ifodibus perpétué fe exerce-'
ant. joh . D’ Efpeirès, liçèt- priorëm fehceritiam 1ère communem effe
Theolôgorùm agnofcàt - addit tamen, pr'obàbiliùs did poffe, noyam linguam,
Hebraica longe exckllentibrem; futurath ‘effe, qua fuavirate & en-'
ergia otnnis fuptrei ; qua irdiÇo /perbo fàitentias indicet, lit- verba in pa-
riete feriptq, Dan. 5 . 17. itbo "tâmJf«cbndam fortaffe f a r e u t eX fo li
monofyltabis conftet : qualem omhiurri pètfcftijfimam effe pUtàtf&Ci Qgiç
quid vdfo de hifee feribunt curioG , nil certi flatui poffe arbitrer, cum
a fola Dei voluntate pendeant , qui de iis nihil nobis adhùc reVelavit.
Hoc certo feimus, linguani 'fore émnium prxftantifiimani, & Bèatorum
ftatüi congruentem. Çoncludàïn itaqué cent D . Buxc. loco-cir. verbis
R . Jehofuat in Talm. qui cuidam curiofe -percontanti de’ ft'àtu refur-
gen tium ad vitam xterrïam, refpondit, fifuando revivifeemus, cognofct
mus, qualit futur us fit rorum fiatut: Sic de fotura lingua Beatorum in
ccelis, qilando revivifeemus, cognofcemu's iJlarn.
26. Pfeeftantiam veto hujus lingux, ejufque excellentiam, oftendunt
antiquitas; Morigo divina, fanditas, perfedio, fob qua ejiis puritàs, ele-
gantia; energia-,& apta veirbofum fignificatio; utilitas dehlque, & addi-
feendi facilitas : de ^uibus.qtiia antea quxdatn diximus P roleg.l.num.22.23.
DeLingüariim maxime Ôrientàlium Tifoj idcirco hoc loco breviores eri-
mus. Arifciquiffimam omnium effe, jam fofe probavimus, mundo cox-
vam, primis homiiiibus iiifofdm. Hac, ut notât A r. Mont., pOtiffitnx
mundi partes, • coeliini, terril, mare, ahirhalià, exterxque cfeaturx, &
antiquiftimx orbis regiones, nomina fuâ fortitx font : adeo ut merito
omnium linguarum mater djeatür, non quod omnes ex ilia o r tx fint.
u t 'a radicibus1 dérivativa • Ted auod ante omnes alias extitit, ejufque re-
liquix quxdam in ômnibûs fëré finguis in v e r iian tu r& quod Orientales
plxrxque ta'ntam com- ipfaTiabent affinitarem, Chaldaica; Syrà, A-
rabica, Æthiopicaj ut jadis primo Hebraicx fohdamentis, rèliqux fa-
ciliter ad difcanturScythicam eriam five Târtaricam, (ex qua Pèrfica,
Armena; cui etiam , ut quibufdani videtur, Éuropxarum magna paw
originem debent , ) Hebraicx àffinem effe , non défunt tnagni viri qui
affirmant. ‘Sanditatem oftendunt,turn primus ejiis audor D.O.M.qui hanc
in mentes primorum humarn generis parentum immediate infudit; ( nec
enim àb nominibus inventa, vel ex aliarum commiflione (ut plerxque
hodiernx) orta eft j fed ab ipfo fonte omnium bonorum, patrè luriii-
num, cum primis hominibus concreata.-) turn facrofanda divina my-*
fteria, de vera Dei çQgnitlôné, vero ejus cuicu, xternaque hominum fee-
licitace, q u x in hac lingua,ut fido tanti thefauri cuftode,primo impofita
8c rècondita font : nomenque illud fandum & venerandum, quod
effentiam Dei exprimit, omniumque foperat intelledum, in hac lingua
expreffum fit, quod nulla alia lingua explicare, nedum imitari poteft.
Unde feripfit Poffevinus in Biblioth. felcd. tot effe in Hebraica feriptu-
ra facrameiita, quet liter a ; tot myfieria, quot punbta ; tot arcana,
quot apices. Cum enim orbis univerfus altis errorum tenebris quafi im-
merfus erat ; & qui fapientix nomen inter Gentes maxime fibi arroga-
bant, exei erant cxcorum duces: vera fapientia, qux ad Deum, tilci-
mum finciri, & fommum hominis bonum,hominem ducit, in hac lingua
fola -confignata f oi t ex quo fonte, qui non hauriêbanc, fapientes hujus
mundi fadi font ftulti, & in cogitationibus fuis vani.
2 7 . -Perfedionem indicant, verborum puritas, energia, élègantia.
Niillas enim habet extraneas voces admixtas; unde hanc folam puram,
reliquas omnes mixtas, feribit Gefher. in Mithrid. c. 1. p. 3. Exalia-
rum linguarum radicibuS voces foas non dérivât ; fed omnes, vel pic-
rafque, ex verbis habet, q u x regularitcr tribus literis confiant; (qui
numerus ternarius, nunierus perfcdionis a multis habetur; ) quteque
unam fimplicém & primariam habent fignificationem , a qua tamer
magna cum elegantia aliæ dérivantur. Rés ipfos etiam apte & accommodate
exprimit, ut nulla alia lingua cum ea iri hoc comparari poffit.
tefte Erpen. Orat. de ling. Hebr. In verborum etiam per varias conjug
ation s flexione, carum variam fignificationem tanta brevitate, & energia
exprimit, ut Grxcorum & Latinorum compofitionem multo pofl
fc relinquat, ut oftendit idem. Hinc maxime naturales linguas illas
effe feribit Poftellus de Originibus, qua paucis verbis inulta comprchen-
dunt & docent, qua breviffimis, illis tamen Claris, diflionibus, ac cititu un.
fjUaba quam duabus, vel litira una, fenfum explicant ; quales Hebraa
& qua Hebraifmo originem debent : cum Graca et Latina, ut recentio\
res et major i diligentia ex cult a , folà omnium linguarum’ declinationen
Nominis et Participa, mutata cafuatim voce, noverint -, di£lionibufqix
confignificativas p articulas adjungunt, quas Hebr ai et cattri literis ta.